"Yeni normal" pandemiyle kalıcı hale gelmiş olabilir mi?

Yeni araştırma toplumun daha evcimen hale geldiğine işaret ediyor

Pandemi kısıtlamaları kalktıktan sonra bile dışarıda geçirilen süre çok az artsa da eski halini almadı (Reuters)
Pandemi kısıtlamaları kalktıktan sonra bile dışarıda geçirilen süre çok az artsa da eski halini almadı (Reuters)
TT

"Yeni normal" pandemiyle kalıcı hale gelmiş olabilir mi?

Pandemi kısıtlamaları kalktıktan sonra bile dışarıda geçirilen süre çok az artsa da eski halini almadı (Reuters)
Pandemi kısıtlamaları kalktıktan sonra bile dışarıda geçirilen süre çok az artsa da eski halini almadı (Reuters)

Kovid-19 pandemisinin ardından evde geçirilen sürenin kayda değer derecede arttığı ortaya kondu. 

Dünya çapındaki koronavirüs salgını günlük aktivitelerden çalışma biçimine kadar hayatın genelinde derin bir etki yaratırken "yeni normali" de beraberinde getirmişti. 

Çoğu kişinin evde geçirdiği vakit aniden çarpıcı bir şekilde artmış, insanlar ekmek yapmaktan yeni bir dil öğrenmeye kadar çeşitli işlerle bu zamanı değerlendirmeye çalışmıştı. 

Journal of the American Planning Association adlı hakemli dergide dün (30 Ekim) yayımlanan bir araştırmaya göre bu süreç toplumu daha evcimen bir hale getirmiş olabilir. 

Yaklaşık 34 bin ABD'liyle bir anket yürüten bilim insanları, evde ve dışarıda geçirilen süredeki değişimi 2003'ten 2023'e kadar takip etti.

Bu süre zarfında dışarda geçiririlen süre azalırken, özellike 2019'la birlikte bu eğilimde ciddi bir artış kaydedildi. Bu tarihten itibaren dışarıda yapılan aktivitelere ayrılan sürenin günde yaklaşık 1 saat düştüğü gözlemlendi.

2022 ve 2023'te evde geçirilen sürenin değişmemesi, pandeminin kalıcı bir etki yaratmış olabileceğine işaret ediyor. 

Yeni çalışmada ayrıca gün içinde yolculuğa ayrılan sürenin de 12 dakika azaldığı kaydedildi. 

Uzmanlar sözkonusu değişimin pandemiyle birlikte çok sayıda işyerinin evden çalışma düzenine geçmesiyle bağlantılı olduğunu söylüyor. 

Bunun yanı sıra başka çalışmalarda özellikle genç kuşağın evde daha fazla zaman geçirdiği saptanmıştı. Teknolojinin gelişmesiyle çevrimiçi iletişimin kolaylaşması bunun nedenlerinden biri olabilir. 

Ancak Kovid-19 pandemisinin ilk yılında yapılan bir çalışmada gençlerin salgın döneminde yalnızlaştığı ortaya konmuştu.

Diğer yandan temmuzda yayımlanan ve 17 bin Avustralyalıyı içeren başka bir araştırmada, pandemide evde geçirilen zaman artmasına karşın bu durumun yalnızlaşmaya yol açmadığı bulunmuştu.

Çalışmanın yazarlarından Dr. Nancy Kong, 2018-2020 dönemini kapsayan bulgular hakkında "Çoğu kişi yalnızlık seviyesinde herhangi bir artış yaşamadı" diyerek ekliyor:

Ancak 15-25 yaş grubundaki gençlerde ve dışa dönük kişilerde yalnızlıkta bir artış olduğunu gördük. Bu grupların, özellikle de sosyal ağlar kurmaya devam eden gençlerin daha fazla fiziksel temasa ihtiyacı olabilir.

Yeni araştırmaysa pandemi kısıtlamalarından sonraki dönemdeki davranış değişikliğini incelemesi açısından önem arz ediyor.

Araştırmayı yürüten şehir plancıları, mevcut durumun kentlerde bazı değişimlere yol açabileceğini düşünüyor. 

ABD'deki Clemson Üniversitesi'nden makalenin başyazarı Eric A. Morris, "Sürekli ofiste olan çalışanlar yokken şehirlerin; kent sakinlerini, çalışanları ve müşterileri çekmek için çalışmasının gerektiği bir dünyada, yerel yetkililer diğer güçlü yönlerine daha fazla yatırım yapmaya çalışabilir" diyerek ekliyor:

Bunlar arasında rekreasyon, eğlence, kültür, sanat ve daha fazlası için fırsatlar yaratmak yer alıyor. Merkezi şehirler üretimden çok tüketim merkezleri olmaya doğru kayabilir.

Independent Türkçe, Australian Broadcasting Corporation, Phys.org, New York Times, Journal of the American Planning Association, Journal of Adolescent Health, Journal of Economic Behavior & Organization



"Altın" fosiller, örümceklerin 450 milyon yıl önceki akrabasını ortaya çıkardı

Lomankus edgecombei, örümcek ve akreplerin uzak akrabası (Xiaodong Wang)
Lomankus edgecombei, örümcek ve akreplerin uzak akrabası (Xiaodong Wang)
TT

"Altın" fosiller, örümceklerin 450 milyon yıl önceki akrabasını ortaya çıkardı

Lomankus edgecombei, örümcek ve akreplerin uzak akrabası (Xiaodong Wang)
Lomankus edgecombei, örümcek ve akreplerin uzak akrabası (Xiaodong Wang)

Altın görünümlü fosiller keşfeden bilim insanları, 450 milyon önce yaşamış bir eklembacaklı türünü ortaya çıkardı.

Yeryüzünde bulunan fosillerin büyük bir kısmı, mineral katmanları tarafından kaplanan organizmanın milyarlarca yıl boyunca katılaştığı tortul kayalarda saklanıyor.

Ancak zaman zaman bazı canlılar, pirit denen mineraller yoluyla fosilleşerek çağlar boyunca son derece iyi bir şekilde korunuyor.

ABD'nin New York eyaletindeki çalışmalarda, görünümü nedeniyle "budala altını" diye de bilinen piritte korunmuş tarih öncesi bir canlının çarpıcı fosilleri saptandı. 

450 milyon yıl önceye tarihlenen fosil örnekleri, Megacheira adlı eklembacaklı sınıfından yeni bir türe ait. 

Current Biology adlı hakemli dergide dün (29 Ekim) yayımlanan makalede bulguları aktaran ekip, yeni türe Lomankus edgecombei adını verdi. 

L. edgecombei, piritte korunmasının yanı sıra Megacheira'nın uzantıları hakkında yeni bilgiler sunduğu için de bilim insanlarını heyecanlandırdı.  

Oxford Üniversitesi'nden paleobiyolog Luke Parry, fosillerin çok iyi korunması karşısında "şaşkına döndüğünü" söyleyerek ekliyor:

Piritte bu şekilde korunma son derece nadir. Son yarım milyar yılda bunun gerçekleştiği sadece bir avuç örnek var.

Araştırmacılar, bu eklembacaklıların düşük oksijenli bir ortamda yaşaması nedeniyle tortuya gömülmelerinin ardından piritin vücut parçalarının yerini alabildiğini söylüyor. 

Megacheira şubesinin hayvanları, özellikle 541 milyon önce başlayıp 485 milyon yıl önce biten Kambriyen Dönemi'nde epey yaygındı.

Ancak bunu takip eden Ordovisiyen Dönemi'nde bu büyük uzantılı eklembacaklılara pek rastlanmadığı için L. edgecombei, grubun yaşayan en son üyeleri arasında yer alıyor. 

Fosil örneklerini inceleyen araştırmacılar, yeni türün akrabaları gibi uzantılara sahip olduğunu kaydetti.
 

x uıöoç
Organizmanın piritte korunması, üç boyutlu modellerinin çıkarılmasını kolaylaştırdı (Luke Parry/Yu Liu/Ruixin Ran )

Diğer türlerde bu uzantılar genellikle avları yakalamak için kullanılıyordu. Ancak L. edgecombei'nin gözlerinin olmaması, bu organların hayvanın yönünü bulmasına yaradığına işaret ediyor. 

Parry, "Lomankus, bir 'çıkmazı' temsil etmekten ziyade, bize Megacheira'nın Kambriyen'den çok sonra da çeşitlenmeye ve evrimleşmeye devam ettiğini, eskiden korkunç olan büyük uzantının artık tamamen farklı bir işlev gördüğünü gösteriyor" ifadelerini kullanıyor. 

Edinburgh Üniversitesi'nde paleontoloji ve evrim alanında çalışan Steve Brusatte ise yeni bulgular hakkında "Şimdiye kadar gördüklerim arasında görsel açıdan en çarpıcı fosillerden biri" diyor.

Çalışmada yer almayan Brusatte "Olağanüstü bir şey; sanki bu küçük eklembacaklının tüm vücudu altın bir mücevher parçasına dönüşmüş gibi" diyerek ekliyor: 

Bu da fosili sadece güzel değil, aynı zamanda bilimsel olarak da önemli kılıyor.

Independent Türkçe, Science Alert, CNN, EurekAlert, Current Biology