Zayed Hediyye
Libya halkının ülkede yeniden bölünme yaşanmasına yönelik kabusu adeta bir gerçekliğe dönüştü. Ülkenin doğusundaki siyasi ve askeri taraflar arasındaki görüş ayrılıklarının ardından Abdulhamid Dibeybe’nin başbakanı olduğu Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) çıkmaza girdi. Söz konusu çıkmaz, ülkenin batısı ile doğusu arasında yeni bir kopmaya neden olmak üzere.
Tüm bu tablo, Bingazi merkezli Libya Ulusal Ordusu’nun (LUO) 5+5 Ortak Askeri Komite’deki (OAK) temsilcileri tarafından şaşırtıcı bir açıklama ile ifade edildi. LUO heyeti, Başbakan Abdulhamid Dibeybe’nin kendi ifadeleriyle ‘siyasi anlaşmayı ihlal eden uygulamalarını’ protesto etmek amacıyla OAK çalışmalarına katılımlarını askıya aldıklarını duyurdu. Açıklamanın en ilginç ve tartışmalı bölümü ise ülkenin batısı ile doğusunu bir birine bağlayan sahil yolunun yanı sıra ülkenin toplam petrol üretiminin üçte ikisini oluşturan doğu tarafındaki petrol sahalarının ve limanların kapatılması çağrısı oldu. Bu açıklama, sürecin en başa dönmesi ve Libya topraklarının birliğine karşı bir alarm olarak nitelendirildi.
Sürpriz açıklama
LUO lideri Mareşal Halife Hafter'den petrol ihracatını durdurmasını, sahil yolunu kapatmasını ve ülkenin doğusu ile batısı arasındaki uçak seferlerinin askıya almasını talep eden Bingazi'deki LUO Genel Komutanlığı’nın OAK temsilcileri cumartesi günü yaptıkları açıklamada, talepleri dikkate alınana kadar OAK çalışmalarına katılımlarını askıya aldıklarını duyurdular.
Dibeybe hükümeti ve kurumlarıyla tüm iş birliklerinin durdurulması çağrısı yapılan açıklamada, LUO heyetinin OAK çalışmalarına katılımının talepler karşılanana kadar askıya alındığı belirtildi. Açıklamada Libya'da ekonomik, sosyal ve güvenlik açısından çöküşe yol açabilecek siyasi bölünme konusunda uyaran LUO temsilcileri, UBH Başbakanı Abdulhamid ed-Dibeybe’yi ‘kamu fonlarının daha önce eşi-benzeri görülmemiş şekilde ve sistematik olarak yağmalanmaya çalışmakla suçladı. Suçlamalar arasında seçimlere katılmama sözünden dönmek ve OAK çalışmalarını dayanaksız bahanelerle engellemeye çalışmak da yer aldı.
Açıklamada, Temsilciler Meclisi’nin (TM) kararlarına uymadığı ve iktidarı Fethi Başağa'nın başbakanı olduğu yeni İstikrar Hükümeti’ne devretmediği için ülkedeki ekonomik, sosyal ve güvenlik alanlarında şartların bozulmasından ve yeniden siyasi bir bölünmenin ortaya çıkmasından sorumlu tutulan Dibeybe’nin uygulamaları ve davranışları eleştirildi.
Silahlı milislere koruma sağlanmasına ve OAK’ın çalışmalarını engellemeleri için büyük miktarlarda para verilmesine karşın askeri personele dört aydır maaş ödenmediği belirtilen açıklamada, Dibeybe’nin ateşkes anlaşmasını ihlal ettiği ve bunun da ülkenin ulusal güvenliği için ciddi bir tehdit oluşturduğu vurgulandı.
Petrol akışı kesilmedi
Libya’da büyük tartışmalara yol açan açıklamanın hemen ardından LUO’nun OAK heyetinin LUO’nun kontrol ettiği liman ve sahalardan petrol ihracatını durdurma taleplerinin yerine getirildiğine dair söylentiler yayıldı. LUO Sözcüsü Ahmed el-Mismari açıklama yaparak, LUO Genel Komutanlığı ve Fethi Başağa liderliğindeki İstikrar Hükümeti tarafından Libya'daki tüm limanların, petrol sahalarının ve doğalgaz boru hatlarının kademeli olarak kapatılmasına yönelik talimat verildiğine dair çıkan haberleri yalanladı. Mismari, yaptığı kısa açıklamada, bu tür haberlerin ‘yanlış ve dayanaksız’ olduklarını vurguladı.
OAK, Libya krizinde bir dönüm noktası olarak kabul edilen 23 Ekim 2020 tarihinde, Libyalı taraflar arasında yapılan ateşkes anlaşmasının ardından kurularak diğer siyasi diyalog yollarının tamamlanmasına kapıyı araladı. Aynı zamanda geçtiğimiz yılın sonlarında 24 Aralık'ta yapılması planlanan genel seçimlerle sona erecek bir yol haritası ve ortak bir yürütme mekanizmasının oluşturulması üzerinde varılan uzlaşı da seçimlerden önce bocaladı ve UBH ile TM arasındaki anlaşmazlıklar arttı. Bu anlaşmazlıklar, TM’nin bu yılın başlarında UBH’den güven oyunu geri çekmesine ve eski İçişleri Bakanı Fethi Başağa'yı yeni bir hükümet kurmakla görevlendirmesine neden oldu.
Ancak TM tarafından görevden alınan Dibeybe’nin iktidarı Başağa’ya devretmeyi reddetmesi ile birlikte ülkede siyasi bölünme belirtileri yeniden ortaya çıkmaya başladı. Bu durum, OAK’nin paralı askerlerin ve yabancı güçlerin ülkeden sınır dışı edilmesi, ordunun birleştirilmesi ve milis grupların lağvedilmesinin yanı sıra Libya’da askeri eğitim için yapılan tüm mutabakatların dondurulması planlarının tamamlanması da dahil olmak üzere siyasi taraflar arasında uygulanmayı bekleyen tüm anlaşmalar üzerinde olumsuz bir etki yarattı.
OAK çalışmalarının başlangıcında, ülkenin batısındaki ve doğusundaki kıyı kentlerini birbirine bağlayan sahil yolunun açılmasının yanı sıra tutukluları arama yollarının kolaylaştırılması ve gözaltındakilerin serbest bırakılması amacıyla bir güvenlik odasının oluşturulması ve petrol sahalarını koruyan güçleri birleştirilmesi dosyasında kaydedilen ilerleme gibi ateşkes anlaşmasının birçok önemli maddesini hayata geçirmeyi başardı.
LUO heyetinin yaptığı açıklama ülkede büyük bir tartışmaya neden olurken herkes iki yıl önce ülkede siyasi ve askeri durumların daha da kötüleşmeye başladığı sırada ateşkes anlaşmasına öncülük eden ve süreci takip eden Birleşmiş Milletler Libya Destek Misyonu’nun (UNSMIL) siyasi ve askeri anlaşmaları korumak için atacağı adımı bekliyor.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'nin Libya Özel Temsilcisi Stephanie Williams, ülkede siyasi anlaşmazlıkların yaşandığı geçtiğimiz mart ayının sonlarında OAK’a müdahale edilmemesi konusunda uyarmış ve Libya'nın güvenlik konusunda kaydettiği ilerlemenin korunmasını istemişti. Williams haftalardır Tobruk merkezli TM’yi ve Trablus merkezli Devlet Yüksek Konseyi’nin (DYK) yeniden müzakere masasına döndürmeye, son zamanlarda anayasa dosyası ve yürütme yetkisini değiştirme konusunda aralarında yaşanan görüş ayrılıklarını çözmeye çalışıyor.
Görüş ayrılıkları
Libya’daki siyasi süreci yakından takip eden kesimler, LUO’nun OAK heyeti üyelerinin yaptığı açıklamada belirtilenler konusunda farklı düşünürken bu gelişmenin ülkedeki genel durum üzerindeki ciddiyeti konusunda hemfikirler. Milletvekili Seyyide el-Yakubi, ülkede durumun kötüleşmesinin sorumluluğunu Başbakan Abdulhamid Dibeybe’ye yüklediği açıklamasında şunları söyledi:
“Libya Siyasi Diyalog Forumu’nun (LSDF) çalışmalarını aksatıp Ekonomi Komitesi'nin çalışmalarını askıya aldıktan sonra OAK, Dibeybe hükümetinin siyasi başarısızlığı nedeniyle çalışmalarını askıya aldığını açıkladı. Başbakan bizi nereye götürecek? Durum daha ne kadar bu şekilde kalacak?”
Cumhurbaşkanlığı için muhtemel adaylardan olan Süleyman el-Bayudi, TM üyelerinin AOK’ta yaptıkları seçimin yanlış olabileceğini ve bu seçimin krizi daha da karmaşık hale getirebileceğini ima etti. Bayudi konuya dair şunları söyledi:
“Özellikle seçimlerin yapılmaması, para akışı, yerine getirmek zorunda olduğu anlaşmalardaki yükümlülüklerini ihlal etmesi ancak rakiplerinin arkasından da düşünmeden yürüyememesi konusunda Başbakan Dibeybe’yi kesin bir şekilde savunabilecek biri yok.”
Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı haberde açıklamalarda bulunan Bayudi’ye göre Dibeybe’nin politikasından etkilenen kişilerin iradelerinin dayatılması da herkesin küçük düşürülmesi anlamına geliyor. Ayrıca krizler nedeniyle yerel ve uluslararası kargaşaya dahil olmanın tehlikeleri konusunda sığ bir bakış açısına sahip olunduğunu gösteriyor.
Barışçıl ve güvenli çözümün sandık başına gitmek olduğunu düşünen Bayudi, böylece Libyalıların iktidarda kendilerini kimin temsil edeceğine kendi özgür iradeleriyle karar verebileceklerini ve buna aykırı her adımın gerçek bir felakete yol açacağını vurguladı. Uluslararası kurumların koridorlarının, uluslararası müdahalenin artacağı şüphe götürmez bir siyasi hareketliliğe tanık olduğu konusunda uyaran Bayudi açıklamasını şöyle sonlandırdı:
“Ülke, bir vesayet projesi yürüten yabancı güçlerin gelişine, Libya’nın açıkça nüfuz alanlarına bölünmesine ve Libya’nın zenginliklerinin sömürülmesine tanık olacak. Libya'nın işgali projesinde, Libyalı tüm taraflar hizmetçiye dönüşecekler.”
İsrail'in Gazze şehrine düzenlediği saldırı sırasında yıkılan bir evin enkazından ceset çıkaran Filistinliler (AFP)
Han Yunus'taki Nasır Hastanesi'ne düzenlenen İsrail saldırısında hayatını kaybeden iki çocuğun cenazelerinin başında göz yaşı döken Filistinliler (AFP)