Çin'in Chang'e-4 görevinin keşif aracı, bilim insanlarının Ay'ın uzak yüzünün derinliklerindeki "gizli" yapıları görüntülemesini sağladı. Bu gelişme Ay'ın milyarlarca yıllık tarihini gözler önüne seriyor.
Yutu-2 keşif aracı, Ay yüzeyinin altındaki yapılardan geri yansıyan ve görüş alanının dışında kalan ses yankılarını dinleyerek Ay yüzeyinin derinliklerini görüntüleyen Ay Delici Radar (Lunar Penetrating Radar/LPR) aracılığıyla bu keşfin yapılmasını sağladı.
Aynı keşif aracı ve görevin iniş aracı 2019'da Ay'ın uzak tarafına, yani Dünya'nın aksi yönüne dönük yüzüne iniş yapan ilk insan yapımı aygıtlar olarak tarihe geçmişti.
Bilim insanları geçmişte keşif aracının zemin delici radarını (Ground Penetrating Radar/GPR) kullanmıştı ancak bu önceki çabalar Ay yüzeyinin yalnızca ilk 40 metresinin haritalanmasını sağlayabilmişti. Bu yeni keşifse yaklaşık 300 metre derinlikteki "gizli" yapıları keşfetti.
Yeni veriler, Ay yüzeyinin altındaki ilk 40 metrenin toz, toprak ve kaya katmanlarından oluştuğunu gösteriyor.
Radar analizi büyük bir cismin Ay yüzeyine çarpmasıyla oluşan gömülü bir kraterin varlığını da ortaya çıkardı ve Ay'ın altındaki eski lav akıntılarının haritalanmasını sağladı.
Araştırmacılar, makalede "GPR, Ay'ın iç kısmına elektromanyetik darbeler gönderiyor ve yüzey altı katmanlardan yankılar alıyor. Yüksek frekanslı kanal verilerini, keşif aracının yolu boyunca çoğunlukla kaya kalıntıları ve topraktan oluşan ilk 40 metrelik kısmın yapısını tespit etmek için kullanıyoruz" dedi.
Bilim insanları, bu oluşumu çevreleyen kırık kayaların muhtemelen çarpışmadan kaynaklanan enkaz olduğunu düşünüyor.
Araştırmacılar, "Bu araştırma sayesinde ilk 300 metrede, muhtemelen milyarlarca yıl önce meydana gelen bir dizi bazalt patlamasına işaret eden çok sayıda katman keşfettik" diye yazdı.
Yakın zamanda The Journal of Geophysical Research: Planets adlı bilimsel dergide yayımlanan bu yeni makale, Ay lavlarının milyarlarca yıl önce Ay'ın bu bölümündeki arazide akmış olabileceğini ortaya koydu.
Araştırmacılar volkanik kaya katmanlarının Ay yüzeyine yaklaştıkça inceldiğini tespit etti.
Bilim insanları, "Bu lav akıntılarının kalınlık değişimi, patlama ölçeğinde zaman içinde azalmaya işaret ediyor" diye belirtti.
Araştırmacılar bu kanıtlara dayanarak, 4,5 milyar yıl önce Mars büyüklüğünde bir cismin Dünya'ya çarpıp bir parça kopararak nihayetinde Ay'ı oluşturmasından bu yana Ay'daki volkanik faaliyetlerin giderek azaldığını söyledi.
Bilim insanları, "Katmanlar derinlik azaldıkça inceliyor, bu da zamanla lavın dışarı akma hızının giderek yavaşladığını gösteriyor" sonucuna vardı.
Independent Türkçe
Yeni türün larvası (Gondwana Research)
