2024’te beklenen en önemli bilimsel atılımlar

Yapay zeka ve sağlık alanında umut verici gelişmeler

2024’te beklenen en önemli bilimsel atılımlar
TT

2024’te beklenen en önemli bilimsel atılımlar

2024’te beklenen en önemli bilimsel atılımlar

Her yıl, dünya gelecek vaat eden teknolojilere sahne oluyor. MIT Bülteni de şu anda en çok öne çıkan teknolojik gelişmelerin bir listesini yaptı.

Teknik atılımlar

Yapay zekanın yayılması. Bugün milyonlarca insanın Chat GPT gibi üretken araçlarla doğrudan etkileşime girerek basit komutları kullanarak metin, resim, video ve daha fazlasını ürettiği yapay zeka çağında yaşıyoruz. Günümüzde bu araçların popülaritesi teknoloji endüstrisini yeniden şekillendiriyor, Open AI’yi bu alanda bir marka haline getiriyor ve Google, Meta ve Microsoft'u teknolojiye cömertçe yatırım yapmaya teşvik ediyor.

Üstün verimliliğe sahip güneş pilleri

Karbon emisyonlarını azaltmaya yönelik küresel çabaların temel taşı haline gelen güneş enerjisinin kullanımı dünya çapında hızla yayılmaktadır ve günümüzde güneş panellerine ulaşan güneş ışınlarının çoğu elektriğe dönüştürülmediğinden, bu panellerin verimliliği küçük kristallerden oluşan bir katman eklenerek artırılabilir.

Apple’dan "Vision Pro” gözlüğü

Apple, ilk karma gerçeklik gözlüğü olan Vision Pro’nun sevkiyatına bu yıl başlamayı planlıyor. Gözlüğün yüksek çözünürlüklü ekranı  sınıfının en iyisi. Olağanüstü uygulamaları olacak mı? Henüz bilmiyoruz ancak Apple bu konuda cesur davranıyor.

Olağanüstü hesaplama yeteneklerine sahip bilgisayarlar

Bugün dünyanın en hızlı süper bilgisayarları çok sayıda matematiksel işlemi (1 ve ardından gelen on sekiz sıfır kadar) gerçekleştirme yeteneğine sahiptir. Verileri bu hızlarda analiz edebilen yeni makinelerin ortaya çıkması, bilim insanlarının iklim, nükleer fisyon, türbülanslı akış ve diğer olayların daha karmaşık simülasyonlarını gerçekleştirmelerine olanak sağlayacak.

Gelişmiş tedaviler

Gen modifikasyonu ile ilk tedavi. Bilim insanları CRISPR teknolojisine dayalı yeni tedaviler geliştirmek için yıllardır çalışıyor. 2023'ün son haftaları Vertex tarafından geliştirilen yeni bir tedavi, ölümcül bir hastalık olan orak hücre anemisinin tedavisindeki etkisi nedeniyle Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ilgili makamlardan onay aldı. Bu tedavi elbette geliştirilen son tedavi olmayacak.

Zayıflama ilaçları

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), obezite oranının küresel olarak önemli ölçüde artmasının ardından obeziteyi bir salgın olarak sınıflandırdı. "Monaro" ve "Wegovi" gibi ilaçlar, günümüzde doktorların ve hastaların bu hastalığı tedavi etmek için kullandıkları en güçlü ilaçlar arasında. Bilimsel kanıtlar, bu ilaçların kalp krizi ve felçlere karşı da koruma sağlayabileceğini gösteriyor.

Jeotermal ve mikroçipler

Geliştirilmiş jeotermal sistemler. Jeotermal enerji temizliği, sürekli bolluğu ve sınırsızlığı ile karakterize edilir ancak mühendislik zorlukları bundan maksimum fayda elde etmemizin önüne geçti. Ancak daha derine ve daha önce ulaşamadığımız yerlere inen modern sondaj teknikleri, temiz enerji üretmek için Dünya'nın ısısının daha fazlasını açığa çıkaracak.

Mikroçipler

Geçtiğimiz on yıllar boyunca bilgi işlem alanındaki ilerlemeyi yönlendiren bir eğilim olan transistör birimlerinin boyutunu küçültmek gün geçtikçe daha zor hale geliyor ve mühendisler bilgisayarların çalışmalarını hızlandırmak ve verimliliklerini artırmak için yeni yollar bulmak zorunda kalıyor. Bu nedenle, geleneksel çiplerin gerçekleştirdiği tüm işlevleri ve daha fazlasını gerçekleştirmek için birbirlerine bağlanan küçük, özelleştirilmiş çipler olan mikroçiplerin rolü ortaya çıkıyor.

Isı pompaları

Isı pompaları binaları ısıtan ve soğutan elektrikli cihazlardır ve yaygın olarak benimsenmeleri emisyonların azalmasını sağlar. Bu cihazların satışları dünya çapında artmış ve Amerika Birleşik Devletleri'nde ilk kez gazlı ısıtıcıların satışlarını geçmiştir. Daha yüksek sıcaklıklarda çalışan yeni tiplerin endüstriyi karbon emisyonlarından kalıcı olarak kurtaracağı unutulmamalıdır.



Bilim insanlarından küresel ısınma uyarısı: Uyku apnesi vakaları iki katına çıkacak

 (Pexels)
(Pexels)
TT

Bilim insanlarından küresel ısınma uyarısı: Uyku apnesi vakaları iki katına çıkacak

 (Pexels)
(Pexels)

Stuti Mishra Asya İklim Muhabiri 

Yeni bir araştırmaya göre, iklim krizinin yol açtığı daha sıcak geceler, yüzyılın sonuna gelindiğinde uyku apnesini çok daha yaygın ve tehlikeli hale getirebilir.

Araştırmacılar artan sıcaklıkların, dünya çapında yaklaşık 1 milyar kişiyi etkileyen ve kalp hastalığı, demans ve erken ölümle bağlantılı bir uyku bozukluğu olan obstrüktif uyku apnesini (OUA) kötüleştirebileceğini söylüyor.

Flinders Üniversitesi araştırmacılarının yürüttüğü ve hakemli dergi Nature Communications'ta yayımlanan çalışma, iklim değişikliğinin OUA'nın şiddetini ve sağlık üzerindeki etkisini nasıl artırabileceğini modelleyen ilk araştırma.

Flinders Üniversitesi FHMRI Uyku Sağlığı'ndan çalışmanın başyazarı Dr. Bastien Lechat, "Bu çalışma, ortam sıcaklıklarının OUA'nın şiddetini etkileyip etkilemediğini araştırarak iklim gibi çevresel faktörlerin sağlığı nasıl etkileyebileceğini anlamamıza katkı sağlıyor" diyor.

Araştırmacılar uyku sırasında solunum düzensizliklerini izleyen bir yatak altı sensörü aracılığıyla, 29 ülkeden en az 116 bin kişiden elde edilen 58 milyondan fazla gece uykusu verisini kaydetti.

Birkaç yılda toplanan veriler, küresel iklim modellerinden elde edilen saatlik iklim verileriyle eşleştirilerek farklı ısınma senaryoları altında OUA şiddetindeki değişikliklerinin simülasyonu oluşturuldu.

Dr. Lechat, "Genel olarak ortam sıcaklığıyla OUA şiddeti arasındaki ilişkinin büyüklüğü bizi şaşırttı" diyor.

Yüksek sıcaklıklar, kişinin belirli bir gece OUA yaşama olasılığının yüzde 45 artmasıyla ilişkiliydi.

Görsel kaldırıldı.Grafik, çeşitli uluslararası kuruluşlar tarafından ölçülen, endüstri çağından itibaren küresel ortalama sıcaklık artışını gösteriyor (WMO)


Çalışma, OUA şiddetindeki sıcaklıkla ilişkili artışın, Avustralya veya ABD'ye kıyasla Avrupa ülkelerinde bilhassa belirgin olduğunu ortaya koydu. Araştırmacılar bunun, klimaya erişimdeki farklılıklardan kaynaklanabileceğini öne sürüyor.

Araştırmacılar engelliliğe ayarlanmış yaşam yılı (disability-adjusted life years / DALY) kullanarak iklimin şiddetlendirdiği uyku apnesinin sağlık ve ekonomi üzerindeki yükünü tahmin etti. Sadece 2023'te, sıcaklık artışının araştırmadaki 29 ülkede yaklaşık 800 bin sağlıklı yaşam yılının kaybıyla bağlantılı olduğunu saptadılar.

Dr. Lechat, "Bu rakam, bipolar bozukluk, Parkinson hastalığı veya kronik böbrek hastalıkları gibi diğer tıbbi durumlardakine yakın" ifadelerini kullanıyor.

Toplam ekonomik kayıp yaklaşık 98 milyar dolar olarak tahmin edilirken bunun 68 milyar doları sağlığın bozulmasından, 30 milyar dolarıysa işyerindeki verimlilik düşüşünden kaynaklanıyor.

Kıdemli araştırmacı Profesör Danny Eckert, veriler çoğunlukla soğutma ve sağlık hizmetlerine erişimi daha iyi olan yüksek gelirli bölgelerdeki bireylerden elde edildiğinden, örneklemin düşük gelirli ülkelerde OUA'nın gerçek dünyadaki yükünü yeterince yansıtmayabileceğini söylüyor.

Profesör Eckert "Bu, tahminlerimizi yanıltarak sağlık ve ekonomi üzerindeki gerçek maliyetin düşük tahmin edilmesine yol açmış olabilir" diyor.

Sadece Avustralya'da, OUA dahil uykuyla ilgili sağlık sorunlarının maliyeti daha önce yılda 66 milyar Avustralya doları (yaklaşık 1 trilyon 700 milyar TL) olarak tahmin edilmişti.

Ekip halihazırda soğutmaya erişimin veya davranışsal değişikliklerin, ısınan hava koşullarında uyku apnesinin şiddetini nasıl azaltabileceği gibi olası müdahaleleri araştırmayı planlıyor.

Profesör Eckert, "İleride, ortam sıcaklığının uyku apnesinin şiddetine etkisini azaltacak stratejiler araştıran ve altta yatan fizyolojik mekanizmaları inceleyen müdahale çalışmaları tasarlamak istiyoruz" diye belirtiyor.

Çalışma, daha güçlü küresel iklim eylemleri olmadan uyku apnesinin yükünün muhtemelen keskin bir şekilde artacağı ve bunun da halk sağlığı sorunlarını şiddetlendirerek ekonomileri zorlayacağı uyarısında bulunuyor.


Independent Türkçe, independent.co.uk/climate-change