عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
YAŞAM

Brezilya'da radikal sağın yeni kahramanı Elon Musk oldu

Bolsonaro'nun çağrısıyla toplananlar, Elon Musk'a destek pankartları açtı (AP)
Bolsonaro'nun çağrısıyla toplananlar, Elon Musk'a destek pankartları açtı (AP)
TT
TT

Brezilya'da radikal sağın yeni kahramanı Elon Musk oldu

Bolsonaro'nun çağrısıyla toplananlar, Elon Musk'a destek pankartları açtı (AP)
Bolsonaro'nun çağrısıyla toplananlar, Elon Musk'a destek pankartları açtı (AP)

Teknoloji milyarderi Elon Musk, Brezilya'da radikal sağcıların yeni kahramanına dönüştü. 

Birleşik Krallık'ın önde gelen gazetelerinden Guardian, Musk'ın Brezilya Yüksek Mahkemesi Yargıcı Alexandre de Moraes'e karşı paylaşımlarıyla, radikal sağcı eski Devlet Başkanı Jair Bolsonaro ve taraftarlarından destek topladığını yazdı.

Bolsonaro, dün Rio de Janerio'daki Copacabana plajında düzenlediği mitingde Musk'la ilgili şunları söyledikten sonra, Twitter CEO'su için destekçilerinden alkış istedi: 

Musk hepimizin özgürlüğünü gerçekten önemseyen bir adam. Demokrasimizin gittiği yönü ve özgürlüğümüzü ne kadar kaybettiğimizi gösterme cesaretine sahip biri.

Bolsonaro yanlısı parlamenterlerden Gustavo Gayer ise yaptığı konuşmada "Elon Musk burada olup biteni izliyor. Burada demokrasi için mücadele eden ve özgürlük isteyen insanlar görüyorsunuz" dedi.

2022'deki devlet başkanlığı seçimlerinin ikinci turunda solcu Luiz Inaciao Lula da Silva, oyların yüzde 50,9'unu alarak, yüzde 49,1'de kalan Bolsonaro'yu yenip ülkenin başına geçmişti. 

Lula'nın 1 Ocak 2023'te parlamentoda yemin ederek görevine başlamasından bir hafta sonra Bolsonaro yanlıları; Devlet Başkanlığı Sarayı, Ulusal Kongre ve Yüksek Mahkeme binasını basarak hükümeti devirmeye çalışmıştı.

Yüksek Mahkeme, 2019-2023'te görev yapan Bolsonaro hakkındaki davada temmuzda açıkladığı kararda, görevini kötüye kullandığı için eski lidere 8 yıl siyaset yasağı getirmişti. 

Bolsonaro ise pazar günkü mitinginde darbe organizatörlüğü suçlamasını reddederek, destekçilerine "Mücadele etmeliyiz. Savaşmazsak kuzular gibi mezbahaya gideriz" dedi.

Yüksek Mahkeme Yargıcı de Moraes, geçen yıl Twitter'dan dezenformasyonu önlemesi amacıyla Bolsonaro yanlısı bazı hesapları kapatmasını istemişti. Musk ise bu yıl 6 Nisan'da yaptığı açıklamada, de Moraes'in "Anayasa'yı çiğnediğini ve Brezilya halkına ihanet ettiğini" öne sürerek, hesapları tekrar aktif hale getireceğini belirmişti. Musk ayrıca Yüksek Mahkeme yargıcına istifa çağrısında da bulunmuştu. 

Bunun üzerine Yüksek Mahkeme'den 8 Nisan'da yapılan açıklamada, dezenformasyon gerekçesiyle Musk hakkında soruşturma başlatıldığı duyurulmuştu. 

Yüksek Mahkeme'yle giriştiği tartışma Musk'ı Brezilya'daki radikal sağcıların yeni kahramanı haline getirirken, Devlet Başkanı Lula, çarşamba günkü açıklamasında teknoloji milyarderinin adını vermeden, onu ülkenin iç işlerine karışmakla suçlamıştı.

Independent Türkçe, Guardian, Politico, AFP

Daha fazlasını oku

 
 
YAŞAM

Ölüme yakın deneyimlerde zaman neden yavaşlıyor?

Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)
Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)
TT
TT

Ölüme yakın deneyimlerde zaman neden yavaşlıyor?

Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)
Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)

Ölümle burun buruna gelen kişiler, yaşadıkları deneyim sırasında zamanın durmuş veya yavaşlamış gibi geldiğini sıkça bildiriyor. 

Başından böyle bir olay geçmeyen kişilerin aklına film sahneleri gelecektir. Örneğin bir trafik kazasında hayatını kaybetmekten kıl payı kurtulan bir karakter etrafına bakarken, sahne daha yavaş akıyor. 

Ölüme yakın deneyimler üzerine çalışan psikiyatr Bruce Greyson'ın 1980-1990'larda yaptığı çalışmalarda, bu türden deneyimler yaşayan kişilerin yaklaşık yüzde 70'i "zamanın durduğunu veya anlamını yitirdiğini" bildirmişti. 

Peki bu travmatik olaylar neden böyle bir etki yaratıyor ve zamanın nasıl algılandığı hakkında neler söylüyor? 

İnsanlar zamanı nasıl algılıyor?

Liverpool John Moores Üniversitesi'nde zaman psikolojisi üzerine çalışan Dr. Ruth Ogden, yıllar önce geçirdiği bir trafik kazasından sonra bu alana ilgi duymaya başlamış. 

Psikoloji hocası, Conversation için kaleme aldığı yazıda, başka bir araçla çarpıştıktan sonra adeta zaman durmuş gibi hissettiğini anlatıyor.  

15 yıl boyunca ölüme yakın deneyimlerde neden zamanın yavaşladığı ve zamanın nasıl algılandığı üzerine araştırmalar yürüten Dr. Ruth Ogden ulaştığı sonuçları şöyle açıklıyor:

Biz saniyeleri ve dakikaları mükemmel bir doğrulukla kaydeden saatler gibi değiliz. Bundan ziyade beynimiz, zamanı çevremizdeki dünyaya duyarlı bir şekilde algılamaya ayarlanmış gibi görünüyor.

Dr. Ogden, beynin duygusal ve fizyolojik uyarılmayı düzenleyen bazı bölgelerinin, aynı zamanda zamanın işlenmesinde de rol oynadığını ekliyor. 

Bu nedenle duygular yoğunlaştığı sırada beynin zaman algısı da etkileniyor. Örneğin keyifli vakit geçirirken zaman uçup gidiyor ve sıkıcı ortamlarda geçmek bilmiyor. 

Ölüme yaklaşınca zaman neden yavaşlıyor?

Ölüme yakın deneyimlerde zamanın neden yavaşladığı kesin olarak bilinmiyor. Bilim insanları bunun altında savaş ya da kaç tepkisinin yattığını düşünüyor. Evrimsel süreçte hayatta kalma içgüdüsü olarak gelişen bu tepki, tehdit anında ortaya çıkıyor.

Tehlike karşısında beyin daha hızlı çalıştığı için ölüme yakın deneyim yaşayan kişiler çevrelerinin daha yavaş hareket ettiğini görüyor. 

Psikoloji ve Ruh Sağlığı Sınır Alanları Enstitüsü'nden araştırmacı Marc Wittmann bu durumu şöyle açıklıyor:

Organizma çevresel uyaranları normalden daha hızlı işleyerek kişinin daha kolay tepki vermesini sağlıyor. Daha hızlı algılamak, düşünmek ve hareket etmek hayatta kalmak için avantaj demek.

Yaşlandıkça zaman daha mı hızlı akıyor?

Herkes ölüme yakın bir deneyim yaşamayabilir fakat birçok kişi yaşı ilerledikçe zamanın akıp gittiğinden yakınıyor. 

Geçmişe bakınca çocukken vakit daha yavaş akıyormuş gibi gelirken, yetişkinlikle beraber sanki göz açıp kapayıncaya kadar yıllar geçiyor.

Bilim insanları bu durumun birkaç nedeni olduğunu söylüyor. Örneğin çocukken bir yıl, yaşanan sürenin daha büyük bir kısmına tekabül ediyor. Nörolog Santosh Kesari "10 yaşındaki bir çocuk için bir yıl, hayatının yüzde 10'u. 60 yaşındaki biri için ise hayatının yüzde ikisinden daha azı" diyor. 

Ayrıca çocukken sürekli yeni şeylerle karşılaşmak, hafızada daha kalıcı etkiler bırakıyor. Kesari şu ifadeleri kullanıyor:

Zamanı unutulmaz olaylarla ölçüyoruz ve yaşlandıkça hatırlanmaya değecek daha az yeni şey yaşanıyor. Bu da çocukluğun daha uzun sürmüş gibi görünmesine yol açıyor.

Bilim insanın burada bahsettiği, zamanın o an içinde nasıl algılandığından ziyade, nasıl hatırlandığı. 

Yine de bazı çalışmalarda çocukken zamanın akışının daha yavaş algılandığı bulunmuştu. Nörobilimci Patricia Costello, çocukların gelişim aşamasında olduğunu belirterek "Sinirsel iletimleri yetişkinlere kıyasla fiziksel olarak daha yavaş. Bu da zamanın geçişini algılama biçimlerini etkiliyor" diyor:

Yetişkinliğe ulaşınca zaman devrelerimiz kablolamayı tamamlıyor ve zamanın geçişini doğru bir şekilde nasıl kodlayacağımızı deneyimlerimizle öğreniyoruz.

Yaşlanınca zamanın daha hızlı akıyormuş gibi gelmesi, büyük ölçüde yeni deneyimlerin azlığıyla ilişkilendiriliyor. Costello bu histen kurtulmak isteyenlere hayatlarına yenilik katmasını öneriyor.

Bilim insanı "Her şeyin çok hızlı geçip gittiği, kendi hayatımızı kaçırdığımız hissini nasıl durdurabiliriz? İş dönüp dolaşıp yeni şeyler öğrenmeye geliyor" diyerek ekliyor: 

Yeni bir beceri öğreniyor musunuz? Farklı bir şeyler pişiriyor musunuz? Mümkün olduğunca hayatınıza yenilik katmak, anıların öne çıkmasını sağlayacak ve bir bakıma zamanı uzatacaktır.

Independent Türkçe, Conversation, Psychology Today, NBC News