Ürdün'deki Suriyeli mülteciler borç ve tahliye tehditleriyle mücadele ediyorhttps://turkish.aawsat.com/arap-d%C3%BCnyasi/4495556-%C3%BCrd%C3%BCndeki-suriyeli-m%C3%BClteciler-bor%C3%A7-ve-tahliye-tehditleriyle-m%C3%BCcadele-ediyor
Ürdün'deki Suriyeli mülteciler borç ve tahliye tehditleriyle mücadele ediyor
Ürdün'deki ez-Zateri mülteci kampında Suriyeli bir çocuk Salah / Fotoğraf: Malkavi- The Independent Arabia
Tarık Dilvani
Ürdün'deki Suriyeli mülteciler, uluslararası yardımların çoğunun durdurulması ve gıda kotalarının azaltılması veya durdurulması ardından hassas bir aşamaya ve yeni bir insani krize girmiş durumda.
Cidde Zirvesi sonuçlarına göre, Ürdün'ün onları gönüllü olarak ve Suriye rejimiyle koordinasyon içinde ülkelerine geri göndermesine yönelik resmi çabalar kaydediliyor.
Ürdün, yaklaşık 1,4 milyon Suriyeli ve 60 bin Iraklı mülteciye ev sahipliği yapıyor. Onlara oturma, çalışma ve eğitim hakkı sunan Ürdün hükümeti, ekonomik açıdan güçlenmelerine katkıda bulunuyor.
Ancak bunlar, uluslararası toplumun desteğinin iki yıldır ciddi derecede azalması ışığında yeterli değil.
Suriye rejimi, mültecilerin geri dönüşleri için uygun ve güvenli koşulları sağlama açısından Arap koşullarına ulaşmak amacıyla sahada herhangi bir somut adım atamıyor. Pek çok Suriyeli mülteci, mevcut zor koşulların onları ülkelerine geri dönmeye zorlayacağından korkuyor.
Gıda ve nakit yardımının azaltılması
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin (UNHCR) Ürdün temsilcisi Dominik Bartsch, Dünya Gıda Programı (WFP) tarafından uygulanan gıda yardımında olası bir kesintinin mülteciler üzerinde önemli bir olumsuz etki yaratacağı konusundaki endişesini dile getirdi.
Aynı zamanda, "Gıda yardımının azaltılması, mültecilerin Ürdün'deki zorlu mali ve ekonomik duruma uyum sağlama ve bunlarla baş etme girişimlerini zorlaştıracaktır. Birçoğu, çocuklarını okula kaydettirmek yerine okuldan almak ve işgücü piyasasına itmek zorunda kalıyor. Mültecilerin sadece yüzde 1'i önümüzdeki 12 ay içinde ülkelerine dönme niyetinde. Zirâ güvenlik eksikliği, af ve askere alma gibi konularda geri dönüş için uygun koşullar bulunmuyor" ifadelerini kullandı.
Suriyeli mülteciler, UNHCR ve WFP tarafından sağlanan gıda yardımına muhtaç. Ancak bu gıda yardımının yetersiz olması birçok mültecinin kayıt dışı, düşük ücretli işlerde çalışmasına neden oluyor.
Mesele, WFP'nin temmuz ayında aylık gıda ve nakit yardımını yaklaşık 465 bin mülteciye düşüreceğini, yaklaşık 50 bin mülteciyi bu yardımdan tamamen çıkaracağını duyurmasının ardından daha da kötüleşti.
Mülteciler, ekonomik kriz ve koronavirüs salgını etkileri de dahil olmak üzere önceki ekonomik sıkıntılardan etkilense de, mali destekteki düşüşün yaklaşık yüzde 30 olduğu tahmin ediliyor.
Ancak bu düşüşe gerekçe gösteren bağışçılar, yardımların yaşlılar, çocuklar, kadınlar ve engelliler dahil olmak üzere en savunmasız mültecilere ve risk altındaki bireylere yönlendirildiğini öne sürdü.
Savunmasız mültecilerin ihtiyaçları, nakit programlarının sağlayabileceği desteği aşmış durumda. Ürdün'deki UNHCR, cari yıl için mali gereksinimlerinin yalnızca yüzde 32'sini elde etti.
Ağustos ayının başından bu yana kamplardaki Suriyeli mültecilere kişi başına aylık 32 dolar yerine 21 dolar nakit verildi.
Tahliye ve aşırı kalabalık
Üzerlerindeki baskının arttığı bazı aileler, karşılaştıkları ekonomik sorunu daha da ağırlaştıracak şekilde borçlanmaya ve kredi almaya başvuruyor.
Ürdün'de Suriyeli mültecilerin çoğu mülteci kamplarında veya kenar mahallelerde yaşıyor. Kampların aşırı kalabalık, su, elektrik ve sanitasyon gibi temel hizmetlerin eksikliğinden muzdarip olduğu biliniyor.
Gecekondularda yaşayan mültecilerin çoğu, ev sahiplerinin kirayı yükseltme veya evden çıkarma tehdidiyle karşı karşıya kalıyor.
UNHCR tarafından Ürdün'de yayımlanan bir analiz, mültecilerin borç seviyelerinin ve tahliye tehdidi oranlarının son yıllarda önemli ölçüde arttığına dikkat çekiyor.
UNHCR'nin iki farklı zaman diliminde (2014-2018 ve 2019-2022) en az 70 bin mülteci aileyi karşılaştırdığı analiz, BM kuruluşlarından herhangi bir yardım almayan mültecilerin borçlarının yüzde 125 artarak 770 dolardan bin 700 dolara çıktığını gösterdi.
Destek kaybı nedeniyle bu mültecilerin evlerinden çıkarılma tehditlerine daha fazla maruz kaldığı, evlerindeki eşyaları satmak zorunda kaldıkları anlaşıldı.
Kaynak mevcut değil
Mevcut finansman krizi ele alınmadığı taktirde mülteciler için ciddi sonuçların olacağı konusunda uyarılar mevcut.
WFP, aylık yardımın değerinde üçte bir oranında azalma olduğunu, bunun ez-Zateri ve el-Ezrak kamplarındaki yaklaşık 129 bin Suriyeli mülteciyi etkileyeceğini duyurdu.
Ürdün İçişleri Bakanlığı, önümüzdeki ekim ayı itibarıyla Ürdün kamplarında ikamet eden mültecilere yönelik mali yardımı ve önümüzdeki eylül ayı itibarıyla kamplar haricinde ikamet eden mülteciler için mali yardımı durdurmayı planlıyor.
WFP'nin Ürdün'deki temsilcisi Alberto Correia Mendes, "WFP'nin önümüzdeki aylara yönelik kaynakları, özellikle de mültecilerin sıkıntılarını artıran yüksek fiyatlar nedeniyle tamamen boş. WFP, bu yılın ilk altı ayında yaklaşık 98 milyon dolar olarak tahmin edilen nakit yardımı aktardı. Son üç ayda finansman zorluklarıyla karşı karşıya kalındı. Bu, kampların dışındaki 340 bin mültecinin tümü için geçen Temmuz ayında nakit yardımını üçte bir oranında düşürmemize neden oldu. Bu sebeple mülteci aileler çocuklarını okuldan alıp dilenmek ya da iş aramak için sokağa gönderebilir. Genç kızlar ise erkenden evlendiriliyor" açıklamalarında bulundu.
Ürdün Dışişleri Bakanlığının bildirdiğine göre, 2011'de Suriye krizi başladığından bu yana Ürdün'de en az 200 bin Suriyeli mülteci doğdu.
Ülkedeki Suriyelilerin yarısı 15 yaşın altında. En az 155 bin Suriyeli öğrenci Ürdün okullarında eğitim görüyor.
Ürdün'deki Suriyeli mültecilerin yüzde 83,2'si başkent Amman ve diğer şehirlerde yaşıyor. Sadece yüzde 16,8'i kamplarda yaşıyor.
Perde arkasında DEAŞ'ın Lübnan'a dönüşünü kim destekliyor?https://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/5160643-perde-arkas%C4%B1nda-dea%C5%9F%C4%B1n-l%C3%BCbnana-d%C3%B6n%C3%BC%C5%9F%C3%BCn%C3%BC-kim-destekliyor
Perde arkasında DEAŞ'ın Lübnan'a dönüşünü kim destekliyor?
Lübnan ordusu DEAŞ terör örgütüyle bağlantılı kişileri gözaltına aldı (Reuters)
Tony Bouloss
Lübnan'daki her dönüm noktasında ve her büyük siyasi dönüşümün öncesinde, terör örgütü DEAŞ yeniden ortaya çıkıp uyuyan hücreleri faaliyete geçiyor ve böylece bölgesel nüfuz oyununda değişime maruz kalan ve gerileyenlerin çıkarlarının kesiştiği bir halka oluşturuyor. Lübnan güvenlik güçlerinin geçtiğimiz günlerde DEAŞ hücrelerini çökerttiğini açıklaması, bu bağlamdan bağımsız ve sıradan bir olay değildi.
Güvenlik güçleri dikkat çekici bir zamanda, Şam'daki bir kiliseye yönelik kanlı terör saldırısından birkaç gün sonra, yurt içinde terör eylemi düzenlemeye hazırlanan terör hücrelerini durdurduklarını açıkladı. Bu gelişme, radikal örgütün hem güvenlik hem de bölgesel gündemin ön saflarına geri dönmesine neden oldu.
DEAŞ’ın insansız hava araçları (İHA) üretiminde uzman bir saha liderine dönüşen ‘Kasura’ lakaplı Lübnanlı kimya öğretmeniyle ilgili haber, Şam'ın merkezinde Mar Elias Kilisesi'ndeki kanlı olay ve bu olaydan sadece birkaç saat önce ülkenin güney banliyölerinde düzenlenen Aşure etkinliğine bombalı saldırı düzenlemeyi planlayan bir hücrenin yakalandığına dair haberlerin basında yer alması, birdenbire DEAŞ neden şimdi ortaya çıktı? DEAŞ’ın geri dönüşü geçici bir güvenlik tesadüfü mü, yoksa bölgedeki kartları karmak ve aktörlerin konumlarını yeniden belirlemek için gerektiğinde kullanılacak bir siyasi koz mu?’ sorularının gündeme gelmesine neden oldu.
Lübnanlı güvenlik kaynaklarına göre DEAŞ’ın ‘Lübnan Vilayeti’ olarak bilinen biriminde faaliyet gösteren tutukluların ifadeleri, örgütün Lübnan'ı ‘cihat için doğrudan bir savaş alanı değil, destek ve lojistik yardımın sağlandığı bir ülke’ olarak gördüğünü ortaya koydu. Bu durum, söz konusu tutukluların üstlendiği görevlerin niteliğinden de anlaşılıyor. Bu kişilerin, lojistik ihtiyaçların karşılanması ve Suriye'ye nakledilmesiyle sınırlı görevleri vardı.
Kasura
Tutuklananların en önemlilerinden biri Kasura olarak bilinen, 1997 doğumlu ve Bekaa'nın (doğu) Kamd el-Luz kasabasından gelen, kimya alanında yüksek lisans derecesine sahip ve özel öğretmen olarak çalışan bir kişidir. Bu durum, terör örgütlerinin bilimsel kadroları kendilerine çekmedeki karmaşık boyutunu yansıtmaktadır. Başlangıçta Lübnan'da ‘DEAŞ vali yardımcısı’ görevini üstlenen Kasura, daha sonra terfi ederek Lübnan'ı olası hedefler listesine alan ağlardan ve hücrelerden sorumlu ‘vali’ görevine getirildi. Kasura, bu görevi üstlendikten sonra çeşitli bölgelerde emrinde çalışan yaklaşık 15 kişiden oluşan gizli bir ağı yönetti ve Lübnan'ı özel operasyonlar için olası hedefler listesine dahil etti.
Aynı güvenlik kaynağına göre bu veriler Suriye'deki güvenlik açısından zayıf bölgeler ile DEAŞ’ın Lübnan'ın iç kesimlerindeki uzantıları arasındaki yakın bağlantıyı yeniden teyit ederken bu durum güvenlik güçlerini DEAŞ ideolojisini benimseyen hücrelerin olası geri dönüşü karşısında ek zorluklarla karşı karşıya getiriyor.
İhvan kapısı
Siyasi analist ve yazar Nebil Ebu Mansur, DEAŞ'ın yeniden ortaya çıkmasının özellikle de bazı tekfirci grupların sınır ötesi bir baskı aracı veya terör aracı haline geldiği durumlarda bölgesel nüfuz mücadelelerinden ayrı düşünülemeyeceğini vurguladı. Müslüman Kardeşler Teşkilatı’nın (İhvan-ı Müslimin) birçok durumda ılımlı bir siyasi yüz göstermiş olmasına rağmen, şiddet yanlısı katı akımların gelişmesi için entelektüel bir deney alanı olmaya devam ettiğini belirten Ebu Mansur, Müslüman Kardeşler'in geleneksel siyasi faaliyetlerindeki projeleri başarısızlığa uğradığında, aşırı uçlar daha radikal cihatçı başlıklar altında yeniden ortaya çıkıyor ve DEAŞ ve benzeri örgütler, olası bir istikrar sürecini bozmak için son çare olarak kalıyor.
Özellikle Lübnan’da DEAŞ hücrelerinin yeniden harekete geçmesinin her zaman büyük dönüşümler veya iç siyasi tıkanıklıklarla aynı zamana denk geldiğine dikkati çeken Ebu Mansur, “Suriye'de ise bu tür hücreler zaman zaman eski dengeleri korumak veya herhangi bir kesin siyasi çözümü geciktirmek için kanlı bir mesaj olarak kullanılıyor” dedi. DEAŞ'ın şu anda izole bir durumdan ziyade, ‘İhvan-ı Muslimin’ adlı entelektüel ve siyasi hastalığın kronik bir belirtisi olduğu söyleyen Ebu Mansur, “Zira bu grup, koşullar gerektirdiğinde yeni nesil radikaller yetiştirmeye devam edebiliyor” diye ekledi.
İdeolojik bağ
Öte yandan Maşrık Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Müdürü Sami Nadir, doğrudan ideolojik bağ olduğu savını çürütmeye çalıştı. Müslüman Kardeşler ekolünün, El Kaide ve DEAŞ gibi grupların ortaya çıkmasından önce küresel cihada ilk teorik gerekçeyi sağlayan ekol olduğunu söyleyen Nadir, “Bazı çevreler, Müslüman Kardeşler örgütü içinde Londra, Şam ve diğer kanatlar arasında yaşanan çatlakların, istikrarı sarsmak veya gri alanlara baskı uygulamak gerektiğinde kullanılabilecek ideolojik temeli ortadan kaldırmadığını düşünüyor” dedi. DEAŞ'ın bugün Lübnan ve Suriye'de yeniden ortaya çıkmasının zamanlamasının tesadüf olmadığının altını çizen Nadir, “Bir yandan güvenlik boşlukları bu kartlarla doldurulurken, diğer yandan DEAŞ'ın geri dönüşünün siyasi kartları yeniden karacağı ve bölge ülkelerini terör endişelerinin esiri haline getireceğini bilen bölgesel aktörler var. Bu da bölgesel müzakerelere yeni boyutlar kazandırıyor” değerlendirmesinde bulundu.
Emekli Tuğgeneral George Nadir ise değerlendirmesinde şunları söyledi:
“Lübnan'da radikalizm için verimli olan bataklığın hiçbir zaman kurumadığını, yoksulluğun artması, devlete güvenin zayıflığı ve resmî kurumların dışında silahların varlığının devam etmesi, ulusal güvenliğin duvarında delikler açmaya yetecek faktörlerdir.”
Tuğgeneral Nadir’e göre devletin egemenlik meselesi olarak büyük önem taşıyan Hizbullah’ın silahları, devletin boşluğunu, iç çelişkileri ve güç dengesindeki adaletsizliği istismar eden terörist hücrelerin istismarına açık hale getiriyor.
Lübnan iç güvenlik güçleri, 2022 yılında DEAŞ'tan ele geçirdiklerini söyledikleri silahları sergiliyor (AFP)
Avukat Muhammed Sabuh da dosyanın belirli bir anlatıyı doğrulamak için siyasi bir belgeye dönüştüğünü söyledi. Basın mensupları önünde yaptığı açıklamada “Sıradan bir okulda kimya öğretmeni olan bir kişi, Irak ve Suriye'de DEAŞ'ın bile başaramadığı roket üretiminde nasıl uzmanlaşabilir? Irak ve Suriye'deki DEAŞ'ın bile başaramadığı bir şeyi nasıl başarabilir?” sorularını sıralayan Sabuh, gerçek tehlike iddia edilenden daha az olsa bile Lübnan'daki ‘derin devletin’ Batılı müttefiklerine terörle ‘açıkça savaş halinde’ olduğunu kanıtlayacak herhangi bir belge aradığını belirtti.
Olayların karmaşık bölgesel bağlamları
Şam'daki kilise saldırısı ile Beyrut'taki DEAŞ hücrelerinin ortaya çıkarılması, olayı yerel ölçekten daha geniş bir bölgesel ölçeğe taşıdı. İstihbarat ve diplomatik raporlara göre Şam'daki terör saldırısı, DEAŞ’a destek veya kaos ortamında dağınık unsurlarını yeniden bir araya getirme kabiliyetine dair eski mesajları yeniden gündeme getirdi.
Batı taraflarca yapılan bazı analizler, bu durumu doğrudan İran’ın bölgesel projesi olan direniş ekseninin birçok alanda yaşadığı boşluk dönemiyle ilişkilendiriyor. Direniş ekseninin Suriye'de ve uluslararası baskıların Hizbullah üzerinde yarattığı etkilerle üst üste aldığı darbeler, bazı aktörleri yedek kartlarını oynamaya itti. Bu kartlar arasında, onlarca yıldır sıcak bölgeleri meşgul etmek ve silahların ve devlete paralel sistemlerin varlığını haklı çıkarmak için güvenlik söylemini canlı tutmak için kullanılan aşırı uçlardaki kartlar da bulunuyor.
İslamcı gruplar üzerine uzmanlaşmış merkezlerin güvenlik raporları ve araştırmaları, Müslüman Kardeşler ile İran destekli direniş ekseni arasında çıkarların örtüştüğünü ve böylece DEAŞ’ın, Suriye ve Lübnan'da iktidara karşı harekete geçirilerek İran ile dolaylı olarak anlaşmazlıkları veya uzlaşmaları olan birçok tarafın ortak noktası olan istikrarı bozmayı ve gerginliği sürdürmeyi amaçlandığını belgeliyor.
Söz konusu raporlar, Hamas Hareketi’nin dini referansları farklı olsa da, İran'dan finansman alan ve direniş ekseni içinde faaliyet gösteren radikal grupların bir araya geldiği açık bir örnek olduğuna işaret ediyor.
Hizbullah'ın anlatısı
Bu karmaşık ortamda, eski bir soru olan ‘Hizbullah’ın DEAŞ’ın bu ani ortaya çıkışından faydalanıyor mu?’ sorusu yeniden gündeme geldi. Bu sorunun birden fazla cevabı var. Hizbullah sahadaki tüm değişiklikleri mutlak olarak kontrol etme gücüne sahip değilse de sürekli bir terör tehlikesi olduğu söyleminin, silahların Lübnan’ı koruduğu söylemini desteklediği inkâr edilemez.
Öte yandan DEAŞ'ın bu hareketliliğinin, ABD'nin Lübnan devletinden Hizbullah'ı silahsızlandırmak ve güvenlik ve askeri konumunu sona erdirmek için net bir plan ortaya koymasını istediği sürenin bitmesine birkaç gün kala başlaması dikkati çekti. DEAŞ'ın hassas bir dönemde ‘dramatik’ bir şekilde ortaya çıkması ve sahada terör eylemlerinin yapılması, silahların ve İHA’ların ele geçirilmesi, Hizbullah’ın Lübnan'ın güvenliğinin ordunun tek başına caydıramayacağı gruplar tarafından tehdit edildiği yönündeki söylemini güçlendiriyor.
Kritik bir süreç
Siyasi kaynaklara göre Lübnan'da DEAŞ hücrelerinin durdurulmasıyla eş zamanlı olarak Hizbullah, kendisini ve İran'ı DEAŞ hücrelerinin eylemleriyle ilişkilendiren herhangi bir analizi, yerel ve bölgesel siyasi konumuna hizmet edecek şekilde uzaklaştırmaya çalışıyor. Bu bağlamda Hizbullah’a bağlı medya kuruluşları, soruşturmaların DEAŞ’a bağlı hücrenin İsrail’in dış istihbarat servisi Mossad’la bağlantısını kanıtladığını ve üyelerinin telefonlarında İsrail istihbaratıyla iletişim kurmak için kullanılan uygulamalar keşfedildiğini iddia eden bir haber yayınladı. Ancak bu iddialara ilişkin henüz resmi bir doğrulama yapılmadı.
Gazeteci Ali el-Emin, söz konusu haberle ilgili yorumunda resmi makamların bu grubun gerçek kimliğini açıklaması gerektiğini ve soruşturma sonuçlarını beklediklerini söyledi. Ancak bunun, bu hücrenin ortaya çıkarılmasının özellikle ateşkes anlaşmasının geri kalan kısmının uygulanması için bir plan hazırlanması konusunda hükümet ve Hizbullah üzerinde baskı yaratan siyasi gelişmelerle bağlantılı olduğu gerçeğini zayıflatamayacağını vurgulayan Emin, “Bu eylem, Hizbullah’ın kendi çevresinde gayri resmi olarak yaydığı, Lübnan ve Hizbullah çevrelerine yönelik terör tehlikesi argümanını güçlendiriyor” dedi. Böyle bir hücrenin çökertilmesinin kritik bir siyasi dönemde bu fikri desteklediğine dikkati çeken Emin, “Bununla birlikte bu hücrenin DEAŞ'a bağlı olduğunu doğrulayan bilgilerin doğruluğu konusunda da birtakım soru işaretleri var. DEAŞ’ın bölgedeki yükselişi ve düşüşü, her zaman Suriye, Irak ve diğer ülkelerde yaşanan bölgesel ve uluslararası çatışmalarla bağlantılıydı ve görevinin sona erdiğine dair işaretler vardı” yorumunda bulundu.
Radikal düşünceleri besleyen ortam
Diğer yandan siyasi analist Ali es-Sibiti, Hizbullah'ın siyasi zamanlamaya göre DEAŞ hücrelerini harekete geçirdiği yönündeki söylentilerin, onun imajını zedelemek ve terörle mücadelede oynadığı gerçek rolü gözden kaçırmak için yapılan bir girişimden ibaret olduğunu öne sürdü.
Şarku'l Avsat'ın Independent Arabia'dan aktardığı analize göre Hizbullah’ın ‘Suriye ve Lübnan'da tekfirci gruplarla mücadelede büyük bedeller ödediğini ve DEAŞ kartını kullanmaya gerek duymadığını, aksine sahada bu gruplara karşı savaştığını söyleyen Sibiti, “DEAŞ hücrelerinin ortaya çıkarılmasının zamanlaması ile Hizbullah’ın bu hücreleri kullandığı suçlaması arasında bir bağlantı kurmak, gerçekçi veya güvenlik açısından hiçbir temeli olmayan siyasi bir sonuçtur. Çünkü bu hücrelerin üyelerini tutuklayan ve soruşturmayı yapan devletin yasal kurumlarıdır. Terörle mücadele için etkili bir güvenlik ve siyasi destek olmasaydı, ordunun istihbarat müdürlüğü, karmaşık ve tehlikeli bir ağı yöneten Kasura gibi bir kişiyi tutuklayamazdı” şeklinde konuştu.
Sibiti, son olarak şunları söyledi:
“DEAŞ'ın bugün oluşturduğu tehlike, radikal düşünceleri besleyen ortamın halen var olduğunu teyit ediyor. Fakat bu ortam Hizbullah tarafından yaratılmamış ve onun çıkarlarına da hizmet etmiyor. Aksine, Lübnan'ın düşmanları tarafından Lübnan'a baskı uygulamak için kullanılıyor. Hizbullah ise bu terörizmi beslemek yerine caydırmak için çaba harcıyor.”
