"Ölü internet" uyarısı: İnsan ve bot aktivitesi eşit oranda

Fotoğraf: Unsplash
Fotoğraf: Unsplash
TT

"Ölü internet" uyarısı: İnsan ve bot aktivitesi eşit oranda

Fotoğraf: Unsplash
Fotoğraf: Unsplash

Bazıları internetin ölmekte olduğundan korkarken, önemli bir yeni rapora göre insanlar artık interneti botlarla eşit oranda paylaşıyor.

Son aylarda "ölü internet teorisi" yeni bir popülerlik kazandı. Bu teori, internetteki içeriğin büyük bir kısmının aslında otomatik oluşturulduğunu ve internetteki insan sayısının bot hesaplara kıyasla azaldığını öne sürüyor.

Siber güvenlik şirketi Imperva'nın yayımladığı yeni rapora göre bu teori giderek daha fazla doğruluk kazanıyor. "Kötü Bot Raporu", geçen yıl tüm internet trafiğinin neredeyse yarısının, yüzde 49,6'sının botlardan geldiğini gösteriyor.

Bu oran önceki yıla kıyasla yüzde 2 artmış ve raporun başladığı 2013'ten bu yana görülen en yüksek rakam.

Bazı ülkelerde tablo daha da kötü. İrlanda'da internet trafiğinin yüzde 71'inin otomatik olduğu belirtildi.

Bu artışın bir kısmı, üretken yapay zeka ve büyük dil modellerinin benimsenmesinin bir sonucu. Bu sistemleri kuran şirketler, interneti tarayıp yapay zeka ve dil modellerini eğitmekte kullanılabilecek veriler toplayan botlara başvuruyor.

Imperva, bu botlardan bazılarının giderek daha sofistike hale geldiği uyarısında bulundu. Giderek daha fazlası konutlardaki internet bağlantılarından geliyor ve bu da daha meşru görünmelerini sağlıyor.

Imperva'da uygulama güvenliği genel müdürü olan Nanhi Singh, "Otomatik botlar yakında insanlardan gelen internet trafiği oranını geçecek ve kuruluşların internet sitesi ve uygulamalarını oluşturma ve koruma yaklaşımlarını değiştirecek" dedi. 

Yapay zeka özellikli araçlar arttıkça, botlar her yerde bulunur hale gelecek.

Botların yaygın kullanımı, daha önce Twitter diye bilinen X gibi çevrimiçi hizmetlerde halihazırda sorun yaratıyor. Sitedeki popüler paylaşımlara pornografi reklamı yapan hesaplardan muazzam sayıda yorum geliyor ve şirket bunları sınırlamakta zorlanıyor gibi görünüyor.

Platformun sahibi Elon Musk kısa süre önce, sitenin kullanıcılardan gönderi paylaşmaları ve başkalarıyla etkileşimde bulunmaları için ücret almaya başlayacağını söyledi. Otomatik hesapların çoğalmasını durdurmanın tek yolunun bu olduğunu belirtti.

Ancak X, gerçekmiş gibi görünen otomatik içeriklerden etkilenen tek site değil. Örneğin Facebook ve TikTok'ta da benzer pek çok gönderi yayılıyor.

Independent Türkçe

 



Ölüme yakın deneyimlerde zaman neden yavaşlıyor?

Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)
Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)
TT

Ölüme yakın deneyimlerde zaman neden yavaşlıyor?

Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)
Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)

Ölümle burun buruna gelen kişiler, yaşadıkları deneyim sırasında zamanın durmuş veya yavaşlamış gibi geldiğini sıkça bildiriyor. 

Başından böyle bir olay geçmeyen kişilerin aklına film sahneleri gelecektir. Örneğin bir trafik kazasında hayatını kaybetmekten kıl payı kurtulan bir karakter etrafına bakarken, sahne daha yavaş akıyor. 

Ölüme yakın deneyimler üzerine çalışan psikiyatr Bruce Greyson'ın 1980-1990'larda yaptığı çalışmalarda, bu türden deneyimler yaşayan kişilerin yaklaşık yüzde 70'i "zamanın durduğunu veya anlamını yitirdiğini" bildirmişti. 

Peki bu travmatik olaylar neden böyle bir etki yaratıyor ve zamanın nasıl algılandığı hakkında neler söylüyor? 

İnsanlar zamanı nasıl algılıyor?

Liverpool John Moores Üniversitesi'nde zaman psikolojisi üzerine çalışan Dr. Ruth Ogden, yıllar önce geçirdiği bir trafik kazasından sonra bu alana ilgi duymaya başlamış. 

Psikoloji hocası, Conversation için kaleme aldığı yazıda, başka bir araçla çarpıştıktan sonra adeta zaman durmuş gibi hissettiğini anlatıyor.  

15 yıl boyunca ölüme yakın deneyimlerde neden zamanın yavaşladığı ve zamanın nasıl algılandığı üzerine araştırmalar yürüten Dr. Ruth Ogden ulaştığı sonuçları şöyle açıklıyor:

Biz saniyeleri ve dakikaları mükemmel bir doğrulukla kaydeden saatler gibi değiliz. Bundan ziyade beynimiz, zamanı çevremizdeki dünyaya duyarlı bir şekilde algılamaya ayarlanmış gibi görünüyor.

Dr. Ogden, beynin duygusal ve fizyolojik uyarılmayı düzenleyen bazı bölgelerinin, aynı zamanda zamanın işlenmesinde de rol oynadığını ekliyor. 

Bu nedenle duygular yoğunlaştığı sırada beynin zaman algısı da etkileniyor. Örneğin keyifli vakit geçirirken zaman uçup gidiyor ve sıkıcı ortamlarda geçmek bilmiyor. 

Ölüme yaklaşınca zaman neden yavaşlıyor?

Ölüme yakın deneyimlerde zamanın neden yavaşladığı kesin olarak bilinmiyor. Bilim insanları bunun altında savaş ya da kaç tepkisinin yattığını düşünüyor. Evrimsel süreçte hayatta kalma içgüdüsü olarak gelişen bu tepki, tehdit anında ortaya çıkıyor.

Tehlike karşısında beyin daha hızlı çalıştığı için ölüme yakın deneyim yaşayan kişiler çevrelerinin daha yavaş hareket ettiğini görüyor. 

Psikoloji ve Ruh Sağlığı Sınır Alanları Enstitüsü'nden araştırmacı Marc Wittmann bu durumu şöyle açıklıyor:

Organizma çevresel uyaranları normalden daha hızlı işleyerek kişinin daha kolay tepki vermesini sağlıyor. Daha hızlı algılamak, düşünmek ve hareket etmek hayatta kalmak için avantaj demek.

Yaşlandıkça zaman daha mı hızlı akıyor?

Herkes ölüme yakın bir deneyim yaşamayabilir fakat birçok kişi yaşı ilerledikçe zamanın akıp gittiğinden yakınıyor. 

Geçmişe bakınca çocukken vakit daha yavaş akıyormuş gibi gelirken, yetişkinlikle beraber sanki göz açıp kapayıncaya kadar yıllar geçiyor.

Bilim insanları bu durumun birkaç nedeni olduğunu söylüyor. Örneğin çocukken bir yıl, yaşanan sürenin daha büyük bir kısmına tekabül ediyor. Nörolog Santosh Kesari "10 yaşındaki bir çocuk için bir yıl, hayatının yüzde 10'u. 60 yaşındaki biri için ise hayatının yüzde ikisinden daha azı" diyor. 

Ayrıca çocukken sürekli yeni şeylerle karşılaşmak, hafızada daha kalıcı etkiler bırakıyor. Kesari şu ifadeleri kullanıyor:

Zamanı unutulmaz olaylarla ölçüyoruz ve yaşlandıkça hatırlanmaya değecek daha az yeni şey yaşanıyor. Bu da çocukluğun daha uzun sürmüş gibi görünmesine yol açıyor.

Bilim insanın burada bahsettiği, zamanın o an içinde nasıl algılandığından ziyade, nasıl hatırlandığı. 

Yine de bazı çalışmalarda çocukken zamanın akışının daha yavaş algılandığı bulunmuştu. Nörobilimci Patricia Costello, çocukların gelişim aşamasında olduğunu belirterek "Sinirsel iletimleri yetişkinlere kıyasla fiziksel olarak daha yavaş. Bu da zamanın geçişini algılama biçimlerini etkiliyor" diyor:

Yetişkinliğe ulaşınca zaman devrelerimiz kablolamayı tamamlıyor ve zamanın geçişini doğru bir şekilde nasıl kodlayacağımızı deneyimlerimizle öğreniyoruz.

Yaşlanınca zamanın daha hızlı akıyormuş gibi gelmesi, büyük ölçüde yeni deneyimlerin azlığıyla ilişkilendiriliyor. Costello bu histen kurtulmak isteyenlere hayatlarına yenilik katmasını öneriyor.

Bilim insanı "Her şeyin çok hızlı geçip gittiği, kendi hayatımızı kaçırdığımız hissini nasıl durdurabiliriz? İş dönüp dolaşıp yeni şeyler öğrenmeye geliyor" diyerek ekliyor: 

Yeni bir beceri öğreniyor musunuz? Farklı bir şeyler pişiriyor musunuz? Mümkün olduğunca hayatınıza yenilik katmak, anıların öne çıkmasını sağlayacak ve bir bakıma zamanı uzatacaktır.

Independent Türkçe, Conversation, Psychology Today, NBC News