Bilim insanları primatları inceledi: Alfa erkek kural değil istisna

Erkek egemenliğinin en belirgin olduğu türlerden biri şempanzeler (AFP)
Erkek egemenliğinin en belirgin olduğu türlerden biri şempanzeler (AFP)
TT

Bilim insanları primatları inceledi: Alfa erkek kural değil istisna

Erkek egemenliğinin en belirgin olduğu türlerden biri şempanzeler (AFP)
Erkek egemenliğinin en belirgin olduğu türlerden biri şempanzeler (AFP)

Bilim insanları primat türlerinde alfa erkek olgusunun pek de gerçek olmadığını tespit etti. Geniş kapsamlı araştırma, dişi ve erkekler arasındaki hiyerarşik ilişkinin daha karmaşık olduğuna işaret ediyor.

İnsanların da içinde yer aldığı primat grubunda ya erkeklerin ya da dişilerin popülasyondaki hakim cinsiyet olduğu düşünülüyordu. Genellikle erkeklerin gruptaki hakimiyeti elinde tuttuğuna inanılıyordu.

Ancak hakemli dergi PNAS'te dün (7 Temmuz) yayımlanan çalışmada durumun sanıldığı kadar net olmadığı ve beklendiğinden daha fazla popülasyonda dişilerin egemen olduğu ortaya çıktı.

Araştırmacılar maymunlar, lemurlar, tarsiyerler ve lorisler gibi 121 primat türüne ait 253 popülasyondan 5 yıl boyunca veri topladı. Ekip varsayımların ötesinde daha net bilgi edinmek adına ayrıntılı davranış kayıtları toplayıp grup içindeki kavgaları ve kazananları derledi.

Çalışmada karşı cinsler arasındaki kavga ve tartışmaların sanılandan çok daha sık yaşandığı saptandı. Bir grup içindeki anlaşmazlıkların ortalama yarısı dişi ve erkekler arasında geçti. 

Araştırma genelinde incelenen kavgaların yaklaşık yüzde 90'ını erkekler kazandığı için bu açıdan net bir erkek hakimiyeti olduğu söylenebilir.

Öte yandan araştırmacılar popülasyonların sadece yüzde 17'sinde bu durumun gözlemlendiğini söylüyor. İnsanların en yakın akrabalarından şempanze ve bonobolar bu kesimde yer alırken, lemur ve bonoboların da olduğu primat popülasyonlarının yüzde 13'ünde net bir dişi egemenliği vardı.

Geri kalan yüzde 70'lik kısımdaysa bir cinsiyetin diğeri üzerindeki hakimiyet ya orta düzeydeydi ya da hiç yoktu.

Fransa'daki Montpellier Üniversitesi'nden çalışmanın başyazarı Dr. Élise Huchard, "Sıkı bir erkek egemenliği gerçekten azınlıkta" diyerek ekliyor: 

Bunun çoğunluk olmasını beklemiyorduk çünkü literatürü iyi biliyoruz ancak yüzde 20'nin altında kalmasını pek beklemezdik.

Erkek egemenliğinin daha net olduğu gruplarda, bu cinsiyetin vücut veya dişlerinin daha büyük olduğu gözlemlendi. Ayrıca dişilerin kaçıp ağaçlara tırmanamadığı popülasyonlarda da benzer bir durum vardı.

Öte yandan dişiler hakimiyetini, üremeden gelen güçleriyle kazanıyordu. Dr. Huchard, "Bir dişi çiftleşmek istemiyorsa, erkek bu konuda hiçbir şey yapamaz" diye açıklıyor: 

Dişiler üremeyi kontrol ettiklerinde, bunu erkeklere karşı bir güç mekanizması olarak kullanabiliyorlar.

Bilim insanları ayrıca dişilerin birbirleriyle rekabet ettiği ve erkeklerin yavrulara daha fazla baktığı gruplarda da dişi egemenliğinin daha yaygın olduğunu gözlemledi. Bu türlerde dişiler ya genellikle yalnız oluyor ya da sadece erkek-dişi çiftleri halinde yaşıyorlar. Bu durum tek eşliliğin dişi hakimiyetiyle bağlantılı olduğu anlamına gelebilir.

Araştırmacılar bu sonuçların doğrudan insanlara uygulanamayabileceğini ancak yakın akraba türlerdeki cinsiyet rollerinde şaşırtıcı bir esnekliğe işaret ettiğini söylüyor. 

Dr. Huchard, "Bu sonuçlar, insanlık tarihinde daha sonra ortaya çıkan tarım toplumlarına kıyasla daha eşitlikçi olan avcı-toplayıcılar arasındaki kadın-erkek ilişkileri hakkında bildiklerimizle epey örtüşüyor" diyor.

Independent Türkçe, Science Alert, BCC Science Focus, PNAS



Wednesday'den yeni fragman geldi: Hayranlar endişeli

Wednesday'den yeni fragman geldi: Hayranlar endişeli
TT

Wednesday'den yeni fragman geldi: Hayranlar endişeli

Wednesday'den yeni fragman geldi: Hayranlar endişeli

Netflix'in sevilen dizisi Wednesday ikinci sezonuyla geri dönüyor. Jenna Ortega'nın Wednesday Addams'a bir kez daha hayat verdiği yapım, bu kez iki parça halinde izleyiciyle buluşacak. Sezonun ilk yarısı 6 Ağustos'ta, ikinci yarısı ise 3 Eylül'de platformda yayımlanacak.

Yayın devinin payaştığı yeni fragman, dizinin hayranlarını heyecanlandırırken bazılarını da endişelendirdi. Yeni sezonda Wednesday kendini yeni bir gizemin içinde bulurken, ailesi de hikayeye yeniden dahil oluyor. 

Steve Buscemi'nin Nevermore Akademisi'nin yeni müdürü Barry Dort'u, Thandiwe Newton'ın ise Willow Hill Psikiyatri Merkezi'nin baş psikiyatrı Dr. Rachael Fairburn'ü canlandırdığı sezon, birçok yeni karaktere de ev sahipliği yapacak.

"Senin yüzünden öldüm"

Fragmanın en dikkat çeken anlarından biri ise Enid Sinclair'in akıbetine dair sahne oldu. Wednesday'in "Enid ölüyor, suçlusu da benim" sözlerinin ardından Enid'ın "Senin yüzünden öldüm" demesi, karakterin kaderi hakkında soru işaretleri yarattı. Sosyal medyada birçok izleyici, "Neden bu sezon Enid'ın hayatı tehlikede olmak zorunda?" diyerek endişelerini dile getirdi.

Wednesday'in ortak yaratıcısı, yapımcısı ve dizi sorumlusu Miles Millar, Netflix'in Tudum platformuna verdiği röportajda, "Wednesday için yeni engeller yaratmak istedik. Her şeyi kontrol ettiğini düşünse de insan ilişkilerinin göründüğü kadar kolay olmadığını fark ediyor" ifadelerini kullandı.

Yeni sezonda hikayenin daha karanlık ve yoğun bir tona sahip olacağı belirtiliyor. Platformdan yapılan açıklamada, "Bu sezon Wednesday, ailesi, arkadaşları ve eski düşmanlarıyla yüzleşirken, onu daha da kasvetli ve eğlenceli bir yıl bekliyor" dendi.

İlk sezonun yaratıcıları Alfred Gough ve Miles Millar'la yönetmen ve yapımcı Tim Burton da ikinci sezonda projeye geri döndü. Yapımcı ekip, Wednesday'in bu sezon çok daha karmaşık bir yolculuğa çıkacağını ve Nevermore'da yeni gizemlerin onu beklediğini vurguladı.

Ancak dizinin ikiye bölünerek yayımlanması, izleyicilerin tepkisini çekti. Sosyal medyada birçok kullanıcı, bu modelin Stranger Things ve Squid Game gibi dizilerde de uygulanmasından duyduğu rahatsızlığı dile getirdi. 

Bir kullanıcı, "Neden tüm sezonu bir arada veremiyorsunuz?" derken, bir diğeri bu stratejiyi "diziyi sömürmek" diye nitelendirdi.

Tüm eleştirilere rağmen dizinin yeni fragmanı sosyal medyada büyük ilgi gördü. Bir izleyici, "Wednesday bir ikon ve bir efsane" yorumunu yaptı.

Independent Türkçe, Express, Metro, Tudum