Mısır'da yeni koronavirüs varyantının yayılma riskleri

Yeni varyanta ilişkin ilk iki enfeksiyonun duyurusu yapıldı.

Mısır, iki yeni koronavirüs mutantı vakasının tespit edildiğini duyurdu. (arşiv - Reuters)
Mısır, iki yeni koronavirüs mutantı vakasının tespit edildiğini duyurdu. (arşiv - Reuters)
TT

Mısır'da yeni koronavirüs varyantının yayılma riskleri

Mısır, iki yeni koronavirüs mutantı vakasının tespit edildiğini duyurdu. (arşiv - Reuters)
Mısır, iki yeni koronavirüs mutantı vakasının tespit edildiğini duyurdu. (arşiv - Reuters)

Mısır Sağlık ve Nüfus Bakanlığı perşembe günü yaptığı açıklamada, yapılan testlerde iki vatandaşın yeni koronavirüs varyantı (JN.1) ile enfekte olduklarının tespit edildiğini duyurdu. Sağlık durumlarının stabil olduğunu ve hastalık semptomları nedeniyle hastaneye yatırılmaları için gerek bulunmadığı kaydedildi. Hastalığın hafif bir üst solunum yolu enfeksiyonu ile ilgili olduğu belirtilen açıklamada yeni mutantın yayılmasına ilişkin uyarılar da yapıldı.

Mısır Sağlık Bakanlığı, Facebook üzerinden yaptığı paylaşımla ülkedeki epidemiyolojik durumu dikkatle izlediğini belirterek grip ve rinovirüs grubu gibi solunum sistemini enfekte eden virüslerden biri olduğu için koronavirüs ile mücadeleye yönelik sağlık tavsiyelerinde herhangi bir değişiklik olmadığını kaydetti. Solunum sistemini enfekte eden diğer virüslerden farklı herhangi bir önlem alınmasının gerekli olmadığı vurgulandı.

Bakanlık, ellerin ve yüzeylerin sürekli dezenfekte edilmesi, enfekte kişilerin evden çıkmamaları, dışarı çıkmaları gerekiyorsa maske takmaları, tesisler ve konutlar için iyi havalandırma sağlanması, kalabalık, iyi havalandırılmayan yerlerde bulunulmaması ve bulunulması gerekiyorsa maske takılması çağrısı yaptı.

Uluslararası Misr Üniversitesi Sağlık Ekonomisi ve Epidemiyoloji Profesörü Dr. İslam Anan da Şarku’l Avsat'a yaptığı açıklamada şunları söyledi:

"Virüsün şiddetinde bir fark yok, Omikron kadar sert ve çok hızlı yayılıyor. Enfeksiyonların sayısı tam olarak bilinmese de bir doğrulukla sayamasak da sadece ABD’de her beş Kovid-19 vakasından birinde bu varyantın olduğuna dair tahminler var. Virüs şu an Mısır da dahil olmak üzere tüm ülkelere ulaştı."

Yeni varyantla enfeksiyon vakalarının sayısının artmasını bekleyen Anan, Kovid-19'un önümüzdeki dönemde yeniden yayılacağı uyarısında bulundu ve yeni varyantın aşılardan kurtulma yeteneğinin önceki diğer viral varyantlara göre artabileceğini söyledi. Ancak halen aşıların hastalığın ilerlemesini ve hastaneye yatış ihtiyacını önlemede oldukça etkili olması nedeniyle varyantın geniş çapta yayılmayacağını vurguladı.

İslam Anan açıklamasının devamında yaşlılar ile yüksek tansiyon ve diyabet hastalarının dikkatli olmalarını, kalabalık yerlerden kaçınmalarını ve maske takmaya özen göstermelerini tavsiye etti. Kovid-19 semptomları görülürse doktorlar tarafından önerilen ilaçların alınmasının ve sağlık durumu ağırlaşırsa hastaneye gidilmesinin önemine dikkat çekti.

Yeni koronavirüs varyantının şu an ABD’deki Kovid-19 vakalarının yaklaşık yüzde 20'sini oluşturduğu tahmin ediliyor. Dünya Sağlık Örgütü kısa bir süre önce JN.1 suşunu ‘endişe verici’ olarak nitelendirdi. Örgüt bu suşu yakından izliyor ancak henüz yüksek riskli olanlar izleme listesine eklemedi.

Bununla birlikte kuruluş, yeni türün hızla yayıldığı ve insanların bir araya geldiği aile etkinliklerinde, toplantılarında kapalı mekanlarda ve restoranlarda daha fazla zaman geçirilen kış aylarında enfeksiyonlarda hafif bir artışa yol açabileceği konusunda uyardı.

San Francisco'daki California Üniversitesi'nde solunum hastalıkları konusunda uzman olan Dr. Chen Hong, bir hafta önce üniversitenin internet sitesine şu açıklamayı yaptı:

“JN.1 semptomlarının Kovid-19 varyantlarının Omikron ailesinin diğer üyelerinin semptomlarına benzer olduğuna inanılıyor. Hastalık genellikle iltihaplanma ile başlıyor. Boğazda tıkanıklık ve kuru öksürük bunu takip ediyor. İnsanlar ayrıca burun akıntısı, yorgunluk, baş ağrısı, kas ağrısı, ateş, ishal ve koku alma duyusunda değişiklik gibi başka semptomlar da yaşayabiliyor. Ancak belki de semptomlardan daha önemli olan, bu semptomlardan mustarip olan kişinin bağışıklığı. 75 yaşın üzerinde olan veya bağışıklığı zayıf olan ve yakın zamanda Kovid-19 aşısı olmamış bir hasta, nefes almada zorluk gibi daha ciddi semptomlar yaşayabilir ve daha çok hastalanabilir.

Hong, yeni varyant hakkındaki endişelere yönelik de şunları söyledi:

"Yeni varyantın diğer Omikron varyantlarına kıyasla daha ağır hastalıklara, hastaneye yatma ihtiyacına ya da daha yüksek ölüm oranına neden olduğuna dair herhangi bir kanıt bulunmuyor.”



Lübnan'daki çağrı cihazı patlamalarının ardından... Cep telefonlarımız uzaktan patlatılabilir mi?

Lübnan'daki çağrı cihazı patlamalarının ardından insanlarda cep telefonlarının saldırıya uğraması ve patlaması korkusu hakim (AFP)
Lübnan'daki çağrı cihazı patlamalarının ardından insanlarda cep telefonlarının saldırıya uğraması ve patlaması korkusu hakim (AFP)
TT

Lübnan'daki çağrı cihazı patlamalarının ardından... Cep telefonlarımız uzaktan patlatılabilir mi?

Lübnan'daki çağrı cihazı patlamalarının ardından insanlarda cep telefonlarının saldırıya uğraması ve patlaması korkusu hakim (AFP)
Lübnan'daki çağrı cihazı patlamalarının ardından insanlarda cep telefonlarının saldırıya uğraması ve patlaması korkusu hakim (AFP)

Lübnan genelinde Hizbullah çağrı cihazları ve telsizlerine yönelik eşi benzeri görülmemiş güvenlik ihlali ve salı ile çarşamba günleri binlerce eş zamanlı patlama, kişisel cep telefonlarının ne kadar tehlikeli olduğu ve nasıl uzaktan patlatılabildiği konusunda birçok soruyu gündeme getirdi.

Cep telefonu bataryaları son derece yanıcı kimyasallardan üretilir, ancak bir kontrol ünitesi doğrudan bataryaya bağlıdır ve bataryayı güvende tutmak için özel bir yazılımla donatılmıştır.

DeepSAFE Technology'nin kurucusu ve McAfee, Intel ve Nokia'da güvenlik ve koruma araştırmaları eski başkanı olan Ahmed Sallam'a göre bu kontrol ünitesi, en önemlisi tüm üniteyi bataryanın sıcaklığını ateşleme noktasına yükseltebilecek kötü amaçlı yazılım içeren başka bir ünite ile değiştirmek olan çok sayıda hackleme yöntemi ile kötü niyetli olarak manipüle edilebilir. Bu, Lübnan vakasında olduğu gibi belirli cihazları hedef almak için yapılabilir.

grbtny
Lübnan'daki çağrı cihazı patlamalarında hayatını kaybedenler için düzenlenen cenaze töreninden (AFP)

Şarku’l Avsat'a konuşan Sallam, “Kötü niyetli bir şekilde üretilebilen bataryalar da var. Bunlar ya sıcaklığı belirli bir dereceye yükselterek ya da patlatma sistemini harekete geçiren bir ünite aracılığıyla ateşlenebilen patlayıcı maddeler içerirler. Tüm bunlar, radyo dalgaları ya da herhangi bir kablosuz elektrik dalgası yoluyla uzaktan sinyal alabilen harici bir iletişim ünitesi ile bataryaya içeriden bağlı çok küçük bir kontrol ünitesi yerleştirilerek yapılabilir” ifadelerini kullandı.

Sallam sözlerini şöyle sürdürdü: “Dış dünya ile iletişim olmasa da patlamalar senkronize edilebilir. Kötü amaçlı yazılım, tıpkı saatli bombaların çalıştığı gibi, tüm patlamaların aynı anda gerçekleşmesi için belirli bir anı bekleyebilir.”

Los Angeles'taki California Üniversitesi Kimya Bölümü'nde yardımcı doçent olan ve pil geliştirme ve üretiminde uzmanlaşmış bir ABD şirketi olan Nanotech Energy'nin bilim ve teknoloji şefi Maher el-Kady, “Lübnan'daki patlamalar tesadüfen değil, kasıtlı olarak meydana geldi. Büyük olasılıkla cihazlara uzaktan etkinleştirilen bir kontrol devresi yerleştirilmişti. Bu da patlamaların senkronizasyonunu açıklıyor” şeklinde konuştu.

cdvfgthy
Lübnan Ordusu tehlikeli gördüğü telsiz ve çağrı cihazlarını imha etmek üzere topluyor. (AFP)

Şarku’l Avsat'a açıklamalarda bulunan el-Kady, “Herhangi bir bataryanın patlamasına yol açabilecek birkaç mekanizma vardır. Bunlardan ilki, mobil cihazın ya da elektrikli otomobilin bataryaya metal bir cismin girmesine yol açan bir kazaya maruz kalması ya da batarya parçalarının sıkışmasına ve parçalarının tahrip olmasına yol açan yüksek orandaki basınç yahut da bataryanın yüksek bir yerden düşerek parçalarının tahrip olmasıdır. İki olasılık daha var: Birincisi bataryanın sıcaklığının çok yüksek oranlara çıkmasına neden olarak patlamasına yol açan harici bir katalizörün varlığı ve ikincisi de bataryanın içindeki pozitif terminalin negatif terminale bağlanmasına yol açan harici bir etkileyicinin varlığıyla ilgili” ifadelerini kullandı.

Uzmanlara göre cep telefonları hacklenebilir. Ayrıca üretim ya da tedarik aşamalarından herhangi birinde ya da internet üzerinden erişilerek patlatılmak üzere içlerine kötü niyetli yazılımlar entegre edilebilir.

El-Kady, kasıtlı bir dış neden olmaksızın, üretim hataları nedeniyle bir pilin patlama olasılığının 10 milyon pil başına bir pili geçmediği konusunda kamuoyuna güvence verirken, pillerin 150 santigrat derecenin üzerine çıkabilen yüksek sıcaklıklara dayanmasını sağlamak için titiz testler yapıldığını da belirtti. Ancak bu durum, çağrı cihazlarında ve modern mobil cihazlarda bulunan lityum-iyon pilleri ‘saatli bomba’ olarak tanımlamasına engel olmadı. “Pil patlamalarının neden olduğu hasar, pilin boyutuna ve kullanıcının konumuna veya insan vücudunun hayati organlarından herhangi birine ne kadar yakın olduğuna bağlıdır” diyen el-Kady, elektrikli arabalar söz konusu olduğunda durumun daha da kötüleşeceğini, çünkü batarya boyutlarının bir cep telefonu bataryasının 5 bin ila 7 bin katına ulaşabileceğini belirtti.

Tedarik zincirleri

Yaşananların tekrarlanmasının nasıl önlenebileceği konusunda ise Sallam, tedarik zincirinin güvence altına alınması gerektiğine işaret ederek, Lübnan'a gelen cihazlarda olası değişiklikleri kontrol etmenin ve içlerine yeni bileşenler yerleştirilip yerleştirilmediğini test etmenin birçok yolu olduğunu açıkladı.

 

ascdvrg
Lübnan'daki çağrı cihazı patlamalarının ardından insanlarda cep telefonlarının saldırıya uğraması ve patlaması korkusu hakim (AFP)

Teknik olarak, hassas bir terazi kullanılarak, ne kadar küçük olursa olsun cihazın ağırlığındaki herhangi bir değişiklik tespit edilebilir, böylece üzerinde herhangi bir değişiklik yapılıp yapılmadığı anlaşılabilir. Bu hassas terazi, başta batarya olmak üzere her bir birimin ağırlığını doğru bir şekilde hesaplamak için kullanılmalıdır. X-ray ve CT Scan gibi radyolojik cihazların yanı sıra patlayıcılar için kimyasal tespit üniteleri de kullanılabilir ve tüm bu teknik araçlar genellikle havaalanlarının içinde kullanılır. “Lübnan örneğinde meselenin ele alınışında büyük bir güvenlik açığı olduğunu düşünüyorum” diyen Sallam, herhangi bir patlayıcı maddenin varlığını ya da yokluğunu teyit etmek için kullanılabilen teknolojilerin mevcut olduğunu vurguladı.

fvrbgty
Çağrı cihazı patlamalarının kurbanları (AP)

Medya kuruluşlarına göre, Lübnan'daki çağrı cihazları Tayvanlı bir şirket tarafından tasarlanmış ve Avrupa'da bilinmeyen başka bir şirkete üretim lisansı verilmişti. Bu nedenle üretim güvenliği ve uygulama kalitesi ile ilgili konular tespit edilememiş olabilir.

Genel olarak çağrı cihazları, ister alıcı uçta tek yönlü bir bağlantı olsun, ister alıcı ve verici uçta iki yönlü bir bağlantı olsun, iletişim sürecini kontrol etmek için bir sunucuya ihtiyaç duyar. Ancak Sallam'a göre bu sunucular veri tabanlarına sahip ve genellikle siber saldırılara ve hacklere karşı savunmasız olan dijital işletim sistemlerini çalıştırıyor.

“Çağrı cihazları tedarik zinciri boyunca değiştirilebilir, aynı şey sunucular için de geçerli olabilir” diyen Sallam, cihazların kendilerinin de değiştirilebileceğini ve üretim süreçleri ya da nakliye ve tedarik zincirleri sırasında ‘kötü niyetli’ yazılımlar eklenebileceğini açıkladı.