عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Dünyanın görmezden geldiği insani felaket: Sudan açlıktan can çekişiyor

Sudan nüfusunun yüzde 60'ı yardıma muhtaç

Sudanlı mülteciler 26 Ocak'ta Güney Sudan'ın Corum kampındaki bir kuyudan su doldurmak için bir arada (Reuters)
Sudanlı mülteciler 26 Ocak'ta Güney Sudan'ın Corum kampındaki bir kuyudan su doldurmak için bir arada (Reuters)
TT
TT

Dünyanın görmezden geldiği insani felaket: Sudan açlıktan can çekişiyor

Sudanlı mülteciler 26 Ocak'ta Güney Sudan'ın Corum kampındaki bir kuyudan su doldurmak için bir arada (Reuters)
Sudanlı mülteciler 26 Ocak'ta Güney Sudan'ın Corum kampındaki bir kuyudan su doldurmak için bir arada (Reuters)

Emced Ferid et-Tayyib

Sınır Tanımayan Doktorlar (MSF) örgütü, Sudan’ın Kuzey Darfur eyaletindeki Zemzem kamp bölgesindeki insani duruma ilişkin değerlendirmesinde, yetersiz beslenmenin tüm acil durum eşiklerini aştığını duyurdu. Örgüt, 5 Şubat 2024'te yayınladığı raporda şu ifadelere yer verdi: “Açlık ve yetersiz beslenme nedeniyle günlük ölüm oranı her 10 bin kişide 2,5'a ulaştı; bu, olağanüstü hal ilan etmek için gereken oranın iki katından fazla.”

Raporda, 6 ay ile 2 yaş arasındaki çocukların yaklaşık yüzde 40'ının yetersiz beslenmeden muzdarip olduğu belirtildi. MSF'nin Sudan'daki Acil Müdahale Sorumlusu Claire Nicolet, tahminlerin kampta her iki saatte bir çocuğun yetersiz beslenme nedeniyle öldüğünü gösterdiğini söyledi. Hamile ve emziren kadınların da benzer bir yüzdesi (yüzde 40) yetersiz beslenmeden muzdariptir; bu da durumun çok kötü olduğunun bir başka göstergesidir.

Örgüt, durumu kurtarmak için Birleşmiş Milletler ve diğer uluslararası kuruluşların harekete geçmesinin hayati bir ihtiyaç olduğunu belirtti. MSF, bu örgütlerin, geçen Nisan ayında savaşın patlak vermesinin ardından tahliye edilmelerinden bu yana Kuzey Darfur'da sınırlı bir varlık sürdürdüklerine dikkat çekti. MSF, gıda ve nakit dağıtımı, sağlık hizmetleri ve temiz su ve sanitasyon sağlama alanlarını en yüksek öncelikli alanlar olarak değerlendirdi.

Sınır Tanımayan Doktorlar Örgütü, Kuzey Darfur eyaletindeki yaşam durumunu vahim olarak nitelendirdi. Darfur'un 5 eyaleti arasında Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) tarafından tam olarak kontrol edilmeyen ve insani yardım kuruluşlarının yardıma erişiminin hâlâ sınırlı olduğu tek eyalet burası. Darfur'un diğer 4 eyaletinde ise HDK milislerinin kontrolü ve bunun sonucunda ortaya çıkan güvenlik durumu, bu bölgelerdeki insani koşullarla ilgili doğru veya tahmini rakamlara ulaşma olasılığını sınırlıyor.

İnsani felaket ve açlığın tezahürleri sadece Darfur ve El-Cezire Eyaleti ile sınırlı kalmayıp, tüm Sudan'a yayıldı.

Örneğin Darfur Uzmanlar Komitesi'nin geçtiğimiz Ocak ayında ortaya çıkan raporunun 21. sayfasında belirtildiği gibi, HDK’nın tamamen kontrol ettiği Batı Darfur eyaletinde, özellikle Masalit topluluğuna (Darfur'daki Afrika kabilelerinden biri) karşı geniş çaplı etnik katliamların yapıldığı bir durumda, insani yardımların dağıtımının oradaki Arap topluluklarla sınırlı olduğu belirtilmiştir.

Bu, HDK’nin Aralık 2023'ün sonlarında El-Cezire Eyaletinde Dünya Gıda Programı'nın (WFP) depolarını yağmaladığında yaptıklarından farklı değil. WFP’nin açıklamasına göre yaklaşık 1,5 milyon vatandaşın bir aylık gıda ihtiyacını karşılamaya yetecek gıda stoğu ve 20 binden fazla çocuk, hamile kadın ve emziren anneye yetersiz beslenme tedavisi için gerekli malzeme çalındı.

Fonun mağazalarındaki bu yağma, HDK’nın El-Cezire Eyaleti’ne saldırının başlamasından hemen sonra bulunduğu koordinatları konusunda bilgilendirilmesine ve liderlerinden saldırıya uğramayacağına dair güvence almasına rağmen gerçekleşti.

fderbef
Darfur bölgesindeki Morni'de çatışmalardan kaçan Sudanlı bir kadın, 2 Ağustos 2023'te Sudan ile Çad arasındaki sınırı geçerken çocuklarını ve ailenin eşyalarını taşıyan araçların yanında yürüyor (Reuters)

Bütün bunlar Dünya Gıda Programı'nın bölgedeki insani yardım faaliyetlerinin askıya alınmasına yol açtı. Ayda en az 800 bin vatandaşa gıda yardımı yapılması planlanmıştı. HDK’nın El-Cezire Eyaleti’ne saldırısı ve işgali aynı zamanda bir milyon dönümlük tarımsal ürünün ekiminin sekteye uğramasına ve El-Cezire Eyaleti'nin yönetim merkezi Vad Medeni şehrinde bulunan gıda endüstrileri için kalan altyapının yok olmasına neden oldu.

İnsani felaket ve kıtlığın tezahürleri sadece Darfur ve El-Cezire Eyaleti ile sınırlı kalmadı, ulusal düzeye de yayıldı. 15 Nisan 2023'te savaşın patlak vermesinden bu yana, Sudan'da yerinden edilme faktörleri, savaşın doğrudan etkileri, tarımsal gelir kıtlığı ve gıda endüstrisi altyapısının tahrip edilmesinin ölümcül birleşimi iç içe geçmiş durumda. Bu durum, 14 milyonu çocuk olmak üzere 25 milyondan fazla Sudanlının (toplam nüfusun yaklaşık yüzde 60'ı) doğrudan insani yardıma ihtiyaç duymasına neden oluyor. Yaklaşık 19,9 milyon Sudanlı (toplam nüfusun yüzde 49,75'i) acil gıda yardımına ihtiyaç duyuyor. 17,7 milyon kişi ise akut gıda kıtlığı yaşıyor.

Kıtlık ülkenin her yerini farklı oranlarda etkiledi; akut gıda kıtlığından etkilenen sivillerin toplam nüfus içindeki oranı Batı Darfur Eyaleti'nde yüzde 60'a, başkent Hartum'da yüzde 55'e ve Güney Kordofan Eyaleti'nde yüzde 48'e ulaştı. Nitekim Kassala Eyaleti gibi savaştan etkilenmeyen bölgelerde bile gıda kıtlığından etkilenen vatandaşların oranı yüzde 43'e ulaşırken, El-Cezire Eyaleti gibi tarımla uğraşan eyaletlerde bu oran yüzde 31'e ulaştı. Kıtlık ilan etme eşiğinin nüfusun yüzde 20'si olduğunu belirtmekte fayda var. Ekili alan bu yıl önceki yıllara göre yüzde 37 azalırken, tarımsal girdilere yönelik tedarik zincirlerinin bozulması, buğday ekilen alanın en az yüzde 70 oranında azalmasına neden oldu. Ülke içinde ve dışında yerinden edilenlerin ve mültecilerin sayısı 10,7 milyona ulaştı. İçinde bulunduğumuz zaman zarfında Sudan halkının ölümüne neden olan sadece silahlar ve savaşın şiddeti değil, aynı zamanda hastalıkların ve kıtlığın yayılmasıdır.

Tüm bu faktörler bir araya gelerek Sudan'ı günümüzün en büyük insani felaketi ile karşı karşıya getirdi. Sudan'da iç savaşın ve çatışmaların başlamasından sonraki 10 ay içinde, gıda güvensizliğinin acil aşamasında yaşayan insan sayısı Afganistan'daki ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti’ndekinden fazla. Filistin'deki rakamın üç katı, Yemen'deki rakamın ise dört katı.

Bu felaket durumun ışığında Birleşmiş Milletler, 7 Şubat'ta yaptığı açıklamada, "Sudan'daki acil insani ihtiyaçların karşılanması için tahmini mali ihtiyacın 4,1 milyar dolar olduğunu" ancak bu şubat itibarıyla finansmanın yalnızca yüzde 3,3'ünün kullanılabilir olduğunu duyurdu.

tyn55tyn
Darfur bölgesindeki çatışmadan kaçan Sudanlılar, Adre, Çad, 5 Ağustos 2023 (Reuters)

Sudan'da şu ana kadar belirtilen rakamlara göre beşinci düzey (genellikle felaket düzeyi olarak adlandırılan) kıtlık ilanının geciktirilmesi utanç verici ve uluslararası toplum açısından kabul edilemez.

Dünyanın çok sayıda ve giderek artan insani felaketlerle meşgul olduğu bir dönemde, insani yardım çalışanları ve Sudan ile Sudanlıların durumuyla ilgilenen herkes, artan trajedi ve acıların unutulacağından korkuyor.

Sudan halkını öldüren sadece kurşunlar ve savaşın şiddeti değil, aynı zamanda hastalıkların ve kıtlığın yayılması ve dünyanın bu kötüleşen acıya karşı artan kayıtsızlığıdır. Bu durum Sudanlıların can kaybına katkıda bulunuyor.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Size Şam'dan yazıyorum

Fotoğraf: AFP
Fotoğraf: AFP
TT
TT

Size Şam'dan yazıyorum

Fotoğraf: AFP
Fotoğraf: AFP

İbrahim Hamidi

13 yıl sonra Şam'a dönmek sürpriz oldu. Ben de -çoğu insan gibi- bu duygu patlamasına hazırlıklı değildim. Beşşar'ın kaçışı ve Esed rejiminin devrilmesi, sadece Suriyelilerin değil, bölge ve dünya liderlerinin de beklemediği bir mucize gibiydi. Birçok kişi hâlâ gözlerini ovuşturuyor ve bunun gerçek ve doğru olduğundan emin olmak kendisini çimdikliyor.

Rejimi devirmenin maliyeti acı verici, uzun süreli ve onlarca yıla yayılan bir süreç oldu. Bu sürecin son on yılının yaraları derindir; 13 milyon insan evlerinden edildi, 7 milyon insan mülteciye dönüştü, 2 milyon insan yaralandı, yarım milyon insan öldü, 120 bin kişi kayıp, Sünni Arap köyleri ve kasabaları yerle bir oldu. Ama rejim, milyonların sebatı, çektiği acılar, fedakarlıklar, ıstıraplar sonucu devrildi ve yıkıldı.

Birçok kişi gibi ben de yaşananları sindirmek ve 2012'de ayrıldığım zamanki güzergahı izleyerek “kendi şehrime” geri dönmeye hazırlanmak için birkaç güne ihtiyaç duydum. Londra'dan Beyrut'a uçtuk, oradan da kara sınırını geçerek Şam'a doğru yola koyulduk. Şanslıydık ki yeni Suriyeli yetkililer gelenlerin ve dönenlerin isimlerini incelemeye başlamıştı, bu sayede Esed’in güvenlik güçlerinin grubumuzdakiler için kaç tutuklama, gözaltı ve inceleme emri verdiğini okuyup öğrenebildik.

Bir zamanlar korkutucu olan, zamanın kaplumbağa gibi ilerlediği sınır kapıları, artık şakaların yapıldığı, zamanın zarifçe akıp geçtiği yerler haline gelmiş. Korkutucu güvenlik görevlilerinin yerini, misafirperver gençler almış. Yeni lehçeler, yeni isimler, yeni bir davranış şekli var. Yeni unsurların birçoğu ya İdlib’den veya uzun yıllardır misafir ettiği diğer devrim bölgelerinden gelmiş ve yerinden edilmiş kişilerden. Geri dönenlerin isimlerini kontrol ediyorlar ve hepimizin tutuklanma, gözaltına alınma veya güvenlik incelemesi için arandığını keşfettiklerinde gülüyorlar. Bir tanesi benim ve arkadaşımın ekrandaki güvenlik bilgilerini okuyup, “Hakkınızda iki tutuklama, bir de inceleme emri var” diyor. Meslektaşı ekliyor: “Devlet Güvenliği ve Siyasi Güvenliğe bağlı aynı güvenlik birimleri tarafından verilmiş. Cezaevinde kendinizi yalnız hissetmeyesiniz diye ikiniz hakkında hazırlanmış.” Bilgisayar klavyesinde ismimizin harflerine dokunuyor. Gülerek pasaportumu ve kartlarımı geri veriyor.

İsrail'in nisan ayı başında tahrip ettiği konsolosluğun yakınındaki İran Büyükelçiliği'nin cephesine asılı Kasım Süleymani'nin posteri yanmış

Yeni Suriye'de başlangıç ​​noktası, birinci sınır kapısında yerdeki iki Esed'in fotoğrafının kalıntılarının üzerine çekilmiş “devrim bayrağı” altında bir hatıra fotoğrafı çektirmektir. Sonra şoför sevinçle anlatıyor; burası Beşşar Esed'in kardeşi Mahir'in komuta ettiği “Dördüncü Tümen” için yıkıcı bir noktaydı. Burası da Esma Esed'e bağlı büyük bir tüccarın yeriydi, şurası ise 8 Aralık'ta yanan, tank ve tarayıcıyla donatılmış bir teftiş merkezi.

Şam'a giden geniş ve hızla kayan yolda, başkentin kapısına yakın bir yerde Heyet Tahrir el-Şam örgütünün bir kontrol noktası bulunuyor. “Her şey değişti,” diyor şoför. “Bunlar gül gibi gençler, Mayıs 2012'de ülkeden ayrılırken karşılaştığınız görevliler gibi değil.”

Kontrol noktasını geçiyor ve ilk tünele dalıyoruz. Sağ tarafta Mezze Askeri Havaalanı bulunuyor. Solda, Ulusal Güvenlik Ofisi ve İsrail'in İran ve Hizbullah hedeflerine yönelik saldırılarının yıkıntıları görülüyor. Aralarında Mezze yolu Şam'ın gövdesinden kıvrılarak geçiyor.  Birkaç dakika sonra, İsrail'in nisan ayı başında tahrip ettiği konsolosluğun yakınında cephesinde Kasım Süleymani'nin yanmış bir posteri bulunan İran Büyükelçiliği karşımıza çıkıyor.

Otele varıyoruz. Devrimin simgesi olan Emevi Meydanı'na gitmek için acele ediyoruz. Şehrimizin sokaklarını dolaşmak, arkadaşlarımızla buluşmak için koşturuyoruz. Şehrimde bir hafta geçirdim

Otele varıyoruz. Eşyalarımızı bırakıyoruz ve devrimin simgesi olan Emevi Meydanı'na gitmek için acele ediyoruz. Anı kaydediyoruz. Şehrimizin sokaklarında dolaşmak, arkadaşlarımızla buluşmak için koşturuyoruz. Gecemiz gündüzümüze karışıyor. Bir görüşmeyi veya aramayı tamamlayamıyoruz. Randevular, konuşmalar ve duygular iç içe geçiyor. Şehrimde bir hafta geçirdim. Yeni yönetimden siyasi ve askeri yetkililerle görüşmeler yaptım. Ravda Kahvehanesi’ne ziyaretlerde bulundum ve dostlarla, aydınlarla buluştum. Sednaya Cezaevi'ni ve hücre hapsinde tutulduğum Askeri Soruşturma Şubesi Cezaevi'ni ziyaret ettim. Sokaklarda ve dükkanlarda dolaştım, Emevi Camii'ni, eski ve yeni Şam'ı ziyaret ettim.

Şam'a dönen birinin ilk izlenimleri şöyle:

Birincisi - Yaşlılık ve yorgunluk; şehre dair ilk intiba önemlidir. Tuhaf bir duygu. Sanki daha dün buradaymışım gibi hissediyorum. Şam sanki bir buzlukta dondurulmuş gibi. Sarkmış ve yaşlanmış. Binaları bakımsız ve yenilenmemiş. Bazı parçaları çürümüş, bazıları ise donmuş. Hiçbirinden tomurcuklar çıkmamış. Sokaklarında dilenciler yaşıyor, geceleri ve gündüzleri karanlık, kasvet ve soğuk hüküm sürüyor. Daraya'dan Cobar, Kabun, Barze ve iki Guta'ya kadar Sünni banliyöleri sanki deprem vurmuş gibi yıkımlarla çevrili.

Sevinç ve beklentiler; rejimin devrilmesinden, korku duvarlarının yıkılmasından duyulan bir sevinç var. Ama beklentiler yüksek. Hoş görme süresi kısalıyor.

İkincisi - Rejimin çöküşü; Ben bu şehri biliyorum. Kendisini yavaş yavaş tanıdım. Üniversite öğrencisi olarak bu şehre geldim ve daha sonra burada çalıştım. Rejim adeta oksijene karışmıştı. Sokakta, telefonda, televizyonda, gazetede, bekçiler ve işçiler arasında, orduda ve güvenlikte, üniversitede, işte ve kahvehanelerde, üniversite amfilerinde, otobüs koltuklarında ve arabalarda hep rejim vardı.

Birkaç on yıldır her yerde ve her zaman mevcuttu. Şimdi şehir aynı. O kaçtı, şehir kaldı. Muhbirler, güvenlik görevlileri, ordu ve rejim nereye kayboldu? Cezaevlerini ziyaret etme ve dosyalara bakma fırsatım oldu. Herkesin bir dosyası var. Rejime sadık veya muhalif olsun herkesin. Bütün bu güç ve bilgi yok oldu. Bir arşive dönüştü. Şehir aynı, ama iki Esed’in resimleri ve rejimin ağır gölgesi yok.

Üçüncüsü - Sevinç ve beklentiler; rejimin devrilmesinden, korku duvarlarının yıkılmasından duyulan bir sevinç var. Ama beklentiler yüksek. Halklar sabırsızdır. Hoş görme süresi daralıyor. Sevinç dönemi bitti. Muhasebe saati çaldı.

Sokaklarda gıda maddeleri, yakacak olarak mazot, tüp ve güvenlik var. Ancak elektrik yok ve çalışanlara maaş dağıtılmadı. İnsanlar ekonomik durumun hemen düzelmesini arzuluyor. Eleştirel sesler yükseliyor. Kimisi gösteri yapmaya, eleştirmeye, isyan etmeye alışmış.

İdlib halkı ve lehçesi her yerde, hükümette, yönetimde, güvenlikte ve otoritede mevcut. Hatta İdlib’in “yeni Kardaha” olduğu şakası bile yapılıyor

Dördüncüsü - Güvenlik ve yönetim; rejimin devrilişinin bir kan gölü akmadan gerçekleştiğini söylemek yerinde olur.11 günde Esed devrildi, Ortadoğu kansız bir şekilde sarsıldı. Yaşananlar Esed'i devirmeye yönelik en iyi senaryodan bile daha iyiydi. Kamuoyu emniyet ve asayişin hemen yaygınlaştırılmasını istiyor. Kurbanların yakınları, işin kişisel misilleme ve intikamlara kaymaması için sorumluların sorgulanmasını ve onlardan hesap sorulmasını istiyor. Ordu ve emniyet dışında devlet kurumlarının olduğu gibi kalması bir başarı ama kurumların performansı ve kurumlardaki çalışan çemberinin genişletilmesi konusunda umutlar çok.

Beşincisi – Şam’ın İdlibleşmesi; İdlib halkı ve lehçesi her yerde, hükümette, yönetimde, emniyet ve otoritede mevcut. Bu konuda iki şaka yapılıyor; birincisi, “İdlibliler”in “yeni Aleviler” olduğu, ikincisi ise İdlib’in, Esed ailesinin memleketine atfen “yeni Kardaha” olduğu.

İdlib'ten halkıyla ve 2017 yılından bu yana yerinden edilmiş kişilerle gelen yeni yönetim ve yeni hükümet de bu sorunun ve hassasiyetin farkında. Yetkililerden biri bana birden fazla kez, “Şam, İdlib gibi yönetilemez” dedi.

Altıncısı – Zorluklar; yeni ordunun kurulmasıyla ilgili önemli askeri zorluklar bulunuyor. Savunma Bakanı Murhef Ebu Kasra, tüm örgütlerin liderleriyle görüşerek, örgütlerin dağıtılmasını, eski ordudan tamamen farklı, profesyonel bir yeni ordu kurulmasını içeren planını hazırladı. Asıl zorluk, silahı tek bir elde toplamak, örgüt liderlerini örgüt zihniyetinden devlet ve ordu zihniyetine geçmeye ikna etmektir.

Dera ve Suveyda'daki güneyli örgütlerin geleceği, ayrıca Humus ve sahil bölgelerindeki rejim unsurları ve anlaşmalara imza atan eski subaylar ile ilgili zorluklar söz konusu. Kuzeydeki Suriye Demokratik Güçleri'nin (SDG) geleceği konusunda da Türkiye ve ABD'nin rolleri nedeniyle dış boyutlu büyük bir soru işareti var. Hiçbir ilerleme sağlanamadan yapılan samimi müzakereler, arabulucuların yardımını gerektiriyor.

Silahların birleştirilmesi yolunda savaşlar yaşanmasını bekleyenler var ama ordunun kuruluşunu denetleyen bir askeri lider bana şunu söyledi: “Müzakere yoluyla bir anlaşmaya varma fırsatını kaçırmayacağız. Önce müzakere, sonra müzakere.”

Yedinci - İki paralel hat; yeni yönetim dış siyasi iletişim, iç askeri ve güvenlik reformları, yerli ve yabancı işadamlarıyla toplantılar yapmakla meşgul. Buna paralel olarak Ravda Kahvehanesi ve diğer forumlarda kültürel ve sivil bir aktivizm yaşanıyor. Bu iki hattın henüz birleşmediği aşikar. Yönetim, siyasetçiler, aydınlar ve sivil aktivistler arasında fikri, kültürel ve siyasi hiçbir toplantı henüz yapılmadı

Yurt içinde ve dışında bir şans verilmesi konusunda görüş birliği var. Önemli olan fırsatı hızlı bir şekilde değerlendirmektir. Önemli olan daha önceki fırsatların kaçırılması gibi bu fırsatın da kaçırılmamasıdır

Bunlar ilk izlenimler. Ancak pek çok zorluğa ve büyük soruya rağmen iki nokta ihtiyatlı bir iyimserlik uyandırıyor.

Birincisi; Suriyelilerin genel olarak kendi geleceklerinin kendilerine ait olduğu duygusu. Bir aydın bana şöyle dedi: “Esed yıllarından sonra Suriye’yi yeniden inşa etmek için tarihi bir fırsata sahibiz ve ona elimizden gelen her şeyi sunmalıyız.”

İkincisi; yeni yönetim, önceki rejimden farklı olarak halkın taleplerine karşılık veriyor. Kendine güveniyor, kararlarını revize ediyor ve çabuk öğreniyor. Kadınlar ile ilgili taleplerde bulunulduğunda bazı üst düzey görevlere kadınlar atandı. Ulusal Diyalog Konferansı'na dair bazı yorum ve eleştirilerde bulunulduğunda, konferans birkaç kez ertelendi; 29 Aralık'tan bu ayın 4'üne, sonra 30 Ocak'a, ardından gelecek ayın 15'ine, şimdi de gelecek ayın sonuna ertelendi. Dolayısıyla bir yetkilinin bana dediği gibi “Konferans, başarısı için gereken tüm koşullar sağlanana kadar düzenlenmeyecek.”

Yurt içinde ve dışında bir şans verilmesi ve fırsatın değerlendirilmesi konusunda bir görüş birliği var. Önemli olan fırsatı hızlı bir şekilde değerlendirmektir. Önemli olan, daha önceki fırsatların kaçırılması gibi bu fırsatın da kaçırılmaması, içeride ve dışarıda pusuda bekleyenlere fırsat tanınmamasıdır.

* Size Şam'dan yazıyorum: Merhum romancı Halid Halife'nin Suriye'nin başkenti Şam'dan el-Mecelle için yazdığı güzel bir makalenin başlığıdır.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.