2024'te merakla beklenen 10 bilim olayı

Özellikle uzay alanındaki gelişmeler öne çıkıyor

Bu yılın ardından 2044'e kadar ABD'de güneş tutulması gözlemlenmeyecek (Reuters)
Bu yılın ardından 2044'e kadar ABD'de güneş tutulması gözlemlenmeyecek (Reuters)
TT

2024'te merakla beklenen 10 bilim olayı

Bu yılın ardından 2044'e kadar ABD'de güneş tutulması gözlemlenmeyecek (Reuters)
Bu yılın ardından 2044'e kadar ABD'de güneş tutulması gözlemlenmeyecek (Reuters)

Ay görevlerinden biyoteknoloji alanındaki yeni gelişmelere, teknolojik atılımlardan güneş tutulmasına kadar 2024 bilim alanında birçok yeni gelişmeyi de beraberinde getirecek.

Discover dergisi 2024'ün merakla beklenen bilim olaylarını sıraladı.

1. Güneş Tutulması

8 Nisan 2024'te gerçekleşecek güneş tutulması dünyanın bazı bölgelerini 4 dakika 27 saniye boyunca karanlığa gömecek.

Tam tutulmaya yakın bir görünümde olan güneşte, "ateş çemberi" şekli görülebilecek.

Tutulma en net Kuzey Amerika'da görülecek. Türkiye'deyse bu senenin güneş tutulmasını izlemek mümkün olmayacak.

2. Vera C. Rubin Gözlemevi çalışmaya başlıyor

Dünyadaki en büyük gözlemevlerinden biri olan Vera C. Rubin Gözlemevi bu yıl aralıkta çalışmaya başlayacak.

Şili'deki gözlemevi, 10 yıl boyunca Güney Yarımküre'nin gökyüzünü 3 bin 200 megapiksellik bir kamerayla izleyecek.

Araştırmadan elde edilecek veriler Samanyolu'nun haritasını çıkarmak için kullanılacak.

3. Europa Clipper göreve hazır

NASA'nın Europa Clipper misyonu bu yıl ekimde başlayacak. 

Jüpiter'e gidecek olan uzay aracı, gezegenin uydularından Europa'nın yüzeyinin altında ne olduğunu araştıracak.

Bilim insanları Europa'nın altında donmuş bir okyanus olduğundan şüpheleniyor. Ancak uzay aracının Jüpiter'e ulaşacağı 2030'a kadar bunu öğrenmek mümkün olmayacak.

4. Ay'a seyahatin 55. yılı

2024, insanlığın Ay'a ayak basışının 55. yılı. 

Apollo 11 astronotları Neil Armstrong ve Buzz Aldrin, 24 Temmuz 1969'da aya basmış ve uyduda 21 saat 36 dakika geçirmişti.

5. Lucy, Dünya'nın yakınından geçecek

2021'de fırlatılan NASA'nın Lucy uzay aracı, 13 Aralık 2024'te Dünya'ya yakın bir noktadan geçecek.

Lucy, Jüpiter'in yörüngesindeki 8 astreoidi gözlemlemek ve güneş sisteminin nasıl oluştuğunu anlamak için tasarlanmıştı.

6. Hera fırlatılacak

Avrupa Uzay Ajansı'nın uzay aracı Hera, Ekim 2024'te fırlatılacak. 

Dünyayı büyük göktaşlarından korumak için en iyi yolu bulmayı hedefleyen Hera, NASA'nın bir göktaşının yönünü değiştirmeyi hedefleyen Dart görevinin sonuçlarını da analiz edecek.

7. Avrupa süper bilgisayara geçiyor

Avrupa 2024'te yeni süper bilgisayar sistemi Jüpiter'i 2024'te kullanmaya başlayacak.

Bilgisayar sistemi, yapay zeka uygulamalarının bilim ve endüstride kullanılmasını sağlamak için tasarlandı.

Sistem, bilim insanlarına, bazı endüstrilere ve Avrupa kamuoyunun kullanımına açık olacak.

Jüpiter'in işlem hızına erişebilmek için, dünyadaki her insanın dört yıl boyunca her saniye bir hesaplama yapması gerekiyor.

8. Yapay zeka dönemi

2023'te ChatGPT'nin dünya genelinde gösterdiği başarıyla yapay zeka yılın en çok konuşulan konularından biri olmuştu. 

2024'te yapay zekanın e-posta taslağı veya şiir yazmanın ötesinde amaçlarla kullanılabileceği düşünülüyor.

Teknoloji uzmanları, yapay zekanın ilaç keşifleri için güçlü bir araç olabileceğini düşünürken, var olan tedavilerle ilgili yeni yöntemlerin de keşfedilmesi mümkün.

9. Gözler CRISPR teknolojisinde

Nobel ödüllü gen dizilimi teknolojisi CRISPR'in güçlü etkilerinin bu yıl terapatik araştırmalarda kullanılması bekleniyor.

Geçen yılın sonunda ABD Federal İlaç Ajansı, kalıtsal bir hastalık olan hATTR'nin tedavisinde CRISPR kullanılarak üretilen bir ilacın kullanılmasına izin verilmişti.

2024'te kalıtsal hastalıklar için insanlarda CRISPR terapisinin kullanılması bekleniyor.

10. Modifiye edilmiş sinekler üretilecek

2024'ün ilk bölümün Dünya Sinek Programı, sineklerden kaynaklanan hastalıkları durdurmak için "modifiye edilmiş sinekler" üretecek.

Wollbachia bakterisi bulaştırılan yeni sinekler, normal vahşi bir dişi sinekle çiftleştiğinde yeni yavru doğmayacak ve sinek nüfusu azalacak.

Fiocruz'un fabrikasında her yıl 5 milyar sinek yumurtası üretilmesi bekleniyor.

Independent Türkçe



Eski Twitter çalışanı platformu geri getirmek için kolları sıvadı

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters
TT

Eski Twitter çalışanı platformu geri getirmek için kolları sıvadı

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters

ABD merkezli bir girişim, Elon Musk devralmadan önceki Twitter'ın orijinal işlevlerini ve markasını hayata döndüren yeni bir sosyal ağ kurmaya çalışıyor.

Operation Bluebird adlı Virginia merkezli girişim, "terk edilmiş" Twitter ticari markalarını geri almasına izin verilmesi için ABD Patent ve Ticari Marka Ofisi'ne (USPTO) çoktan dilekçe sundu.

Musk'ın platformu 44 milyar dolarlık bir anlaşmayla devralmasından 9 ay sonra, Temmuz 2023'te Twitter'ın adı X olarak değiştirilmişti.

Şirket, X.com'a yönlendiren Twitter.com internet sitesinin hâlâ sahibi ancak eski kuruluşa ait tüm logoları veya referansları çevrimiçi ortamdan kaldırdı.

X ayrıca kuş odaklı terminolojiye gönderme yapan özellikleri de yeniden adlandırdı; örneğin "Birdwatch" (kuş gözlemi) adlı doğrulama programı artık "Topluluk Notları" diye biliniyor.

Operation Bluebird'ün twitter.new alan adına halihazırda sahip olması, ilgili kişilerin platformun muhtemel açılışından önce kullanıcı adı ayırtmasına olanak tanıyor.

İki tescilli marka avukatı Michael Peroff ve Stephen Coates bu girişimi yönetiyor. Coates daha önce 2014-2016'da Twitter'ın ticari marka, alan adı ve pazarlama müdür yardımcısı olarak görev yapmıştı.

Operation Bluebird'ün USPTO'ya yaptığı başvuruda "Twitter ve Tweet markaları, X Corp.'un ürünlerinden, hizmetlerinden ve pazarlamasından tamamen silindi, efsanevi kuş logosu fiilen terk edildi ve markayı kullanmaya devam etme niyeti sözkonusu değil" ifadeleri yer alıyor.

Bluebird işbu dilekçede, X Corp.'un Twitter markasındaki haklarından yasal olarak vazgeçtiği, tartışmalı markaların yeniden kullanılmasına dair hiçbir niyeti olmadığı, USPTO'ya yanlış beyan ve bildirimlerde bulunarak sahtekarlık yapmayı sürdürdüğü gerekçesiyle, tüm tartışmalı markaların iptalini talep etmektedir.

Dilekçede ayrıca şirketin isminin Twitter'dan X'e çevrilmesinden kısa süre önce Musk'ın yaptığı bir paylaşıma da değiniliyor.

Musk, 23 Temmuz 2023'te "Ve yakında Twitter markasına ve yavaş yavaş tüm kuşlara veda edeceğiz" diye yazmıştı.

Musk ve X'in USPTO dilekçesine yanıt vermek için şubata kadar vakti var. The Independent cevap hakkı için X'le temasa geçti.

Independent Türkçe


En zararlı" yapay zekalar listelendi

(Unsplash)
(Unsplash)
TT

En zararlı" yapay zekalar listelendi

(Unsplash)
(Unsplash)

Anthony Cuthbertson Teknoloji Editör Yardımcısı @ADCuthbertson 

Yeni bir araştırmaya göre yapay zeka şirketlerinin büyük çoğunluğu, teknolojinin getirdiği felaket risklerini yönetmekte başarısız.

Kâr amacı gütmeyen Future of Life Institute'teki yapay zeka güvenliği uzmanlarının değerlendirmesi, önde gelen 8 yapay zeka şirketinin "bu kadar güçlü sistemlerin gerektirdiği somut güvenlik önlemlerinden, bağımsız denetimden ve güvenilir uzun vadeli risk yönetimi stratejilerinden yoksun olduğunu" ortaya koydu.

Yapay Zeka Güvenlik Endeksi'nde en iyi puanları ABD şirketleri alırken, Anthropic, ChatGPT'nin yaratıcısı OpenAI ve Google DeepMind'ı geride bıraktı. Çin şirketleriyse genel olarak en düşük notları alırken, Alibaba Cloud, DeepSeek'in hemen arkasında yer aldı.

Varoluşsal risk değerlendirmesinde hiçbir şirket D'nin üzerinde not almazken, Alibaba Cloud, DeepSeek, Meta, xAI ve Z.ai, F notu aldı.

Araştırmada, "Varoluşsal güvenlik, sektörün temel yapısal başarısızlığı olmaya devam ediyor ve hızlanan yapay genel zeka/süper zeka hedefleriyle güvenilir kontrol planlarının yokluğu arasındaki giderek genişleyen uçurum her gün daha endişe verici hale geliyor" dendi.

Şirketler yapay genel zeka ve süper zeka hedeflerini hızlandırırken, hiçbiri felaket niteliğindeki kötüye kullanımı veya kontrol kaybını önlemek için güvenilir bir plan ortaya koyamıyor.

Önde gelen yapay zeka şirketlerine temel güvenlik konularında verilen puanlar (Future of Life Institute)Önde gelen yapay zeka şirketlerine temel güvenlik konularında verilen puanlar (Future of Life Institute)

Raporun yazarları, yapay zeka şirketlerinin kendi güvenlik değerlendirmelerinde daha şeffaf olmaları ve yapay zeka psikozu gibi daha acil zararlardan kullanıcıları korumak için daha fazla çaba göstermeleri çağrısında bulundu.

UC Berkeley'den bilgisayar bilimleri profesörü Stuart Russell, "Yapay zeka CEO'ları insanüstü yapay zekanın nasıl inşa edileceğini bildiklerini öne sürüyor ancak hiçbiri kontrolü kaybetmemizi nasıl önleyeceklerini gösteremiyor. Bu gelişmeden sonra insanlığın hayatta kalması artık bizim elimizde değil" dedi.

Nükleer reaktör gereksinimlerine uygun olarak, yıllık kontrol kaybı riskini yüz milyonda bire indirebileceklerine dair kanıt arıyorum. Bunun yerine, riskin onda bir, beşte bir, hatta üçte bir olabileceğini kabul ediyorlar ve bu sayıları ne haklı çıkarabiliyorlar ne de iyileştirebiliyorlar.

OpenAI temsilcisi, şirketin "sistemlere güçlü güvenlik önlemleri eklemek ve modelleri titizlikle test etmek" için bağımsız uzmanlarla çalıştığını belirtti.

Google sözcüsüyse şunları söyledi:

Sınır Güvenlik Çerçevemiz, güçlü sınır yapay zeka modellerinden kaynaklanan ciddi riskleri ortaya çıkmadan önce belirlemek ve azaltmak için özel protokoller sunuyor.

Modellerimiz daha gelişmiş hale geldikçe, kabiliyetlerimizle aynı hızda güvenlik ve yönetim konusunda yenilik yapmaya devam ediyoruz.

Independent, yorum için Alibaba Cloud, Anthropic, DeepSeek, xAI ve Z.ai'yla iletişime geçti.

Independent Türkçe, independent.co.uk/tech


NASA ve ESA'dan yeni 3I/ATLAS görüntüleri: İki kuyruğu var

Hubble Uzay Teleskobu, yıldızlararası kuyrukluyıldız 3I/ATLAS'ı 30 Kasım'da ikinci kez gözlemledi (NASA)
Hubble Uzay Teleskobu, yıldızlararası kuyrukluyıldız 3I/ATLAS'ı 30 Kasım'da ikinci kez gözlemledi (NASA)
TT

NASA ve ESA'dan yeni 3I/ATLAS görüntüleri: İki kuyruğu var

Hubble Uzay Teleskobu, yıldızlararası kuyrukluyıldız 3I/ATLAS'ı 30 Kasım'da ikinci kez gözlemledi (NASA)
Hubble Uzay Teleskobu, yıldızlararası kuyrukluyıldız 3I/ATLAS'ı 30 Kasım'da ikinci kez gözlemledi (NASA)

3I/ATLAS'ın yeni yayımlanan görüntüleri, yıldızlararası cismin aktivitesinin arttığını ve iki kuyruğu olduğunu ortaya çıkardı.

Oumuamua ve Borisov'dan sonra Güneş Sistemi'nde görülen ilk yıldızlararası cisim olan 3I/ATLAS, son aylarını sistemin iç kısımlarında ilerleyerek geçirdi.

Kuyrukluyıldız, Mars'a ve Güneş'e en yakın konumuna ekimde ulaştı.

Gökbilimcilerin çeşitli teleskoplarla aylardır takip ettiği cisim Dünya'ya en yakın konumuna yaklaşırken, NASA ve Avrupa Uzay Ajansı (ESA) yeni görüntülerini paylaştı.

Görüntüler, 3I/ATLAS'ın Güneş'e yaklaştığında çok parlak ve aktif hale gelerek uzaya büyük miktarda süblimleşmiş gaz ve toz püskürttüğünü ortaya koydu.

NASA'nın Hubble Uzay Teleskobu, 3I/ATLAS'ı keşfinden kısa bir süre sonra temmuzda gözlemleyen ilk araçlardan biriydi. 

Bilim insanları emektar teleskobu bir kez daha kuyrukluyıldızın gizemlerini açığa çıkarmak için kullandı. 

30 Kasım'da Hubble, gökcismini Dünya'dan 286 milyon kilometre uzaktayken görüntülemeyi başardı. 

Fotoğrafın merkezindeki parlak beyaz nokta, kuyrukluyıldızın çekirdeğini (ana gövdesi) ve etrafını saran parlak gaz ve toz atmosferi olan komayı gösteriyor.

Kuyrukluyıldızlar genellikle Güneş'e yaklaştıkça içlerindeki buzun ısınıp süblimleşmesiyle parlaklaşıyor. Yıldızın enerjisi bu gazı Güneş'ten uzağa doğru uzanan bir kuyruk haline getiriyor. Cismin Güneş'e bakan en sıcak tarafındaysa, yıldıza doğru eğimli gaz ve toz püskürmeleri meydana gelebiliyor.

Hubble'ın yeni görüntüsünde bu olguların ikisi de belli belirsiz görülebiliyor.

zxscdfrg
Juice aracı, 3I/ATLAS'ın iki kuyruğunu gözler önüne serdi (ESA)

NASA'nın yanı sıra ESA da Jüpiter'e doğru yol alan Juice aracının çektiği 3I/ATLAS görüntüsünü yayımladı.

Nisan 2023'te fırlatılan Juice, Jüpiter'in en büyük üç uydusu Ganymede, Calliston ve Europa'da yaşam belirtileri arayacak. 

2031'de hedefine ulaşması beklenen araç 2 Kasım'da Hubble'a kıyasla daha yakın bir mesafeden 3I/ATLAS'ın görüntüsünü yakaladı. 

Aslında Juice'un, kuyrukluyıldızın 66 milyon kilometre uzağından edindiği veriler Şubat 2026'dan önce bilim insanlarının eline geçmeyecek.

Ancak araştırmacılar yıldızlararası cisim hakkında daha fazla bilgi edinmek için verinin bir kısmını indirdi.

Yeni yayımlanan görüntüde, kuyrukluyıldızı çevreleyen komanın yanı sıra iki kuyruk seçiliyor: plazma kuyruğu ve toz kuyruğu.

ESA'dan yapılan açıklamada "Kuyrukluyıldızın koma diye bilinen, parlayan gaz halesini açıkça görmekle kalmıyor, aynı zamanda iki kuyruğa dair işaretler de görüyoruz" ifadeleri kullanılıyor: 

Kuyrukluyıldızın elektrik yüklü gazdan oluşan 'plazma kuyruğu' karenin tepesine doğru uzanıyor. Ayrıca çerçevenin sol alt kısmına doğru uzanan, küçük katı parçacıklardan oluşan daha soluk bir 'toz kuyruğu'nu da görebiliyoruz.

Güneş Sistemi'nde ortaya çıkan kuyrukluyıldızlar genellikle komanın yanı sıra bu iki kuyruğa da sahip oluyor. 

Bilim insanları şubat sonlarında daha fazla verinin gelmesiyle 3I/ATLAS hakkında daha net bilgiler edinmeyi umuyor.

Ayrıca Dünya'ya yaklaşan cisim, pek çok aracın yanı sıra James Webb Uzay Teleskobu tarafından da görüntülenecek. 

3I/ATLAS'ın, 19 Aralık'ta 270 milyon kilometre uzaklığa gelerek Dünya'ya en yakın mesafesine ulaşması bekleniyor.

Independent Türkçe, Live Science, CNN, ESA