عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
TEKNOLOJİ

Evrendeki gelmiş geçmiş en parlak patlamanın doğrudan Dünya'ya yöneldiği anlaşıldı

Araştırmacılar patlamanın doğrudan Dünya'ya yöneldiğini düşünüyor

(NASA/Swift/A. Beardmore [Leicester Üniversitesi])
(NASA/Swift/A. Beardmore [Leicester Üniversitesi])
TT
TT

Evrendeki gelmiş geçmiş en parlak patlamanın doğrudan Dünya'ya yöneldiği anlaşıldı

(NASA/Swift/A. Beardmore [Leicester Üniversitesi])
(NASA/Swift/A. Beardmore [Leicester Üniversitesi])

Bugüne kadar görülen en parlak patlamanın arkasındaki gizem nihayet çözüldü.

Geçen yıl ekimde Dünya'yı, Tüm Zamanların En Parlağı (Brightest of All Time/BOAT) diye bilinen bir patlama vurmuştu. Patlama dünyanın dört bir yanındaki teleskoplarca kaydedilirken bilim insanları da o zamandan beri buna açıklık getirmeye çalışıyor.

BOAT, tüm evrendeki en şiddetli ve yüksek enerjili patlamalar olan gama ışını patlamalarından biriydi. Bu patlamalar sadece birkaç saniye içinde, Güneş'in tüm ömrü boyunca üreteceği kadar enerji üretebiliyor.

Resmi adı GRB 221009A olmasına karşın daha çok BOAT diye bilinen sözkonusu gama ışını patlamasının, devasa bir yıldızın bir karadeliğin içine çökmesiyle gerçekleştiğine inanılıyor. Ancak bilim insanları, bu patlamanın kozmosta tam olarak neden bu kadar parlak şekilde ışıldadığından emin değildi.

Artık araştırmacılar gama ışını patlamasının neden bu kadar yoğun olduğunu anlayabileceklerini düşünüyor. Patlama doğrudan Dünya'ya yönelmiş ve beraberinde büyük miktarda yıldız materyali sürüklemişti.

Science Advances adlı bilimsel dergide yayımlanan yeni makalede böyle belirtiliyor. Bilim insanları daha önce patlamanın parlaklığının, açısından kaynaklandığını ifade etse de gizemin bir kısmı varlığını koruyordu: Jetin sınırı gözlemlenememişti.

Bath Üniversitesi'nden Hendrik Van Earthen, "Artık ışınımın yavaşça solması dar bir gaz jetinin özelliği değil. Bunu bildiğimiz için patlamanın şiddetinin ardında başka bir sebebin varlığından şüphelendik ve matematiksel modellerimiz de bunu destekledi" diyor.

Gözlemler, normalde izole bir jet görülmesi beklenen yerde geniş çaplı bir gaz akışının içine gömülü dar jeti yavaş yavaş gözler önüne sererken, çalışmamız GRB'nin özgün yapısını açıkça ortaya koyuyor.

Patlamada genelde bu tür güçlü olaylardakinden farklı jetlerin keşfedilmesi, sözkonusu olağandışı davranışın açıklanmasını sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda gama ışını patlamalarının her zaman beklendiği gibi davranmadığını da gösteriyor.

George Washington Üniversitesi'nde lisansüstü öğrencisi olan, çalışmanın baş yazarı Brendan O'Connor, "GRB 221009A, gama ışını patlamalarına yönelik anlayışımızda ileriye doğru atılan muazzam bir adımı temsil ediyor ve en uç patlamaların sıradan gama ışını patlamalarında kabul edilen standart fiziğe uymadığını gösteriyor" diyor.

Muazzam büyüklükteki yıldızların çöküşünde göreceli dışa akışların nasıl meydana geldiğine dair standart teorilerimizi gözden geçirmeye zorlayan GRB 221009A, uzun gama ışını patlamarı için Rosetta taşına eşdeğer olabilir.

Çalışma, Science Advances adlı bilimsel dergide yayımlanan "A structured jet explains the extreme GRB 221009" (Yapılandırılmış jet uç noktadaki GRB 221009'a açıklık getiriyor) adlı yeni bir makalede açıklanıyor.

 

Independent Türkçe

Daha fazlasını oku

 
 
TEKNOLOJİ

Batılı teknoloji devleri, Çin üretimi yapay zekaya yöneliyor

Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
TT
TT

Batılı teknoloji devleri, Çin üretimi yapay zekaya yöneliyor

Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)

Batılı ülkelerdeki büyük firmalar, Çin üretimi yapay zeka modellerini kullanmaya yöneliyor.

Wall Street Journal’ın (WSJ) analizinde, Amazon Web Services, Microsoft ve Google gibi Amerikan devlerinin, müşterilerine DeepSeek’i bir seçenek olarak sunmaya başladığını yazıyor.

Bu durumun, ABD hükümetinin veri güvenliği nedeniyle Çinli DeepSeek firmasının bazı uygulamalarını devlet cihazlarında yasaklamasına rağmen gerçekleştiğine işaret ediliyor.

Analiz firması Sensor Tower’ın verilerine göre, ABD’li OpenAI firmasının ürettiği ChatGPT en popüler yapay zeka destekli sohbet botu olma özelliğini koruyor. Küresel çapta uygulamanın 910 milyon kez indirildiği belirtiliyor. Çinli mühendislerin tasarladığı DeepSeek ise 125 milyon kez indirildi.

Harvard Üniversitesi’nin haziranda yayımladığı bir çalışmada, Çin’in yapay zekada öne çıkmasını sağlayan iki temel unsurun veri zenginliği ve insan sermayesi olduğu belirtilmişti.

WSJ’nin analizine göre de Amerikan şirketleri daha çok “yapay genel zeka” (AGI) gibi devrimsel ilerlemelere yoğunlaşırken, Çinli firmalar pratik uygulamalarla günlük sorunları çözmeye odaklanıyor. Çinli şirketler aynı zamanda modellerini açık kaynak olarak sunuyor. Bu sayede kullanıcılar modelleri kendi ihtiyaçlarına göre uyarlayabiliyor.

Alibaba’nın “Qwen” adlı açık kaynak modelinin dünya genelinde 100 binden fazla türevi geliştirildi. Haberde, Japonya Ekonomi Bakanlığı için özel yazılımlar geliştiren Tokyo merkezli Abeja şirketinin Google ve Meta yerine Qwen’i tercih ettiğine dikkat çekiliyor.

DeepSeek, diğer yapay zeka şirketlerine kıyasla düşük maliyetle ve az sayıda çip kullanarak geliştirdiği açık kaynaklı yeni modeli DeepSeek-R1'i, 20 Ocak'ta piyasaya sürmüştü. ABD’li şirketlerle yarışan modelleri daha ucuza geliştirip sattığını öne süren DeepSeek, Nvidia'dan Microsoft'a kadar teknoloji devlerinin yüzlerce milyar dolar değer kaybetmesine neden olmuştu.

Batılı ülkeler, DeepSeek’in siber güvenliği ihlal ettiğini ve verilerin Pekin yönetimiyle paylaşılmasını sağladığını öne sürmüş, firmaysa iddiaları yalanlamıştı.

Güney Afrika’daki Witwatersrand Üniversitesi, DeepSeek’in diğer yapay zeka modellerine göre daha iyi veri güvenliği sağladığını savunuyor. Üniversite yetkililerinden Tarık Surtee, “Açık kaynaklı olması ve çevrimdışı kullanılabilmesi, verilerimizi koruyor” diyor.

Independent Türkçe, Wall Street Journal, RT