عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Dibeybe ve Başağa, ABD’nin meşru hükümet çağrılarını görmezden geliyorlar

ABD’nin Trablus Büyükelçisi: Libya'nın güçlü ve güvenilir bir hükümete ihtiyacı var

Libya’nın geçici Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid ed-Dibeybe (Dibeybe’nin Ofisi)
Libya’nın geçici Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid ed-Dibeybe (Dibeybe’nin Ofisi)
TT
TT

Dibeybe ve Başağa, ABD’nin meşru hükümet çağrılarını görmezden geliyorlar

Libya’nın geçici Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid ed-Dibeybe (Dibeybe’nin Ofisi)
Libya’nın geçici Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid ed-Dibeybe (Dibeybe’nin Ofisi)

Libya'da iktidar için yarışan geçici Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid ed-Dibeybe ve paralel İstikrar Hükümeti Başbakanı Fethi Başağa, ABD'nin Trablus büyükelçisi Richard Norland’ın ülkenin işlerini yürütmelerine ilişkin sert açıklamalarını görmezden geldiler. Ne Dibeybe ne de Başağa, Norland'ın ülkeyi ‘yönetemeyeceklerine’ dair açıklamaları hakkında herhangi bir yorum yapmadılar.  ABD’li Büyükelçi, ‘Sky News Arabia’ kanalının internet sitesinde yayınlanan açıklamasında, ‘Libya’da meşru bir hükümete ihtiyaç olduğunu’ vurgulamıştı.
Norland, Dibeybe ve Başağa’nın ülkeyi yönetemeyeceğine olan inancını dile getirdiği açıklamasında, “Şu anda tüm Libyalıların işlerini yönetecek güce ve güvene sahip tamamen meşru bir hükümet üzerinde genel bir anlaşmaya ihtiyacımız var” dedi. Norland, “Siyasi sürecin önündeki engel, Libyalı taraflar ile çatışmaya dahil olan ve Libya çatışmasını körükleyen bazı bölgesel taraflar arasındaki derin güvensizlik” ifadelerini kullandı.
Öte yandan Libya Yüksek Mahkemesi, Yüksek Mahkeme Başkanlığıyla ilgili krizin sona erdiğini duyurdu. Yüksek Mahkeme tarafından dün başkent Trablus'tan yapılan açıklamada, Yüksek Mahkeme eski Başkanı Muhammed el-Hafi ile yeni Başkanı Abdullah Ebu Rezize arasında ‘samimiyet ve takdir dolu bir atmosfer’ olarak nitelendirilen bir devir teslim töreni yapıldığını vurgulandı.
Diğer taraftan Temsilciler Meclisi (TM) Başkanı Akile Salih, ülkenin doğusundaki el-Kubba’da siyasi partilerin ve Tuareg kabilelerinin temsilcileri ile ayrı ayrı yaptığı görüşmelerde, TM’nin yarın Bingazi kentindeki genel merkezinde bir oturum düzenleyebileceğini açıkladı.
TM yapılan açıklamada, TM Başkanı Salih'in siyasi partilerinin temsilcilerinden ülkedeki mevcut siyasi durumun yanı sıra seçimlerin yapılması, içinde bulunulan zorlu aşamayı aşmak için ülkenin istikrar ve barış aşamasına geçmesine yönelik özlemlere ulaşmanın yollarıyla ilgili görüşlerini dinlediği belirtildi.  Açıklamaya göre Salih’in yaptığı görüşmelerde, seçim için uygun zemin oluşturularak ve Libya halkının özgür ve adil seçimlerin yapılması talebini gerçekleştirerek mevcut krizi sona erdirmek için yoğun çabaların ele alındığına işaret edildi. Salih ayrıca Tuareg kabilelerinin temsilcileriyle yaptığı görüşmede, Tuareg kabilelerinin meselelerini ve bu meseleleri ele almanın yollarını, ülkedeki genel durumu ve diğer dosyaları ele aldı.
Bu arada Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed el-Menfi, New York'taki Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurul görüşmelerinin oturum aralarındaki toplantılarına devam ediyor. Menfi, BM Genel Kurulu Başkanı Csaba Körösi ile Libya'daki son gelişmeler, özellikle ülkedeki siyasi, ekonomik ve güvenlik durumu ve Başkanlık Konseyi tarafından başlatılan uzlaşı projesi hakkında görüştü. Menfi’nin ofisinden yapılan açıklamaya göre Menfi, Körösi'nin ‘BM’nin Libya'da özgür ve şeffaf seçimler yapılarak istikrara ulaşılmasını desteklediğini’ vurguladığını belirtti.
Menfi, Afrika Birliği (AfB) Komisyonu Başkanı Musa Faki Muhammed ile yaptığı görüşmede ise, AfB’nin kurulmasında Libya'nın öncü ve tarihi olarak nitelendirdiği rolünü vurgularken Faki'nin tüm AfB zirvelerinde Libya dosyasına katılarak siyasi süreci destekleyen çabalarını övdü.
Öte yandan Ürdün Başbakanı Bişer el-Hasavne dün Ürdün’ün başkenti Amman'da Libya Merkez Bankası Başkanı Sıddık el-Kebir ile yaptığı görüşmede, Libya'nın Ürdün’deki yatırımlarının önemini ve bunların geliştirilmesi beklenti içinde olduklarını vurguladı. Hasavne Libya’nın Ürdün’deki yatırımlarının her zaman başarılı ve sürdürülebilir yatırımlar için canlı birer örnek olduklarının altını çizdi.
Kebir'in Ürdün liderliğinin, hükümetinin ve halkının Libya'nın güvenlik ve istikrarını desteklemedeki rolünü övdüğünü aktaran Hasavne, Kebir’in özellikle finans ve bankacılık alanlarında Ürdün'ün uzmanlığından ve deneyimlerinden yararlanmayı istediklerini söylediğini ve Ürdün'de yatırımı teşvik etmeye devam ettiklerini söylediğini kaydetti.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Bölgesel güç dengeleri

İsrail, ilk kez içeride derin bir darbe aldı ve iç hedefler benzeri görülmemiş şekilde vuruldu (AFP
İsrail, ilk kez içeride derin bir darbe aldı ve iç hedefler benzeri görülmemiş şekilde vuruldu (AFP
TT
TT

Bölgesel güç dengeleri

İsrail, ilk kez içeride derin bir darbe aldı ve iç hedefler benzeri görülmemiş şekilde vuruldu (AFP
İsrail, ilk kez içeride derin bir darbe aldı ve iç hedefler benzeri görülmemiş şekilde vuruldu (AFP

Mustafa Feki

Ortadoğu, Doğu Akdeniz ve Arap Körfezi, son zamanlarda karşılaştıkları krizlerin büyüklüğünü önemli ölçüde vurgulayan benzeri görülmemiş ve zor koşullar yaşadı. Bu krizler, yalnızca sınırlı bir bölgesel sorun olmaktan çıkıp büyük bir uluslararası sorun haline geldiler.

Bölgedeki kanlı diziyle başlarsak, ki bu nihayetinde Filistin topraklarının İsrail tarafından vahşice işgal edilmesinin beklenen bir sonucu gibi görünüyor, 7 Ekim 2023 tarihinin işgalin dirençli Filistin halkına her düzeyde uyguladığı baskının otomatik ve doğal bir sonucu olduğunu hemen fark ederiz. Söz konusu baskı, şiddet döngüsünün genişlemesine ve Gazze'nin mevcut koşulları altında yaşanmaz bir alana dönüşmesine yol açtı. Öldürülmemesi gereken on binlerce çocuk, kadın ve sivili içeren şehit kafileleri her gün birbirini takip ediyor. Karşı karşıya kaldıkları katliamlar hem kardeşlerinden hem de dostlarından hiçbir insani yardım veya destek alamadan katlandıkları zor yaşam koşulları unutulamaz.

Son İran-İsrail çatışmasındaki ateşkesin, Gazze'deki acı verici duruma olumlu bir yansıması olabilir, ne var ki İsrail'in uzlaşmazlığı ve Netanyahu modelinin sabah akşam yaydığı nefret dolu söylemlerin temsil ettiği güç despotluğu, acıların devam edeceğinin, güven ve barış kıyısından hâlâ uzak olunduğunun en iyi kanıtı.

Belki okuyucuyla birlikte ülkelerin ağırlıklarını, gerçekleşen dönüşümlerin doğasını ve bazı tarafların ağırlıkları açısından bölgesel borsa üzerindeki etkilerini düşünebilir ve aşağıdaki kanıtları gözlemleyebiliriz:

İlk olarak, bir yandan Lübnan'da Hizbullah'ın başına gelenlere, diğer yandan Suriye'de yaşananlara bakıldığında, İran toplamda kaybeden gibi görünüyor. Tahran, Esed ailesinin yönetimi boyunca sadakatini sürdüren itaatkar bir müttefikini kaybetti. Buna ilaveten, ABD'nin tam desteğiyle İsrail, İran'ın nükleer projesinin temellerini büyük ölçüde yok etti. İran ayrıca siyasi yaşamının, askeri mevkilerinin ve bilimsel uzmanlıklarının en ön saflarından onlarca şehit verdi.

Burada, İran'ın direndiğini ve inkar edilmesi zor birçok güçlü karşılık verdiğini dolaylı olarak kabul etmeliyiz. İsrail'e gönderdiği füze ve insansız hava araçlarının, on binlerce sakinini İran saldırılarından kaçmak için sığınaklara yönelmeye zorladığını itiraf etmeliyiz. Ancak, bu elbette, İsrail Hava Kuvvetleri'nin İran'ın kalelerini vurması, İran içindeki bir dizi önemli ekonomik ve askeri konumda hayati öneme sahip arterleri hedef almasıyla kıyaslanamaz.

ABD Başkanı Donald Trump, başlangıcından itibaren İran-İsrail çatışmasının baş vaftiz babası rolünü oynadı. Gelişmelerin ayrıntılarına doğrudan kişisel olarak müdahale etti. Öyle ki hem İran hem de İsrail tarafı kazandıklarını iddia ettikleri bir zafer veya rakiplerine karşı sağladıklarını iddia ettikleri bir üstünlükle gururlanarak savaştan çıktılar. Her halükarda durum ve medyatik gelişmeler alanı yorumlara açık, tüm tarafların bakış açılarının kabul edilmesine olanak tanıyor. Zira silahlı çatışmalar geride bir kazanan bırakmaz, aksine kayıp ve zararları tüm taraflara dağıtır.

Burada, İran nükleer programının geçici bir süreliğine de olsa çökertilmesinin, Netanyahu için gurur duyacağı yanıltıcı bir zafer olduğuna dikkat etmeliyiz. Bu zafer, onu siyasi durumunu ve İsrail hükümetinin başkanı olarak konumunu güçlendirebilecek bir erken genel seçim çağrısında bulunmaya itebilir. Tahran ve Tel Aviv arasında yaklaşık iki hafta süren bu askeri çatışma hakkında ne söylenirse söylensin, İsrail'in imajına bir çizik atıldığını, her koşulda etkilendiğini dürüstçe belirtmeliyiz. İran, bölgedeki en büyük askeri cephaneliğe karşı mücadelede kahramanlıktan veya cesaretten yoksun olmayan bir duruş sergiledi. İsrail'e verilen Amerikan desteği, o savaşta gerçek belirleyici faktördü, kimsenin itiraz edemeyeceği ve olaylar tarafından gölgede bırakılmış gibi görünen bir kriterdi. Zira İsrail ilk kez içeride derin bir darbe aldı, iç hedefler benzeri görülmemiş bir şekilde vuruldu. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre bu da yenilmez ordu efsanesinin ve son on yıllarda yarattığımız büyük putun ne sandığımız kadar sağlam ne de hayal ettiğimiz kadar güçlü olmadığını teyit etti.

İkincisi; eğer şimdi uzun bir geçmişe ve geniş topraklara sahip bir İslam devleti olarak İran'dan bahsedeceksek, kendisinin üstünden atlanması zor birkaç hatasını kaydetmeliyiz. Bunların ilki, arenalar birliği dediğimiz şey ve son kırk yıldır komşu ülkelerde onlar aracılığıyla savaştığı çeşitli kollardır. Lübnan'daki Hizbullah ile başlayıp Suriye ve Irak'tan geçerek Yemen'deki Ensarullah-Husi grubuna kadar uzanan bu kollar, kanlı çatışmaların ve tekrarlanan çekişmelerin bir tarafı olarak kendini dayattı. Böylece İran Batı'nın, Batı Asya, Arap Yarımadası, Arap Körfez bölgesi ve hatta Kuzey Afrika'daki Araplar, Türkler, Kürtler ve diğer etnik gruplara karşı kullandığı bir korkuluğa dönüştü.

İran'ın benimsediği kollar inşa etme politikası, İran'da İslam Devrimi'nin patlak vermesi ve Şah'ın Şubat 1979'da devrilmesi ile başlayan geniş çaplı bir kaosa yol açtı. Ama iş bununla bitmedi. İran, Arap Körfez bölgesindeki Amerikan hedeflerini vurmaya çalışarak ve Katar hava sahasını ihlal ederek de büyük bir hata yaptı. İlave olarak, İran'ın hatalarına sık sık tahammül eden, işlerine karışmasını ve yanlışlarını görmezden gelen Körfez'de de tahribat yaratmaya çalıştı. İşleri daha da kötüleştiren ise İran parlamentosunun, bu hayati bölgede dünya petrol nakliyatının yüzde 20'sinin geçtiği, büyük öneme sahip bir ticaret ve deniz yolu olan Hürmüz Boğazı'nı kapatma kararı almasıydı.

İran'ın son eylemleriyle Körfez’in duygularını geçici de olsa kendisine karşı yabancılaştırarak kaybettiğine şüphe yok. Oysa Körfez ülkeleri, Maşrık (Levant) ülkeleri, Mısır ve diğerleri, İsrail'in İran'a yönelik saldırganlığını en başından kınadılar. Tahran, düşman listesine geçici de olsa başka ülkeler eklemek yerine dostlarının desteğini almaya çalışmalıydı.

Bu nedenle, İran'ın çok şey kaybettiğine, yalnızca Beyaz Saray'daki güçlü adamın, Tahran ve Tel Aviv arasındaki savaşı sona erdirme başarısını kendisine nispet etmeye çalışan Donald Trump'ın göreceli, geçici memnuniyetini elde ettiğine inanıyorum. Trump daha önce de Pakistan ve Hindistan arasındaki ateşkesi kendisine mal etmişti. Buna bir de ABD’nin Tahran'daki rejimi devirmeye çalışmadığını, bunun yerine yalnızca İran nükleer projesini yok etmeyi ve onu en azından gelecekte aciz hale getirmeyi amaçladığını defalarca dile getirenin de o olduğunu eklemeliyiz.

Üçüncüsü; nükleer programını kaybeden İran'ın, siyasi rejiminin devamı ve onu zayıflatma girişimlerini durdurma konusunda geçici bir kabul kazandığı açıkça ortaya çıktı. İran’ın artık sona eren bu çatışmada en önemli ve en öne çıkan devlet olduğuna şüphe yok. Ancak, Trump'ın gözdesi Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki Türk tarafını da göz ardı etmemeliyiz. Türkiye'nin bir Avrupa-Asya, Akdeniz ve Ortadoğu ülkesi, NATO'nun aktif bir üyesi, bölgede ve genel olarak güç denkleminde hem İsrail hem de İran ile birlikte hesaba katılması gereken bir güç olduğunu aklımızda tutmalıyız. Türkiye de Suriye'de yaptıkları ve Körfez'de elde ettikleri sayesinde ve ayrıca ABD’nin bölgedeki politikalarından duyduğu memnuniyet sayesinde yaşananlardan kazançlı çıktı.

Güç dengesinin, Körfez ülkelerinin de şu ana kadar kazandığını gösterdiğine inanıyorum, çünkü İran tarihsel olarak dost bir ülke ancak onlarla ilişkileri varlığı inkar edilemez veya görmezden gelinemez endişelerden yoksun değil. Biz Araplar olarak, İranlı ve Türk komşularımızın, akıllardan hiç çıkmayan adil Arap davası, yani tüm sonuçları, tarihsel gelişmeleri ve onu çevreleyen koşullarıyla Filistin davası için kalıcı bir çözüme ulaşmada aktif oyuncular olmalarını umut ediyoruz.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.