Lübnan’ın yeni Hristiyan radikalleri: ‘Rabbin Askerleri’

Lübnan’da ortaya çıkan radikal Hristiyan örgüt Rabbin Askerleri (Cunud er-Rab) Şii Allah’ın Partisi (Hizbullah) ile Ugandalı ‘Rabbin Direniş Ordusu’na (LRA) benzetiliyor

Lübnan’ın yeni Hristiyan radikalleri: ‘Rabbin Askerleri’
TT

Lübnan’ın yeni Hristiyan radikalleri: ‘Rabbin Askerleri’

Lübnan’ın yeni Hristiyan radikalleri: ‘Rabbin Askerleri’

Samir Züreyk

23 Ağustos günü Lübnan’ın başkenti Beyrut’un doğusundaki Mar Mikhael mahallesinde yer alan Madame Om Cafe bir saldırıya uğradı. Saldırıyı, kendine “Rabbin Askerleri” (Cunud er-Rab) adını veren Hristiyan örgüte üye bir grup genç gerçekleştirdi. Saldırının sebebi ise aynı gece sahnelenen Drag Show adlı gösteriydi.

Rabbin Askerleri örgütünün eylemlerini gösteren videolar sosyal medyada yayıldı. Videolarda birkaç kaslı erkeğin, grubun üyelerinden birinin sosyal medyada yoğun bir şekilde yayılan videolardan birinde belirttiğine göre eşcinselliği teşvik ettiği öne sürülen kafedeki eşyaları parçaladığı görülüyor.

Adı, ne kadar radikal olduğunun göstergesi olan bu örgüte bağlı bir grup ilk defa böyle bir eyleme imza atmıyor. Nitekim geçtiğimiz senelerde de şiddet bakımından bundan aşağı kalmayan benzer hadiseler yaşanmış ve bu, örgütün şöhret kazanmasına yol açmıştı.

Peki, bu örgüt neyin nesi? Nasıl kuruldu? Nerelerde yayılıyor? Kim finanse ediyor? Lübnan toplumu için bir tehlike teşkil ediyor mu?

Rabbin Askerleri’nin belirli bir kuruluş tarihi bilinmiyor. Grup, faaliyetleri bazı bankaları Lübnan’da yaygın olan baskın girişimlerinden korumakla sınırlı olsa da 17 Ekim 2019’daki kitlesel halk hareketi sırasında yerel sahada biraz öne çıkmaya başladı.

Basında çıkan bazı haberlere göre örgüt, Ekim 2019’da Beyrut’un doğusunda Hristiyan çoğunluğa sahip Eşrefiye bölgesindeki Kerem ez-Zeytun mahallesinde, bugüne kadar gruba liderlik eden Joseph Mansour tarafından kuruldu.

Emniyet raporları ve basında çıkan haberler, örgütün çekirdeğinin, banka güvenlik görevlisi olarak çalışan eski mahkûmlardan oluştuğunu gösteriyor. Aynı raporlara göre 2022 sonlarına kadar grubun üyeleri, vücutlarında göze çarpan dövmelerin çokluğuyla öne çıkan vücut çalışmış 300 adamdan ibaretti. Bu durum bize Suriye’de Şebbiha ve Rusya’da Wagner ekiplerinin nasıl kurulduğunu hatırlatıyor.

“Örgüt, internet sitesinde kendisini ‘Ne bir parti ne de bir kuruluş. Hiçbir şahsa tâbi değil. Yeryüzüne ait herhangi bir şeyle bağı yok. Güvenlik veya sivil herhangi bir faaliyet yok’ şeklinde tarif ediyor. İddia ettiğine göre ‘İsa’nın öğretilerini taşıyor ve O’nun tavsiyeleri ona emanet”

Örgütün üyeleri tamamen siyah kıyafetler giyiyor ve gömleklerinin üzerine kanatlı bir haç çiziyorlar; bu onların resmî logosu. Sokaklarda, meydanlarda ve halka açık yerlerde silah taşımıyorlar. Çatışmalarda silahlarını ve sayısal çokluklarını kullanıyorlar; bazen de sopalar. Kendilerine ‘milis’ denmesine ısrarla karşı çıkıyor ve bir tebliğ cemaati oldukları konusunda ısrar ediyorlar. Medyada da nadiren yer alıyorlar.

Rabbin Askerleri, internet sitesinde kendisini ‘Ne bir parti ne de bir kuruluş. Hiçbir şahsa tâbi değil. Yeryüzüne ait hiçbir şeyle bağı yok. Güvenlik ve sivil herhangi bir faaliyeti yok’ şeklinde tarif ediyor. İddiasına göre ‘Hz. İsa’nın öğretilerini taşıyor ve O’nun emirleriyle görevlendirildiklerini.’ iddia ediyorlar.

Bununla birlikte bu örgütün üyeleri; gömlekleri ve örgütlenme biçimleriyle 1930’lu yıllarda Avrupa’da Nazizm yanlısı ve faşist milislerin yükselişinin başlangıcını andırıyor. Bu örgütlerin etkisi Lübnan’a kadar uzanmış ve Lübnan Ketaib Partisi’ni doğurmuştu.

Bu örgüt de yolculuğuna, o dönemde Maruni Hristiyan siyasetinin kontrolü altındaki rejimi ve devleti destekleyen ve bu rejimin muhalifleriyle sopalar ve taşlarla çatışan bir gençlik örgütü olarak başladı. Daha sonra önde gelen bir Hristiyan milis gruba dönüştü ve seküler, ve mezhepçi milislerden muadilleriyle tutuştuğu şiddetli iç savaş (1975-1990) sırasında Lübnan’ın tahribatına katkıda bulundu. Elde olan bazı bilgiler, Lübnan ordu istihbaratının ilk etapta bu örgüte ve Hizbullah’ın güvenlik teşkilatına da sızdığına işaret ediyor.

Baltacılık şöhrete götürür

Rabbin Askerleri örgütü ilk kez 2019 yılı sonlarında, Eşrefiye bölgesindeki Hristiyan mahallesi Cemmeyze’de (Gemmayzeh) Meşru Leyla adlı bir grubun konser düzenlemesine yönelik halk ve Kilise itirazları sırasında ortaya çıktı. Söz konusu grup, eşcinselliği teşvik etmekle suçlanıyordu. O dönemde örgüt üyelerinden oluşan büyük bir grubun kılıçlar, keskin haçlar, siyah tek tip kıyafetlerle ilahiler ve dualar eşliğinde, eşcinselliği, LGBTQ kimliğini teşvik edenleri tehdit ettikleri ve Eşrefiye’de ya da onların tabiriyle ‘Rabbin topraklarında’ eşcinsellerin faaliyetlerini yasaklama ve simgelerini ortadan kaldırma sözü verdikleri videolar yayıldı.

Bunun ardından örgütün ismi, Hizbullah ile Emel Hareketi destekçileri tarafından, Beyrut Limanı patlamasına dair adli soruşturma yürüten müfettişe yönelik gerçekleştirilen meşhur gösteri gününde Şiiler ile Hristiyanlar arasında çıkan çatışmalara dair resmî soruşturma tutanaklarında geçti. Ekim 2021’de yaşanan ve Tayune (Tayouneh) Olayları olarak bilinen bu gösteride Hizbullah destekçilerinden 7 kişi ölmüştü.

Lübnan emniyet teşkilatının yürüttüğü soruşturmalarda bu örgütün üyelerinin çatışmalardan önceki gece birçok Hristiyan mahallesinde dinî sloganlar yazdıklarını ve haçlar çizip diktiklerini ortaya çıkardı.

Grup daha sonra Hristiyanların Noel kutlamalarıyla aynı zamanda, Dünya Kupası çeyrek finalinde Fas milli takımının Portekiz’e üstün gelip yarı finale yükselmesini kutlayan Müslüman taraftarlara şiddet uygulamasıyla gündeme geldi. Bu çıkış, kırılgan mezhepsel dengelerin olduğu bir ülkede eli kulağında büyük bir kavga ve mezhepsel fitnenin eşlik ettiği bir mezhep çatışmasına yol açtı.

Grubun adı Ekim 2021’de Eşrefiye’deki ünlü Sassine Meydanı’nda meme kanseri hastalarına destek olmak amacıyla sergilenen bir sanat çalışmasına yönelik bir başka saldırıda da duyuldu. Bu olayda sanatçı Mirna Maalouf’un cansız mankenleri, bazıları gökkuşağı renkleri taşıdığı için parçalandı ve sergi, çıplaklığı ve eşcinselliği teşvik ettiği suçlamasıyla tahrip edildi. Örgütün üyelerinden bazıları, Haziran 2022’de Eşrefiye’de eşcinselliği teşvik eden rengarenk çiçeklerden yapılmış bir reklam panosunu da parçaladı ve yukarıda bahsettiğimiz olayla son buldu.

Bunlara ek olarak Lübnan’daki siyasi salonların koridorlarında, örgüt üyelerinin Eşrefiye bölgesinde özel güvenlik ve koruma görevleri yürüttüğüne dair basın haberleri ve söylentiler dolaşıyor. Nitekim sosyal medyada yayılan bazı videolarda örgüt üyelerinin, kendilerini suçlulara ve ‘yabancılara’ karşı Hıristiyan kimliğe sahip bölgenin savunucuları olarak sunmak üzere geceleri devriye gezdikleri görülüyor. Nekbe (Büyük Felaket) sonrası Lübnan’a gelen Filistinli mülteciler için kullanılan eski ‘yabancı’ tabiri, bugün artık Suriyeli mülteciler için kullanılıyor. Lübnan’da kötüleşen güvenlik gerçekliği ve mültecilere karşı sistematik ve peş peşe kışkırtma kampanyaları göz önüne alındığında bu durum, örgüt üyelerinin halktan giderek daha fazla kabul görmesini sağlıyor.

“Bizler, Rabbin evlatları, Şeytanın düşmanlarıyız…”

Örgütün kurucu lideri Joseph Mansour, Alhurra (el-Hurra) internet sitesine verdiği nadir bir röportajda Rabbin Askerleri örgütünü ‘Rab İsa’nın evlatları, Kilisenin çocukları’ olarak tarif ediyor. Ona göre ‘Baba, Oğul ve Kutsal Ruh adına vaftiz edilen her kişi, Kutsal Kitap’a göre Rab İsa’nın öğrencisidir.’ Sonra da dile getirdikleri her sözün kaynağının Kutsal Kitap olduğunu vurguluyor.

Mansour, örgütün kuruluşundan ve İncil’den ilham alan ismine, faaliyetleri ile üyelerinin davranışlarına kadar her şeyin dayandığı kutsal terimleri ve tabirleri derinlemesine inceliyor. Onlar hakkında konuşan ya da onları inceleyen hiç kimsenin ‘çalışmalarına yön veren maneviyata ilgi göstermediğinden ve ilginin siyaset ve şahsi meselelerle sınırlı olup büyük resme odaklanmadığından’ şikâyet ediyor. Mansour, siyasi herhangi bir bağlantıyı veya herhangi bir şahsa bağlılığı reddediyor ve örgütlerine yönelik her türlü suçlamayı alaya alarak, bunları, Rabbin adının yükseltilmesine karşı durmayı amaçlayan bir ‘şeytanlık’ olarak görüyor.

“Örgütün mensupları tamamen siyah kıyafetler giyiyor ve gömleklerine/tişörtlerine kanatlı haç çiziyorlar ki bu onların logosu. Sokaklarda, meydanlarda ve kamuya açık alanlarla silah taşımıyorlar. Çatışmalarda silahlarını ve sayıca çokluklarını kullanıyorlar”

Mansour sözlerine şöyle devam ediyor:

“Rabbin Askerleri olarak biz, ruhban sınıfının otoritesini engellediğinde Batı’nın başına neler geldiğini gördük. Hemen zinaya, seküler evliliğe, kürtaja başladılar, vaftizler durdu ve Kilise cemaati ile ruhban sınıfı arasındaki bağ yok oldu. Bu, bugün bizim ilk manevi savaşımızdır. Bu yüzden bize baskı uyguluyorlar” (Eşcinselliğe karşı bir savaş başlattıkları zaman haklarında çıkan suçlamaları kastediyor).

“Biz hiçbir şey dayatmıyoruz. Zina etmek isteyen özgürdür. Ama biz diyoruz ki bu zehirleri, insan hakları söylemi altında iblisçe yöntemlerle çocukların ve toplumun zihnine sokamazsınız. Bunlar kilise öğretileridir, bizim şahsi fikirlerimiz değil.”

Mansour, bu fikirleri savunanları, çocukları ‘doğrudan şeytanın eline’ bırakmakla suçlayarak sözlerini noktalıyor.

Mali destek

Aralık 2022 başlarında ‘Eşrefiye 2020 Derneği, bölge sakinlerini Lübnan’ın maruz kaldığı boğucu ekonomik ve mali krizin etkisiyle artan hırsızlık vakalarından korumak amacıyla ‘koruyucu melek’ olarak çalışan yaklaşık 120 gencin yer aldığı ‘Mahalleyi Koruma’ girişimi başlattı. Dernek, korumaların silah taşımaması ve görevlerinin gözetlemek ve ilgili güvenlik servisleriyle koordineli çalışmak olması koşuluyla, bu gençlerin de dahil olduğu özel bir güvenlik şirketiyle sözleşme imzaladı.

Bununla birlikte bizzat bu girişim, Rabbin Askerleri örgütünün Hristiyan bölgesinin merkezine girmesini sağlayan pencere oldu. Zira üyelerinden bazısı, güvenlik şirketinde koruma olarak çalışıyordu. Eşrefiye 2020 Derneği’nin başkanı bir basın açıklamasında, her bir gencin maaşının 200 dolar olduğunu, diğer lojistik maliyetler hariç sadece maaşlar için yıllık bütçenin 300 bin dolara ulaştığını söyledi. Tüm bunlar bu girişimin ve aynı şekilde sayıları 500’ü bulan üyeleriyle Rabbin Askerleri örgütünün de nasıl finanse edildiğine dair birçok soru işareti uyandırdı.

Foto: 23 Ağustos 2023’te Lübnan Beyrut’ta Rabbin Askerleri tarafından saldırıya uğrayan kafenin müşterilerinin saklandığı an (Reuters)
23 Ağustos 2023’te Lübnan Beyrut’ta Rabbin Askerleri tarafından saldırıya uğrayan kafenin müşterilerinin saklandığı an (Reuters)

Tüccar ve iş adamlarının kişisel fonlamalarına dair konuşmaların yapıldığı bir durumda finansman kaynakları belirsizliğini koruyor. Bununla birlikte geniş çapta yayılan bilgiler, finansmanın büyük kısmının Société Générale Bank’ın Yönetim Kurulu Başkanı Antoun Sehnaoui’nin (Anton Sahnavi) omuzlarına düştüğünü gösteriyor. Pek çok ticari faaliyeti bulunan ve varlıklı bir ailenin varisi olan iş adamı Sahnavi, etrafında kabadayıların bulunmasıyla ünlendi. Sahnavi ile Rabbin Askerleri arasında, örgüt üyelerinin büyük bir kısmının Sahnavi’ye ait şirketlerde güvenlik personeli olarak istihdam edilmesi suretiyle açık bir bağlantı mevcut.

Sahnavi, bir milletvekili veya bakan olmamakla birlikte siyasi denklemin merkezinde yer alıyor. Nitekim seçmen listelerinin oluşumuna müdahale ediyor, milletvekili dayatıyor, başka milletvekillerini ve önde gelen basın organlarını para ve nüfuzla destekliyor. Eldeki bazı bilgiler, onun son yıllarda Batı’da güçlü bir şekilde yükselen sağ dalgadan etkilendiğini gösteriyor.

“Sehnaoui (Sahnavi), bir milletvekili veya bakan olmamakla birlikte siyasi denklemin merkezinde yer alıyor. Nitekim seçmen listelerinin oluşumuna müdahale ediyor, milletvekili dayatıyor. Eldeki bazı bilgiler, onun son yıllarda Batı’da güçlü bir şekilde yükselen sağ dalgadan etkilendiğini gösteriyor”

Bu sadece onunla sınırlı değil. Bunu, zengin babası Nebil Sahnavi’den miras aldı. Katolik mezhebine mensup aile, zenginliğinin yanı sıra güçlü dinî bağlılığıyla da tanınıyor. İç savaşın başlarında baba Nebil Sahnavi, Hristiyan sağcı Lübnan Ketaib Partisi’nin askerî kolu olan Lübnan Kuvvetleri milislerinin kurulmasında ve finanse edilmesinde önemli bir rol oynadı. Askerî kola genç Beşir Gamayel (Cemayel) liderlik ediyordu. Bu sayede kendisini Hıristiyan bir lider ve sonra da cumhurbaşkanı olarak dayattı. Ancak patlayıcı bir maddeyle suikasta uğradı ve görevi devralmasına izin verilmedi.

Zaman döngüsünü tamamlıyor ve oğul Anton babasının yaptıklarını tekrar ediyor. Bununla birlikte Rabbin Askerleri örgütü halen yumuşak güç ve siyasi bir partiye dönüşen ve bugün en büyük meclis bloğuna sahip Lübnan Kuvvetleri ile aynı düşünceleri paylaşıyor. Örgütün birçok üyesi, Lübnan Kuvvetleri’nin eski üyelerinden ve örgüt, savaş sırasındaki son çatışmalara dair videolarında şarkı söylüyor.

Örgütün finansmanına dair medyada yer alan anlatılardan birine göre baba Nebil, işsizlikle boğuşan bir grup gence destek olmak istedi ve onları yoksulluktan, dışlanmışlıktan ve toplumu her yönden kuşatan belalardan çekip çıkarmaya çalıştı. Sonra gençler bir araya toplandı ve sağlıklarına kavuşturuldu. Bazılarının hedef olduğu adli konular (yargı sonuçları ve tutuklamalar) da uzman bir avukat ekibiyle takip edildi.

İkinci aşamada Sahnavi, dinî mensubiyeti ve kiliseye bağlılığıyla gençleri manevi anlamda da rehabilite etmek istedi. Bunu onların ‘hidayete ermelerine’ ve hayatlarını gölgeleyen karamsarlıktan kurtulmalarına katkı sağlayan bir dizi dinî-kültürel oturumla yaptı. Anlatıya göre bu, ‘dalaletten’ ‘hidayete’ geçiş, bu gençlerin tepkilerine açıklık getiriyor. Zira bu hızlı geçiş, onların dinî meselelere geleneksel olmayan bir yolla yaklaşmalarına sebep oluyor.

Kutsal Hristiyan örgütlerin yolunda…

Rabbin Askerleri, böyle bir isim taşıyan ilk örgüt değil. Lübnan’da pek çok kişi bu örgütü, Hizbullah’a (Allah’ın Partisi) benzetiyor ki bu, doğruluk payı yüksek bir benzetme. Bu örgüt, bir başka örgüte, Rabbin Direniş Ordusu’na (Lord’s Resistance Army/LRA) da benzetiliyor. LRA, 1987’de Uganda’da kurulan ve hükümete savaş açan radikalizm yanlısı bir Hristiyan terör örgütü. Lideri, ruhsal bir aracı olduğunu iddia eden ve Hristiyanlıkla Kutsal Kitap’a dayalı teokratik bir rejim peşinde koşan bir fanatik. Bu uğurda uluslararası hukuka ve insan haklarına yönelik büyük ihlallere ve suçlara imza attı. Birleşmiş Milletler onu 100 binden fazla kişiyi öldürmek, 30 yıl içerisinde 60 binden fazla çocuğu kaçırarak onları silah altına almak ya da seks kölesi olarak kullanmakla suçluyor.

Bununla birlikte Rabbin Askerleri şeklindeki Lübnan versiyonu daha ziyade tarihî bir Hristiyan örgüt olan Tapınak Şövalyeleri etrafında örülmüş efsanelerden etkilendi. Tapınak Şövalyeleri, İslami Doğu’ya yönelik Haçlı Seferleri sırasında, Kudüs’e giden Hristiyan hacı kafilelerini korumak maksadıyla doğdu.

1096 yılında kurulan bu örgütü Papa II. Honorius, 1129 yılında tanıdı ki bu, Tapınak Şövalyeleri’nin tarihinde önemli bir dönüm noktasıydı. Zira bu tanınmayla birçok mali imtiyaz ve vergi muafiyeti elde ettiler. 1291’de Akka’nın Fethi’ndeki kaybı ise tabutuna çakılan son çivi oldu; şöhreti azaldı ve Papa, 1312’de ‘geri dönüşü olmayan ve sonsuza kadar geçerli’ bir kararnameyle onu dağıtma kararı aldı. Ancak etrafında örülü efsanelerin ışıltısı halen etkisini sürdürüyor. Nitekim eldeki bilgiler, büyük ve gizli bir ekonomik güç olarak varlığını sürdürdüğünü ve gizemli Malta Şövalyeleri örgütüne onun bir uzantısı olarak bakıldığına işaret ediyor.

Foto: Sosyal medyada dolaşan ve Rabbin Askerleri hareketinin unsurlarına ait bir fotoğraf
Sosyal medyada dolaşan ve Rabbin Askerleri hareketinin unsurlarına ait bir fotoğraf

Öte yandan Maruni Katolik Rabbin Askerleri örgütünün benimsediği anlatı, Şii İslamcı çizgideki Hizbullah’a tamamen uygun. Hizbullah, kendi yörüngesinde dönen basın organları aracılığıyla yeni Hristiyan örgütün varlığını büyütmeye ve ortaya çıkan bu milislerin tehlikesi konusunda uyarmaya girişti. Tıpkı daha önce, ellerinde tuttukları silahlı yapıyı meşrulaştırmak ve kendi kitlesinin dinî ve mezhepsel sinirlerini germek için, Sünni Selefi DEAŞ ve diğerleri gibi radikal örgütlerin rolünü büyütmeye çalıştığı gibi.

Hizbullah’a yakın ya da müttefik birçok milletvekili ve siyasetçinin dillendirdiği anlatılardan biri, (her zamanki gibi) kilise ve manastırlarda silah istiflemeye çalışan bir Amerikan emperyalist komplosu fikridir. Amaç, Lübnan’daki siyasi çatışma Sünni-Şii iken son zamanlarda Hıristiyan-Şii çatışmasına döndükten sonra Hristiyanların itibarını zedelemek ve kitleye daha önce iç savaş esnasında yapılanları hatırlatmak.

Destek ve itiraz arasında Hristiyan kamuoyu

Rabbin Askerleri fenomeni ve onun şiddet içeren varlığı, Lübnan’daki Hristiyan kamuoyunda yeni bir tartışmayı ateşledi. Hristiyan kamuoyu, destekleyen ve yardım eden bir kesim ile kınayan ve kabul etmeyen bir kesim arasında ikiye bölündü. Her ne kadar ikinci kesim daha büyük gibi görünse de ilk kesim de ilgi ve etki bakımından ondan aşağı değil.

Pek çok Hristiyan seçkine göre Rabbin Askerleri, Hristiyan sokağında büyük bir etkisi olmayan sınırlı bir gruptan ibaret olmakla birlikte mensuplarının mafyavâri davranışlarından dolayı kopardığı gürültü büyük. Şarku'l Avsat'ın Majalla dergisinden aktardığına göre Usta Hristiyan gazeteci Elie el-Hac, yaptığı açıklamalarda bu örgütün fikri ve ideolojik arka planının ‘sığ ve saçma olduğunu, silahlı bir grup olmamakla birlikte insanları korkutmak için kaslı ve büyük vücutlarını sergilediklerini’ söylüyor. Usta gazeteciye göre ‘DEAŞ’ın kanlı eylemlerini haklı çıkarmak için Kur’an ayetleriyle yaptığına benzer şekilde bu örgüt de Hristiyan İncil’inden aşırı bir mantıkla yorumlanabilecek ayetler’ seçiyor.

Lübnan İnsan Hakları Merkezi Başkanı Vedi el-Esmer’e göre Rabbin Askerleri, baltacılık (zorbalık) yapmak için siyasi bir kılıftan faydalanan ve yakında halktan haraç toplaması mümkün olan bir grup haydut. O, bu olgunun iki boyutu olduğunu düşünüyor: Birincisi, karmaşık mezhepçi misyonerliktir. İkincisi ise Şiilerde Hizbullah’ın olması gibi Hristiyanlarda da Rabbin Askerleri örgütünün olduğuna işaret etmek için, içgüdüsel mezhepçi bir ip üzere oynamakla ilişkili. Her iki yaklaşım da yanlış.

“Bu olgunun son müjdecisi, birkaç gün önce görüldü. Bu müjdeleyici, Lübnan’da Sünnilerin başkenti olarak kabul edilen Trablusşam şehrinde el-Fayha Askerleri örgütünün kurulmasıdır”

Esmer’e göre bu olgu finanse edilmeseydi devam etmez ve genişlemezdi. Ayrıca Hristiyan hiziplerin kendi aralarında kutuplaşma yarışına girdikleri Eşrefiye bölgesinde Rabbin Askerleri gibi bir grup, siyasi bir koruma olmasa böyle açıkça faaliyet yürütemez.

Bu olgunun Hristiyan kamuoyunda bir ayrışmaya sebep olduğunu gösteren şeylerden biri de şu: Lübnan Kuvvetleri’nin kurucusu Cumhurbaşkanı Beşir Gamayel’in oğlu ve aynı zamanda Ketaib Partisi’nin Eşrefiye bölgesinden milletvekili olan Nedim Gamayel, Rabbin Askerleri’nin kafeyi tahrip edip içindeki pek çok kişiyi darp ettiği son eylemini ilk kınayan kişilerdendi. Buna karşılık örgütün, Hristiyan siyasi ve toplumsal kabulünün ortasında belirmesini sağlamış pencere olan Eşrefiye 2020 Derneği’nin kurucusu ve hamisi, Hristiyan partilerin baskısı altında örgüte resmen göz yumdu.

Aynı şekilde gençlik gruplarından birçok sosyal ağ öncüsü, örgütü ve onun yaptıklarını savundu ki bu da ona açılan bir halk kucağı olduğunu gösterir. Ancak bu, en azından bugüne kadar halen sınırlı. Örgütü destekleyen piskoposların varlığından bahsedilirken, Maruni Kilisesi de olan bitenlere karşı sessiz.

Federalizm projesi

Öte yandan bu radikal Hristiyan örgütün ortaya çıkışı, Hristiyan çevrelerde federalizm fikrinin güçlü bir şekilde ortaya çıkması ve Hristiyan seçkinlerle partiler tarafından şu veya bu şekilde benimsenmesiyle aynı zamana denk geliyor. Bu fikri ayrıca, bu önerinin Hristiyanların geleceği açısından ne kadar önemli olduğunu vurgulayan çalışmalar yapıp, bunları Lübnan’daki mezhep yelpazesinin geri kalanının onayını almak üzere bir baskı cephesi oluşturması için kamuoyuna sunan büyük köklü Hristiyan üniversiteler de benimsiyor. 

Her partizan grup gibi Rabbin Askerleri de önce kültürel ve toplumsal meseleler ve fikirlerle başlıyor, sonra silahlara ve açık ve aşırılık yanlısı siyasi söylemlere kayıyor. Bunu yaparken de Lübnan’ın bu tür yeni fenomenlere alan açacak şekilde sosyal, ekonomik ve kültürel bakımdan gerileyen durumundan fayda sağlıyor.

Ancak bu, Rabbin Askerleri fikrinin ister Lübnan’da ister komşu ülkelerde olsun, entelektüel ve ahlaki çöküşün boyutlarını ve tüm mezheplerde aşırılık yanlısı örgüt dalgasının yükselişini yansıttığı ve bunun entelektüel, toplumsal, ekonomik ve siyasi boşluktan kaynaklandığı gerçeğini ortadan kaldırmaz.

Hizbullah’ın, ideolojik ve mezhepsel muhalifi olmasına rağmen Rabbin Askerleri ile eşcinsellerle mücadele fikrinde birleştiği bir detay değil. Zira mezhepleri ve dinleri farklı olsa da radikal dinci örgütler, toplumsal radikal başlıklarda buluşur ama ideolojik olarak ayrışır. Ortak paydaları şudur: Kimse tarafından yetkilendirilmeksizin Allah’ın adını anmayı tekellerine alırlar, kendilerine insanüstü yetkiler tanırlar, kutsal kitapların ve bir grup din adamının desteğine dayanırlar. Amaç, toplumsal ve sonra siyasi piramide tırmanmaktır. O zaman da kurtulması zor bir belaya dönüşürler ki tarih, buna benzer birçok örnekle doludur.

Sosyal medyada dolaşan ve Rabbin Askerleri hareketi mensuplarını gösteren bir fotoğraf
Sosyal medyada dolaşan ve Rabbin Askerleri hareketi mensuplarını gösteren bir fotoğraf

Ayrıca toplumların bünyesine nüfuz edip onları tüketen bir virüs veya enfeksiyona benzer bir şeye dönüşürler. Bunun en açık göstergesi, Mart 2023’te başka bir radikal Hristiyan örgüt olan Meryem Ana’nın Askerleri’nin ortaya çıkmasıdır. Bu örgütün üyeleri, Beyrut dışında Hristiyan çoğunluğa sahip bazı bölgelerde özel güvenlik görevi yürütmektedir.

Bu olgunun son tezahürü, birkaç gün önce görüldü. Bu tezahür, Lübnan’da Sünnilerin başkenti olarak kabul edilen ülkenin ikinci büyükşehri olan kuzeydeki Trablusşam şehrinde el-Fayha Askerleri örgütünün kurulmasıdır. Örgüt, sosyal medyada alay konusu oldu, kurucusu da kayda değer bir varlık göstermiyor ve son parlamento seçimlerinde ancak yüz oya ulaşabildi, doğru. Ancak bu, Sünni sahayı tutuşturmak ya da terör kisvesine bürünmüş ve küresel siyasette karar ve etki sahibi olan Batılı ülkeler ile Lübnan’daki yetkili taraflar arasında, halkının kanı ve canı üzerine onlarca siyasi anlaşma yapılmış bir şehir üzerine basın kampanyası başlatmak üzere ona yatırım yapmak isteyen herhangi bir siyasi taraf için değerli bir av teşkil ediyor.

* Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla dergisinden tercüme edilmiştir



Yeni Suriye: Kişisel hesaplaşmaların kara haritası

Suriyeliler ülkede güvenliğin olmaması nedeniyle geniş çaplı bir kaos yaşanmasından endişe ediyor (AFP)
Suriyeliler ülkede güvenliğin olmaması nedeniyle geniş çaplı bir kaos yaşanmasından endişe ediyor (AFP)
TT

Yeni Suriye: Kişisel hesaplaşmaların kara haritası

Suriyeliler ülkede güvenliğin olmaması nedeniyle geniş çaplı bir kaos yaşanmasından endişe ediyor (AFP)
Suriyeliler ülkede güvenliğin olmaması nedeniyle geniş çaplı bir kaos yaşanmasından endişe ediyor (AFP)

İsmail Derviş

Beşşar Esed rejiminin devrilmesinden üç ay sonra Ramazan Bayramı'nın üçüncü gününün akşamı, Suriyeliler bayram tatili sebebiyle, Suriye'nin en ünlü eğlence parkı olan ve Şam Uluslararası Havalimanı'nın yakınında bulunan “Mutlu Dünya”yı doldurmuşlardı. Ancak iki genç, yetişkinlere ait bir oyun için sıra kavgasına giriştiler. Olay, birinin diğerini “Kamu Güvenliği’nde” çalıştığını söyleyerek tehdit etmesi, “intikam alabileceğini” söylemesiyle tırmandı.

Basit bir anlaşmazlık sonucu ortaya çıkan bu olay, Suriye'de yaklaşık 15 yıldır yaygın olan şiddet sırasında gerçekleşen sayısız intikam ve misilleme olayı ve dökülen kan yanında önemsiz kalıyor. Bütün bunlar sebebiyle ülke, bu yüzyılda dünyanın en şiddet dolu ve güvensiz ülkesi olarak sınıflandırıldı.

Esed rejiminin devrilmesinin arifesinde Suriyeliler, çoğunluğu Esed rejimine sadık olanlara veya rejimin işlediği suçlara iştirak edenlere yönelik misilleme eylemleri olan kitlesel katliamlardan korkuyorlardı. Ancak tepkiler beklenenden çok daha hafif oldu ve Suriye’nin kıyı bölgesinde mart ayı başında patlak veren olaylardan önce intikam davaları bireysel vakalarla sınırlı kaldı. Eski rejime bağlı yandaşların yeni hükümetin kamu güvenlik güçlerine yönelik saldırısıyla başlayan olaylar, büyük çoğunluğu sivil olan yüzlerce kişinin ölümü ve yaralanmasıyla sonuçlandı.

Uluslararası toplum, eski rejime bağlı grupların gerçekleştirdiği saldırıyı hemen kınadı ancak yeni Suriye hükümetinden de yaşanan ihlalleri soruşturmasını istedi. Hükümet de olup biten her şeyi araştırmak ve olaya karışanlardan hesap sormak için bir “bağımsız soruşturma komitesi"  kurdu ama komite bu yazı yazılırken hâlâ çalışmalarını sürdürüyordu.

Humus'ta köylerin etrafındaki barikatlar

Suriye'nin merkezindeki Humus, büyük mezhepsel çeşitliliğe sahip bir şehir. Görgü tanıkları Independent Arabia'ya, güvenlik güçlerinin olası misillemelerden sakinlerini korumak için bazı Alevi köylerinin etrafına barikat kurduklarını söylediler.

Esed rejiminin döktüğü kanın intikamını almak isteyenlerin arasında kişisel intikamlarını almak isteyenler de var. Bazıları da İçişleri Bakanlığı devleti tam anlamıyla denetim altına almadan ve hukuk diğer ülkelerdeki gibi işlemeden önce hesaplarını görmek istiyorlar.

 Bazı Suriyeliler de, kanundan kaçanların veya yasadışı eylemlerde yahut da hâlâ hukuksuz eylemlerde bulunanların, bunun için hâlâ imkânları olduğuna inanıyor. Güçsüz olan ve aygıtları hâlâ yeniden yapılandırılan hükümete danışmadan, başkaları ile hesaplarını görebileceklerini düşünüyorlar.

Ciddi hukuki adımlar bekleniyor

Suriyeli avukat Fadi Kardus şunları söylüyor: “Bilhassa Suriye çatışması gibi uzun süreli ve kanlı çatışma ile devrim bağlamında, herhangi bir geçiş sürecinde, kişisel hesaplaşmalar gerçek bir tehlikeyi temsil eder. Oysa uluslararası alanda kabul gören kavramıyla geçiş dönemi adaleti, adalet ve uzlaşmayı sağlayacak yasal ve kurumsal bir çerçeve sunarak bu tür intikamların önüne geçmeyi amaçlamaktadır. Aynı şekilde, 2025 Suriye Anayasa Bildirgesi doğrultusunda en kısa sürede kurulmasını umduğumuz geçiş dönemi organı da bu hedefe ulaşılmasında önemli rol oynayacaktır. Bunun için suçluların ve faillerin hesap vermesini, mağdurların tazmin edilmesini ve ihlallerin tekrarlanmamasını sağlamak için bireylerin ve kurumların reform edilmesini garantiye almalıdır.” Şunu da ekliyor: “Geçiş dönemi adaleti ilkelerinin etkin bir şekilde uygulanmasıyla Suriye'nin kişisel hesaplaşmaların açık arenasına dönüşmesini engelleme fırsatına sahip olduğu söylenebilir. Bu nedenle, adaletin sağlanması için hükümet ve Suriye'de ulusal düzeyde faaliyet gösteren sivil toplumun sürecin kapsayıcı, oluşumu, yetkileri ve görevleri belli, mağdur merkezli olmasını sağlamak amacıyla güçlü bir kararlılık göstermesi gerekiyor. Bu da bireyler ile devlet arasındaki güveni artırıp, en azından öngörülebilir gelecek için istikrarı sağlayacaktır.”

Kardus, şöyle devam etti: “Geçiş Adaleti Komisyonu için gerekli yasama ortamını oluşturacak geçici yasama konseyi kurulmadan, yukarıda belirtilenler hiçbir işe yaramayacaktır. Bu yapılırken ulusal mevzuat, Geçici Anayasa Bildirgesi, insan hakları ve geçiş adaletine ilişkin uluslararası standartlar esas alınmalı, Geçiş Adaleti Komisyonu'na ulusal ve uluslararası destek sağlanmalı ve böylece kararlarının güvenilirliğinin artırılması hedeflenmelidir. Zira Geçici Anayasa Bildirgesine göre geçiş adaletinin kazananların adaleti olmasından korkuluyor. Dolayısıyla Geçiş Adaleti Komitesi’nin öncelikle mağdurların kim olduğunu tespit etmesi, geçmişteki ihlallerin mağdurlarını hak sahibi olarak tanımaya çalışması gerekiyor. Daha sonra komiteler aracılığıyla gerçeklerin araştırılmasına başlanmalı. Ardından Adalet Komitesinin görev alanına giren suçların faillerinin kimliğine bakılmaksızın yasal işlem ve takip başlatılmalı. Mağdurlar veya aileleri için hesap sorma, tazminat ve düzeltme mekanizmasının net bir şekilde oluşturulması ve şu anda yaşandığı gibi ihlallerin tekrarlanmasını önlemek için gerekli tüm tedbirlerin alınması gerekiyor.”

Eski rejimin geride bıraktığı miras

Suriyeli yazar ve insan hakları aktivisti Samar Aştar’a gelince şunları söylüyor: “2011 yılında Suriye devrimini izleyen çatışmanın patlak vermesinden itibaren devlet kurumları bozulmaya başladı. Ülkede suçları bir nebze olsun kontrol altında tutan birleşik güvenlik otoritesi kayboldu. Ülke kompleks çatışmaların açık arenası haline geldi. Çatışmalar siyasetin ve militarizmin sınırlarını aştı, kaos ve yargı sisteminin zaafları örtüsü altında kişisel intikam ve tasfiyeler şeklinde daha tehlikeli bir karaktere büründü. O zamandan beri öldürme, adam kaçırma ve uydurma suçlamalar, hiçbir yasal veya toplumsal caydırıcılık olmaksızın, tüm taraflar için hesaplaşmanın yaygın bir yolu haline geldi.

Aştar şunu da ekliyor: “Esed rejimindeki subay ve yetkililerin, isyan eden halka karşı kullanmak için intikam almak isteyen ve suç kaydı bulunan kişileri askere alma politikasını unutamayız. Bu onların halka sempati duymamalarını, yemek ve içmek gibi öldürmeye alışana kadar acımasızca ve hiç ara vermeden öldüren bir demir yumruktan ibaret olmalarını garanti altına alacaktı ve öyle de oldu. Daha sonra Aralık 2024'te rejim değiştiğinde Suriyeliler suçluların yasal olarak hesap vereceğini umuyordu. Kontrol dışı silahların kontrol altına alınması, fraksiyonların ortadan kaldırılması, güvenlik güçlerinin rolünün etkinleştirilmesi yoluyla güvenliğin yeniden sağlanacağını ümit ediyorlardı. Ancak bu umut, gerçek bir reform belirtisi göstermeyen yeni bir gerçeklikle hızla suya düştü. Silahların, hizipçiliğin ve mezhepçi söylemlerin yaygınlaşması, yeni hükümetin etkili ve net bir geçiş dönemi adaleti politikasının olmaması sorunu daha da derinleştirdi. Vatandaşlar ise, kendilerine insan aklının kavrayamayacağı acılar yaşatanlardan hesap sorulmasını, hükümet kurumlarından defalarca talep ettiler. Ancak gerçek bir yargılamanın olmaması nedeniyle birçok kişi “Şebbiha” ve suçluların isimlerini belgelemek için sosyal medyaya yöneldi ve “siyasi”, bazen de mezhepsel bir doğa taşıyan bireysel intikam kampanyaları başladı.

Hükümetin çekingen müdahalesi

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre Suriyeli insan hakları aktivisti, “yeni hükümetin müdahalesinin çekingen olduğunu ve kontrolsüz yayılan silahların kontrol altına alınmasının önceliğine inanmadığını, çeşitli silahlı grupları Suriye Ordusu adı altında tek bir çatı altında etkili bir şekilde birleştiremediğini” düşünüyor. Ardından şöyle devam ediyor: “Hatta bazen rastgele işlenen intikam suçlarını örtbas ederek sanki katillere gizli bir koruma sağlıyormuş gibi davranıyor. Bu da şiddetin ve bireysel intikamın çemberini genişletti ve asırlardır korkuya alışmış olanların yüreklerine kaygı geri döndü. Herhangi birini “Esed rejiminin kalıntısı” olmakla suçlamak kolaylaştı, böylece peşine düşmek, tutuklamak ve hatta öldürmek meşru ve onaylanan bir eyleme dönüştü. Suriye sahillerinde kendilerinde hesap sorma hakkı ve öldürme yetkisi gören gruplar tarafından yeni tasfiye eylemleri başlatıldı. Silah sesleri yeniden yükseldi ve mahkemeler, hakimler ve tanıklar aracılığıyla örgütlü geçiş dönemi adaletinin son özellikleri de ortadan kalktı. Bunun yerini, genellikle kişinin geçmişine dayalı bireysel ve kolektif intikam eylemleri aldı. Bir yerde Esed yönetimine sessiz kalan bir dini gruba karşı savaş açıldığını, diğer bir yerde malların geri alınması, önceki rejim döneminde uğranan zararın intikamının alınması, hatta sadece ailevi problemlerden dolayı intikam alma durumları görülmeye başlandı.”

Silahlar tekrar konuşacak mı?

Aştar sözlerini şöyle bitirdi: “Suriye halkının yorgun zihni bugün acaba tekrar silahlar konuşacak mı, orman kanunu tarzı hayat devam edecek mi, bireyin güvenliği ve onuru arasında aşılmaz bir duvar oluşturan öldürme ve işkencenin geri dönme olasılığı var mı diye düşünüyor. Bu soruların cevabı evettir; eğer mevcut hükümet yasaları uygulayamazsa, gerçekten hesap soramazsa, kontrolsüz silahı ve hizipçiliği kontrol edemezse, geçiş adaleti için derhal çalışmaya başlamak yerine, sokağın öfkesini dindirmek çabasıyla sadece medya ve kameraların önünde bir suçluyu tutuklarsa kaos ve korku geri dönecek. Adalet kamerayla değil, adil bir yargıçla ve halka hukuk temelleri üzerine kurulmuş bir devletin güvenini veren dürüst bir soruşturmacıyla sağlanır.”

Öte yandan gözlemciler, kişisel hesaplaşma vakalarının da yaşandığını, bu vakaların rejimin yıkılmasından önce de var olduğunu, ancak günümüzde farklı bir karakter kazandığını düşünüyorlar. Zira güç dengeleri değişse de, bazıları kaos, intikam ve kişisel tasfiyeler açısından Suriye'de yaşananların büyük Suriye destanından sonra yaşanması beklenenlerden çok daha az ve hafif olduğunu düşünüyorlar. Ancak hükümet, isteyerek veya istemeyerek de olsa, birincisi, güvenliği ve kontrolü sağlamak, ikincisi de ülkeye destek konusunda ileriye yönelik adımlar atmadan önce daha fazla adım atılmasını bekleyen uluslararası toplumun güvenini kazanmak için, yasaları mümkün olduğunca uygulamaya çalışıyor.