عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Irak mangrov ağaçlarıyla iklim değişikline karşı mücadele veriyor

Irak, beş yıl içinde sahillere 100 bin ağaç dikmeyi hedefliyor.

Irak, ülkedeki iklim değişikliğinin etkilerini azaltmak için mangrov ağaçları dikmeye çabalıyor (Independent Arabia)
Irak, ülkedeki iklim değişikliğinin etkilerini azaltmak için mangrov ağaçları dikmeye çabalıyor (Independent Arabia)
TT
TT

Irak mangrov ağaçlarıyla iklim değişikline karşı mücadele veriyor

Irak, ülkedeki iklim değişikliğinin etkilerini azaltmak için mangrov ağaçları dikmeye çabalıyor (Independent Arabia)
Irak, ülkedeki iklim değişikliğinin etkilerini azaltmak için mangrov ağaçları dikmeye çabalıyor (Independent Arabia)

Macid el-Berikan
Mangrov ağaçları, sahillerinin bazı kısımlarının ağaçlandırılmasında kullanılmaya başlanmadan önce Irak'ta bilinmiyordu. Basra kentinde, iklim değişikliğinin etkilerini azaltmak için beş yıl içinde binlerce fidan dikmeyi öngören bu stratejiyle, yerel düzeyde değişim sağlamak ve çevreyi iyileştirmek için çorak ve ıssız olan kıyı bölgeleri ağaçlandırılıyor.
Arap Yarımadası'nda "kurm", Mısır ve Sudan'da "şura" olarak adlandırılan mangrovlar, tropikal ve sıcak bölgelerde deniz ile karayı ayıran sınırlarda yetişen sahil çalıları.
Mangrov ağaçları birçok bitkinin tahammül edemediği sert iklim koşullarına dayanıklılığı ile biliniyor. Ekolojik öneminin bir göstergesi olarak mangrovlar kuşlar, balıklar, kabuklular ve bazı amfibik hayvanlar ile vahşi hayvanlar için yaşam alanı sağlama açısından bütünleşmiş bir biyolojik sistemin oluşumuna katkıda bulunuyor. Mangrov ağaçları ayrıca sahil topraklarını stabilize edip ve onları aşınma ve erozyondan koruyor.

Körfez deneyimleri
Basra, mangrov ağacı dikme olasılığını test etmek için birkaç yıl önce çalışmalara başladı. Bu çalışmalardan biri, Irak Limanları Genel Şirketi'nin 2019'da Kohr El-Zubeyr limanı yakınlarında 400 ağaç dikmesiydi. Bu girişimlerin cesaret verici sonuçlarına dayanarak Basra'daki yerel yönetim, bu yıl, Basra Üniversitesi ve Tarım Müdürlüğü gibi kurumlarla iş birliği içinde, mangrov yetiştiriciliğini genişletme aşamasına geçti ve Kuveyt ile Umman Sultanlığı gibi Körfez ülkelerinin deneyimlerinden yararlandı.
3.jpg
Irak, on binlerce mangrov ağacı dikmeyi amaçlıyor (Independent Arabia)
Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre Basra Üniversitesi Deniz Bilimleri Merkezi'nden uzman araştırmacı Eymen er-Rubai şöyle konuştu: “İlk adım, El-Fav, Khor el-Zubeyr ve Şatt-ül Basra kıyılarında 2 bin ağaç dikmekti”. Rubai, "Bu adımı birkaç adım izleyecek ve hedefimiz beş yıl içinde 100.000 ağaç, yılda 20.000 ağaç dikmek olacak" diye ekledi.
Rubai, "Irak'ta mangrov ekme girişimi, finansal tahsisleri garanti altına almak ve İran ve BAE'den ithal etmek üzere yeterli miktarda tohum elde etmekle ilgili finansal ve lojistik zorluklarla doludur. Bunların bir kısmı, dikilen fidanların tutmasıyla ilgili doğal zorluklardır" diyerek “Şattu’l Basra kıyılarına diktiğimiz fidanların bir kısmı yoğun su kirliliği nedeniyle zayi olurken, başka bölgelere dikilen diğer bir kısmı başarılı oldu” şeklinde açıklamada bulundu.

Yeni bir strateji
Birkaç hafta önce geliştirilen ve 2022-2027 zaman aralığı için planlanan "Irak'ta Mangrov Yetiştirme Stratejisi", "Irak kıyılarına gri mangrov ağaçları dikip yetiştirerek biyolojik çeşitlilik için yeni yaşam alanları yaratmak ve bu alanları turistik yerler haline getirmek" ile çerçevelendiriliyor. Bu strateji, "kentin yeşillendirilmesine, çevrenin iyileştirilmesine, iklim değişiklikleriyle mücadeleye ve küresel ısınmanın etkilerinin azaltılmasına katkıda bulunmayı" hedefliyor.
"Irak'ta Mangrov Yetiştirme Stratejisi", mevcut imkanlara göre mangrov yetiştiriciliği için üç senaryo planlıyor: Birincisi, gönüllü bir çabayla yılda 5.000 fidan dikilmesini gerektirdiği için mütevazı görünüyor. İkincisi yılda 10 ila 15 bin fidan üretip dikmeyi hedefliyor. En iddialı olan üçüncüsü ise, yıllık 30.000 fidan üreterek mangrov ormanları oluşturmak ve bunları onlarca kilometre boyunca tüm deniz, haliç ve nehir kıyıları, lagünler, göller ve Irak tuzlu sularına dikmek için entegre bir ulusal programın uygulanmasını gerekli kılıyor.
Strateji için özellikle el-Huveysat bölgesi ve gür ormanlarıyla Hur ez-Zubeyr bölgesi, Şattu’l Basra kıyıları, El-Fav kentindeki Ra's el-Bişa bölgesi, Körfez'e akan Şattu’l Arab kıyıları olmak üzere mangrov ormanlarının ekilmesi için bazı alanlar belirlendi. Ummu’l Kasr ve Hur ez-Zubeyr limanlarının karşısındaki kıyılar ile Irak-Kuveyt sınırına bitişik Hicam Adası da belirlenen alanlar arasında.

Turistik yerler
Bu stratejinin bakış açısına göre "Mangrovlar, su ortamını iyileştirmeye ve kirliliklerden arındırmaya ve ayrıca küresel ısınmayı arttıran karbondioksitten havayı temizlemeye katkıda bulunuyor. Ayrıca, balıkçılıkta, endemik ve göçmen kuşların bulunduğu alanlarda ve vahşi ve amfibiye canlılarda biyolojik çeşitliliği artırıyor. Üstelik, mangrov ortamı, yiyecek ve barınak bulmak için kendisine sığınan bu canlılar için besleyici bir ortam".
1.jpg
Mangrovlar, tropikal ve sıcak bölgelerde deniz ile kara arasındaki sınırda yetişen sahil çalılarıdır (Independent Arabia)
Stratejinin formüle edilmesini ve uygulanmasını denetleyen Basra Vali Yardımcısı Durğam el-Ecvedi, "Kurmayı hedeflediğimiz mangrov ormanları, ihmal edilen bazı sahil bölgelerini turistik yerlere dönüştürebilir" sözlerinin altını çizerek "Yerel yönetim, Irak hükümeti tarafından desteklenen ve finanse edilen mangrov yetiştirme projesini yerel çerçeveden ulusal çerçeveye kadar genişletmek istiyor" dedi.
Mangrov ekme girişimi, Basra ve diğer güney Irak kentlerinin devam eden çevre kirliliğinin ve yoğunlaşan iklim değişikliklerinin artan etkileriyle karşı karşıya olduğu bir aşamada hayata geçiriliyor. Bu etkiler sıcaklıkların olağan oranların üzerine çıkması, yazın uzaması ve kışın kısalması, bataklıkların geniş alanlarının kuruması ve kum tepelerinin süzüldüğü verimli toprakların genişlemesi, belirgin çölleşmenin yanı sıra yağmur miktarlarındaki azalma ve toz fırtınalarının artması ışığında açıkça hissedilebiliyor.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Sudan’daki savaşın yeni yönlerine doğru

Çad'ın Vadi Fira bölgesindeki Tulum Mülteci Kampı’nda bidonları su ile dolduran Sudanlı mülteciler, 8 Nisan 2025 (AFP)
Çad'ın Vadi Fira bölgesindeki Tulum Mülteci Kampı’nda bidonları su ile dolduran Sudanlı mülteciler, 8 Nisan 2025 (AFP)
TT
TT

Sudan’daki savaşın yeni yönlerine doğru

Çad'ın Vadi Fira bölgesindeki Tulum Mülteci Kampı’nda bidonları su ile dolduran Sudanlı mülteciler, 8 Nisan 2025 (AFP)
Çad'ın Vadi Fira bölgesindeki Tulum Mülteci Kampı’nda bidonları su ile dolduran Sudanlı mülteciler, 8 Nisan 2025 (AFP)

Emani et-Tavil

Sudan’daki savaş, son iki yıldaki durumundan farklı özellikler ve nitelikler taşıyacak gibi görünen üçüncü yılına doğru ilerliyor. İç ve dış düzeylerde niteliksel değişikliklere dair işaretler söz konusu ve bunların başında da Sudan ordusunun ülkenin siyasi başkenti Hartum'un kontrolünü ele geçirmesi yer alıyor. Sudan'ın Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) karşı Uluslararası Adalet Divanı'nda açtığı davanın yanı sıra Sudan'la ilgili bölgesel etkileşimlerin niteliği, Sudan’daki savaşı durdurma olasılığı açısından gerçek bir ilerleme sağlamayı başaramayan Londra’da kısa bir süre önce düzenlenen konferansta ortaya çıktı.

Bu ve diğer gelişmeler, Sudan'ın bildiğimiz şeklini ve geleceğini etkileyecek. Ayrıca başta Mısır olmak üzere bölgesel ilişkileri üzerinde de yansımaları olacak.

Değişen savaş alanları

Bu bağlamda savaş alanlarının ve Sudan ordusu da dahil olmak üzere çatışmanın taraflarının değişmesi bekleniyor. İlk aşamada, ülkenin doğusu ve orta kesimleri büyük bir sükunete kavuşacak ve askeri operasyonlar duracak. Geçtiğimiz ekim ayından bu yana Hızlı Destek Kuvvetleri’nin (HDK) Hartum, El Cezire ve Sennar eyaletlerinin bulunduğu ülkenin orta kesimlerindeki tüm bölgelerden çekilmesi ve ordunun batıya doğru ilerleyerek Kuzey Kordofan eyaletindeki Ummu Ruvaba ve er-Rahad şehirlerini yeniden ele geçirmesiyle birlikte ordunun askeri baskısıyla karşı karşıya kalması bu gelişmenin önünü açtı. Bu gelişmeye HDK'nın Kuzey Darfur'un yönetim şehri el-Faşir'e yönelik devam eden kuşatma ve saldırıları karşısında gösterilen kararlılığın yanında Sudan ordusunun ülkenin kuzeyindeki Meravi bölgesinde insansız hava aracı (İHA) ile düzenlenen saldırıyı püskürtmeyi başarması eşlik etti.

İkinci düzeyde, yani askeri çatışmanın taraflarında, orduya karşı yeni tarafların mücadeleye girmesi bekleniyor. HDK ile Abdulaziz el-Hilu liderliğindeki Sudan Halk Kurtuluş Hareketi-Kuzey (SPLM-N) arasındaki ittifakın Mavi Nil ve Güney Kordofan eyaletlerinde yeni çatışma cephelerinin açılmasına neden olması bekleniyor.

Bu senaryonun adımları ilk olarak üç düzeyde tehdit oluşturan Libya ve Çad üçgenine giden yol üzerindeki Malha bölgesinin kontrol altına alınmasıyla atıldı. Bunların başında Sudan ordusu Darfur’a giderken kritik öneme sahip ve aynı zamanda ordu ile müttefik güçlerin toplanma noktası olan kuzey eyaletindeki Dibba bölgesine yönelik askeri bir tehdit geliyor. İkincisi, HDK’nın Merowe Barajı’nı İHA’larla vurabilmesi ve başkent Hartum’un elektriğini kesebilmesiyle daha da görünür olan kuzey eyaletine yönelik bir tehdit.

Çatışmadaki yeni güçler

Üçüncü tehdit ise HDK’nın geçtiğimiz ay Lagowa bölgesini ele geçirmesinin yarattığı tehdit. Bu gelişme, Batı Kordofan eyaletindeki petrol sahalarına giden yolu açtı.

Bu savaşa taraf olmayı bekleyen diğer yeni adaylar ise daha önce Afrika kökenli kabilelere karşı Ömer el-Beşir rejimiyle ittifak kuran ve HDK lideri Orgeneral Muhammed Hamdan Dagalu (Hamideti) ile bir tür kan davası olan Darfurlu kabilelerin silahlı güçleri.

Bu verilere göre Sudan'daki savaşın üçüncü yılında operasyonel alan Darfur, Güney ve Batı Kordofan'da yoğunlaşacak, Mavi Nil bölgeleri ve kuzey eyaletine yönelik olası bir tehdit söz konusu olacak. Kahire’nin Sudan’la olan sınır bölgelerini korumak için HDK’ya karşı sınırlı saldırılar düzenlemeye karar vermesi halinde buna karşı koyulabilir.

Bölgesel düzeyde, savaşı durdurma konusunda fazla bir ilerleme kaydedilemeden dağılan Londra’daki Sudan konulu konferansın tutanaklarının sızdırılmasıyla savaşın başlangıcından bu yana ilk kez, bir yanda BAE ile diğer yanda Mısır ve Suudi Arabistan arasındaki vizyon çelişkisi neredeyse açıkça ortaya çıktı. Bu durum, bölgedeki Arap ülkeleri arasında başta Sudan ordusu olmak üzere Sudan’ın devlet kurumlarıyla ilgili anlaşmazlıkların bir sonucuydu.

BAE aleyhine açılan dava

Öte yandan Birleşmiş Milletler (BM) ve diğer uluslararası örgütlerin değerlendirme ve kınamalarına göre soykırım ve cinsel taciz suçları işleyen HDK güçlerine askeri ve lojistik destek sağlamasıyla ilgili olarak Sudan tarafından Uluslararası Adalet Divanı (UAD) nezdinde BAE aleyhine açılmış bir dava bulunuyor.

Arap-Arap gerginliği ve rekabetinin bir tezahürü olan bu bölgesel etkileşimlere göre Sudan ordusu ve müttefikleri ile HDK ve arkasındakiler arasındaki askeri dinamiklerin devam etmesi bekleniyor. Bu bölgesel aktörler arasında herhangi bir siyasi çözüm sürecinde Sudanlı tarafların kimler olacağı ya da başka bir deyişle HDK'nın meşruiyetinin tanınıp tanınmayacağı konusunda bir anlaşma sağlanmadan bu savaşı durdurmak mümkün değil. O halde bu, bölgesel baskı ve Sudan'ın BAE ile karşı karşıya gelmesi, Hartum’un UAD’daki ve dolayısıyla bu savaşın tırmanmasına bir yanıt olarak HDK'ya daha fazla destek anlamına mı gelecek?

Washington'ın yokluğunun etkisi

Elbette ABD’nin İran nükleer dosyası, Ukrayna'daki savaş ve Ortadoğu'daki askeri konumlanışının niteliği ve büyüklüğü ile ilgili meşguliyetleri nedeniyle mevcut dönemde bu gelişmelerin dışında kalması, savaşın sürdürülmesi yönündeki eğilimi destekleyen bir unsur oluşturuyor. Washington’ın Sudan'daki mevcut insani krizin büyüklüğüne ve kritik seviyelerde kıtlık noktasına ulaşmış olmasına rağmen, ABD'nin eski Sudan Özel Temsilcisi Tom Perriello’nun yerine yeni bir temsilci atamakta isteksiz davranmasına neden olan yukarıda belirtilen meşguliyetleri çerçevesinde HDK üzerinde yakında bir baskı uygulamayacağı da aşikar.

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre Sudan Dışişleri Bakanı Ali eş-Şerif’in aniden görevden alınması ve yerine örgütsel derinliği olan Ulusal İslami Cephe partisinden Ömer Muhammed Ahmed Sıddık’ın atanması, eski rejimin Dışişleri Bakanlığı'nda kendisine yeniden yer bulduğunu gösteriyor. Bu aynı zamanda Korgeneral Abdulfettah el-Burhan'ın siyasetle ilgisi olmayan teknokratlara güvenmekten vazgeçtiğini de gösteriyor. Zira Şerif, Sudan Dışişleri Bakanlığı'nda siyasileştirilmemiş bir diplomatik alandan geliyordu ve önerdiği değişikliklerle bakanlıktaki iç politikaları bu alanla uyumlu hale getirmişti.

Bu gelişmeyle Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan iç politika yapıcılarının değişiminden vazgeçmeye ya da onlar arasındaki konumunu değiştirmeye niyeti olmadığını bir kez daha gözlemliyoruz. Bu gelişme ayrıca, Orgeneral Burhan'ın özellikle BM Genel Kurulu platformunda her zaman beyan ettiği gibi, Sudan hükümetinin Hartum'un kontrolünü ele geçirdikten sonra yeni bir teknokratlar hükümeti kurma konusunda inandırıcılığının çok zayıf olduğunu da gösterdi.

Mevcut yerel ve bölgesel dinamikler, Beşir rejiminin karar alma sürecindeki göreceli ağırlığı, şu an Güney Sudan'da olduğu gibi ya askeri çözüm yoluyla savaşı sürdürme ya da Darfur bölgesini kabile çatışmalarına terk etmesi için baskı yaptığından, özellikle Darfur eyaletinde olmak üzere Sudan'daki savaşın geçen bu üç yılla yetinmeyip önümüzdeki yıllarda da devam edeceğine işaret ediyor.

Yerinden edilme sorunu

Milyonlarcası komşu ülkelere göç etmek zorunda kalan Sudanlılar, Sudan'a dönseler de dönmeseler de savaşı durdurma ve daha da önemlisi sürdürülebilir siyasi istikrar sağlayacak iç siyasi denklemleri başlatma ihtimalini yakından takip ediyor.

Bu bağlamda Sudanlıların Mısır’dan geri dönüşlerinin Sudan'ın doğu ve orta bölgelerine olduğunu ve Mısır'da ekonomik zorluklarla karşılaşan nispeten zayıf sosyal gruplarda yer aldıklarını, varlıklı sosyal grupların ise evlerine dönme kararını bir sonraki duyuruya kadar ertelediklerini belirtmekte fayda var. Mısır, bir milyon Sudanlıya ev sahipliği yapıyor. Bu da Mısır-Sudan ilişkilerinin ufkunu bir yandan ikili ilişkileri ekonomik ve sosyal düzeyde derinleştirecek olumlu etkileşimlere açarken diğer yandan da Beşir rejiminin iki ülke arasındaki olumlu etkileşime karşı uygulamalarının bıraktığı ağır mirası ve eski Mısır Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek'e yönelik suikast girişiminde Beşir rejimine bağlı unsurların yer almasını marjinalleştireceğine şüphe yok. Resmi düzeydeki ilişkilere gelince, Orgeneral Burhan'ın yerel düzeydeki politikalarının istikrarsız doğası nedeniyle istikrara tanık olamayacaklarına inanıyorum.