İspanya'da keşfedilen hazineler, Roma İmparatorluğu'nun yıkılma sebebine ışık tutabilirhttps://turkish.aawsat.com/ya%C5%9Fam/5049010-i%CC%87spanyada-ke%C5%9Ffedilen-hazineler-roma-i%CC%87mparatorlu%C4%9Funun-y%C4%B1k%C4%B1lma-sebebine-%C4%B1%C5%9F%C4%B1k
İspanya'da keşfedilen hazineler, Roma İmparatorluğu'nun yıkılma sebebine ışık tutabilir
Külçeler, Cordoba'nın kuzeyindeki kurşun üretimi ve ihracatının önemini gösteriyor (Cordoba Üniversitesi)
İspanya'daki Cordoba şehrinin kuzeyinde doğalgaz boru hattı döşeyen işçilerin keşfettiği Roma dönemine ait kurşun külçeler, imparatorluğun çöküşüyle bağlantılı olabileceği söylenen zehirli metal ticaretine yeni bir ışık tutuyor.
Ağırlıkları 24 ile 32 kilo arasında değişen üç üçgen külçe, geçen yüzyılda Mağrip-Avrupa doğalgaz boru hattındaki çalışmalar sırasında keşfedilmişti.
MS.1. yüzyıldan kalma külçeleri inceleyen arkeologlar, antik Batı dünyasının ana kurşun eritme merkezinin Cordoba olduğunu söylüyor.
Journal of Roman Archaeology isimli akademik dergide yayımlanan yeni araştırma, bu bölgenin kaşık, karo ve boru gibi çeşitli gündelik eşyalar için kurşun ürettiğini belirtiyor.
Roma İmparatorluğu'nda kurşun kullanımı yaygındı, aristokratlar bu metalden yapılmış pişirme kapları ve su boruları kullanıyordu.
Hatta bazı zengin Romalılar, şaraplarını tatlandırmak amacıyla içine kurşun asetat koyarak, kendilerini farkında olmadan nörotoksinle zehirliyordu.
Bazı tarihçiler, imparatorluğun liderlerinin yaygın bir şekilde kurşundan zehirlenmesinin güçlü imparatorluğun yıkılmasında etkili olduğunu ileri sürüyor.
Cordoba'da keşfedilen külçelerin ikisinde bulunan tanımlayıcı işaretler, Roma döneminde Sierra Morena bölgesinin merkezindeki kurşun madenciliğinin önemini açığa çıkarıyor.
"S S" işareti, cıva minerali zincifrenin üretimiyle bilinen La Bienvenida'daki madencilik şirketi Societas Sisaponensis'i ifade ediyor.
Araştırmacılar, külçelerin üçgen şekline sokularak depolama için en uygun hale getirildiğini ve işaretin, külçelerin gemilerle ihraç edilmesinin amaçlandığını gösterdiğini düşünüyor.
Bu, Cordoba'nın kuzeyindeki madencilikte yerel kullanımın yanı sıra ihracat için de kurşun ve gümüş üretildiğini, bölgenin böylelikle Akdeniz'deki metal ticaretinde önemli bir merkeze dönüştüğü anlamına geliyor.
Araştırmacılar, üç külçenin metal bileşimini analiz ederek hepsinin aynı kökenden, keşfedildikleri kazı alanından geldiğini saptadı.
Külçelerin üretildiği yerde bulunması arkeologların kafasını karıştırdı çünkü o dönemde ihracat için üretilmiş metaller, çoğunlukla Akdeniz'in dibindeki gemi enkazlarından çıkarılıyor.
Araştırmanın ortak yazarlarından Antonio Monterroso Checa "Bu bilgiler, Cordoba'nın kuzey bölgelerinin, antik dönemde Akdeniz'de ticari ve ekonomik açıdan önemli, geniş metalürji ağlarına sahip olduğunu gösteriyor" diyor.
Bulgular, antik Roma'daki metal işçilerinin sanılandan daha yüksek bir sanayileşme seviyesiyle metal üretimine dair daha gelişmiş bilgi ve becerilere sahip olduğuna da işaret ediyor.
Cordoba'daki kazı alanının içinde dökümhane, işleme alanı ve muhtemelen bir kale de yer alan antik bir maden kenti olabileceğini düşünen araştırmacılar "tüm bunların halen araştırılması gerektiğini" de ekliyor. Independent Türkçe
Stonehenge yakınlarındaki "olağanüstü" çukurların sırrı çözüldü
Durrington çukur çemberi, Stonehenge'den yaklaşık üç kilometre uzakta yer alıyor (AFP)
Arkeologlar çığır açıcı yeni bir çalışmada, Stonehenge yakınlarındaki bir dizi "olağanüstü" çukurun mimarının insanlar olduğunu düşündüklerini açıkladı.
Durrington çukur çemberinin gerçek mahiyeti, 2020'de keşfedilmesinden bu yana akademisyenler arasında tartışılıyor. Ancak heyecan verici yeni bilimsel teknikler kullanılarak yapılan yeni bir analiz, bunların doğal süreçlerden ziyade azimli ataların eseri olduğunu gösterdi.
Stonehenge'in yaklaşık üç kilometre kuzeydoğusunda, Durrington Duvarları henge'ini (Neolitik Çağ'a ait, büyük taşlar veya ahşap nesnelerden oluşan dairesel alan -çn.) çevreleyen 20 çukurdan oluşan bu "geniş aranjmanın", artık "büyük ve an itibarıyla benzersiz, Neolitik bir çukur yapısının" bir kısmını oluşturduğuna inanılıyor.
Hakemli dergi Internet Archaeology'de yayımlanan makalede 16 çukur "yapısı" analiz edilerek nasıl ve ne zaman yapıldıkları belirlenmeye çalışıldı. Ancak arkeologlar yapıların büyüklüğü nedeniyle, bulgulara ulaşmak için bir dizi özgün yöntem kullanmak zorunda kaldı.
Elektrik dirençli tomografiyle çukurların derinliği ölçülürken, radar ve manyetometre kullanılarak şekilleri analiz edildi. Çukurların nasıl oluştuğunu belirlemek için tortu çekirdeklerini çıkarıp optik uyarmalı lüminesans yönteminden istifade ettiler ve böylece toprağın güneşe en son maruz kaldığı tarih belirlendi. Ayrıca topraktan hayvan ve bitki DNA'sı elde eden "sedDNA" tekniği kullanıldı.
Araştırmacılar ayrıca alanın farklı bölgelerindeki topraklarda tekrar eden desenler bulmalarının, insanların işin içinde olduğunu kanıtladığını düşünüyor.
Bradford Üniversitesi Arkeoloji ve Adli Bilimler Fakültesi'nden Profesör Vincent Gaffney, liderliğini üstlendiği analizle ilgili The Guardian'a yaptığı açıklamada yeni araştırmanın, çukurların muhtemelen Geç Neolitik dönemde inşa edilmiş "olağanüstü bir yapıyı" oluşturduğunu gösterdiğine inandığını söyledi.
Gaffney tekrarlayan desenler hakkında "Bunlar doğal yolla meydana gelmiş olamaz. Olamaz" diye ekledi.
Bu işi başardığımızı düşünüyoruz. Çukurların bir insan yapısı olduğundan artık emin olduğumuza göre elimizde, o dönemdeki insanların kozmolojisini daha önce hiç görmediğimiz bir şekilde toprağa kazıyan devasa bir anıt var. Britanya'da böyle bir şey olacaksa, orası Stonehenge olur.
Independent Türkçe
Spor dünyasında NFT ve kripto para skandallarıhttps://turkish.aawsat.com/ya%C5%9Fam/5213956-spor-d%C3%BCnyas%C4%B1nda-nft-ve-kripto-para-skandallar%C4%B1
NBA yıldızı Stephen Curry, şirketten aldığı hisseler karşılığında FTX'in küresel elçisi olmuştu (FTX)
Adrenalin'den herkese merhaba. Bu hafta eski UFC hafifsıklet şampiyonu Khabib Nurmagomedov'un NFT girişimi büyük tartışma yarattı. Biz de geçmişten günümüze spor dünyasındaki tartışmalı NFT ve kripto para girişimlerini inceliyoruz.
Kripto para ve NFT'lerin spor dünyasına girişinin ilk yılları, büyük bir merak, hızlı para ve geniş medya görünürlüğüyle geçti. Kulüpler, ligler ve spor yıldızları kısa sürede yeni gelir kapısı arayan pazarlara yöneldi; sponsor anlaşmaları, 'fan token' ve NFT lansmanları, önde gelen isimlerin kripto ortaklıkları derken sektör hızla büyüdü.
Ancak bu yeni ekonomi altyapısındaki düzenleme boşlukları, piyasa volatilitesi ve bazı aktörlerin etik sınırları zorlayan uygulamaları, sporla kripto arasındaki ilişkinin birkaç çalkantılı skandala dönüşmesine yol açtı.
Khabib Nurmagomedov'un son NFT lansmanı, bu konudaki tartışmaları yeniden alevlendirdi. Kısa süre önce Nurmagomedov'un "Papakha" temalı NFT koleksiyonu Telegram üzerinden satışa çıktı ve medyada geniş yer buldu. Hızla tükendiği bildirildi ancak koleksiyon, eski rakibi Conor McGregor tarafından sert eleştirilere hedef oldu.
The auction has ended and all Papakha’s been sold!
Appreciate everyone who participated in it, and become a holder of this great and exclusive digital gift, gift with value, that you can share with your friends and loved ones.
McGregor, açıkça "dolandırıcılık" iddiaları öne sürerek Khabib'i eleştirdi. Khabib ise satışın kültürel ve hayır amaçlı bir yönü olduğunu, koleksiyonun Dağıstan mirasını kutladığını savundu. Bu konuşma spor dünyasında daha büyük bir tartışmayı tetikledi: NFT'ler ünlüler tarafından doğrudan para kazanma aracı olarak kullanıldığında hangi etik sınırlar aşılmış olur, hayranlar nasıl korunur ve ünlü onayı ne kadar sorumluluk doğurur?
Küresel ölçekteki ilk büyük şoklardan biri, NFT-kripto sektörünün sporla olan yakınlaşmasının finansal açıdan ne kadar kırılgan olabileceğini gösterdi: FTX'in çöküşü.
2022 sonlarında kripto borsası FTX'in iflası, spor sponsorlukları alanında bir domino etkisi yarattı. FTX, kısa süre önce spor dünyasına yüz milyonlarca dolar akıtmıştı; Miami Heat'in salonu FTX Arena adını almış, liglerle ve kulüplerle çok sayıda anlaşma imzalanmıştı.
Ancak şirket çöktüğünde, bu anlaşmalar hızla feshedildi veya yeniden müzakere edildi. Bazı pazarlama gelirleri kayboldu, kamu kurumları ve kulüpler finansal sorgulamalarla karşılaştı. FTX vakası, kulüplerin kripto firmalarıyla yapılan uzun vadeli anlaşmalara daha temkinli yaklaşmasına, sponsorluk anlaşmalarının yapı ve teminatlarının sıkılaştırılmasına neden oldu.
Spor dünyasında sponsorlukların geri çekilmesi, aynı zamanda taraftarların ve yerel yönetimlerin FTX kaynaklı projelere bağımlılığının tehlikelerini gösterdi.
Kripto-tabanlı koleksiyon pazarının "ilk büyük tüketici ürünü" girişimlerinden biri olan NBA Top Shot örneği, NFT balonunun nasıl hızla patlayabileceğini gösteren vaka olarak sıkça anılıyor.
2021'in başında bazı Top Shot "moment"ları milyon dolar seviyelerinde el değiştirdi; platform büyük kullanıcı hacmi çekti. Ancak piyasa hızla doygunluğa ulaştı, işlem hacimleri düştü ve birçok yatırımcıyla koleksiyoner kağıt üzerinde kazanç görürken likidite problemleriyle karşılaştı; bazı kullanıcıların platformdan para çekme zorlukları yaşadığı bildirildi.
Top Shot örneği, spor temalı NFT'lerdeki likidite riskini, piyasa balonlarına karşı kırılganlığı ve düzenleyici belirsizliği gözler önüne serdi. Bu vakadan çıkarılan derslerden biri, spor markalarının dijital koleksiyonlar üzerinden taraftar ilişkisi kurarken yatırım riskiyle ilgili daha net bilgilendirme yapma zorunluluğudur.
"Fan token" modeli (taraftara dijital oy hakkı, ayrıcalıklar ve tokenleşmiş etkileşim sunmayı vadetti) 2021'le 2022'de özellikle Avrupa futbol kulüpleri arasında popüler oldu. Ancak bu ürünlerin pazarlanış biçimi, düzenleyici uyarıları beraberinde getirdi.
Akademik ve piyasa analizleri de fan tokenların fiyatlarının büyük ölçüde genel kripto piyasasıyla korele olduğunu; dolayısıyla spor performansından bağımsız piyasa şoklarının token değerlerini sert düşürebildiğini gösterdi. Fan token örnekleri, spor kulüplerinin kısa vadeli gelir hedefleriyle taraftar korunması arasındaki gerilimi açığa çıkardı.
Kripto ve spor ilişkilerinde hukuksal cephe de genişledi. Fransız merkezli Sorare gibi platformlar; NFT tabanlı fantazi futbol oyunları sunarken, bazı ülkelerde "oyun içi kazanç" ve ödül mekanizmalarının kumar yasalarına tabi olup olmadığı tartışmalarına yol açtı.
Küresel kripto çöküşleri aynı zamanda ünlülerin kripto promosyonlarını ve sponsorlu paylaşımlarını da hukuki risklere açtı. 2022 FTX çöküşünün ardından Amerikan futbolu efsanesi Tom Brady ve NBA yıldızı Stephen Curry gibi isimlerin FTX'le bağlantıları soruşturuldu; daha geniş bir dalgada dünyaca ünlü futbolcu Cristiano Ronaldo, Tom Brady ve başkaları kripto projeleri hakkında reklam ve tavsiye iddiaları nedeniyle çeşitli hukuki süreçlerin tarafı oldu.
Ronaldo, 2022 sonunda kripto borsası Binance'le yaptığı ortaklık kapsamında "CR7" NFT koleksiyonunu duyurmuştu. Koleksiyonda, Ronaldo'nun kariyerinden ikonlaşmış anları gösteren dijital heykelcikler sunuluyordu; fiyatlar başlangıçta yaklaşık 77 dolardan başlayıp 10 bin dolara kadar çıkabiliyordu.
Koleksiyonun tanıtımı sonrası Binance'in kamuoyunda bilinirliği ve kullanıcı ilgisi ciddi oranda arttı. Ancak kısa sürede bir toplu dava başlatıldı: Davacılar, Ronaldo'nun onayının milyonlarca taraftarı riskli ve kayda alınmamış kripto varlıklara yönlendirdiğini, yatırımların finansal olarak güvensiz olduğunu ve bu tanıtımın aldatıcı ve yasadışı olduğunu iddia etti.
Dava, en az 1 milyar dolar tazminat talebiyle başlatıldı. Eleştirmenler, ünlü onaylarının kripto ürünlerini "güvenli yatırım" gibi pazarlamak için kullanıldığını savundu. Bu olay, spor-kripto birlikteliğinde onay veren tarafın taşıdığı sorumluluğu gündeme getirdi.
Benzer biçimde eski NBA yıldızı Shaquille O'Neal de kripto/NFT tanıtımıyla gündeme geldi. O'Neal, bir NFT projesi için sosyal medya üzerinden promosyon yapmıştı. Ancak ABD'li yetkililer ve davacılar, bu promosyonun yatırımcılara "menkul kıymet satışı" olarak sunulduğunu ve tanıtımın regüle edilmemiş bir varlığın satışını teşvik ettiğini savundu.
2024 yazında mahkeme, O'Neal'in iddialar karşısında yargılanmasına karar verdi. Bu karar, sporcuların kripto-NFT tanıtımlarında hukuki sorumlulukla karşılaşabileceğini göstermesi açısından önemliydi.
Bu davalar, sporcu veya ünlülerin bir kripto ürünü onaylarken taşıdığı "adil bilgi verme" sorumluluğunu gündeme getirdi. Ünlü onayının yatırımcı davranışı üzerindeki etkisi güçlü; dolayısıyla hem reklam yükümlülükleri hem de tüketiciyi yanıltmama ilkeleri hukuken önem kazandı. Bu vakalar, spor camiasında "sporcuların sorumluluğu" tartışmasını derinleştirdi.
Akademik araştırmalar, NFT piyasasında "wash trading" (hacim şişirme) ve "rug-pull" (yatırımcıyı ortada bırakarak projeyi aniden terk etme) gibi suistimal vakalarının yaygın olduğunu gösteriyor. Örneğin bir çalışma, milyonlarca NFT transfer / satış olayını incelediğinde, söz konusu manipülasyonların milyon dolar seviyesinde “sahte hacim” yarattığını tespit etti. Bu durum, "piyasa hacmi / değer artışı" iddialarının çoğunun aslında yapay/kurgu olabileceğini; dolayısıyla yatırımcıların ciddi zarar riskiyle karşı karşıya olduğunu düşündürüyor.
Ünlülerin NFT lansmanları, kültürel miras iddiaları ve hayran bağlılığı arasındaki denge hassas. Khabib örneğinde görülen sert tepkiler, spor dünyasının yeni dijital araçlarla kurduğu ilişkinin ne kadar hızlı kamuoyu tartışmasına dönüştüğünü gösteriyor.
Yararlanılan kaynaklar: ESPN, Business Insider, The Ringer, Reuters
Stranger Things'in yeni bölümlerinin sonu izleyicileri hayran bıraktıhttps://turkish.aawsat.com/ya%C5%9Fam/5213754-stranger-thingsin-yeni-b%C3%B6l%C3%BCmlerinin-sonu-izleyicileri-hayran-b%C4%B1rakt%C4%B1
Stranger Things'in yeni bölümlerinin sonu izleyicileri hayran bıraktı
Fotoğraf: Netflix
Stranger Things izleyicileri, birinci kısmın sonuna dair görüşlerini paylaşarak bunu "manyak" ve yılın "en çılgın" merakta bırakan finali diye nitelendiriyor.
Popüler dizinin hayranları, 5. sezonun perşembe günü (27 Kasım) yayına giren ilk 4 bölümünü soluksuz izledi ve kapanış anları karşısında şaşkına döndü.
*Bundan sonrası spoiler içerir, bizden uyarması*
4. bölümün sonunda Will Byers (Noah Schnapp); Mike (Finn Wolfhard), Robin (Maya Hawke) ve diğer arkadaşlarını kurtarmak için Vecna'nın (Jamie Campbell Bower) Demogorgonlar üzerindeki gücünü çalıyor.
Başka bir deyişle Will geçici olarak süper güçler kazanıyor.
Bölümde, Demogorgonları kontrol eden Will'in gözlerinin beyaza döndüğü ve kapanış sahnesinde, süper güçlere sahip bir diğer karakter Eleven'ın (Millie Bobby Brown) yaptığı gibi, burnundaki kanı sildiği görülüyor.
Stranger Things karakteri Will Byers (Noah Schnapp), 5. sezonun birinci kısmının son sahnelerinde (Netflix)
Bu an aynı zamanda bölümün önceki bir sahnesine de duygusal bir gönderme yapıyor; Robin, Will'in en iyi arkadaşı Mike'a duyduğu karşılıksız aşkına tanık olunca, Will'e kendi değerini yeniden keşfetmesi için çocukluğunu düşünmesini söylüyordu.
Ayrıca Mike da Will'in güçlerinin sinyalini vererek arkadaşının "büyücü" olduğu için Demogorgonları kontrol edebileceğini belirtiyordu.
Will, "Zindanlar ve Ejderhalar'da (Dungeons & Dragons) Mike, gerçek hayatta değil" diye yanıtlayınca Mike da şöyle diyordu:
Doğru. Gerçek hayatta daha çok sihirbaz gibisin çünkü güçlerin bir büyü kitabından gelmiyor. Doğuştan geliyor.
Son sahnede Vecna geri dönerek Will'e, birinci sezonda onu kaçırdığından beri zayıflığı nedeniyle kolayca kontrol edilebildiğini söyleyerek onu kışkırtıyor.
Daha sonra Mike'ın bir Demogorgon tarafından parçalanmak üzere olduğunu gören Will, Robin'in tavsiyesine uyarak büyüdüğü zamana dair anıları gözlerinin önünden geçiriyor ve güçlerinin farkına varıyor.
Schnapp, sürprizi keşfettiği anı Variety'ye şöyle anlattı:
Senaryoya göz gezdiriyordum ve resmen duşta hazırlanırken sonuna geldiğimde, 'Aman Tanrım!' dedim ve çığlık atarak duştan fırladım. Bir asistanla yaşıyordum. Adı Brooke'tu. 'Brooke! Aman Tanrım, güçlerim var!' dedim. Tanıdığım herkese anlatmak istiyordum. Ve elbette, birinin bunu görmesi için iki yıl beklemem gerekti. Ama: şimdiye kadarki en havalı şey.
Mike Wheeler (Finn Wolfhard), Stranger Things'in 5. sezonunda Will Byers'la (Noah Schnapp) ilgili sürprizin sinyalini verdi (Netflix)
Dizinin yaratıcıları Duffer kardeşler, Will'in güçleriyle ilgili bir noktayı açıklığa kavuşturdu: Bu onun içinden gelmiyor.
Bu güçleri Vecna'dan alıp kullanabiliyor... Adeta bir kuklayı yönetir gibi.
İzleyiciler bu anı doyasıya yaşarken bir izleyici "4. bölümün son anları manyak bir şey... Ve merak uyandıran son, insanın nefesini kesiyor" dedi.
Bir diğeri de X/Twitter'da şöyle yazdı:
2025 televizyonunda resmen dudak uçuklatan bir an, açıkçası bu yılın en çılgınlarından biri.
Stranger Things'in 5. sezonunun bir sonraki kısmı 25 Aralık'ta, final bölümüyse 2026 Yılbaşı'nda gösterime girecek.
Independent Türkçe
لم تشترك بعد
انشئ حساباً خاصاً بك لتحصل على أخبار مخصصة لك ولتتمتع بخاصية حفظ المقالات وتتلقى نشراتنا البريدية المتنوعة
