عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
TEKNOLOJİ

Jüpiter ve Dünya'nın ortak bir özelliği keşfedildi

"Bunun kozmik bir güzelliği var"

Jüpiter'deki Büyük Kırmızı Leke, Güneş Sistemi'nin en büyük fırtınası ve en az 300 yıldır devam ettiği düşünülüyor (NASA)
Jüpiter'deki Büyük Kırmızı Leke, Güneş Sistemi'nin en büyük fırtınası ve en az 300 yıldır devam ettiği düşünülüyor (NASA)
TT
TT

Jüpiter ve Dünya'nın ortak bir özelliği keşfedildi

Jüpiter'deki Büyük Kırmızı Leke, Güneş Sistemi'nin en büyük fırtınası ve en az 300 yıldır devam ettiği düşünülüyor (NASA)
Jüpiter'deki Büyük Kırmızı Leke, Güneş Sistemi'nin en büyük fırtınası ve en az 300 yıldır devam ettiği düşünülüyor (NASA)

NASA'nın uzay aracı Juno'nun çektiği görüntüleri inceleyen bilim insanları, Jüpiter'deki devasa siklonların Dünya'nın okyanuslarına benzer bir mekanizmaya sahip olduğunu buldu. 

Dünya'dan en az 11 kat büyük gaz devi gezegenin, yeryüzüne pek benzediği söylenemez. Büyük ölçüde hidrojen ve helyumdan meydana gelen Jüpiter, Güneş Sistemi'nin en büyük gezegeni olmasının yanı sıra yıllar süren fırtınalarıyla da öne çıkıyor. 

2022'de yapılan bir çalışmada bu siklonlardaki konveksiyon biçimin, Dünya'daki fırtınalara benzediği bulunmuştu. 

Bu araştırmayı yürüten Lia Siegelman, başyazarı olduğu yeni çalışmada Dünya okyanuslarıyla Jüpiter'in fırtınalarının benzerliklerini inceledi. Siegelman başlangıç noktasını "Jüpiter esasen bir gaz okyanusu" diye açıklıyor.

Araştırmacılar Jüpiter'in yörüngesindeki uzay sondası Juno'nun elde ettiği görüntülerde gezegenin girdapları arasında yer alan filamentleri, yani "ince iplikçikleri" analiz etti.

Nature Physics adlı bilimsel dergide perşembe günü yayımlanan çalışmada bu filamentlerin Dünya'nın okyanus ve atmosferindeki cepheler gibi davrandığı bulundu.

Sıcak veya soğuk hava kütleleri diye de bilinen bu cepheler, farklı yoğunluklara sahip kütleler arasındaki sınırı ifade ediyor. Cephelerin öne çıkan özelliklerinden biri, uç kısımlarındaki yüksek hızların rüzgar veya akıntı yaratabilmesi. 

Oşinografi ve atmosfer bilimindeki yöntemlerden yararlanan bilim insanları filamentlerin dikey rüzgar hızlarını hesapladı. Araştırmacılar filamentlerin cephelere benzer şekilde, Jüpiter'in iç kısmından üst atmosferine ısı enerjisinin taşınmasını sağladığını saptadı. 

Ekip, devasa siklonların arkasındaki temel itici güç konveksiyon olmasına karşın, bunların ihtiyaç duyduğu enerjinin yaklaşık yüzde 25'inin ve gezegenin dikey yöndeki ısı aktarımının yüzde 40'ının filamentlerden geldiğini tespit etti.

"Cephelerin ve konveksiyonun Dünya ve Jüpiter'de mevcut ve etkili olması büyüleyici" diyen Siegelman, bu süreçlerin başka gökcisimlerinde de olabileceğini ekliyor:

Dünya'daki bu fiziksel mekanizmaların diğer uzak gezegenlerde de var olduğunu keşfetmenin kozmik bir güzelliği var.

Independent Türkçe, Popular Science, Space.com, Nature Physics

Daha fazlasını oku

 
 
TEKNOLOJİ

NASA, "tuhaf yörüngeli" bir ötegezegen keşfetti

TOI-1408 c, kendisinden daha büyük komşusunun yörüngesini etkiliyor (NASA)
TOI-1408 c, kendisinden daha büyük komşusunun yörüngesini etkiliyor (NASA)
TT
TT

NASA, "tuhaf yörüngeli" bir ötegezegen keşfetti

TOI-1408 c, kendisinden daha büyük komşusunun yörüngesini etkiliyor (NASA)
TOI-1408 c, kendisinden daha büyük komşusunun yörüngesini etkiliyor (NASA)

Bilim insanları, beklenmedik hareketler sergileyen bir ötegezegenin, gezegen sistemlerine dair bilinenlere meydan okuduğunu söylüyor. 

Dünya'dan yaklaşık 455 ışık yılı uzaktaki bir yıldızın etrafında dönen TOI-1408 b adlı bir sıcak Jüpiter geçen yıl keşfedilmişti. 

Sıcak Jüpiter, Güneş Sistemi'ndeki Jüpiter'e benzese de yıldızına çok yakın yörüngelerle dönen gaz devlerini ifade ediyor.

NASA'nın Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu'nun (Transiting Exoplanet Survey Satellite / TESS) saptadığı gezegen, Jüpiter'in iki katı genişliğe ve kütleye sahipti. 

Gezegenin, TOI-1408 adlı yıldızına çok yakın dönmesi bilim insanlarını hayrete düşürmüştü. Ancak bu yıl yapılan başka bir keşif, şaşkınlıklarını daha da artırdı.

Lund Üniversitesi'nden araştırmacılar yine TESS'in yardımıyla, sistemde yıldıza daha yakın ve daha küçük başka bir gezegen tespit etti. 

Bulgularını The Astrophysical Journal Letters adlı hakemli dergide aktaran ekip, TOI-1408 c adlı küçük gezegenin aynı zamanda tuhaf bir yörüngeye de sahip olduğunu gözlemledi. 

Dünya'nın iki katı genişliğe ve 8 katı kütleye sahip ötegezegenin, gaz ve kaya karışımından oluştuğu tahmin ediliyor. Ötegezegen, Güneş Sistemi dışındaki gezegen anlamına geliyor. 

Araştırmacılar, TOI-1408 c'nin yıldızı etrafında dönme hızının beklenmedik şekilde değiştiğini gördü. 

Makalenin başyazarı Dr. Judith Korth, 5 Eylül Perşembe günü yaptığı açıklamada "Küçük gezegen çok sıradışı bir yörünge davranışı sergiliyor ve yıldızının önünden geçtiği zamanla ilgili ciddi farklılıklar sergiliyor; bu da genellikle görmediğimiz bir şey" diyerek ekliyor:

Küçük gezegenin varlığı, gezegen sistemlerinin oluşumu ve istikrarı hakkındaki mevcut teorilere meydan okuyor.

Bilim insanları alışılmadık bu yörünge hareketinden ve yıldızlarına yakınlıklarından dolayı sistemdeki iki gezegenin yörünge hareketlerini inceledi. 

Analizlerin ardından büyük gezegenin yıldız etrafında attığı her tura karşılık, küçük yoldaşının iki tur attığı sonucuna varıldı. 

Araştırmacılar, yıldızın etrafında "ritmik bir dans" içinde döndüğünü söyledikleri gezegenlerin bu sayede yakın yörüngelerde varlıklarını sürdürebildiğini buldu. 

Dr. Korth, Space.com'a yaptığı açıklamada "Hem TOI-1408 b hem de TOI-1408 c, Güneş Sistemi'ndeki gezegenlere kıyasla yıldızlarına inanılmaz derecede yakın. Jüpiter'in neredeyse her 4 günde bir (Merkür'ün periyodunun 20'de biri) Güneş'e çok yakın bir yörüngede döndüğünü düşünün" diyerek ekliyor:

Bu zaten yıldıza çok yakın bir yörünge ve yıldıza daha da yakın başka bir gezegen tespit ettik. Bu gezegen, büyük komşusuyla güçlü bir etkileşime girerek yörüngelerinin daha önce hiç görmediğimiz şekillerde sallanmasına neden oluyor.

Araştırmacılar ayrıca sistemde henüz keşfedilmemiş üçüncü bir gezegen de olabileceğini düşünüyor. Gözlemlenen tuhaf yörünge hareketlerinin bir açıklaması da bu gökcismi olabilir. 

Ekip, keşfettikleri nadir sistemin, gezegen sistemine dair çalışmalara katkı sunacağını umuyor. 

Dr. Korth "Elde ettiğimiz sonuçlar, gezegenlerin nasıl oluştuğu ve özellikle dev gezegenlerin bulunduğu sistemlerde birbirlerine çok yakın olduklarında nasıl davrandıkları hakkında daha fazla bilgi edinilmesine fayda sağlayabilir" diyor. 

Independent Türkçe, Space.com, Debrief, Lund Üniversitesi, The Astrophysical Journal Letters