UNRWA finansmanı nasıl siyasallaştı?

UNRWA’nın cezalandırılması, bağışçıların diğer uluslararası kuruluşlar tarafından gerçekleştirilen ihlalleri görmezden gelmesiyle çelişiyor.

Batılı bağışçıların UNRWA finansmanını siyasi bir araç olarak kullandığı görüşü hız kazandı. (Reuters)
Batılı bağışçıların UNRWA finansmanını siyasi bir araç olarak kullandığı görüşü hız kazandı. (Reuters)
TT

UNRWA finansmanı nasıl siyasallaştı?

Batılı bağışçıların UNRWA finansmanını siyasi bir araç olarak kullandığı görüşü hız kazandı. (Reuters)
Batılı bağışçıların UNRWA finansmanını siyasi bir araç olarak kullandığı görüşü hız kazandı. (Reuters)

Birleşmiş Milletler Yakın Doğu’daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Çalışma Ajansı (UNRWA), 17 Batı ülkesi tarafından finansmanın askıya alınmasının ardından hizmetlerini birkaç hafta içinde durdurabileceğini bildirdi. Finansmanın durdurulması kararı, Batılı bağışçıların diğer BM ajanslarının veya barış operasyonlarının finansmanı konusunda daha önce attıkları adımlardan farklılıklar arz etmesiyle ilgili soruları gündeme getiriyor. Peki, cinsel saldırı iddiaları, yolsuzluk veya savaş suçlarına karışma suçlamaları ortaya çıktığında finansman, yardımların politikleştirilmesi yoluyla baskı aracı olarak kullanılıyor mu?

Gerçek tehlike

UNRWA'nın, Şubat ayının sonunda Gazze Şeridi'ndeki hizmetlerini durdurma olasılığına dikkat çekmesi şaşırtıcı değildi, Aralarında ABD'nin de bulunduğu en az 17 ülke, geçtiğimiz 7 Ekim’de Hamas'ın başlattığı saldırının ardından İsrail ordusu tarafından hedef alınması nedeniyle çeşitli ihtiyaçların eksikliğinden büyük sıkıntı çeken Gazze Şeridi’nin yanı sıra Batı Şeria, Ürdün, Lübnan ve Suriye'ye yayılan Filistinli mültecilere yardım sağlamaktan sorumlu uluslararası kuruluşa sağlanan fonları askıya aldı. İsrail, 12 UNRWA çalışanının söz konusu saldırıya katıldığını iddia etti. Bu durum, Batı'daki bağışçı ülkelerin finansmanı durdurmasına yol açtı. UNRWA, suçlanan tüm 12 çalışanı da işten çıkarmış olmasına rağmen Batılı ülkeler halen finansmanı askıya almış durumda.

Fotoğraf Altı: UNRWA, Gazze Şeridi'ndeki hizmetlerini şubat ayı sonuna kadar durdurmak zorunda kalabileceği konusunda uyardı. (Reuters)
UNRWA, Gazze Şeridi'ndeki hizmetlerini şubat ayı sonuna kadar durdurmak zorunda kalabileceği konusunda uyardı. (Reuters)

ABD'nin 121 milyon dolarlık katkısı, UNRWA'nın yıllık 1,2 milyar dolarlık bütçesinin sadece küçük bir kısmını oluşturmasına rağmen ajansın yıllık bütçesinin büyük kısmını diğer bağışçılar toplu olarak sağlıyor. Buna rağmen, ABD 120,7 milyon doları UNRWA'ya aktardığı ve geriye kalan 300 bin doları İsrail'in iddiaları üzerine askıya aldığı için finansal desteğini geçici olarak durdurmasının önemini küçümsedi. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, bu iddiaları ABD'nin bağımsız olarak teyit etmediğini ancak oldukça güvenilir bulduklarını belirtti.

ABD Kongresi'ndeki insan hakları grupları ve ilerici Demokratların UNRWA'ya sağlanan finansmanı askıya alma kararını eleştirmesine rağmen Dışişleri Bakanlığı bir sonraki ödemeyi yaz başında yapmayı planlamıştı. Dışişleri Bakanlığı için yeni bir bütçenin onaylanabilmesi için Kongre'de uzun süredir devam eden bütçe krizinin ne zaman sona ereceği belli değil. Gerçek soru ise Kongre'nin, İsrail'e karşı önyargılı olduğunu iddia eden birçok Cumhuriyetçi tarafından kınanan bir ajans için ne kadar para onaylamaya hazır olacağı ile ilgilidir. Temsilciler Meclisi'nin bazı üyelerinin UNRWA'yı kınaması ve yeniden yapılandırılması veya değiştirilmesi yönünde çağrıda bulunması, bu belirsizliği doğruluyor.

Açık bir çelişki

Ancak Maine Üniversitesi'nde Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Profesörü Nicholas R. Micinski ve Rice Üniversitesi'ndeki Baker Enstitüsü'nde baş araştırmacı olan Kelsey Norman gibi Batılı araştırmacılar, UNRWA'nın finansmanının askıya alınmasının, diğer uluslararası örgütlere veya barış güçlerine yönelik ciddi ihlallerle ilgili önceki Batı eylemleriyle uyumlu olmadığını belirtiyorlar. Batılı bağışçılar, diğer BM ajanslarına veya barış güçlerine yönelik cinsel saldırı, yolsuzluk veya savaş suçları suçlamalarıyla karşı karşıya kaldığında finansmanı durdurmadılar.

Örneğin, AP ve diğer medya kuruluşları, Birleşmiş Milletler barış gücü tarafından Haiti'de gerçekleştirilen şok edici saldırı ve cinsel istismar hakkında güvenilir raporlar yayınladılar. 2015 yılında, BM, kadınları ve kızları cinsel istismar etmek ve onlara saldırmakla suçlanan askerlerin uluslarını açıklamaya başladı. Ayrıca mağdurlar için ruhsal bakım ve diğer hizmetler için bir fon ve programlar oluşturdu. Ancak barışı koruma operasyonlarına fon sağlayan bağışçılar bu faaliyetlere herhangi bir zaman boyunca bu ihlaller nedeniyle finansman sağlamadılar.

ABD'nin New York eyaletindeki Güney Bölgesi Başsavcılığı'na göre eski Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Başkanı John W. Ashe ve beş diğer kişi, Çinli ticari çıkarları desteklemek amacıyla 2013 ve 2014 yıllarında 1,3 milyon dolarlık rüşvet, para aklama ve vergi kaçakçılığı şemasıyla suçlandı. Bu, uluslararası örgütün finansmanının askıya alınması için herhangi bir adım atılmadı.

Buna ek olarak, uluslararası insan hakları örgütlerinin raporları, Bosna'daki Birleşmiş Milletler Barış Gücü’nün kötü yönetildiğini gösterdi. 1995 yılında, eski Yugoslavya'nın dağılmasının ve uluslararası güçlerin ‘güvenli bölgeler’ ilan ettiği bölgeleri koruyamamasının ardından Birleşmiş Milletler askerlerinin müdahale etmediği bir ortamda Sırp güçlerinin Srebrenitsa şehrine kolayca saldırmasına ve Bosnalı Müslüman erkek ve çocukların binlercesinin sistematik olarak topluca infaz edilmesine, taciz edilmesine, dövülmesine, infaz edilmesine ve soyulmasına izin verildi. Hollanda Savunma Bakanlığı'nda kayıp Bosnalı erkek ve oğlan çocuklarına ilişkin önemli bir listenin kaybedildi ve Bosnalı Sırp askerlerin Hollanda BM güçleri önünde yargısız infazlara katıldığını gösteren bir video kasetin imha edildi. Ancak Batılı bağışçılar barış güçlerine olan finansmanlarını kesmediler.

Finansman politik bir araçtır

Buna karşılık, fon sağlamaya devam eden Norveç ve İspanya dışındaki Batılı bağışçılar, UNRWA finansmanını siyasi bir araç olarak kullanıyor gibi görünüyor. UNRWA finansmanını siyasi bir araç olarak kullanıyorlar çünkü finansmanın kesilmesi Gazze'deki 1,7 milyon Filistinli mültecinin yanı sıra, çoğu UNRWA altyapısından yararlanan, mülteci statüsü olmayan 400 bin Filistinliyi de etkileyecek.

Teoride mülteci yardımının ve genel olarak insani yardımın tarafsız ve tarafsız olması beklenirken, göç ve uluslararası ilişkiler uzmanları, müttefiklerin ödüllendirildiği ve düşmanların cezalandırıldığı finansmanın sıklıkla bir dış politika aracı olarak kullanıldığını doğruluyor. Bu bağlamda, UNRWA finansmanındaki azalma, mültecilere, özellikle de Filistinli mültecilere sağlanan yardımın daha geniş bir şekilde siyasallaştırılması modeliyle tutarlı görünüyor. Filistinlilerin durumunu ve karşılaştıkları tehlikeleri anlatabilmek için UNRWA'nın kuruluşundan günümüze kadar olan uluslararası siyasi iklimin anlatılması gerekiyor.

UNRWA’nın görevi

Birleşmiş Milletler Yakın Doğu’daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Çalışma Ajansı (UNRWA), 1948'de İsrail'in kurulmasından sonra ve ardından gerçekleşen Arap-İsrail savaşından önce, yaklaşık 750 bin Filistinlinin sınır dışı edilmesinden veya evlerinden kaçmasından iki yıl sonra kuruldu. UNRWA kurulmadan önce uluslararası ve yerel kuruluşlar yerinden edilmiş Filistinlilere hizmet veriyordu. Ancak mülteci kamplarında hüküm süren aşırı yoksulluk ve sefil durumu inceledikten sonra, tüm Arap ülkeleri ve İsrail'in de dahil olduğu Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 1949'da UNRWA’nın kurulması yönünde oy kullandı.

O tarihten bu yana, Ürdün, Lübnan, Suriye'nin yanı sıra Batı Şeria ve Gazze Şeridi'ndeki beş bölgede yaşayan altı milyon Filistinliye gıda, tıbbi bakım, eğitim ve bazı durumlarda barınma sağlayan temel yardım kuruluşu haline geldi.

Ancak Nekbe olarak bilinen Filistinlilerin kitlesel yerlerinden edilmeleri, mülteciyi 1 Ocak 1951'den önce Avrupa'da meydana gelen olaylar nedeniyle haklı nedenlere dayanan zulüm korkusu taşıyan herkes olarak tanımlayan 1951 Mülteci Sözleşmesi'nin yayınlanmasından önce meydana geldi. Tanımı dünya çapındaki mültecileri kapsayacak şekilde genişleten 1967 Protokolüne rağmen Filistinliler, mültecileri koruyan temel uluslararası sistemin dışında kalıyor.

Filistin mültecilerine hizmet sunma sorumluluğunu Ürdün üzerine alan UNRWA'nın yanı sıra Birleşmiş Milletler, 1948'de Filistin'e özgü bir Uzlaştırma Komitesi kurdu. Bu komite, uzun vadeli siyasi bir çözüm bulmak ve mültecilerin ülkelerine geri dönüşünü kolaylaştırmak, ekonomik ve sosyal olarak yeniden yerleşmelerini sağlamak ve tazminat ödemelerini teşvik etmek amacıyla oluşturuldu.

Bu nedenle, UNRWA'ya diğer mülteci durumlarında geleneksel kalıcı çözümler bulma baskısı için resmi bir yetki verilmedi ve bunun yerine, Filistin'e özgü Uluslararası Uzlaştırma Komitesi bu konuda sorumlu oldu. Bu komite, ABD'nin arabuluculuğunda başlayan barış süreçleriyle birlikte önemini yitirmeden önce birkaç yıl boyunca etkin bir şekilde çalışmıştı.

UNRWA politik midir?

UNRWA, bir Birleşmiş Milletler kuruluşu olmasına rağmen, kurulduğu günden bu yana, özellikle de Filistinliler ile İsrailliler arasındaki gerilimin arttığı dönemlerde, siyasi olumsuzluklara karşı savunmasız kaldı. Bu nedenle görünüşte politik değildir ancak siyasi eylemleri nedeniyle Filistinliler ve İsrailliler ile ABD dahil bağışçı ülkeler tarafından defalarca eleştirildi. UNRWA, eğitim, sağlık ve altyapı da dahil olmak üzere beş faaliyet alanında devlet benzeri işlevler yerine getiriyor, ancak siyasi veya güvenlikle ilgili faaliyetlerin gerçekleştirilmesiyle ilgili görev alanı sınırlı.

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığına göre Filistinlilerin UNRWA'ya itirazları, başlangıçta örgütün ev sahibi ülkelerdeki mültecilerin ekonomik entegrasyonunu sağlamaya odaklanmasından kaynaklandı.BM Genel Kurulu'nun 194 sayılı kararını Filistinli mültecilerin memleketlerine dönüşünü teşvik eden resmi olarak kabul etmesine rağmen BM, Birleşik Krallık ve ABD yetkilileri, Filistinlilerin ev sahibi ülkelerde yerleştirilmesi ve entegrasyonu için çözümler aradılar. Bu, Filistinli mültecilerin ve İsrail-Filistin çatışmasının daha geniş çerçevesinde politik olarak uygun bir çözüm olarak görüldü. Bu nedenle, Filistinliler UNRWA'nın büyük ölçüde siyasi bir karaktere sahip olduğunu ve çıkarlarına karşı aktif bir şekilde çalıştığını düşündüler.

Sonraki yıllarda, eleştiriler İsrail ve Batı'dan geldi. UNRWA, Filistinli mültecilerin talebi üzerine ana odak noktasını istihdam sağlamaktan eğitime çevirdi. Ancak sağladığı eğitim materyalleri, İsrail tarafından Filistin mücadelesine ilişkin fikirlerin geliştirilmesi için ek bir yakıt olarak görülüyor ve bu materyallerin şiddeti teşvik ettiği düşünülüyor. Bu nedenle, İsrail hükümeti, 1967'den beri işgal ettiği Gazze ve Batı Şeria'daki eğitim materyallerini incelemekte ve onaylamakta ısrar etti.

İsrail uzun süredir UNRWA'nın mülteci kamplarındaki ve eğitim sağlamadaki rolüne şüpheyle yaklaşıyordu. Örgütün uluslararası olarak finanse edilen operasyonları, İsrail'in işgalci güç olduğu göz önüne alındığında, Tel Aviv'in örgütün yerine sağlamakla yükümlü olacağı hizmetler aracılığıyla İsrail'e her yıl milyonlarca dolar tasarruf sağlıyor.

UNRWA'nın ana bağışçısı olan ABD ve diğer Batılı ülkeler, 1960'lı yıllardan bu yana, mülteciler arasında radikalizm olarak tanımlanan durumu önlemek için yardım kullanma isteklerini dile getirdiler. Artan silahlı muhalif grupların varlığına yanıt olarak, ABD, 1970 yılında, bu kuruluşa yönelik yardımlarını bağlayan bir madde ekledi. Bu madde, ABD'nin finansal katkılarının herhangi bir kısmının, ‘Filistin Kurtuluş Ordusu’ veya diğer benzer örgütlerde askeri eğitim alan herhangi bir mülteciye yardım sağlamak için kullanılmamasını sağlamak için UNRWA'nın her türlü önlemi almasını gerektiriyor.

Bu temelde, UNRWA, ev sahibi hükümetlerin ve İsrail'in büyük çoğunluğu Filistinli olan 30 bin kişi de dahil olmak üzere inceleme yapabilmesi için çalışanlarının isimlerinden oluşan yıllık bir liste yayınlayacak kadar bu gerekliliğe bağlılığını sürdürüyor.

Temsil ettiği ülkelerle ilgili güvenlik endişeleri nedeniyle, UNRWA'nın etkinlikleri ve çalışanları hakkında İsrail ve uluslararası gözlemci gruplar arasında dikkat çeken tartışmalar yaşandı. Bu tartışmalar sonucunda, Filistinli çalışanların UNRWA içindeki ve dışındaki sosyal medya etkinlikleri dâhil olmak üzere faaliyetleri yakından izlendi ve belgelenmeye başlandı.

İlk defa değil

Filistinlilerle ilgili uluslararası bir örgütün finansmanının son zamanlarda dondurulması, ABD'nin ilk fon durdurması değil. 2011'de, UNESCO adlı kuruluşun tüm eğitim ve kültürel programlarını dünya çapında sunan bir kuruluş olan UNESCO’ya yönelik tüm finansmanını kesmişti. Bu karar, UNESCO'nun Filistin'in tam üyeliğini kabul ettiği bir oylamadan sonra alınmıştı.

Eski Başkan Barack Obama yönetimi, bu adımı, 1990'larda çıkarılan bir ABD yasası gereğince, Filistin'in tam üyelik kabul eden herhangi bir Birleşmiş Milletler kuruluşuna fon sağlamayı durdurma yönündeki iddialarla savundu. Bu adımın etkisi oldukça ciddi oldu. Sadece dört yıl içinde, UNESCO'nun personel sayısını yarıya indirme ve operasyonlarını kısmalara zorunlu kalma durumunda kaldı. Daha sonra, eski Başkan Donald Trump, ABD'yi UNESCO'dan tamamen geri çekme kararı aldı.

2018'de, Trump yönetimi geçici olarak 60 milyon dolarlık katkısını UNRWA'ya askıya aldı. Trump, geçici durdurmanın Filistinlileri müzakereye zorlamak için siyasi baskı yaratacağını iddia etti. Ancak Başkan Joe Biden, ABD'nin katkılarını 2021'de UNRWA'ya yeniden başlatmaya karar verdi.

Mülteci yardımının siyasallaştırılması

Ancak mülteci finansmanının siyasallaştırılmasından zarar görenler yalnızca Filistinliler değil. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra ülkeler mültecilere yardım etmek için çeşitli uluslararası kuruluşlar kurdu. Ancak bazı grupları mülteci tanımının dışında tuttu. Örneğin ABD, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra yerinden edilmiş kişilerin yeniden yerleştirilmesine yardımcı olmak için Birleşmiş Milletler Yardım ve Rehabilitasyon İdaresi'ni finanse etti. Ancak Sovyet vatandaşlarının zorla anavatanlarına geri gönderilmesi yönündeki Sovyet baskısına direndi.

ABD ayrıca, Sovyet nüfuzunu aşmak için Uluslararası Göç Örgütü'nün öncülü olan ayrı bir örgüt oluşturdu ve mülteci finansmanı operasyonları, BM kuruluşlarına yapılan gönüllü katkılar nedeniyle siyasallaştırıldı. Bazı kurumlar BM aidatlarından fon elde ediyor ancak UNRWA'nın yanı sıra Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği ve Uluslararası Göç Örgütü fonlarının çoğunu üye devletlerin gönüllü katkılarından alıyor.

Dolayısıyla bu mali katkılar belirli faaliyetlere veya yerlere tahsis edilebilir; ABD veya Avrupa Birliği gibi önde gelen bağışçılar, mültecilere hangi yardımın alınacağı ve hangilerinin alınmaması gerektiği konusunda kendi koşullarını dikte edebilir. 

Tahsis edilen katkılar, 2022 yılında Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği bütçesinin yaklaşık yüzde 96'sını, Uluslararası Göç Örgütü bütçesinin yüzde 96'sını ve UNRWA finansmanının yüzde 74'ünü oluşturdu. Sonuç olarak, UNRWA'nın finansmanında yaşanacak herhangi bir azalma, savaş nedeniyle pek çok kişinin açlık, hastalık ve yerinden edilmeyle karşı karşıya olduğu bir dönemde, UNRWA'nın Gazze'deki Filistinli mültecilere hizmet etme imkanlarını etkileyecektir.

*Bu haber Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrildi.



İsrail'de endişe verici istatistikler: Göç edenlerin sayısı geri dönenlerin iki katından fazla

Ailesi ve arkadaşları, 7 Ekim 2023'teki saldırıda hayatını kaybeden bir İsraillinin cenazesinin, İsrail'in güneyindeki Kibbutz Kfar Aza'daki evinin yakınına nakledilmesinin ve yeniden gömülmesinin ardından anma törenine katıldı. (Reuters)
Ailesi ve arkadaşları, 7 Ekim 2023'teki saldırıda hayatını kaybeden bir İsraillinin cenazesinin, İsrail'in güneyindeki Kibbutz Kfar Aza'daki evinin yakınına nakledilmesinin ve yeniden gömülmesinin ardından anma törenine katıldı. (Reuters)
TT

İsrail'de endişe verici istatistikler: Göç edenlerin sayısı geri dönenlerin iki katından fazla

Ailesi ve arkadaşları, 7 Ekim 2023'teki saldırıda hayatını kaybeden bir İsraillinin cenazesinin, İsrail'in güneyindeki Kibbutz Kfar Aza'daki evinin yakınına nakledilmesinin ve yeniden gömülmesinin ardından anma törenine katıldı. (Reuters)
Ailesi ve arkadaşları, 7 Ekim 2023'teki saldırıda hayatını kaybeden bir İsraillinin cenazesinin, İsrail'in güneyindeki Kibbutz Kfar Aza'daki evinin yakınına nakledilmesinin ve yeniden gömülmesinin ardından anma törenine katıldı. (Reuters)

İsrail Merkez İstatistik Bürosu'nun dün yayınladığı verilere göre, önümüzdeki hafta kutlanacak Yahudi Yeni Yılı (Roş Aşana) arifesinde İsrail'in nüfusu 10 milyon 148 bine yükseldi. Bu veriler, geçen yıl ülkeden göç eden İsraillilerin sayısının ilk kez geri dönenlerin sayısını aştığını doğruladı.

Yahudilerin sayısı 7 milyon 758 bine ulaşarak nüfusun yüzde 78,5'ini oluştururken, Arapların sayısı işgal altındaki Kudüs'teki Filistinliler ve Golan Tepeleri'ndeki Suriyeliler dahil olmak üzere 2 milyon 130 bine ulaşarak nüfusun yüzde 21,5'ini oluşturdu. Öte yandan İsrail'de yaklaşık 260 bin yabancı uyruklu vatandaş yaşıyor.

Rakamlara göre, İsrail'in nüfusu geçen Roş Aşana'dan bu yana yaklaşık 101 bin artarak yüzde 1'lik bir nüfus artışı kaydetti.

Merkez İstatistik Bürosu, 2024 yılında İsrail'den kayda değer bir göç dalgası yaşandığını, yaklaşık 82 bin İsraillinin ülkeyi terk ettiğini, İsrail'in ise sadece 31 bin yeni göçmen kabul ettiğini belirtti.

Resmi rakamlara göre, İsrail'in nüfusu 10 milyon 148 bin olarak tahmin ediliyor. Bunların yaklaşık 7 milyon 758 bini Yahudi ve diğerleri (İsrail'in toplam nüfusunun yüzde 78,5'i) ve yaklaşık 2 milyon 130 bini Arap (İsrail'in toplam nüfusunun yüzde 21,5'i). Buna ek olarak, ülkede yaklaşık 260 bin yabancı uyruklu kişi yaşıyor, bu da İsrail vatandaşı sayısının yaklaşık 9 milyon 888 bin olduğu anlamına geliyor.

Doğumlar açısından, İsraillilerin yıllık nüfus artış oranı 2023'teki yüzde 1,6'ya kıyasla yüzde 1,2’ye indi. 20 yaşın üzerindeki Yahudi nüfusun dini dağılımına bakıldığında, yüzde 42,7'si kendilerini dindar olmayan ve seküler, yüzde 21,5'i çok dindar olmayan muhafazakâr, yüzde 12'si dindar muhafazakâr, yüzde 12'si dindar ve yüzde 11,4'ü Haredi (ultra-Ortodoks) olarak tanımladı.

İsrail'e göç konusunda ülke, 2024 yılında 31 bin 100 göçmen kabul ederken, 2023 yılında bu sayı 46 bindi. Yurt dışına göç eden İsrailliler 2023 yılında 55 bin 300 kişi iken, 2024'te 82 bin 800 kişi İsrail'i terk etti; 2023'te 27 bin 800 kişi iken, 2024'te sadece 24 bin 200 kişi ülkeye geri döndü.

İsrail medyası bu istatistikleri olumsuz olarak nitelendirdi. İsrail Kamu Yayın Kuruluşu KAN, göç eden ve geri dönen sayılarının endişe verici olduğunu bildirdi. Kanal 12 televizyonu istatistikleri endişe verici olarak nitelendirirken Maariv gazetesi, “Haberler kötü. İsrailliler İsrail'i terk ediyor” başlığını attı.

İstatistiklerde erkeklerin ortalama yaşam süresi 81,4 yıl, kadınların ise 85,5 yıl olarak belirtilirken, ölüm oranı binde 5,3'e ulaştı.

Ölüm nedenlerinin yüzde 23,5'i kötü huylu hastalıklar (kanser vb.), yüzde 12,2'si ise kalp hastalıklarıydı. 7 Ekim 2023'ten yıl sonuna kadar, savaş nedeniyle bin 267 asker ve sivil hayatını kaybetti; bu, ölümlerin yaklaşık yüzde 2,5'ini oluşturuyor.

Yaşamdan memnuniyet, ekonomik durum ve geleceğe ilişkin değerlendirme konusunda, vatandaşların yüzde 91,1'i yaşamlarından memnun, yüzde 66,1'i ekonomik durumlarından memnun, yüzde 33,5'i mali durumlarından memnun değil ve yüzde 8,8'i mali durumlarından tam anlamıyla memnun değil.

İstatistikler, savaş sırasındaki göç durumunu ve İsrail'deki İsraillilerin durumunu ortaya koydu.

Şarku’l Avsat’ın İsrail medyasından aktardığına göre göçün nedenleri, savaş sırasında güvenlik eksikliği, zorlu ekonomik koşullar ve sosyal bölünmeler.

Rakamlar, dünyadaki Yahudi sayısını içermiyor.

İsrail Yahudi Ajansı’na göre dünyada 15,8 milyon Yahudi bulunuyor ve en büyük Yahudi nüfusu yaklaşık 6,3 milyon ile ABD'de.

Kalan 2,2 milyon Yahudi diğer ülkelerde yaşıyor; en büyük nüfus sırasıyla 438 bin ve 400 bin ile Fransa ve Kanada'da.

Ajans, geçen yılın istatistiklerine göre, İsrail, ABD, Fransa ve Kanada'dan sonra en büyük Yahudi nüfusuna sahip on ülkenin Birleşik Krallık (313 bin), Arjantin (170 bin), Almanya (125 bin), Rusya (123 bin), Avustralya (117 bin), Brezilya (90 bin), Güney Afrika (49 bin), Macaristan (45 bin), Meksika (41 bin) ve Hollanda (35 bin) olduğunu belirtti.

Ajans, istatistiklerin Yahudi olarak kendini tanımlayan veya en az bir ebeveyni Yahudi olan ve başka bir dine mensup olmayan kişilere dayandığını ifade etti.


Yeni İsrail ve yeni Ortadoğu

Donald Trump ve Binyamin Netanyahu, Beyaz Saray'ın girişinde, 4 Şubat 2025 (Reuters)
Donald Trump ve Binyamin Netanyahu, Beyaz Saray'ın girişinde, 4 Şubat 2025 (Reuters)
TT

Yeni İsrail ve yeni Ortadoğu

Donald Trump ve Binyamin Netanyahu, Beyaz Saray'ın girişinde, 4 Şubat 2025 (Reuters)
Donald Trump ve Binyamin Netanyahu, Beyaz Saray'ın girişinde, 4 Şubat 2025 (Reuters)

Elie Kuseyfi

ABD’nin Katar'ın başkenti Doha'da İsrail'in hedeflerine ulaşamadığı görünen saldırısına ilişkin tutumunu özetleyecek olursak Washington'ın bölgedeki müttefiklerinden Doha'da yaşananları önemsiz bir olay olarak görmelerini ve ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio'nun da söylediği gibi, herkesin istediği barışı sağlamak için asıl meselenin Hamas'ın ortadan kaldırılması olduğunu düşünmelerini istediğini söyleyebiliriz. Rubio yaptığı açıklamada, “Herkesin sadece geçtiğimiz hafta Doha'da olanlara değil, bundan sonra olacaklara da odaklanmasını sağlamaya çalışıyoruz” diye ekledi.
Donald Trump yönetiminin zihninde Hamas'ın ortadan kaldırılması, Gazze'de ertesi gün olacaklarla veya her zamankinden daha uzak olan barış süreciyle ilgili değil, daha çok Binyamin Netanyahu'nun kendisi ve belki de tek başına üstlendiğini iddia ettiği tüm Ortadoğu'yu değiştirme görevine bağlı. Aslında, Netanyahu’nun gündemini ABD yönetimine dayatmaya çalışıp çalışmadığı ya da onunla aynı fikirde olup olmadığı bir yana, her iki tarafın da Ortadoğu'yu değiştirme konusunda hemfikir olduğu açık, ancak aralarında temel bir fark var; tıpkı yaklaşık bir yıl önce, kendisi ile bir önceki ABD Başkanı Joe Biden yönetimi arasındaki gerilimin doruk noktasında, BM Genel Kurul toplantılarında söylediği gibi Netanyahu, bu sürecin lideri olarak hareket ediyor ve görevi tek başına üstleniyor. Şimdi Netanyahu, Trump'ın ikinci döneminde daha fazla hareket özgürlüğüne sahip olduğunu hissediyor ve Trump'ın, ihanete uğradığını hisseden Katar'ın konumunu anlamaya çalışsa da Doha'ya saldırdıktan sonra İsrail'in yanında yer alması şaşırtıcı değildi.

Ancak, Ortadoğu’nun Washington için bir öncelik olmadığı, ya da en azından bölgedeki bazılarının inandığı kadar öncelikli olmadığını belirtmekte fayda var. ABD Başkanı Donald Trump'ın ülkesinin önceliklerini yeniden düzenlediği doğru. Örneğin Washington’daki ‘derin devlete’ karşı intikam alma arzusu onun için bir öncelik gibi görünüyordu, ardından Rusya-Ukrayna savaşını sona erdirmek ana hedefi gibi görünüyordu. Trump, Joe Biden yerine kendisi başkan olsaydı bu savaşın 24 saat içinde sona ereceğini vaat etmiş ve savaşın bu kadar uzamayacağını söylemişti. Ancak, Demokrat Partili Biden yönetiminin önceliklerinin başında gelen Çin’in yükselişini kontrol altında tutmanın, Cumhuriyetçi Trump için de en önemli öncelik olmaya devam ettiği ve bu önceliğin köklü bir Amerikan ‘doktrini’ haline geldiği de bir gerçek.

Doha'ya yapılan saldırı, ABD’nin bu bölgeye yönelik herhangi bir stratejisinin İsrail stratejisinden bağımsız olarak var olmasının düşünülemez olduğunu ortaya koydu.

Burada soru değişiyor: Washington, bölgenin kontrolünü İsrail'e devrederek, kendi çıkarları doğrultusunda yeniden şekillendirmesi için mi yoksa Washington’ın diğer haritalar ve dosyalarla meşgul olması, Binyamin Netanyahu’nun bölgesel stratejisini kabul etmediği anlamına mı geliyor? Bu iki soruyu yanıtlamanın zorluğu, İsrail'in Washington'ın sonuçlarına katlanabileceği sürece uygun gördüğü her şeyi yapmaya hazır olduğu varsayımıyla, bölgesel savaşın hem ABD hem de İsrail tarafından nasıl yönetileceğini hayal etmekten bizi alıkoymuyor. Aynı durum İsrail’in Doha'ya saldırısı için de geçerli. Zira Netanyahu, belki de Trump ile koordineli olarak, Washington'ın ABD'nin müttefikine yönelik saldırının sonuçlarını kontrol altına alabileceğini, hatta bundan fayda sağlayabileceğini değerlendirmişti.

dfvg
Katar'ın başkenti Doha’da birkaç patlama sesi duyulduktan sonra yükselen dumanlar, 9 Eylül 2025 (Reuters)

Donald Trump, Doha'da İsrail'i tekrar hedef almayacağına söz verdiğine göre Netanyahu'nun Trump'ın sözünü bozması, oyunlarının sınırlarını aşmaması için çok zor olacak. Ancak Doha'ya yapılan saldırı, ABD’nin bu bölgeye yönelik herhangi bir stratejisinin İsrail stratejisinden bağımsız olarak var olmasının düşünülemez olduğunu ortaya koydu. Diğer bir deyişle, Washington'ın ‘bölgesel barış’ arayışı, barış vizyonunun sadece güç yoluyla gerçekleşebileceğine inanan Trump’ın yönetiminin İsrail'in Filistin topraklarında veya bölgenin tamamında bu barışın temellerini sarsabileceği görüşüyle çelişmiyor. Bu da bölge ülkeleri için en ciddi zorluk. Çünkü Washington'ın İsrail'e tanıdığı manevra alanı, tarihte eşi benzeri görülmemiş bir durum.

İsrail, 5 Haziran 1967'de başlayan Altı Gün Savaşı'ndan sonra ortaya çıkan ve ‘geri çekilme’ sonrasında savaştan çekilen orduların yerine kendisine karşı silahlı örgütlerin ortaya çıkmasına neden olan durumu ortadan kaldırdı ya da ortadan kaldırmaya çok yaklaştığını söyleyebiliriz.

Öte yandan, İsrail'in teknoloji, istihbarat ve askeri alanlardaki üstünlüğü, geçtiğimiz haziran ayında İsrail ile İran arasında 12 gün süren savaşla pekiştirilen bölgedeki güç dengesine dair hiçbir şüpheye yer bırakmıyor. Ancak İsrail’in bu üstünlüğünün İsrail için bir bedeli var. İsrail, özellikle Gazze Şeridi'nde, Hamas'a karşı ‘tam zafer’ sloganı altında bataklığa batmaya devam eden ve çıkış stratejisi görünmeyen açık bir savaşa girdi ve bataklığa batmaya devam ediyor. Bu zafer, artık Gazze'yi Gazzelilerin başına yıkmaktan veya onları zorla sürmekten başka bir anlam ifade etmiyor. Ancak Gazzelilerin topraklarına bağlılığı ve Mısır'ın onların yerinden edilmesine izin vermemesi göz önüne alındığında, onları nereye sürebilir ki?

Aynı durum İsrail'in dünya genelindeki imajı için de geçerli. BM müfettişlerinin salı günü, 2023 yılının ekim ayından bu yana İsrail’in Filistinlileri yok etmek amacıyla Gazze'de soykırım gerçekleştirdiği yönünde bir açıklamada bulunması burada büyük önem taşıyor. BM, Avrupa Birliği (AB) ülkelerinden 25 oy olmak üzere 142 oyla, geçtiğimiz temmuz ayında Suudi Arabistan ve Fransa'nın ortak girişimi ile kabul edilen ‘Filistin Sorununun Barışçıl Çözümü ve İki Devletli Çözümün Uygulanması Hakkında New York Deklarasyonu’nu destekleyen bir kararı kabul etti.

cvfg
ABD’nin New York kentindeki BM genel merkezinde, BM Genel Kurul üyelerinin Filistin sorunu ve iki devletli çözümün uygulanması konusunda verdikleri oyların sayısının gösterildiği ekranlar, 12 Eylül 2025 (Reuters)

Bu karar, BM Güvenlik Konseyi'nde (BMGK) ABD tarafından veto edilebilir. Ancak bu gelişme aynı zamanda geç de olsa, İsrail'in Filistinlilere yönelik saldırganlığına karşı küresel tepkinin önemli bir değişim geçirdiğinin bir kanıtı. Bu değişim geri döndürülemez ve İsrail ile İsraillilerin dünya genelinde karşılaşacakları gelecekteki zorlukların önünü açıyor. Bu zorlukların işaretleri Batı sokaklarında şimdiden görülmeye başladı. Ancak, uluslararası arenada Şarku’l Avsat’ın Al Majalla’dan aktardığı analize göre İsrail'e yönelik bu algı değişikliği İsrail'in saldırganlığına karşı koymak için gerekli araçları ve daha da önemlisi dünyayı anlamak için gerekli araçları anlamada Arap dünyasında da bir değişiklikle birlikte gerçekleşmeli.

İsrail, 5 Haziran 1967'de başlayan Altı Gün Savaşı'ndan sonra ortaya çıkan ve ‘Nekse’ (Toprak Kaybetme Günü) sonrasında savaştan çekilen orduların yerine kendisine karşı silahlı örgütlerin ortaya çıkmasına neden olan durumu ortadan kaldırdı ya da ortadan kaldırmaya çok yaklaştığını söyleyebiliriz. Ancak 1973'teki Ekim Savaşı geçici bir istisna oluşturdu ve bir daha tekrarlanmadı. Filistin’in efsanevi lideri Yaser Arafat'ın, mevcut bölgesel ve uluslararası güç dengesi göz önüne alındığında silahlı mücadelenin bir geleceği olmadığını erkenden fark ettiği ve bu yüzden Oslo Anlaşmaları seçeneğini tercih ettiği şüphe götürmez bir gerçek. Ancak, Arafat’ın bu riske girmenin karşılığını alıp alamadığı bir yana, Oslo Anlaşmalarına sadece İzak Rabin suikastı ve ardından anlaşmanın içeriden baltalanması ile İsrail'den tepki gelmedi. Aynı zamanda İran'ın da tepkisi vardı. Tahran, ‘direniş ekseni’ bayrağı altında Gazze ve Lübnan'da, ardından Suriye, Irak ve Yemen'de milis ağını destekledi ve Şam'ı ‘bağlantı noktası’ olarak kullandı.

7 Ekim 2023'ten bu yana bölgede yaşananlar, bölgesel manzarayı ve onu yöneten gerçek güç dengesini yeniden değerlendirmeyi gerektiriyor.   

Şimdi, İsrail'in 7 Ekim 2023 tarihinden beri sürdürdüğü bölgesel savaşın üzerinden iki yıl geçerken bu savaşın, 1967 yılında Nekse sonrasında ortaya çıkan duruma İsrail'in verdiği kapsamlı bir yanıt vermek ve amacının, yoluna çıkan tüm milis yapıları ortadan kaldırmak ve eğer İsrail-Amerika planının Tahran'a bu desteğin bedelini rejimini devirerek ödetmeye dayandığını göz ardı edersek İran rejimini bu yapılara destek vermeyi bırakmaya zorlamak olduğundan giderek daha fazla emin olunmaya başlanıyor.

Bu yüzden İsrail'in bölgede sürdürdüğü savaşın dayattığı bölgesel denklem, İran'ı vekilleri olmadan içine çekerek, balistik füze sistemi ile ilgili bölgesel davranışında ve nükleer ve savunma politikalarında köklü bir değişime zorlayacak mı, yoksa nihayetinde rejimin devrilmesine yol açacak mı? sorusu yanıt bekliyor. Tüm bu olasılıklar, bölge için, özellikle de savaşın Hizbullah'ın temel yeteneklerini yok ettiği Lübnan için önemli sonuçlar doğuruyor. Hizbullah, İran’dan kendisine silah ulaşmasını sağlayan bir köprü görevi gören Beşşar Esed rejiminin düşüşünden sonra bile, sanki eski haline dönebilecekmiş gibi davranıyor.

sdfrgt
İsrail tarafından Gazze kentinin er-Rimal Mahallesi’ndeki bazı binalara düzenlenen hava saldırısının ardından hayatta kalanları aramak için bir araya gelen Filistinliler, 30 Ağustos 2025 (AFP)

Ancak, tüm bu olasılıklara bakılmaksızın, 7 Ekim 2023 tarihinden bu yana bölgede yaşananlar ve yaşanmakta olanlar, İran ve onun vekilleri tarafından yaratılan kafa karışıklığından uzaklaşarak, bölgesel manzarayı ve onu yöneten gerçek güç dengesini yeniden okumayı gerektiriyor. İsrail ordusuna karşı bir ordu olarak Filistin veya Lübnan direnişini inşa etme deneyimi feci bir şekilde başarısız oldu. Eğer ilgili taraflar toplu olarak intihar etmeyi düşünmezse bunun tekrarlanması beklenmiyor. 1967'de Nekse ile sona eren süreç, mevcut bölgesel ve ulusal koşullarda tekrarlanamazken aynı şekilde 7 Ekim 2023'te sona eren süreç de tekrarlanamaz. Ancak, 7 Ekim 2023 tarihinde İsrail'in dünyadaki imajındaki değişim açısından başlayan süreç, savaşın sona ermesiyle bitmeyecek. Daha yüksek bir hızda başlayacak ve ‘yeni İsrail’e yönelik yeni küresel bilince ayak uyduran yeni bir Arap bilinci oluşturacak olan siyasi, diplomatik, medyatik ve entelektüel bir mücadelede yatırım yapılabilir ve ilerletilebilir.      


BM Güvenlik Konseyi bugün Gazze ile ilgili yeni bir karar tasarısını oylayacak

 Yerlerinden edilmiş Filistinliler, eşyalarıyla birlikte Gazze Şeridi'nin orta kesimindeki Nuseyrat Mülteci Kampı yakınındaki sahil yolu üzerinden güneye doğru yol alıyor. (AFP)
Yerlerinden edilmiş Filistinliler, eşyalarıyla birlikte Gazze Şeridi'nin orta kesimindeki Nuseyrat Mülteci Kampı yakınındaki sahil yolu üzerinden güneye doğru yol alıyor. (AFP)
TT

BM Güvenlik Konseyi bugün Gazze ile ilgili yeni bir karar tasarısını oylayacak

 Yerlerinden edilmiş Filistinliler, eşyalarıyla birlikte Gazze Şeridi'nin orta kesimindeki Nuseyrat Mülteci Kampı yakınındaki sahil yolu üzerinden güneye doğru yol alıyor. (AFP)
Yerlerinden edilmiş Filistinliler, eşyalarıyla birlikte Gazze Şeridi'nin orta kesimindeki Nuseyrat Mülteci Kampı yakınındaki sahil yolu üzerinden güneye doğru yol alıyor. (AFP)

Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi bugün Gazze Şeridi'nde ateşkes çağrısı yapan ve kuşatma altındaki bölgeye insani yardımın ulaştırılmasını öngören bir karar tasarısı üzerinde yeniden oylama yapacak. Söz konusu öneri, ABD'nin tekrarlanan vetolarına rağmen 23 aydır devam eden savaş karşısında harekete geçmeye çalışan üye devletlerin çoğunluğu tarafından destekleniyor. Bugünkü oylama, İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırılarının devam ettiği ve 14 Filistinlinin hayatını kaybettiği bir ortamda gerçekleşiyor.

Bu arada, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus bugün, zaten baskı altında olan Gazze'deki hastanelerin, Gazze Şeridi'nin kuzeyinde İsrail'in kara harekatının genişlemesi nedeniyle ‘çöküşün eşiğinde’ olduğunu belirterek, ‘bu insanlık dışı koşulların sona ermesi’ çağrısında bulundu. Ghebreyesus, X platformunda yaptığı paylaşımda, “Gazze'nin kuzeyindeki askerî harekât ve tahliye emirleri, yeni bir göç dalgasına yol açarak, zaten psikolojik travma yaşayan aileleri, giderek küçülen bir alana itiyor. Baskı altında olan hastaneler çöküşün eşiğindeyken, şiddetin artması erişimi engelliyor ve WHO'nun hayati önem taşıyan ekipmanları ulaştırmasını engelliyor” ifadelerini kullandı.

Filistin Enformasyon Merkezi, bugün Gazze Şeridi'nde hayatını kaybeden 14 kişiden 9'unun Gazze şehrinden olduğunu bildirerek, ‘işgal güçlerinin Gazze şehrinin kuzeybatısında vatandaşların evlerini yıkmak için tonlarca patlayıcı yüklü 4 zırhlı aracı patlattığını’ kaydetti. Nuseyrat'taki el-Avde Hastanesi, dün gece, ‘İsrail işgal güçlerinin Gazze Şeridi'nin orta kesimindeki el-Bureyc Mülteci Kampı’nın 7. Blok bölgesindeki bir evi hedef alması sonucu dört şehit ve on yaralıyı kabul ettiğini’ bildirdi.

İsrail Ordu Sözcüsü Avichay Adraee ise bugün, Gideon’un Savaş Arabaları 2 Operasyonu kapsamında çatışmaların genişlediğini duyurarak, ‘İsrail güçlerine karşı kullanılmak üzere patlayıcı cihazlar içeren bir silah deposuna saldırı düzenlendiğini’ kaydetti.

Adraee X platformu üzerinden yaptığı paylaşımda, “162. ve 98. tümenler, Gideon’un Savaş Arabaları 2 Operasyonu kapsamında Gazze şehrinde savaş operasyonlarını genişletiyor ve terörist altyapıyı yok ediyor” dedi.

Adraee’nin paylaşımının devamında şu ifadeler yer aldı: “İsrail Hava Kuvvetleri dün, Gazze şehrinde Hamas'a ait bir silah deposuna saldırı düzenledi. Bu depoda, bölgede faaliyet gösteren İsrail güçlerine karşı kullanılmak üzere hazırlanmış patlayıcı cihazlar depolanıyordu.”

‘Acil ateşkes’

Geçtiğimiz ağustos ayı sonunda seçilmiş üyeler, BM'nin Gazze Şeridi'nde resmi olarak kıtlık ilan etmesinin ardından karar taslağı üzerinde görüşmeler başlattı.

Metnin ilk taslağı, yardımların ulaştırılmasının önündeki tüm engellerin derhal kaldırılmasını talep ediyordu. Ancak diplomatik kaynaklar, Fransa ve Birleşik Krallık'ın, küresel barış ve güvenliği korumak için kurulmuş bir kuruluş tarafından yayınlanan ve ABD'nin her halükârda engelleyebileceği, tamamen insani yardım amaçlı bir kararın yararlılığı konusunda şüpheci olduklarını bildirdi.

Şarku’l Avsat’ın AFP’den aktardığına göre bugün oylamaya sunulacak olan karar taslağı, insani yardımların girişine getirilen kısıtlamaların kaldırılmasını talep ediyor. Aynı zamanda, ‘Gazze'de acil, koşulsuz, kalıcı ateşkes’ ve rehinelerin koşulsuz olarak serbest bırakılmasını talep ediyor.

İsrail ordusuna göre, 7 Ekim 2023'te Hamas'ın İsrail yerleşimlerine düzenlediği eşi görülmemiş saldırı sırasında kaçırılan 251 kişiden 47'si halen Gazze Şeridi'nde esir tutuluyor; bunlardan 25'i hayatını kaybetti.

ABD, daha önce BM Güvenlik Konseyi'nde oylamaya sunulan benzer karar taslaklarını reddetmişti. En son haziran ayında, müttefiki İsrail'i korumak için veto hakkını kullanmıştı.

Öfke ve hayal kırıklığı

Öncekilerle aynı kaderi paylaşması muhtemel olsa bile, bunu tekrar denemenin faydası olup olmadığı sorusu gündeme geliyor.

Bu soruya yanıt olarak bir Avrupalı diplomat, “Hiçbir şey yapmamak, BM Güvenlik Konseyi'nin 14 üyesine ve küresel kamuoyuna konumlarını açıklamak zorunda kalmayacak olan Amerikalılar için kolay olacaktır” diyerek, sadece ABD'nin veto hakkından korkulduğu için hiçbir şey yapmama fikrini reddetti.

İsmini vermek istemeyen diplomat, “Bu, sahadaki Filistinlilere pek yardımcı olmuyor, ama en azından çaba gösterdiğimizi göstermeye devam ediyoruz” ifadesini kullandı.

Önceki veto, BM Güvenlik Konseyi'nin diğer 14 üyesinin öfkesini uyandırdı. Bu üyeler, İsrail'e Gazze halkının içinde bulunduğu kötü durumu sona erdirmesi için baskı yapamamanın hayal kırıklığını giderek daha fazla dile getiriyorlar.

Yahudi devleti, Hamas'ın 7 Ekim 2023'te topraklarına düzenlediği saldırının ardından patlak veren savaşı durdurması için uluslararası baskıyla karşı karşıya.

İsrail'in resmi verilerine göre, söz konusu saldırıda İsrail tarafında çoğu sivil olmak üzere bin 219 kişi öldü.

BM'nin güvenilir bulduğu Hamas hükümeti tarafından yayınlanan rakamlara göre, 7 Ekim saldırısının ardından İsrail ordusu tarafından başlatılan şiddetli askerî harekât sonucunda Gazze Şeridi'nde çoğu sivil 65 binden fazla Filistinli öldürüldü.

Savaşın başlamasından bu yana İsrail tarafından kuşatma altında tutulan Filistin topraklarındaki iki milyondan fazla nüfusun büyük çoğunluğu yerinden edildi. İsrail'in Mart 2025 başında uyguladığı kuşatma mayıs sonundan bu yana nispeten hafifletilmiş olsa da, insani yardım bu topraklara sadece sınırlı miktarda ulaşabildi.