NASA, Mars yüzeyinin altında radyoaktif bir deniz buldu

"Dünya'daki hiçbir şeye benzemiyor"

NASA, uzay araçlarıyla Kızıl Gezegen'de muhtemel yaşam formlarını da arıyor (NASA)
NASA, uzay araçlarıyla Kızıl Gezegen'de muhtemel yaşam formlarını da arıyor (NASA)
TT

NASA, Mars yüzeyinin altında radyoaktif bir deniz buldu

NASA, uzay araçlarıyla Kızıl Gezegen'de muhtemel yaşam formlarını da arıyor (NASA)
NASA, uzay araçlarıyla Kızıl Gezegen'de muhtemel yaşam formlarını da arıyor (NASA)

NASA'nın Mars'taki uzay aracı InSight'tan alınan sismik verilerin yeni analizleri, Kızıl Gezegen'in yüzeyinin altında geniş bir radyoaktif magma okyanusunun gizlendiğini ortaya koydu.

Bu magma denizinin keşfi, saygın bilimsel dergi Nature'da yayımlanan iki ayrı makalede ayrıntılı biçimde açıklanıyor. Bulgular, Mars'ın olağanüstü büyüklükteki çekirdeğinin neden beklendiği kadar yoğun görünmediğini de açıklayabilir.

Zira yeni kanıtlar, bu çekirdeğin tıpkı Dünya'nınki gibi küçük ve yoğun olabileceğini ama magma tabakasının bunun gerçek boyutunu gizlediğini düşündürüyor.

Araştırmacılara göre yaklaşık 310 kilometre derinliğe ulaşan bu katman, Dünya'daki hiçbir şeye benzemiyor.

Makalelerden birinin başyazarı ve İsviçre'deki ETH Zürih'ten jeofizikçi Amir Khan, "Bu tür bir şey, Dünya'da mevcut değil" dedi.

Araştırmada 2021'in ağustos ve eylül aylarında Kızıl Gezegen'de meydana gelen iki büyük sarsıntının yarattığı güçlü titreşimler analiz edildi.

Bu titreşimler InSight uzay aracı tarafınan yakalanmıştı.

Önceki hesaplamalar, Mars çekirdeğinin yarıçapının 1850 kilometre olduğunu gösteriyordu.

Ancak bu sismik verileri gelişmiş bilgisayar simülasyonlarına aktaran ekip, çekireğin yarıçapının aslında 1050 kilometre olabileceğini ortaya çıkardı.

Çalışmalardan birinin ortak yazarı ve yine ETH Zürih'ten gezegenbilimci Paolo Sossi, "Bu, Mars çekirdeğinin ortalama yoğunluğunun halen biraz düşük olduğu ama en azından tipik gezegen oluşumu senaryolarıyla açıklanabileceği anlamına geliyor" dedi.

Yeni bir gizem

Devasa magma okyanusunun varlığı çekirdeğin boyutlarına dair esrarı aydınlatsa da yeni bir gizem ortaya çıkardı.

Halihazırda çorak topraklara ev sahipliği yapan Mars'ın, yaklaşık 4 milyar yıl önce yüzeyi kavurucu Güneş ışınlarından koruyan bir manyetik alana sahip olduğu düşünülüyor.

Bilim insanları, Dünya'da ve diğer karasal gezegenlerde olduğu gibi, Mars çekirdeğinin de kademeli olarak soğuduğunu ve onu oluşturan sıvı demirin girdap üreterek manyetik alanı yarattığına inanıyordu.

Ancak yeni araştırmada ortaya çıkan magma denizinin, çekirdeğin soğuması için fazla sıcak koşullar yarattığı düşünülüyor.

Başka bir deyişle, yeni verilere göre Mars'ın manyetik alanını başka bir faktörün üretmiş olması gerekiyor ve an itibarıyla bilim insanları bunun ne olduğunu bilmiyor.

InSight

Mars'taki sismik verilere ulaşmak isteyen NASA, InSight'ı 2018'de Kızıl Gezegen'e göndermişti. Ekvatorun yakınlarına iniş yapan uzay aracı, Mars depremlerini dinlemeye başlamıştı. Ve uzay aracındaki sensörler bugüne kadar yaklaşık 500 depremin sismik verilerini gönderdi.

InSight görevi, Aralık 2022'de sona ermiş olsa da toplanan veriler hâlen analiz ediliyor.

Araştırmacılara göre InSight, gelecek yıllarda da Mars'ın oluşumu ve evrimine dair yeni bilgiler sunmaya devam edecek.

Independent Türkçe



"Esrarengiz" kehribarda 116 milyon yıllık tsunaminin izleri keşfedildi

Japonya'nın Minamisoma kıyılarına 2011'de tsunami dalgaları vurmuştu (AFP)
Japonya'nın Minamisoma kıyılarına 2011'de tsunami dalgaları vurmuştu (AFP)
TT

"Esrarengiz" kehribarda 116 milyon yıllık tsunaminin izleri keşfedildi

Japonya'nın Minamisoma kıyılarına 2011'de tsunami dalgaları vurmuştu (AFP)
Japonya'nın Minamisoma kıyılarına 2011'de tsunami dalgaları vurmuştu (AFP)

Rachel Clun 

Bilim insanları 116 milyon yıllık bir tsunaminin kanıtını bir kehribar içinde bulduklarını ve bunun muhtemelen bu doğa olayına dair en eski kayıt olduğunu düşünüyor.

Japonya'nın kuzeyindeki Hokkaido Adası'nda derin deniz tortularını inceleyen araştırmacılar Aya Kubota, Yusuke Takeda, Keewook Yi, Shin-ichi Sano ve Yasuhiro Iba, erken Kretase dönemine ait tortularda 114 ila 116 milyon yıl öncesine tarihlenen "olağanüstü zengin kehribar konsantrasyonları" keşfetti.

Nature'ın Scientific Reports'unda yayımlanan bulgulara ilişkin raporda araştırmacılar, kehribarın bir veya daha fazla tsunami tarafından okyanusa sürüklenerek havayla çok az temas etmiş olabileceğini öne sürüyor.

Fosilleşmiş ağaç reçinesi olan kehribar, nispeten hızlı kuruyan bir madde. Araştırmacılar, kehribarın havaya maruz kaldığında genellikle bir hafta gibi kısa bir sürede katılaştığını söylüyor.

Ancak araştırmacıların incelediği tortularda, "belirgin şekilde deforme olmuş" kehribar birikintileri bulundu. Bazıları reçinenin akan su tarafından değiştirildiğini gösteren, alev yapıları denen bir şekilde deforme olmuşken, diğerleri yumuşak reçinenin "akarak deniz tabanına kıvamlı bir şekilde yayıldığına" işaret eden düz kehribar şeritlere sahipti.
 

Araştırmacılar, eski okyanus tortularını inceleyerek tsunamiye dair olası kanıtlar buldu (Aya Kubota/Yusuke Takeda/Keewook Yi/Shin-ichi Sano/Yasuhiro Iba)Araştırmacılar, eski okyanus tortularını inceleyerek tsunamiye dair olası kanıtlar buldu (Aya Kubota/Yusuke Takeda/Keewook Yi/Shin-ichi Sano/Yasuhiro Iba)

Araştırmacılar, "Bu esrarengiz kehribarın derin deniz ortamında bulunmasının en muhtemel nedeni, büyük çaplı tsunamiler" diyor.

Bu reçine deformasyonlarının su altında meydana gelmesi, ormandan pelajik deniz tabanına doğrudan taşındıklarını ima ediyor. Karadan okyanusa bu kadar hızlı ve doğrudan bir taşıma, bir tsunamiyle tetiklenmiş olabilir.

Araştırmacılar, antik tortulardaki diğer kanıtların da bu teoriyi desteklediğini belirtiyor. Bunlar arasında, karadan gelen büyük miktarda bitki kalıntıları ve büyük dalgaların sürüklediği odun parçaları da vardı ve bunların çok az çürüme izi taşıması, açık okyanusa "hızla taşındıklarına" işaret ediyor.

Makalede, "Kiltaşındaki kütüklerin varlığı, çok sayıda odunun bulanık akıntılarla taşınmak yerine kopup sürüklenerek pelajik deniz tabanına battığını gösteriyor" ifadeleri kullanılıyor.

Bilim insanları açık okyanuslardaki diğer tortuların, büyük ölçekli eski tsunamiler veya benzer olaylar hakkında daha fazla kanıt sağlayabileceğini öne sürüyor.

Araştırmacılar, Holosen döneminden, yani yaklaşık 4 bin 200 yıl öncesinden daha eski bir tarihten kalma tsunami tortularının normalde tespit edilmediğini ve bunun da kısmen, yol açtıkları geniş çaplı yıkımdan geriye net belirtilerin kalmamasından kaynaklandığını söylüyor.

Independent Türkçe,independent.co.uk/news