NASA teleskobu, evrenin karanlık çağlarını sona erdiren galaksiyi keşfetti

JADES GS-z13-1 galaksisi (kırmızı nokta), evrenin kritik süreçlerinden birinin sanılandan daha önce başladığına işaret ediyor (NASA/ESA/CSA)
JADES GS-z13-1 galaksisi (kırmızı nokta), evrenin kritik süreçlerinden birinin sanılandan daha önce başladığına işaret ediyor (NASA/ESA/CSA)
TT

NASA teleskobu, evrenin karanlık çağlarını sona erdiren galaksiyi keşfetti

JADES GS-z13-1 galaksisi (kırmızı nokta), evrenin kritik süreçlerinden birinin sanılandan daha önce başladığına işaret ediyor (NASA/ESA/CSA)
JADES GS-z13-1 galaksisi (kırmızı nokta), evrenin kritik süreçlerinden birinin sanılandan daha önce başladığına işaret ediyor (NASA/ESA/CSA)

NASA'nın James Webb Uzay Teleskobu (JWST), evrenin en eski galaksilerinden birinden beklenmedik bir ışık yakaladı. Bilim insanları evrenin karanlık çağının sanılandan daha erken sona ermiş olabileceğini söylüyor.

Standart modele göre 13,8 milyar yıl önce gerçekleşen Büyük Patlama'nın ardından evren muazzam bir hızda genişledi ve sonra soğumaya başladı. Karanlık çağlar diye bilinen yüzlerce milyon yıllık bir dönem boyunca evren, çok yoğun bir hidrojen sisiyle kaplıydı.

Ancak daha sonra ilk yıldızların, galaksilerin ve kara deliklerin oluşmasıyla ortaya çıkan ultraviyole ışınlar, nötr haldeki hidrojeni iyonize etmeye başladı ve "kozmik şafak" denen olayla evrenin "ışıkları yandı". 

Yeniden İyonlaşma Çağı diye bilinen bu dönemin, Büyük Patlama'dan yaklaşık 1 milyar yıl sonra sona erdiği düşünülüyor. Ancak JWST'nin son gözlemleri daha erken bir tarihe işaret ediyor.

NASA öncülüğünde geliştirilen teleskobu kullanan bilim insanları, Büyük Patlama'dan yaklaşık 330 milyon yıl sonraki döneme ait bir galaksi tespit etti. Evren genişledikçe, uzaktaki cisimlerden gelen ışık, spektrumun kırmızı ucuna doğru kayıyor. Kırmızıya kayma ya da Doppler etkisi denen bu olgu sayesinde ışığın ne kadar uzaktan geldiği anlaşılıyor.

Uluslararası araştırma ekibi, JADES-GS-z13-1 isimli galaksiden gelen ışığı incelerken şaşırtıcı bir şeyle de karşılaştı: ultraviyole ışıkta saptanan Lyman-alfa emisyonu adlı parlak dalga boyu.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (26 Mart) yayımlanan çalışmaya göre bu ışıma, iyonlaşma sürecine işaret ediyor ve bilim insanlarının bu dönemden beklediğinden çok daha parlak. Bilim insanları, hidrojen gazını iyonize edecek kadar yıldız oluşmadan bu ışığın Dünya'ya ulaşmaması gerektiğini söylüyor.

Arizona Üniversitesi'nden Kevin Hainline ortak yazarı olduğu çalışma hakkında "Evrenin nasıl geliştiğine dair anlayışımızı göz önüne alınca, gerçekten böyle bir galaksi bulmamalıydık" diye açıklıyor: 

Erken evreni, güçlü fenerleri bile bulmayı son derece zorlaştıracak kalın bir sisle örtülü olarak düşünebiliriz ancak burada bu galaksiden gelen ışık demetinin perdeyi deldiğini görüyoruz. Bu büyüleyici emisyon çizgisi, evrenin nasıl ve ne zaman yeniden iyonlaştığına dair muazzam çıkarımlara sahip.

Ekip, galaksiden gelen bu emisyonun kaynağını henüz bilmiyor. Ancak galaksi çekirdeğindeki yıldız oluşum sürecinden veya yıldızları parçalayan süper kütleli bir kara delikten kaynaklanabileceğini söylüyorlar. 

Evrenin ilk dönemlerine ışık tutan JWST, JADES-GS-z13-1'den eski başka galaksiler de keşfetmişti. Ancak bunlarda yeniden iyonlaşmaya dair izlere rastlanmamıştı. 

Daha sonra yapılacak gözlemler, evrenin karanlık çağlarının ne zaman bittiğine dair daha net bir fikir sunabilir.

Kopenhag Üniversitesi'nden çalışmaya liderlik eden Joris Witstok son bulgular hakkında "Mevcut tüm kanıtlar yeniden iyonlaşmanın oldukça 'geç' ve ani bir şekilde gerçekleştiğine işaret ediyor" diyor:

Büyük Patlama'dan 300 milyon yıl sonra başlamış olabileceğine dair kanıtımız, modellerimizi değiştirmemiz gerekebileceği anlamına geliyor.

Independent Türkçe, NASA, Reuters, ABC, Nature



Astronomi meraklıları tam ay tutulmasını izledi

Ürdün'ün başkenti Amman'daki Spor Şehri'nde teleskopla ay tutulmasını izleyen bir adam (Reuters)
Ürdün'ün başkenti Amman'daki Spor Şehri'nde teleskopla ay tutulmasını izleyen bir adam (Reuters)
TT

Astronomi meraklıları tam ay tutulmasını izledi

Ürdün'ün başkenti Amman'daki Spor Şehri'nde teleskopla ay tutulmasını izleyen bir adam (Reuters)
Ürdün'ün başkenti Amman'daki Spor Şehri'nde teleskopla ay tutulmasını izleyen bir adam (Reuters)

Astronomi meraklıları, dün başta Asya olmak üzere Avrupa ve Afrika'da da gözlenen tam ay tutulması sırasında "kanlı ay"ı görme fırsatı buldu. 

Suudi Arabistan'ın güneybatısındaki el-Baha semalarında gerçekleşen ay tutulması, ilgililer tarafından izlendi (SPA)Suudi Arabistan'ın güneybatısındaki el-Baha semalarında gerçekleşen ay tutulması, ilgililer tarafından izlendi (SPA)

Dünya'nın ayını kırmızıya boyayan bu olgu, Güneş, Dünya ve Ay'ın bu sırayla mükemmel bir şekilde hizalandığı ve Ay'ın dolunay olduğu zamanda meydana gelir.

Bu fenomeni gözlemlemek için en iyi fırsat Asya'da, özellikle Çin ve Hindistan'da, ayrıca Doğu Afrika ve Batı Avustralya sakinleri için vardı.

Tam ay tutulması GMT saatiyle 17:30'dan 18:52'ye kadar sürdü.

 İranlı kadın, Tahran'daki bir köprüde bulunan teleskopla tam ay tutulmasını izliyor (EPA)İranlı kadın, Tahran'daki bir köprüde bulunan teleskopla tam ay tutulmasını izliyor (EPA)

Avrupa ve Afrika'dakiler de akşamın erken saatlerinde ay doğarken, kısa süreli bir kısmi tutulma görme şansına sahip oldu. Ancak Amerika kıtasındakiler bu olayı göremedikleri için daha az şanslıydı.

Rusya'nın başkenti Moskova'daki yüzen köprüde gerçekleşen tutulmanın ardından (AP)Rusya'nın başkenti Moskova'daki yüzen köprüde gerçekleşen tutulmanın ardından (AP)

Ay, güneş ışınlarını engelleyen Dünya'nın gölgesine girerken kırmızıya döner ve beyaz parlaklığını yavaş yavaş kaybeder.

Belfast Üniversitesi'nde astrofizikçi olan Ray Milligan, aya ulaşan tek güneş ışığının “Dünya'nın atmosferinde yansıtılıp saçılan ışık” olduğunu belirtti.

 Bir kadın, Yunanistan'ın başkenti Atina'daki antik Atina Gözlemevi yakınlarında gerçekleşen tutulma sırasında teleskopla ayın fotoğrafını çekiyor (Reuters)Bir kadın, Yunanistan'ın başkenti Atina'daki antik Atina Gözlemevi yakınlarında gerçekleşen tutulma sırasında teleskopla ayın fotoğrafını çekiyor (Reuters)

Ancak, Milligan'a göre mavi dalga boyları kırmızı dalga boylarından daha kısadır ve bu nedenle Dünya'nın atmosferinden geçerken daha kolay dağılırlar. Milligan, “Ay'a kan kırmızısı rengini verenin bu olduğunu” ifade ediyor.

Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgiye göre Güneş tutulmasını gözlemlemek için özel gözlükler gerekirken, ay tutulmasını gözlemlemek için sadece uygun hava koşulları, açık gökyüzü ve doğru konumda olmak yeterlidir.

Endonezya'nın başkenti Cakarta'da tam ay tutulması izleniyor (Reuters)Endonezya'nın başkenti Cakarta'da tam ay tutulması izleniyor (Reuters)

Mart ayında gözlemlenen tutulmanın ardından bu yılki ikinci tam ay tutulması olan olay, 12 Ağustos 2026'da gerçekleşmesi beklenen büyük güneş tutulmasının habercisi niteliğinde.

2006 yılından sonra Avrupa'da görülecek ilk tam güneş tutulması, İspanya ve İzlanda'da tamamen, diğer ülkelerde ise kısmen görülebilecek.


Apple, ChatGPT'ye rakip olmak için Siri'yi yenilemeyi planlıyor

Apple'ın geliştirdiği dijital asistan Siri, 14 Şubat 2025'te Fransa'nın güneybatısındaki Bordeaux kentinde bir akıllı telefon ekranında görülüyor (AFP)
Apple'ın geliştirdiği dijital asistan Siri, 14 Şubat 2025'te Fransa'nın güneybatısındaki Bordeaux kentinde bir akıllı telefon ekranında görülüyor (AFP)
TT

Apple, ChatGPT'ye rakip olmak için Siri'yi yenilemeyi planlıyor

Apple'ın geliştirdiği dijital asistan Siri, 14 Şubat 2025'te Fransa'nın güneybatısındaki Bordeaux kentinde bir akıllı telefon ekranında görülüyor (AFP)
Apple'ın geliştirdiği dijital asistan Siri, 14 Şubat 2025'te Fransa'nın güneybatısındaki Bordeaux kentinde bir akıllı telefon ekranında görülüyor (AFP)

Apple'ın ChatGPT gibi önde gelen yapay zeka sohbet botlarıyla rekabet edebilmek için Siri asistanını büyük ölçüde yenilemeyi planladığı bildirildi.

Bloomberg'ün haberine göre ABD merkezli teknoloji devi, yapay zeka destekli arama aracını kullanıma sunmak için Google'dan yardım istedi ve piyasaya çıkış tarihi gelecek yılın başları olarak belirlendi.

Şirket içinde World Knowledge Answers (Dünya Bilgisi Yanıtları) diye adlandırılan özellik, büyük dil modellerini (BDM) kullanarak ChatGPT'ye benzer işlevler sunacak.

Yöneticilerin "yanıt motoru" diye adlandırdığı bu yenilik; metin, fotoğraf, video ve ilgi çekici noktaları destekleyecek.

Bu adım, Apple'ın 2011'de iPhone'da sesli asistan olarak kullanıma sunduğu Siri için uzun süredir vaat edilen iyileştirmenin bir parçası.

Şirket, hazirandaki Dünya Çapında Geliştirici Konferansı (Worldwide Developer Conference / WWDC) sırasında Siri'nin yapay zeka destekli güncellemesinin 2026'ya erteleneceğini duyurmuştu. Yeni güncellemenin ayrıntılarını içeren çarşamba günkü haberin ardından Apple'ın hisseleri yaklaşık yüzde 5 yükseldi.

Apple'ın yazılım şefi Craig Federighi ağustosta, Cupertino merkezli şirketin en önemli önceliğinin Siri'nin geliştirilmesi olduğunu söylemişti.

Geçen ay bütün çalışanların katıldığı bir toplantıda konuşan yönetici, Apple'ın yapay zeka tekliflerini artırmak için üçüncü taraflarla görüştüğünü açıklamıştı.

Federighi "Bu gelişme bizi yalnızca duyurduğumuz yenilikleri değil, hayal ettiğimizden çok daha kapsamlı bir iyileştirmeyi sunabilecek konuma getirdi" demişti. 

İnsanların daha fazla ciddiye aldığı bir proje yok.

The Independent daha fazla bilgi için Apple'la temasa geçti ancak şirket genellikle piyasaya sürülmemiş ürünler hakkında yorum yapmıyor.

Yeni yapay zeka asistanı için olası bir platform, Apple'ın geliştirme aşamasında olduğu söylenen bir robot olabilir.

Siri'nin bu robota entegre edilerek, cihazın insan benzeri bir yüz kazanması planlanıyor. Cihaz prototiplerinde Apple'ın Finder logosunun hareketli bir versiyonunun kullanıldığı bildiriliyor.

Görsel kaldırıldı.


Apple, CEO Tim Cook'un "hayranlık uyandıran" diye nitelediği bir etkinlikle, gelecek salı günü en yeni iPhone 17 serisini tanıtacak ve Apple Watch ve AirPods serilerindeki güncellemeleri duyuracak.

Cihazların yeni biçim katsayılarıyla gelmesi beklenirken, iPhone, iPad, Mac, Apple Watch, Apple TV ve Car Play işletim sistemlerinde büyük bir revizyon da duyurulabilir.

Apple Etkinliği'nin canlı yayını 9 Eylül'de yerel saatle 10.00'da (TSİ 20.00) gerçekleşecek ve etkinliğin tamamı The Independent'ta aktarılacak.

Independent Türkçe


OpenAI'ın CEO'su, ölü internet teorisine hak verdi

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters
TT

OpenAI'ın CEO'su, ölü internet teorisine hak verdi

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters

ChatGPT'nin yaratıcısı OpenAI'ın CEO'su Sam Altman, "ölü internet teorisinde" biraz doğruluk payı olabileceğini öne sürdü.

Bu komplo teorisindeki fikre göre, internetteki içeriklerin ve gerçek kişiler gibi görünen profillerin çoğu aslında bilgisayarlar tarafından otomatik olarak oluşturuluyor ve internet büyük ölçüde "ölü" halde.

Teori sık sık çürütülse de son yıllarda yapay zeka sistemlerinin yaygınlaşması ve eskiden Twitter diye bilinen X gibi platformlarda botları engellemeye yönelik girişimlerin başarısız olması, bu fikre giderek daha fazla itibar edilmesine neden oluyor. 

Ve Altman da daha önce teoriye inanmamasına rağmen, bunda bir miktar haklılık payı olabileceğini öne sürdü.

Altman "Ölü internet teorisini hiç ciddiye almamıştım ama görünen o ki, şu anda büyük dil modelleri tarafından kullanılan çok sayıda twitter hesabı var" diye yazdı.

Büyük dil modelleri (BDM), ChatGPT ve Anthropic'in Claude'u gibi benzer ürünlerin arkasındaki teknolojiyi ifade ediyor.

Altman'ın OpenAI'ın başındaki rolü nedeniyle, uyardığı soruna doğrudan katkıda bulunduğunu öne süren kullanıcılar, bu açıklamaya büyük tepki gösterdi.

ChatGPT'nin 2022'nin sonlarında piyasaya sürülmesi, diğer birçok benzer sistemin internette kullanıma sunulmasına yol açtı ve hem gerçek hem de kötü niyetli kullanıcıların çevrimiçi platformlarda otomatik içerik ve gönderi oluşturmasını çok daha kolay hale getirdi.

Bazıları da Altman'ın tweet'inin, World Network'teki çalışmalarından kaynaklanmış olabileceğini öne sürüyor. Daha önce Worldcoin diye bilinen şirketi 2019'da kurmuştu. Şirket, insanların gözlerini tarayarak internette gerçek kimliklerini kanıtlamasını sağlayacak bir yöntem geliştirmeyi hedeflediğini belirtiyor. Bu, yapay zeka destekli sistemlerin çevrimiçi etkisini durdurmanın yolu olarak teşvik ediliyor.

Independent Türkçe