Emekli Çekler hobi olarak Wikipedia yazarlığına soyundu

Emeklilere özel kurslar veriliyor

Kadnerova, hakkında yazdığı yerleri mutlaka gidip gördüğünü söylüyor (AFP)
Kadnerova, hakkında yazdığı yerleri mutlaka gidip gördüğünü söylüyor (AFP)
TT

Emekli Çekler hobi olarak Wikipedia yazarlığına soyundu

Kadnerova, hakkında yazdığı yerleri mutlaka gidip gördüğünü söylüyor (AFP)
Kadnerova, hakkında yazdığı yerleri mutlaka gidip gördüğünü söylüyor (AFP)

Çekya'da bazı emekliler boş zamanlarında hobi olarak Wikipedia maddelerini geliştirmeye başladı.

Wikimedia Vakfı'nın Çekya birimi yöneticisi Klara Joklova, ülkedeki ortalama Wikipedia yazarlarının 15-35 yaş arası erkekler olduğunu söylese de bu profilin tam tersi isimler de siteye katkı sunuyor.

Bunlardan biri de emekli kütüphaneci Jirina Kadnerova.

Güneşli bir pazar günü Prag'ın kuzeyindeki Sobehrdy köyüne giden Kadnerova, burada bulunan bir Protestan kilisesiyle ilgili Wikipedia'ya aktarmak için bilgi topladı.

AFP'ye konuşan Kadnerova, ülkede 2013'te başlatılan "Büyükler Wikipedia'ya yazıyor" isimli programdan ders aldığından bu yana açık kaynak ansiklopedisine katkıda bulunduğunu söyledi.

80 yaşındaki Kadnerova, "Tabii ki, uzun yıllar boyunca Wikipedia kullandım. Çünkü kütüphaneciler onunla çalışır. Ancak katkı sunacağımı hiç düşünmemiştim" diye konuştu.

7 yıl önce fikri ilk olarak torununun ortaya attığını söyleyen emekli kadın, "Kolayca formüle edebileceğim iyi bir deneyimim olduğunu söyledi. Daha da önemlisi veri tabanları ve kataloglarda yolumu bulmayı biliyordum" dedi.

Kadnerova o günden sonra sitede birçoğu tarihi alanlara yoğunlaşan 100'den fazla makale yayımlamış ve 1500'den fazla maddeye de katkıda bulunmuştu.

Prag'daki Wikipedia kursuna öncülük eden üniversite öğrencisi Jan Mysak, emeklilerin verimli bir grup olduğuna dikkat çekerken, "Her şeyden önce zamanları var. Bunun yanında yaşam tecrübesine de sahipler ve neyle ilgili yazmak istediklerini biliyorlar" diye konuştu.

Şu ana kadar yaklaşık 700 emeklinin Wikipedia yazarı olmak için verilen kursları geçtiği belirtildi.

Wikipedia'nın Çekçe sürümünden yarım milyondan fazla madde bulunuyor ve bu maddelere 600 düzenli ve binlerce düzensiz yazar tarafından katkıda bulunuluyor.

300'den fazla dilde 62 milyon başlık barındıran siteyi her ay 1 milyardan fazla kullanıcı ziyaret ediyor.

Independent Türkçe



Evrimin faturası: İnsan beyni büyüdükçe daha hızlı yaşlanıyor

Beynin, hayatta kalmada kritik rol oynayan bölgeleri, ilk bozulanlar gibi görünüyor (Pixabay)
Beynin, hayatta kalmada kritik rol oynayan bölgeleri, ilk bozulanlar gibi görünüyor (Pixabay)
TT

Evrimin faturası: İnsan beyni büyüdükçe daha hızlı yaşlanıyor

Beynin, hayatta kalmada kritik rol oynayan bölgeleri, ilk bozulanlar gibi görünüyor (Pixabay)
Beynin, hayatta kalmada kritik rol oynayan bölgeleri, ilk bozulanlar gibi görünüyor (Pixabay)

İnsan beyninin daha fazla büyüyen bölgelerinin daha hızlı yaşlandığı saptandı. 

6 ila 7 milyon yıl önce ortaya çıkan insanları, yakın akrabaları olan diğer primatlardan ayıran en önemli özelliklerden biri büyük bir beyne sahip olması. 

Milyonlarca yıllık evrim sürecinde büyümekle kalmayıp karmaşık bir yapıya da bürünen insan beyni, dille iletişim kurmaktan geleceği planlamaya kadar pek çok avantaj sağlıyor.

Öte yandan hakemli dergi Science Advances'ta yayımlanan yeni bir çalışmaya göre, bütün bunların bir bedeli de var. 

İnsan ve diğer primatların beyninin nasıl yaşlandığını gözlemlemek isteyen araştırmacılar, 480 insan ve 189 şempanzenin beyin taramalarını inceledi. 

Şempanzeler, insanların atası değil fakat iki tür de ortak bir atadan evrimleşti. İnsan beyni ise, şempanzelerinkinin üç katı büyüklükte.

Bilim insanları iki beyinde de 17 ayrı bölge olduğunu kaydetti. Bunların bazıları eşit boyuttayken, bir kısmı insanlarda daha geniş bir alana yayılmıştı. 

Bunlardan biri de gözlerin hemen arkasında yer alan ve karar vermede kritik rol oynayan orbitofrontal korteksti. 

Ardından yaşlanma sürecini inceleyen ekip, iki türün beyninin de zaman içinde küçüldüğünü gözlemledi. 

Ancak bazı kısımlar daha hızlı küçülürken, insan beynindeki en hızlı yaşlanmanın, orbitofrontal korteks ve evrimsel süreçte daha fazla büyümenin görüldüğü diğer bölgelerde gerçekleştiği bulundu.

Araştırmacılar ayrıca babun ve Hint şebeğinin beynini de şempanzelerle karşılaştırdı. Öte yandan bu kıyaslarda, beyin genişlemesi ve yaşa bağlı gerileme arasında bir ilişki saptanmadı. 

Heinrich Heine Düsseldorf Üniversitesi'nden ve çalışmanın yazarlarından Dr. Sam Vickery, beynin en hızlı genişleyen bölümlerinin, en karmaşık işlerden sorumlu olduğunu söylüyor. Bu durum, sözkonusu bölgelerin daha çabuk yıpranıp küçülmesini açıklayabilir.

Ancak insan beynindeki daha büyük kısımların neden daha hızlı küçüldüğünü açıklamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç var. 

Çalışmada yer almayan bazı uzmanlar da bulguların daha fazla katılımcıyla desteklenmesi gerektiğini düşünüyor. University College London'dan antropolog Dr. Aida Gomez-Robles "İnsanlardaki yaşlanmaya ilişkin benzer çalışmalar genellikle binlerce kişiyi içeriyor" diyerek ekliyor:

Bulgular, bu bölgelerin bazıları için geçerli ancak hepsi için geçerli olup olmadığını bilmiyoruz.

Bulguların kesin bir şekilde doğrulanması halinde ilginç bir durum da ortaya çıkıyor: İnsanların hayatta kalma şansını artırarak şempanzelerden daha uzun ömürlü olmasını sağlayan bölgeler, aynı zamanda ilk yaşlanan kısımlar.

Yaşın ilerlemesiyle ortaya çıkan bazı sorunlar, evrimin bir avantajla beraber bir dezavantaj da getirmesinin sonucu olabilir. Dr. Vickery şu ifadeleri kullanıyor:

Böyle muhteşem bir beynimiz var ama bunun bir bedeli de var.

Independent Türkçe, Science Alert, New York Times, Science Advances