17 doktorun teşhis edemediği rahatsızlığı ChatGPT çözdü

Küçük çocuk, yapay zeka sayesinde tedavisini olabilecek

ChatGPT, ABD'li yapay zeka firması OpenAI tarafından geliştirildi (Reuters)
ChatGPT, ABD'li yapay zeka firması OpenAI tarafından geliştirildi (Reuters)
TT

17 doktorun teşhis edemediği rahatsızlığı ChatGPT çözdü

ChatGPT, ABD'li yapay zeka firması OpenAI tarafından geliştirildi (Reuters)
ChatGPT, ABD'li yapay zeka firması OpenAI tarafından geliştirildi (Reuters)

ABD'de üç yıl boyunca tam 17 doktora görünen Alex adlı çocuğun ne sorunu olduğunu ChatGPT çözdü.

Daha 4 yaşındayken kronik ağrıları ortaya çıkan çocuk, her gün ağrı kesici ilaç kullanmak zorunda kalıyordu.

Ağrısının başlamasından kısa süre sonra Alex'in kişiliği de değişmeye başlamıştı. Karamsar ve sürekli yorgun hale gelen çocuk, yürürken sol ayağını sürüklüyordu.

Soyadlarını açıklamak istemeyen anne Courtney, oğlunun "öfke nöbeti geçiren çılgın bir insana" dönüştüğünü söyledi. Çocuk ayrıca, bulduğu nesneleri çiğniyordu.

Courtney ilk başta bunun bir diş sorunu olabileceğini düşündü ve Alex'i dişçiye götürdü. Doktor, Alex'in dişlerini gıcırdatıyor olabileceğinden şüphelendi ve geceleri daha iyi nefes almasını sağlamak için çocuğun ağzına dişlik yerleştirildi.

Courtney, Alex'in vücudunun büyümediğini fark ettiğindeyse onu bir çocuk doktoruna götürdü. Doktor, Kovid pandemisinin Alex'in gelişimini olumsuz etkilediğini söyledi.

İlerleyen zamanlarda Alex bu şekilde pek çok doktor tarafından muayene edildi ama tüm sorunlarının kaynağı olan rahatsızlığı bir türlü bulunamadı.

Üç yıllık arayışın sonunda Courtney, Alex'in durumunu yapay zeka sohbet botu ChatGPT'ye sormaya karar verdi.

Zira önceki araştırmalar, sohbet botunun tıbbi teşhislerde yüzde 72 oranında doğru cevaplar verdiğini göstermişti.

Today'e konuşan anne, "'Çok fazla doktorla görüşmüştük. Ama ben şartları zorlamaya devam ettim" dedi:

O geceyi gerçekten bilgisayar başında geçirdim.

Courtney, Alex'in test sonuçlarını satır satır inceledi ve bunları ChatGPT'ye girerek oğlunun rahatsızlığının ne olduğunu sordu.

Sohbet botu, gergin omurilik sendromu olabileceği cevabını verdi.

Alex'e gergin omurilik sendromu teşhisi kondu (Courtney)
Alex'e gergin omurilik sendromu teşhisi kondu (Courtney)

Ortopedik ve nörolojik sorunlara neden olan gergin omurilik sendromu, doğumda ya da sonrasında oluşan omurga normalliklerini içeriyor.

Omuriliğin hareketlerini kısıtlayan bu rahatsızlık, sinir dokularına doğru kan akışının yavaşlamasına neden oluyor ve sinirlerin işlevlerini bozuyor.

Rahatsızlığın belirtileri arasında bel ve bacaklarda ağrı, ciltte renk değişikliği, kas kaybı, skolyoz, yürüyüş bozuklukları ve idrar kaçırma gibi sorunlar yer alıyor.

Sonunda Alex'te bu sendromun en hafif şekli olan "spina bifida occulta" rahatsızlığı olduğu anlaşıldı. Diğer bir deyişle çocuğun omurgasında küçük bir boşluk vardı ama sinir hasarı meydana gelmemişti.

Burada kusurlar daha ufak olduğu için sendromun bu versiyonun teşhis edilmesi de zorlaşıyor.

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'ne (CDC) göre ülkede yılda yaklaşık 1400 bebek spina bifida rahatsızlığıyla doğuyor. 

Alex'in durumuysa yapay zeka programlarının doktorlara teşhiste önemli ölçüde yardımcı olabileceği düşüncesini güçlendiriyor.

Önceki aylarda yapılan bir araştırma ChatGPT'nin, ABD'nin altın standart niteliğindeki tıp sınavı USMLE'de yüz üzerinden 52,4 ila 75 puan aldığını ortaya koymuştu.

Sınavı geçmek için doktor adaylarının en az 60 puan alması bekleniyor.



Erken bunama... Neden görmezden geliyoruz? En belirgin belirtileri neler?

Bunama genellikle yaşlılarla ilişkilendirilse de bu durum yaş ayrımı gözetmez. (Reuters)
Bunama genellikle yaşlılarla ilişkilendirilse de bu durum yaş ayrımı gözetmez. (Reuters)
TT

Erken bunama... Neden görmezden geliyoruz? En belirgin belirtileri neler?

Bunama genellikle yaşlılarla ilişkilendirilse de bu durum yaş ayrımı gözetmez. (Reuters)
Bunama genellikle yaşlılarla ilişkilendirilse de bu durum yaş ayrımı gözetmez. (Reuters)

Dünya çapında yaklaşık 57 milyon insan bunama (demans) hastalığından mustarip. Demans vakalarının çoğu yaşlı insanlarda teşhis edilirken, vakaların yaklaşık yüzde 7'si 65 yaşın altındaki insanlarda görülüyor.

Bu sayının daha yüksek olmasının nedeni erken bunamanın yeterince teşhis edilememesi olabilir. Bu da pek çok insanın ihtiyaç duyduğu destekten mahrum kalabileceği anlamına geliyor.

Şarku’l Avsat’ın Independent'tan aktardığına göre erken bunamanın yeterince teşhis edilmemesinin beş nedeni ve hastalıkla ilişkili en yaygın semptomlar şunlar:

Demans ve yaşlılıkla ilişkisi

‘Demans’ kelimesini duyduğunuzda aklınıza 65 yaş altı biri geliyor mu? Demans genellikle yaşlılarla ilişkilendirilse de bu durum ayrım gözetmez. Aslında, herkese (hatta çocuklara bile) farklı demans türleri teşhisi konulabilir. Ancak bu yaygın varsayım, pek çok gencin doktorlarına başvurmayacağı anlamına geliyor. Çünkü çoğu kişi semptomlarının herhangi birinin nedeninin demans olabileceğini düşünmez.

Doktorlar da genellikle gençlerde demans olasılığını göz ardı ediyor. Erken bunama teşhisi konulan birçok kişinin semptomları başlangıçta göz ardı edilmiş ve hatta bazı doktorlar bu kişilerin deneyimlerine çok az ilgi göstermiştir. Gençlere demans için ‘çok genç’ olduklarının söylenmesi de alışılmadık bir durum değildir.

Bu deneyimlerin hayal kırıklığına yol açması şaşırtıcı değildir. Hastalar ve aileleri, sağlık sistemleri tarafından önemsenmediklerini ve ihmal edildiklerini hisseder.

Farklı semptomlar

Demans genellikle kısa süreli hafıza kaybı ile ilişkilendirilir. Ancak biliş (düşünmeden algılamaya kadar tüm zihinsel süreçlerimizi kapsar) son derece karmaşıktır.

Bu nedenle demans, kişilik ve dilde değişiklikler, nesneleri tanımada, mesafeleri tahmin etmede veya hareketleri koordine etmede zorluklar ve hatta halüsinasyonlar ve sanrılar gibi çok çeşitli semptomlara yol açabilir.

Yaşlılarda görülen demansla karşılaştırıldığında, erken bunama hastalarında hafıza kaybı dışında belirtilerin görülme olasılığı daha yüksektir. Örneğin, araştırmalar erken Alzheimer hastalığı olan kişilerin yaklaşık üçte birinde koordinasyon sorunları ve görme değişiklikleri ile ilişkili erken belirtiler olduğunu göstermektedir.

Demansın nadir nedenleri

Demans, hepsi bilişsel bozukluğa neden olan bir dizi beyin bozukluğu için kullanılan bir şemsiye terimdir. Yaşlılarda demansın en yaygın nedeni Alzheimer hastalığıdır ve vakaların yüzde 50 ila 75'ini oluşturur. Ancak 65 yaşın altındaki kişilerde demans vakalarının yalnızca yüzde 40'ı Alzheimer hastalığına bağlanabilir.

Bunun yerine, erken bunama genellikle frontotemporal demans gibi nadir görülen nörodejeneratif durumlardan kaynaklanır. Frontotemporal demans, demans teşhisi konulan yaklaşık yirmi kişiden birini etkilemektedir. Bu hastalıklar beynin kişilik, davranış, dil, konuşma ve yürütme işlevlerinden sorumlu bölümlerini etkiler.

Örneğin, primer progresif afazi bir frontotemporal demans türüdür. Bu tür, her 100 bin kişiden yaklaşık üçünü etkiler. Primer progresif afazi esas olarak kişinin iletişim kurma ve konuşmayı anlama becerisini etkiler.

Sekonder demans da erken başlangıçlı demansı olan kişilerde daha yaygındır. Altta yatan başka bir tıbbi durum, bir hastalık (Huntington hastalığı veya beyin tümörü gibi) veya bir dış faktörün (viral enfeksiyon, madde bağımlılığı veya kafa travması gibi) neden olduğu demanstır.

Semptomların diğer durumlarla örtüşmesi

Erken bunama belirtileri, bipolar bozukluk, psikoz, depresyon ve anksiyete gibi bazı ruh sağlığı durumlarında yaygın olarak görülen belirtilere çok benzer.

Belirtiler arasında ilgisizlik, panik hissi, sinirlilik, ajitasyon, halüsinasyonlar ve sanrılar da yer alabilir.

Erken bunamanın erken belirtileri kadınlarda menopoz veya yorgunluk dönemi olarak yanlış teşhis edilebilir.

Elbette bu belirtileri yaşayan herkes erken bunama hastası değildir. Ancak teşhisi kolaylaştırmak için örtüşen semptomlar hakkında farkındalık yaratmak önemlidir.

Deneyimler kişiden kişiye değişir

Bir kişinin semptomlarının türü ve şiddeti, fiziksel sağlığı, sosyal çevresi ve hatta stres düzeyleri gibi birçok faktöre bağlı olarak değişebilir. Tüm bunlar demansın nasıl yaşandığı konusunda önemli farklılıklara yol açar.

Kişinin bilişsel rezervi (beynin hasar veya beyin değişikliklerine rağmen iyi bilişsel işlevi sürdürme yeteneği) de demans semptomlarını nasıl yaşadıklarını ve bunlarla nasıl başa çıktıklarını etkiler. Bazı insanlar bu zorlukların üstesinden gelmek için güçlü destek ağlarına, psikolojik dayanıklılığa veya kişiselleştirilmiş başa çıkma stratejilerine güvenerek daha etkili bir şekilde uyum sağlayabilir.