NASA, yapay güneş tutulması yaratmaya hazırlanıyor

Bavul büyüklüğündeki 4 uydu, uzay havası anlayışımızda devrim yaratabilir

NASA'nın PUNCH görevi 4 uydu kullanarak Güneş'in üç boyutlu gözlemlerini yapacak (NASA)
NASA'nın PUNCH görevi 4 uydu kullanarak Güneş'in üç boyutlu gözlemlerini yapacak (NASA)
TT

NASA, yapay güneş tutulması yaratmaya hazırlanıyor

NASA'nın PUNCH görevi 4 uydu kullanarak Güneş'in üç boyutlu gözlemlerini yapacak (NASA)
NASA'nın PUNCH görevi 4 uydu kullanarak Güneş'in üç boyutlu gözlemlerini yapacak (NASA)

Anthony Cuthbertson Teknoloji Editör Yardımcısı @ADCuthbertson 

NASA, Güneş'in bazı en büyük gizemlerini ve Güneş Sistemi üzerindeki etkisini çözmek için çığır açıcı bir görev başlatmaya hazırlanıyor.

ABD uzay ajansı bu hafta PUNCH (Polarimeter to Unify the Corona and Heliosphere / Korona ve Heliosferi Birleştirecek Polarimetre) görevinin ayrıntılarını duyurarak Güneş aktivitesinin üç boyutlu gözlemlerini yapmak için bavul büyüklüğündeki 4 uydunun kullanılacağını açıkladı.

Dünya'nın Güneş'e yakınlığına rağmen, bize en yakın yıldız hakkında hâlâ anlayamadığımız temel süreçler ve olgular var.

Örneğin Güneş'in korona diye bilinen dış atmosferinin neden yüzeyinden kayda değer derecede daha sıcak olduğu bilinmiyor. NASA ayrıca güneş rüzgarının tam olarak nasıl meydana geldiğini ve uzayda ilerlerken neden hızlandığını da öğrenmek istiyor.

Bilim insanları patlamalar ve taçküre kütle atımları gibi güneş olaylarını daha iyi anlayarak bunların insan topluluklarını ve teknolojiyi (elektrik kesintilerine neden olmaktan uyduları bozmaya kadar) nasıl etkilediği hakkında yeni bilgiler edinmeyi ve uzaydaki hava durumuna dair daha isabetli tahminler yapmayı umuyor.

NASA "PUNCH'ın ölçümleri bilim insanlarına, aksaklığa yol açma potansiyeli taşıyan bu olayların nasıl oluştuğu ve geliştiği hakkında yeni bilgiler sağlayarak uzaydaki hava olaylarının, Dünya'ya gelişiyle etkisi ve insanlığın uzaydaki robotik kaşifleri üzerindeki tesiri hakkında daha doğru tahminlere yol açabilir" ifadelerine yer verildi.

Bilim insanları Güneş'in koronasını ve güneş rüzgarını birlikte görüntüleyerek tüm iç helyosferi (Güneş, güneş rüzgarı ve Dünya) birbirine bağlı tek bir sistem olarak daha iyi anlamayı umuyor.

PUNCH görevi kapsamında yapay bir tam güneş tutulması da yaratılacak ve böylece Güneş'in koronasının genişletilmiş, yüksek çözünürlüklü bir görüntüsü sağlanarak bu fenomenin daha önce hiç görülmemiş görüntüleri elde edilecek.

Kaliforniya'daki Vandenberg Uzay Kuvvetleri Üssü'nde 27 Şubat'ta yapılması planlanan fırlatmada SpaceX'in Falcon 9 roketi, 4 PUNCH uydusunu alçak Dünya yörüngesine taşıyacak.

Independent Türkçe, independent.co.uk/space



"Türünün ilk örneği" araştırma, kentlerdeki sıçan sayısının neden arttığını tespit etti

Yaklaşık 10 yıllık bir dönemde New York'taki sıçan sayısı yüzde 162 artmış (Reuters)
Yaklaşık 10 yıllık bir dönemde New York'taki sıçan sayısı yüzde 162 artmış (Reuters)
TT

"Türünün ilk örneği" araştırma, kentlerdeki sıçan sayısının neden arttığını tespit etti

Yaklaşık 10 yıllık bir dönemde New York'taki sıçan sayısı yüzde 162 artmış (Reuters)
Yaklaşık 10 yıllık bir dönemde New York'taki sıçan sayısı yüzde 162 artmış (Reuters)

Şehirlerdeki sıçan sayısının artmasının nedeni nihayet bulundu: İklim değişikliği.

Dünya genelindeki kentlerde sıçan görmek gittikçe daha yaygın bir hal alıyor. Kemirgenler sağlık riski yaratmalarının yanı sıra altyapıya zarar veriyor, kabloları kemirerek yangına yol açabiliyor, gıdaları kirletebiliyor. ABD'de yılda yaklaşık 27 milyar dolar zarara neden oldukları tahmin ediliyor.

Ancak bilim insanları şehirlerdeki sıçan yoğunluğunun artmasına neyin yol açtığını tam olarak bilmiyordu.

Richmond Üniversitesi'nden Jonathan Richardson ve ekip arkadaşları bu soruyu yanıtlamak adına "türünün ilk örneği" niteliğinde bir çalışma yürüttü.

ABD'nin 13 şehri ve Toronto, Tokyo ve Amsterdam'dan, kentteki sıçan sayısının uzun vadeli seyrini gösteren veriler istediler. Halkın bildirimleri, tuzaklar ve inceleme raporlarından oluşan veriler ortalama 12 yıllık bir dönemi kapsıyor.

Bulguları hakemli dergi Science Advances'ta dün (31 Ocak) yayımlanan çalışmaya göre bu süre zarfında en büyük artış Washington, San Francisco, Toronto, New York ve Amsterdam'da yaşandı.

ABD'nin başkentinde yüzde 300, New York'taysa yüzde 162 civarında artış tespit edildi.

Araştırmacılar gözlemledikleri artışın nüfus yoğunluğu ve kentteki bitki örtüsünün azalması gibi birkaç nedeni olduğunu saptadı ancak içlerinden biri öne çıktı. Şehirlerdeki sıçan sayısındaki artışın yaklaşık yüzde 40'ının artan sıcaklıklarla bağlantılı olduğu saptandı. 

Bilim insanları sıçanlar gibi küçük memelilerin kış mevsiminde kapalı yerlere sığındığını ve yiyecek aramaya daha az vakit ayırdığını söylüyor.

Ancak sıcaklıkların artması etrafta dolaşabilecekleri ve üreyebilecekleri zaman aralığının genişlemesine neden oluyor. 

Kentsel ekolog Michael Parsons, daha sıcak bir iklimin büyüme mevsimlerini uzatarak sıçanlara daha fazla gıda ve saklanacak bitki örtüsü sağlayabileceğini ifade ediyor. Çalışmada yer almayan Parsons, "Yiyecek ve çöp kokuları bile sıcak havalarda daha uzağa gidebilir" diyor.

Richardson da çalışma hakkında "Evet, dünyanın dört bir yanındaki şehirlerde sıçan sayılarının genel olarak arttığını bulduk" ifadelerini kullanıyor: 

Ve daha hızlı ısınan şehirlerde zaman içinde sıçan sayısında daha büyük artış yaşanıyor.

Sıçan sayısı nasıl azaltılabilir?

Araştırmacılar inceledikleri 16 şehrin sadece üçünde (New Orleans, Louisville ve Tokyo) sıçan sayısının azaldığını gözlemledi. 

Richardson, New Orleans'taki azalmanın arkasında iklimden ziyade kentin sıçanlarla mücadele politikasının yattığını söylüyor:

Epey büyük bir kemirgen kontrol ekipleri var ve evlerin sıçan istilasına uğrama ihtimalini azaltmaya yönelik halka bilgi vermeye çalışan eğitim kampanyalarına odaklanıyorlar.

Tokyo'daki düşüşünse halkın temizliğe çok özen göstermesinden kaynaklandığı tahmin ediliyor.

Bu üç kentten ders alınması gerektiğini söyleyen Richardson, hayvanları öldürmenin sorunu çözmeyeceğini de ekliyor. Bunun yerine kemirgenlerin gıda atıkları ve çöplere erişimini kısıtlamak gerektiğini ifade ediyor.

Uzmanlar sıçan yoğunluğuna dair uzun vadeli veri toplamanın elzem olduğunu da belirtiyor. Yeni araştırmayı yürüten ekip temasa geçtikleri 200 ABD şehrinin sadece 13'ünde aradıkları bilgileri bulabildi. 

Ayrıca sorunun kaynağının tespiti de kritik bir adıma işaret ediyor. Kanada'daki Simon Fraser Üniversitesi'nde kentlerdeki sıçanlar üzerine çalışan Kaylee Byers, yer almadığı araştırmanın iklim değişikliğiyle fare popülasyonları arasındaki bağlantıyı saptayarak "türünün ilk örneği" olduğunu söylüyor.

Richardson "Havanın ısınmasının sıçanlarda genel bir artışa yol açabileceğini öğrenmek iyi bir haber değil" diyerek ekliyor: 

Ancak bu eğilimi yavaşlatma yolunda daha fazla kaynak ayırabilmek adına, karşılaştığımız zorlukları vaktinden önce bilmek gerçekten önemli.

Independent Türkçe, CNN, Washington Post, National Geographic, Science Advances