Ani bir patlamanın ardından "boynuzları çıkan" kuyrukluyıldız daha da parlaklaştı

Tuhaf cisim, Dünya'ya doğru ilerliyor

Kozmik cisim ilk kez 1812'de keşfedildi (Kuyruklu yıldız Avcıları/Richard Miles)
Kozmik cisim ilk kez 1812'de keşfedildi (Kuyruklu yıldız Avcıları/Richard Miles)
TT

Ani bir patlamanın ardından "boynuzları çıkan" kuyrukluyıldız daha da parlaklaştı

Kozmik cisim ilk kez 1812'de keşfedildi (Kuyruklu yıldız Avcıları/Richard Miles)
Kozmik cisim ilk kez 1812'de keşfedildi (Kuyruklu yıldız Avcıları/Richard Miles)

Ani bir patlamanın ardından "boynuzları çıkan" volkanik bir kuyruklu yıldızın yeni bir patlamaya maruz kaldığı tespit edildi.

12P/Pons-Brooks (12P) diye adlandırılan nesne, halihazırda Dünya'ya doğru ilerliyor. Bu yüzden kuyruklu yıldız giderek daha parlak görünüyor.

Bu tür kuyruklu yıldızlara kriyovolkanik nesneler de deniyor. Kriyovolkanlar aynı zamanda soğuk yanardağlar diye biliniyor.

Bu yapısı, 12P'nin küçük bir yıldız gibi parlamasına ve uzaya süper soğuk "magma" kütleleri yağdırmasına neden oluyor.

Gökbilimcilere göre bu sıradışı nesne bir şehir büyüklüğünde ve 2024'te Dünya'ya en yakın konumuna ulaşacak.

Kuyruklu yıldızın boynuzları

Diğer tüm kuyruklu yıldızlar gibi bu buzlu nesne de buz, toz ve gaz karışımıyla dolu katı bir çekirdekten oluşuyor. Aynı zamanda kuyruklu yıldızın iç kısmından dışarı sızan ve "koma adı verilen bir gaz bulutuyla çevrili.

Ancak diğer kuyruklu yıldızların aksine, 12P'nin çekirdeğinde çok fazla gaz ve buz birikiyor. Bunun sonucunda gök cismi şiddetli biçimde patlayabiliyor.

Böylece çekirdeğin kabuğundaki büyük çatlaklardan dışarı kriyomagma diye bilinen soğuk malzemeler çıkıyor.

Bu süreç, 12P'nin dışındaki boynuz benzeri yapıların oluşmasını sağladı.

Genişlemiş komanın şeklinin düzensiz olması, kuyruklu yıldızı sanki boynuzları varmış gibi gösteriyor.

Uzmanlar, komanın olağandışı şeklinin, muhtemelen çekirdeğin şeklindeki bir düzensizlikten kaynaklandığını söylüyor.

Buna göre genişleyen koma, zamanla Güneş ışığını yansıtamayacak kadar dağılacak ve sonunda yok olacak.

70 yıl aradan sonra

70 yıl aradan sonra ilk kez temmuz ayında patlamaya sahne olan kozmik cisim, olağan halinden yaklaşık 100 kat daha parlak hale gelmişti.

Gökbilimciler, 5 Ekim'de nesnenin bir başka patlamaya daha maruz kaldığını saptadı.

Bu patlama temmuzdaki kadar büyük olmasa da cisim halihazırda Dünya'ya üç ay öncesine göre çok daha yakın olduğu için şimdiye kadarki en parlak haline ulaştı.

Haziran 2024'te Dünya'ya en yakın konumuna gelecek

12P, ortalama bir insan ömrü boyunca bir veya iki kez görülebilecek, Halley tipi ender bir kuyrukluyıldız. 

Cismin Güneş etrafında dönüşü tam 71 yıl sürüyor. Bu süre zarfında nesne, Güneş Sistemi'nin en uzak noktalarından geçiyor.

Kuyrukluyıldız 21 Nisan 2024'te Güneş'e en yakın noktasına ulaşacak.

2 Haziran 2024'teyse Dünya'ya en yakın konumuna gelecek.

Bu noktada nesneyi gece gökyüzünde görmek de mümkün olacak.

Independent Türkçe



Venüs'ün devasa kraterleri göz önünde saklanıyor olabilir

Kütle, yapı ve boyut olarak benzerliklerinden dolayı Venüs, Dünya'nın "kötü ikizi" diye anılıyor (NASA)
Kütle, yapı ve boyut olarak benzerliklerinden dolayı Venüs, Dünya'nın "kötü ikizi" diye anılıyor (NASA)
TT

Venüs'ün devasa kraterleri göz önünde saklanıyor olabilir

Kütle, yapı ve boyut olarak benzerliklerinden dolayı Venüs, Dünya'nın "kötü ikizi" diye anılıyor (NASA)
Kütle, yapı ve boyut olarak benzerliklerinden dolayı Venüs, Dünya'nın "kötü ikizi" diye anılıyor (NASA)

Bilim insanları Venüs'ün uzun zamandır aranan devasa kraterlerinin göz önünde olabileceğini öne sürdü. 

Güneş Sistemi'nin ilk oluşum döneminde Dünya da dahil iç kısımdaki karasal gezegenler asteroit bombardımanına maruz kalıyordu.

Dünya'da bu yolla oluşan çarpma kraterleri rüzgar ve levha hareketleri gibi süreçlerle silinirken, Merkür, Ay ve Mars'ta devasa kraterler hâlâ mevcut.

Venüs'teyse bugüne kadar bin civarında krater keşfedildi. Ancak bunların genişliği 300 kilometreyi geçmediği için bilim insanları büyük çarpma kraterlerinin nereye gittiğini anlamaya çalışıyor. 

Journal of Geophysical Research: Planets adlı hakemli dergide 28 Ekim'de yayımlanan makaleye göre hiçbir yere gitmemiş olabilirler. 

Bilim insanları Venüs yüzeyinde Haasttse-baad Tessera adı verilen bir bölgeye odaklandı. Tessera adı verilen yüzey şekilleri büyük ölçüde bozunmuş, buruşukluklar ve oluklar taşıyan alanları ifade ediyor.

Bilim insanları 1500 kilometre genişliğindeki Haasttse-baad Tessera'nın haritalarını kullanarak nasıl oluştuğunu anlamak için bilgisayar modellerine başvurdu.

Venüs'ün bugün 112 kilometre kalınlığa sahip kabuğu milyarlarca yıl önce sadece 10 kilometreydi. 

Yeni çalışmadaki modele göre bu ince kabuk nedeniyle gezegene çarpan büyük bir asteroidin ardında krater yerine tesserayı bırakması muhtemel.

Kabuğu delip altındaki mantoya ulaşan asteroit, buradaki lavların yukarı çıkmasına ve yeni oluşan kratere dolmasına yol açmış olabilir. Daha sonra yüzeyde soğuyan lavların altında meydana gelen plato, manto hareketleri sonucu silinip gitmiş ve lav tabakasının tekrar yüzey seviyesine inmesine yol açmış olabilir.

ABD'nin Arizona eyaletindeki Gezegen Bilimleri Enstitüsü'nden, çalışmanın ortak yazarı Vicki Hansen, bu süreci "bezelye çorbasının üstünde tabaka oluşmasına" benzetiyor.

Aratırmacılar ayrıca Haasttse-baad Tessera'nın eşmerkezli halkalar içerdiğini de kaydetti. Jüpiter'in bazı uydularında da görülen bu halkalar, altında daha yumuşak bir katman olan sert bir kabuğa bir cismin çarpması sonucu oluşuyor.

Bilim insanları, Venüs'teki bu halkaların peş peşe iki ayrı asteroidin çarpması sonucu meydana geldiğini öne sürüyor. Modele göre ikinci asteroit 70 kilometre civarında bir çapa sahipti.

Bilim insanları bu dev çarpma kraterlerinin 1,5 milyar ila 4 milyar yıl önce oluştuğunu düşünüyor. Ancak bulguların doğrulanması için daha fazla veriye ihtiyaç var.

Hansen çalışmayı şu şekilde değerlendiriyor:

Eğer bu gerçekten çarpma sonucu oluştuysa, Venüs'ün en eski ve en büyük çarpma krateri olacak ve bize Venüs'ün geçmişine dair nadir bir bakış açısı sunarak gezegenin erken dönem süreçleri hakkında bilgi verecek.

Independent Türkçe, Space.com, EarthSky, Journal of Geophysical Research: Planets