Arapçanın Körfez lehçeleri akıllı cihazlarda daha yaygın hale geliyor

Şarku’l Avsat, Suudi Arabistan'daki Amazon temsilcileriyle Alexa yardımına verilen genişletilmiş destek ve Arap dünyasında yeni bir versiyonun piyasaya sürülmesi hakkında röportaj yaptı

Amazon'dan Alexa'da Arapça ve Körfez lehçesi için genişletilmiş destek
Amazon'dan Alexa'da Arapça ve Körfez lehçesi için genişletilmiş destek
TT

Arapçanın Körfez lehçeleri akıllı cihazlarda daha yaygın hale geliyor

Amazon'dan Alexa'da Arapça ve Körfez lehçesi için genişletilmiş destek
Amazon'dan Alexa'da Arapça ve Körfez lehçesi için genişletilmiş destek

Akıllı asistanlar kullanıcılar arasında yaygınlaştı ve akıllı evlerin bir parçası haline gelerek onlarla sesle etkileşime girmelerine, bilgi istemelerine, video ve müzik oynatmalarına ve bilgi aramalarına olanak tanıdı. Bu asistanlar Arapça dilini desteklemek ve Arap bölgesinde daha geniş bir kullanıcı kitlesine ulaşmak için de gelişmelere tanık oldu. Bu gelişme, Amazon’un akıllı asistanı Alexa’yı destekleyen cihazlarda başta Körfez lehçesi olmak üzere farklı lehçelerin desteklenmesini içeriyor.

Körfez lehçesiyle "Alexa"

Körfez lehçesinin akıllı cihazlarda yaygınlaşmasıyla ilgili olarak Şarku’l Avsat, Amazon Suudi Arabistan Ürün Müdürü Yüsra eş-Şerayiri ile özel olarak konuştu. Yüsra eş-Şerayiri, Körfez lehçesinin akıllı cihaz teknolojilerinde daha yaygın hale geldiğini ve yerel lehçenin telaffuzunu ve anlaşılmasını geliştirmek için özel performans göstergelerinin ve özel veri planlamasının geliştirilmesi yoluyla büyük bir gelişmeye tanık olduğunu doğruladı.

Yüsra eş-Şerayiri, Amazon Suudi Arabistan Ürün Müdürü
Yüsra eş-Şerayiri, Amazon Suudi Arabistan Ürün Müdürü

Amazon ekibi Alexa ve sesli yapay zeka teknolojilerinin Arap dili, kültürü ve yerel lehçeleri daha iyi anlamasına yardımcı olmak için çalışıyor. Bu, kullanıcıların yaşamlarına ve ilgi alanlarına uygun teknoloji geliştirmek için birçok yerel dil uzmanı ve yerel toplulukla iletişim kurarak yapılıyor. Amazon, Alexa'ya Körfez lehçesini öğretirken, yerel temsilin doğruluğunu ve temel Alexa sistemlerinin yerel lehçelerdeki çeşitliliğe veya bölgedeki zaman içindeki değişimlerine uyumlu olmasını sağladı. Şirket, en önemli önceliğinin müşterilerin Alexa ile Arapça ve Körfez lehçesinde iletişim kurabilmelerini sağlamak olduğuna inanıyor. Bunu başarırken karşılaşılan en büyük zorluk, Alexa'ya yazılı kaynağı olmayan bir lehçeyi öğretmek oldu. Birincil kaynak olarak kullanılabilecek herhangi bir sözlük ya da lehçe sözlüğü bulunmuyor.

Özellikle de 600 bin kelime içeren İngilizce veya 150 bin kelime içeren Fransızcaya kıyasla Arap dilinin sözlüğünde 12 milyondan fazla kelime bulunduğundan, Alexa'yı öğretmek bu zorlukların üstesinden gelmek için çok fazla çaba, yenilik ve ekip çalışması gerektiriyor. Körfez toplumunu desteklemek ve Alexa teknolojilerinden faydalanmak için Amazon, Alexa'nın bölgedeki çeşitli lehçeler arasındaki terminolojiyi ve nüansları anlayabilmesinin önemini dikkate aldı. Amazon, yerel toplum kesimlerinin çeşitliliğini yansıtan bir ekiple işbirliği yaptı. Suudi Arabistan Krallığı'ndaki pazarlama ve ürün ekibi, Arapça dilinde "Alexa" için otantik bir karakter oluşturmaktan sorumlu bir Suudi kadın ekibine ek olarak bir grup Suudi kadın ve erkekten oluşuyor. Tüm ekip, Aralık 2021'de "Alexa "nın Arapça ve Körfez lehçesiyle piyasaya sürülmesinden bu yana meydana gelen gelişmelerde önemli bir rol oynadı.

Arap kültürü ve mahremiyetin korunması

Alexa, Körfez lehçelerinde geleneksel hikayeler anlatmanın yanı sıra Arapça şiirler, yerel hikayeler ve hatta bazı müzik melodileri gibi Arap geleneklerimiz ve kültürlerimizle uyumlu içerikler sağladı. Bu teknoloji, Kur'an-ı Kerim'in okunması, Echo Show cihazlarının ekranlarından okunması ve namaz vakitlerinin hatırlatılması gibi yeni özellikler sunarak ibadet edilmesine de yardımcı oluyor.

Gizlilik ve veri koruma da yapay zekânın en kritik yönleri arasında yer alıyor; müşteri bilgilerinin gizliliği ve güvenliği şirketin en önemli öncelikleri arasında yer alıyor. Alexa ve Echo cihazları, yapay zeka sistemlerini sorumlu bir şekilde geliştirme hedefiyle, mikrofon ve kamera kontrolleri ve ses kayıtlarını görüntüleme ve silme yeteneği de dahil olmak üzere çok katmanlı gizlilik koruması ile tasarlandı. Yüsra, Amazon'un ürün ve hizmetlerini geliştirmek için kullanıcı bilgilerini sorumlu bir şekilde kullanma konusunda en üst düzeyde şeffaflığı benimsediğini ve bu verileri güvence altına almak ve korumak için adımlar attığını vurguladı. Kullanıcılar gizlilik ayarlarını Alexa uygulaması ya da Alexa Gizlilik Merkezi üzerinden yönetebiliyor.

Amazon, Alexa aracılığıyla daha etkili özellikler sunarak ve kullanıcıların günlük ihtiyaçlarını karşılayarak Arapça dil modelini ve zenginliğini geliştirmek için çalışıyor. Şirket, Alexa ile yerel lehçede etkileşim deneyimini zenginleştirmek amacıyla klasik Arapça ve bir dizi lehçeyi anlamaya odaklanıyor. Suudi Arabistan'daki kullanıcıların Alexa’ya verdiği tepkinin dikkat çekici olduğunu belirtmek gerekiyor. Krallık, Alexa ile akıllı ev hizmetlerinin kullanımı konusunda Amazon'un dünyadaki en önde gelen pazarlarından biri haline geldi.

Körfez lehçesinde bir grup sesli komut örneğinden bahsediyoruz: Şöyle diyebilirsiniz: "Alexa bugünün haberleri nedir?” “Alexa... bir dua hatırlatıcısı ayarla" veya "Alexa Kehf Suresini çal" veya kameranın cihazda ne kaydettiğini görmek için "Alexa çocuk odasını kontrol et". "Echo Show". Alexa'ya ünlü kişiler, tarihler, yerler, hesaplar, konuşmalar vb. hakkında sorular sorulabilir: "Alexa... Mekke'de akşam namazı ne zaman?" “Alexa... Kral Fahd Geçidi ne zaman inşa edildi?" Canlı sonuçları, bitmiş maçların sonuçlarını veya favori spor takımının bir sonraki maçının tarihini talep etmek de mümkün. Örneğin: "Alexa Al-Hilal'in maçı kaç kaç bitti??", diğerlerinin yanı sıra "Anghami" ve "Spotify" hizmetleri aracılığıyla müzik dinleme hizmeti de sağlıyor. Ayrıca şöyle de diyebilirsiniz: "Alexa... pop müzik çal" “Alexa... bir sonraki şarkıya geç" diyebilir ve her sabah en sevdiğiniz şarkılarla uyanabilirsiniz: "Alexa beni pop müzikle uyandır." Şöyle diyerek bir şaka isteyebilirsiniz: "Alexa bana bir fıkra anlat."

"Alexa", Arapça müzik ve kanallar için "Anghami" platformu ile etkileşime izin veren "Alexa Skills" sistemi aracılığıyla kullanıcıların kendi programladıkları komutlarla etkileşime girme yeteneği ile Arapça lehçesinde konuşan bir ses de dahil olmak üzere Suudi Arabistan ve Arap Körfezi bölgesi sakinleri için yerel bir deneyim sunuyor. MBC, Careem ve Fatafeat programları, çevrimiçi radyo kanalları takip edilebiliyor ve hatta yerel restoranlardan yemek siparişi dahi verilebiliyor. Taksi rezervasyon hizmetleri, yemek tarifleri ve pişirme talimatları, restoran siparişlerinin gelişini takip etme, güncel olayları ve etkinlikleri bilme, "Günün Sorusu" oyunu aracılığıyla arkadaşlarla oynama ve sesli kitap hizmetleri aracılığıyla kitap dinleme dahil olmak üzere Suudi Arabistan'da mevcut olan yaklaşık 200 beceriden yararlanmak mümkün.

Echo Pop (solda) ve Echo Show 8 (sağda) asistanları günlük yaşamın çeşitli yönleriyle bütünleşiyor.
Echo Pop (solda) ve Echo Show 8 (sağda) asistanları günlük yaşamın çeşitli yönleriyle bütünleşiyor.

Arap dünyasında yeni cihazlar

Amazon’un, daha iyi bir görüntü sağlamak için yeni ve daha güçlü kamera özelliklerine ek olarak, geliştirilmiş bir işlemci ve ses aracılığıyla video kalitesinde kaliteli bir deneyim sağlayan 8 inç çapındaki geniş ekranıyla yeni nesil "Echo Show 8" cihazlarını piyasaya sürmesi dikkat çekiyor. Bu cihazlar, günlük kullanımı büyük ölçüde kolaylaştıran ve daha etkileşimli hale getiren bir özellik olan kullanıcının cihaza yakınlığına veya uzaklığına göre ekrandaki içeriği değiştirmek için uyarlanabilir içerik özelliği sunuyor.

Cihazın dış tasarımı basit kıvrımlar ve yüksek çözünürlüklü cam dokunmatik ekran sunacak şekilde değiştirildi. Cihaz, her zamankinden daha yüksek tepki hızını desteklemek için gelişmiş bir işlemci içeriyor. Cihaz ayrıca ses deneyimini daha yüksek ve daha derin netlikle geliştiriyor ve odanın her yerinde surround ses sunmak için oda adaptasyonu ve surround ses işleme tekniklerini kullanıyor. Gürültü azaltma teknolojilerinin kullanımına ek olarak cihazın ortasında yer alan 13 megapiksel kamera sayesinde görüntülü görüşmelerin netliği de artıyor.

Cihazın bu yeni nesli, akıllı ev cihazlarının kontrolünü kolaylaştırmak amacıyla Zigbee, Bluetooth, Matter, Sidewalk ve Thread teknolojilerini destekleyen aydınlatma, kilitler ve çeşitli sensörler gibi uyumlu cihazları içeren akıllı ev yönetim merkezi özelliğini de kapsıyor.

Bu yeni versiyon daha iyi bir ekrana sahip. Kullanıcının cihaza olan yakınlığına uyum sağlıyor ve ekranda gösterilen içeriği ayarlıyor. Örneğin, cihazdan uzakta oturuyorsanız ekran içeriği daha büyük metinle gösteriyor, böylece kullanıcı cihaza yaklaştığında içerik otomatik olarak değişiyor ve ek ayrıntılar gösteriyor. Ekran ayrıca, "Görsel Kimlik" özelliği etkinleştirilirse, her kullanıcı için favori şarkıların bir listesini görüntülemek gibi, önündeki kullanıcıya göre içeriği özelleştiriyor. Cihaz çeşitli renklerde mevcut ve fiyatı 699 Suudi riyali (yaklaşık 186 ABD doları).

Şirket ayrıca küçük küresel bir tasarım ve "Alexa yapay zeka ses teknolojisi" desteğiyle kaliteli bir ses deneyimi sunan "Echo Pop" cihazını da piyasaya sürdü. Bu cihaz, akıllı evi kontrol etme ve müziğin keyfini çıkarma veya Kur'an-ı Kerim okuma, hatta evdeki herhangi bir odayla iletişim kurmak için bir "interkom" hizmeti verme olanağı sağlıyor.

Cihaz, yatak odalarında, dairelerde veya evdeki herhangi bir küçük alanda yüksek kaliteli ses sağlamak için öne bakan yönlü bir hoparlör içeriyor. Kullanıcı basitçe sesli kitap okumayı, favori spor takımının son gelişmelerini takip etmeyi ya da ışıkları ve akıllı prizleri kontrol etmeyi talep edebilir. Cihaz çeşitli renklerde mevcut ve fiyatı 199 Suudi riyali (yaklaşık 53 ABD doları).



Servet karşılığında "zeki embriyoyu seçen" şirket tartışmalara yol açtı

Zengin ailelerin genetik bilimindeki gelişmeler sayesinde istedikleri şekilde çocuk sahibi olmaya çalışması eleştirilere neden oluyor (Reuters/Arşiv)
Zengin ailelerin genetik bilimindeki gelişmeler sayesinde istedikleri şekilde çocuk sahibi olmaya çalışması eleştirilere neden oluyor (Reuters/Arşiv)
TT

Servet karşılığında "zeki embriyoyu seçen" şirket tartışmalara yol açtı

Zengin ailelerin genetik bilimindeki gelişmeler sayesinde istedikleri şekilde çocuk sahibi olmaya çalışması eleştirilere neden oluyor (Reuters/Arşiv)
Zengin ailelerin genetik bilimindeki gelişmeler sayesinde istedikleri şekilde çocuk sahibi olmaya çalışması eleştirilere neden oluyor (Reuters/Arşiv)

Tüp bebek tedavisinden geçen ebeveyn adaylarının embriyolarına onbinlerce dolar karşılığında IQ taraması yapan şirket tepkilere yol açtı. 

Birleşik Krallık (BK) gazetesi Guardian'ın haberine göre ABD merkezli Heliospect Genomics'in tartışmalı faaliyetleri, gizli çekilen bir videoyla ortaya çıktı.

Yayın kuruluşu, ırkçılık ve faşizm karşıtı kampanyalar yürüten BK merkezli Hope Not Hate örgütünün çektiği görüntüleri incelediğini ve kendi araştırmasını yürüttüğünü aktarıyor.

Videolara göre Heliospect Genomics, varlıklı ebeveyn adaylarına 50 bin dolar karşılığında 100 embriyoyu zeka testinden geçirme imkanı sunuyor. Şirket zeka tahminlerine dayanarak ebeveynlerin gelecekteki çocuklarını seçmelerine yardımcı olduğunu iddia ediyor.  

Habere göre kameralara yakalanan şirket yetkilileri, genetik tarama teknikleri sayesinde çocuğun IQ'sunun en az 6 puan artırılabildiğini öne sürerek övünüyor.

Şirketin kullandığı teknolojinin gerçekten genetik verilere dayanarak bir embriyonun sahip olacağı IQ'yu hesaplayıp hesaplayamadığı bilinmiyor. 

Ayrıca bireylerin zekasının sadece genetiğe bağlı olmadığını, pek çok faktörün burada rol oynadığını belirtmekte fayda var.  

Ancak Heliospect Genomics, doğruluktan ziyade etik tartışmalarla hedef alınıyor. 

İnsan gruplarının genetiğindeki oynamalarla "kalitesini yükseltmeyi" amaçlayan öjenik düşünce ve çalışmalar, ortaya çıktığı 19. yüzyıldan beri kendisine destekçi bulsa da diğer yandan epey tepki de topluyor. 

Savunucuları zekanın yanı sıra bazı hastalıkların da sadece genetik aktarıma bağlı olduğunu iddia ederken, bu düşünceler ırkçılık gibi ayrımcılık biçimlerine zemin hazırladığı gerekçesiyle eleştiriliyor.

Kaliforniya'daki Genetik ve Toplum Merkezi'nin müdür yardımcısı Katie Hasson, Heliospect Genomics'in faaliyetleri hakkında şöyle diyor:

En büyük sorunlardan biri, 'üstün' ve 'aşağı' genetik fikrini normalleştirmesi.

Hasson ayrıca bu tür teknolojilerin "eşitsizliğin toplumsal nedenlerden ziyade biyolojiden kaynaklandığı inancını pekiştirdiğini" söylüyor.

Guardian'ın aktardığı üzere tüp bebek hizmeti vermeyen şirket, ebeveynlerin sağladığı genetik verileri analiz ederek algoritmalarla embriyoların belirli özelliklerini "öngörüyor".

Videolardan birinde bir şirket çalışanının, çiftlerin embriyoları "IQ ve kötü özelliklere göre sıralayabildiğini" söylediği öne sürülüyor. İddiaya göre obezite ve ruh sağlığı sorunları riski bu kötü özellikler arasında yer alıyor. 

Şirket, yarım milyon kadar Britanyalının genetik ve sağlık verilerini içeren BK Biyobankası'nın verilerini kullandığını ifade ediyor. 

IQ tahminlerine dayanarak embriyo seçilmesine BK yasaları izin vermese de Heliospect Genomics'in kayıtlı olduğu ABD'de böyle bir düzenleme yok. 

Haziran 2023'te veritabanına erişim sağlayan şirket, bütün faaliyetlerinin yasalara uygun ilerlediğini savunuyor. 

Guardian'a konuşan yetkililer, Heliospect'in planlanan bir halka arzdan önce "gizli modda" olduğunu ve hizmetin halen geliştirildiğini söylüyor. Ayrıca daha az embriyoyu taratan müşterilerden yaklaşık 4 bin dolar ücret alındığını ve lansman fiyatlandırmasının rakiplerle uyumlu olacağını da ekliyorlar.

BK Biyobankası da Heliospect'in verileri kullanmasının "erişim şartlarıyla tamamen tutarlı" göründüğünü ifade ediyor.

Independent Türkçe, Guardian, Futurism, Ulusal İnsan Genom Araştırmaları Enstitüsü