Koronavirüs salgını sırasında ABD’li gençler arasında diyabet vakaları arttı mı?

Koronavirüs salgını sırasında ABD’li gençler arasında diyabet vakaları arttı mı?
TT

Koronavirüs salgını sırasında ABD’li gençler arasında diyabet vakaları arttı mı?

Koronavirüs salgını sırasında ABD’li gençler arasında diyabet vakaları arttı mı?

ABD’li araştırmacılar, yeni tip koronavirüsün (Kovid-19) çocuklar, ergenler ve yetişkinler üzerindeki etkilerine ilişkin araştırmada, çocuklar ve genç yetişkinlerde diyabet vakalarındaki artışı gözlemledi.

Şarku’l Avsat’ın JAMA Network Open dergisinden aktardığı habere göre, sağlık kurumları ayrıca, çocuklar ve yetişkinler arasındaki ‘Uzun Süreli Kovid’ vakalarının yüzdesine ilişkin son istatistiklerini açıkladı.

Koronavirüs ve diyabet

İlk çalışmada araştırmacılar, koronavirüs salgını sırasında, ABD’li gençler arasında Tip 1 ve Tip 2 diyabet vakalarında önemli bir artış olduğunu kaydetti.

Güney Kaliforniya merkezli Kaiser Permanente’den araştırmacı Matthew T. Mefford ve meslektaşları, Ocak 2016’dan Aralık 2021’e kadar olan verileri analiz ederek, ABD’deki çocuk ve gençler (0-19 yaş) arasındaki diyabet oranlarını inceledi.

Yüksek vaka oranları

Araştırmacılar, çalışma süresi içinde bin 200 Tip 1 diyabet vakası, bin 100 Tip 2 diyabet vakası ve 63 diğer diyabet türünden vakayı tespit etti.

Tip 1 diyabet görülme sıklığı, 2016-2019 ile 2020-2021 döneminde 100.000 kişi-yıl (PY) başına 18,5’ten 22,4’e yükseldi.

Daha spesifik olarak, insidans oranları (IRR’ler) 10 ila 19 yaşları arasındakiler, erkekler ve Hispanik kökenliler için daha yüksekti.

scdf

Benzer şekilde Tip 2 diyabet görülme sıklığı da önemli bir artış göstererek, aynı zaman diliminde 100.000 PY başına 14,8’den 24,7’ye yükseldi.

IRR’ler, hem erkek, hem de kadınlar olmak üzere 10 ila 19 yaşları arasındaki kişiler ile Siyahi, Hispanik ve diğer/bilinmeyen ırk ve etnik kökene sahip bireyler arasında daha yüksekti.

Çalışmaları Merck de dahil olmak üzere çeşitli şirketler tarafından finanse edilen araştırmacılar, diyabet vakalarındaki bu artışa katkıda bulunan potansiyel altta yatan faktörleri anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu vurguladı.

Ayrıca, salgın öncesi ve sırasında diyabet geliştirme riski yüksek olan bireyler arasındaki fizyolojik ve davranışsal risk faktörlerinin araştırılmasını önerdiler.

‘Uzun Süreli Kovid’ istatistikleri

İkinci çalışmada ise, ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), 2022 yılında Maryland’deki Ulusal Sağlık İstatistikleri Merkezi’nden ‘Uzun Süreli Kovid’ enfeksiyonlarına ilişkin sağlık istatistiklerini bildirdi.

0 ila 17 yaş arası çocukların yüzdesine göre yapılan incelemede, çocukların yüzde 1,3’ünün, yetişkinlerin ise yüzde 6,9’unun ‘Uzun Süreli Kovid’e maruz kaldığı ortaya çıktı.

Kızlar hastalığa daha duyarlı

Çalışma bulgularına göre, kızların (yüzde 1,6) Uzun Süreli Kovid geçirme olasılığı erkeklere (yüzde 0,9) göre daha yüksekti.

12-17 yaş arası çocukların, 0-5 yaş ve 6-11 yaş arası çocuklara göre ‘Uzun Süreli Kovid’ geçirme olasılığının daha yüksek olduğu görüldü.

Ayrıca, Hispanik çocukların (yüzde 1,9) Uzun Süreli Kovid’e maruz kalma olasılığı, Asyalı (yüzde 0,2) ve Siyahi çocuklara (yüzde 0,6) göre daha yüksekti.



İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
TT

İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)

Bilim insanları ilk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfetti. İlk kez bir gezegenin, yıldızını bu şekilde etkilediği gözlemlendi. 

Dünya'dan yaklaşık 400 ışık yılı uzaktaki HIP 67522 adlı yıldız ve yörüngesindeki iki gezegen uzun zamandır takip ediliyor. Sadece 17 milyon yaşındaki yıldız, 4,5 milyar yaşındaki Güneş'e kıyasla daha büyük ancak daha soğuk. 

Yıldızın HIP 67522 b adlı gezegeni, şaşırtıcı derecede yakın bir yörüngede dönüyor. Ötegezegen yıldızın etrafındaki bir turunu sadece 7 günde tamamlıyor; yani gezegende bir yıl, Dünya zamanıyla sadece bir hafta sürüyor.

Hollanda Radyo Astronomi Enstitüsü'nden Ekaterina Ilin, "Daha önce HIP 67522 gibi bir sistem görmemiştik; gezegen bulunduğunda, yıldızının yörüngesinde 10 günden daha kısa bir sürede döndüğü bilinen en genç gezegendi" diyor.

Ilin ve ekip arkadaşları bu nedenle NASA'nın Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (Transiting Exoplanet Survey Satellite / TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ötegezegen uydusu CHEOPS'u kullanarak sistemi daha yakından incelemeye karar verdi. 

Araştırmacılar HIP 67522 b'nin yıldızıyla  kurduğu sıkı etkileşim nedeniyle kendi sonunu hazırladığını tespit etti. 

Devasa plazma topları olan yıldızların yüklü parçacıkları, yüzeydeki hareketleriyle güçlü manyetik alanlar yaratıyor. Manyetik alan çizgileri birbirini kesemediğinden, bazen bunlar düğümlenip aniden koparak güneş patlamaları adı verilen radyasyon patlamalarına yol açıyor.

Bilim insanları, Dünya gibi pek çok gezegenin de manyetik alanı olduğu için yıldızına yakın gezegenlerin, yıldızlardaki manyetik alan patlamalarını tetikleyip tetiklemediğini merak ediyordu. 

HIP 67522 sistemini inceleyen ekip, yıldızdaki patlamaların gezegen onun önünden geçerken sıklaştığını saptadı. Araştırmacılar bu nedenle patlamaları gezegenin tetiklediği sonucuna vardı. 

Normalde yıldızların, yörüngelerindeki gezegenlerden etkilenmediği düşünülüyordu. Ancak araştırmacılar HIP 67522'nin yaşı nedeniyle ve güçlü bir manyetik alanı olması durumunda bunun mümkün olduğunu söylüyor.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmaya göre gezegen yakın yörünge dönüşü sırasında enerji biriktiriyor ve bunun bir kısmını, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca bir kırbaç misali, dalgalar halinde geri gönderiyor. Bu şok dalgası, manyetik alandan yıldızın yüzeyine geçtiğinde muazzam bir patlama yaşanıyor.

Ancak bu güçlü kozmik ışınların büyük bir kısmı uzaya savrulmak yerine gezegene geri dönüyor. Bilim insanları HIP 67522 b'nin bugüne kadar bulunan ilk "eceline susamış gezegen" olduğunu söylüyor. 

Ilin "Gezegen özellikle enerji yüklü patlamaları tetikliyor gibi görünüyor" diyerek ekliyor: 

Gezegenin, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca gönderdiği dalgalar belirli anlarda patlamaları başlatıyor. Ancak patlamaların enerjisi dalgaların enerjisinden çok daha yüksek. Dalgaların oluşmaya hazır patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz.

Araştırmacılar halihazırda yaklaşık Jüpiter büyüklüğündeki HIP 67522 b'nin, 100 milyon yıl içinde Neptün'e yakın bir boyuta geleceğini tahmin ediyor.

Bilim insanları sistemi incelemeye devam ederek patlamalarda ne tür enerji salındığını anlamayı umuyor. Ayrıca bu türden benzer sistemlerin var olup olmadığını araştırmak için çalışmalarını genişletmeyi planlıyorlar.

Ilin, "Aklımda milyonlarca soru var çünkü bu tamamen yeni bir fenomen, dolayısıyla ayrıntılar hâlâ net değil" diyor.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, NASA, Nature