Bilim insanlarından güneş tutulması uyarısı: "Hayvanları gözlemleyin"

"Hayvanlar tutulma sırasında ne yapacağını bilmiyor"

Tam güneş tutulmasının 32 milyon kişi tarafından gözlemlenebilmesi bekleniyor (Reuters)
Tam güneş tutulmasının 32 milyon kişi tarafından gözlemlenebilmesi bekleniyor (Reuters)
TT

Bilim insanlarından güneş tutulması uyarısı: "Hayvanları gözlemleyin"

Tam güneş tutulmasının 32 milyon kişi tarafından gözlemlenebilmesi bekleniyor (Reuters)
Tam güneş tutulmasının 32 milyon kişi tarafından gözlemlenebilmesi bekleniyor (Reuters)

Bilim insanları, gelecek ay gerçekleşecek tam güneş tutulması nedeniyle bazı hayvanların garip davranışlar sergileyebileceğini söyledi.

Bunun için hayvanat bahçelerini inceleme altına alan araştırmacılar, kamuoyundan da evcil hayvanlarının davranışlarını not almalarını istedi.

ABD'de 2017'de görülen son güneş tutulması sırasında, flamingolar yavrularını korumak için onların çevresini sarmış, zürafalar tutuldukları kafeslerde koşmaya başlamış, kuş sürüleriyse uçmayı bırakarak ağaçlara konmuştu.

Cornell Üniversitesi Kuşbilim Laboratuvarı'ndan bilim insanı Andrew Farnsworth, "Hayvanlar tutulma sırasında ne yapacağını bilmiyor çünkü gökyüzü olayları vücutlarının adapte olabileceği bir şey değil" ifadelerini kullandı.

Farnsworth, "Tutulmalar sık değil ama nadir de değil. Biz insanlar tutulmalara göre plan yapabiliriz. Ancak yaşam süresi kısa hayvanların bunu gözlemleyebilmesi beklenmedik olurdu" diye konuştu.

2017'deki tutulma sırasında yakınlarındaki keçilerin davranışlarını gözlemleyen Allison O'Neill, NY Post'a yaptığı açıklamada keçilerin bir anda sessizleştiğini ve dinlenme pozisyonuna geçtiğini söyledi.

O'Neill, "Keçilerin davranışları çok dikkat çekiciydi. Tutulmayı izlemeyi bırakıp dikkatimizi onlara verdik. Çünkü çok planlı ve ani hareket ediyorlardı. Tutulma biter bitmez yeniden ses çıkarmaya başladılar" ifadelerini kullandı.

Kuzey Karolina Eyalet Üniversitesi'nden Adam Hartson-Rose ise 2017'deki tutulma sırasında Riverbanks Hayvanat Bahçesi'nde yaptığı gözlemi anlattı.

Hartson-Rose şunları söyledi:

Saçmalık olduğunu ve hayvanların hiçbir şekilde etkilenmeyeceğini düşünüyordum. Ancak hayvanat bahçesi karanlığa gömülünce, ayılar hariç tüm hayvanların davranışları değişti. Ayılarsa tamamen şaşkın görünüyordu.

Hartstone-Rose, bu tutulmada ABD genelindeki tüm hayvanat bahçelerinin incelenmesi gerektiğini sözlerine ekledi.

8 Nisan'da gerçekleşecek tam güneş tutulması Meksika, ABD ve Kanada'nın bazı bölgelerinden gözlemlenebilecek. 4 dakika 28 saniye sürmesi beklenen tutulma Türkiye'den görülemeyecek.

 

Independent Türkçe, NY Post, AA 



Betelgeuse'in uzun "kalp atışlarının" gizemi çözülüyor mu?

Betelgeuse, süpernova patlaması yaşadığında muhtemelen gündüz vakti bile görülebilecek ancak bunun binlerce yıl daha yaşanması beklenmiyor (ALMA/ESO)
Betelgeuse, süpernova patlaması yaşadığında muhtemelen gündüz vakti bile görülebilecek ancak bunun binlerce yıl daha yaşanması beklenmiyor (ALMA/ESO)
TT

Betelgeuse'in uzun "kalp atışlarının" gizemi çözülüyor mu?

Betelgeuse, süpernova patlaması yaşadığında muhtemelen gündüz vakti bile görülebilecek ancak bunun binlerce yıl daha yaşanması beklenmiyor (ALMA/ESO)
Betelgeuse, süpernova patlaması yaşadığında muhtemelen gündüz vakti bile görülebilecek ancak bunun binlerce yıl daha yaşanması beklenmiyor (ALMA/ESO)

Bilim insanları, gökyüzündeki en parlak yıldızlardan biri olan Betelgeuse'in yalnız olmayabileceğini öne sürdü. 

Orion Takımyıldızı'nda Dünya'dan 427 ışık yılı uzaktaki Betelgeuse, yeryüzüne en yakın kırmızı üstdev. 

Evrendeki en büyük hacme sahip bu yıldızların kütlesi, boyutuna oranla daha az oluyor. Betelgeuse de Güneş'in 700 katı büyüklüğe ve 15 katı kütleye sahip.

Dünya'dan görülebilen en parlak yıldızlar arasındaki Betelgeuse, gökbilimciler tarafından da epey detaylı bir şekilde inceleniyor. Ancak yeni bir araştırmaya göre çok önemli bir şey gözden kaçmış olabilir. 

Betelgeuse gibi yıldızlar, belirli periyotlar halinde şişip iniyor. Yıldızın çekirdeğindeki gazın ısınıp yüzeye çıkması ve ardından soğuyarak geri inmesi sonucu bu döngü yaşanıyor. 

Yapılan gözlemlerde Betelgeuse'in bu türden 400 günlük döngülere girdiği ve bu nedenle parlaklığının artıp azaldığı kaydediliyor. 

Ancak gökbilimciler Betelgeuse'in 2 bin 170 gün süren daha yavaş bir döngüde de parlaklığının artıp azaldığını gözlemliyor. 

Bilim insanları, uzun ikincil periyot (long secondary period / LSP) dedikleri bu ikinci döngünün sebebini saptayamıyor. 

Henüz hakem denetiminden geçmeyen ve ön baskı sunucusu arXiv'de yayımlanan araştırmaya göre, Güneş'in yaklaşık 1,7 katı kütleye sahip bir yıldız bu uzun periyoda yol açıyor olabilir. 

2019 sonu ila 2020 başında Betelgeuse'in parlaklığında ciddi bir düşüş yaşanmıştı. Bu olayı yıldızın ömrünün sonuna geldiği ve süpernova patlaması geçireceği şeklinde yorumlayanlar olmuştu. 

Fakat daha sonra araştırmacılar, çok yüksek ihtimalle Dünya'yla Betelgeuse arasına büyük bir toz bulutu girmesinin parlaklıktaki muazzam düşüşe yol açtığı sonucuna varmıştı.

Yeni çalışmayı yürüten ekip LSP'yi açıklayabilecek farklı senaryolar üzerinden çeşitli hesaplamalar yaptı. 

Hesaplamalar, başka bir yıldızın Betelgeuse'i çevreleyen toz bulutunun içinden geçmesinin 2 bin 170 günlük döngüyü açıklayabileceğine işaret ediyor.

Ekip, yoldaş yıldızın bu döngü içinde toz bulutunu kısa süreliğine dağıtarak Betelgeuse'in parlaklığını artırdığını öne sürüyor. 

Betelgeuse'in bir yoldaşı olabileceği ihtimali daha önce de ortaya atılmıştı. Ancak yeni araştırmayı yürüten ekip 2020'deki parlaklık düşüşünden sonraki gözlemlerin bu teoriyi güçlendirdiğini savunuyor. 

Bilim insanları ayrıca yıldızın çok uzun bir süre boyunca daha süpernova patlaması geçirmeyeceğini düşünüyor.

Araştırmacılar yoldaş yıldızın Güneş'in 1,7 katı kütleye sahip olduğunu tahmin ediyor ancak bir nötron yıldızı da olabilir. 

Bazı yıldızların süpernova patlamasından sonra kendi içine çökmesiyle oluşan nötron yıldızları çok daha yoğun oluyor. 

Yeni çalışmada öne sürülen teori Betelgeuse'le ilgili önemli bir soru işaretini giderme potansiyeli taşısa da doğrulanması için gözlem verilerine ihtiyaç var. 

Independent Türkçe, Live Science, EarthSky, Evrim Ağacı, arXiv