Libya Ulusal Ordusu (LUO) Komutanı Mareşal Halife Hafter'in oğlu Belkasım'ın geçtiğimiz hafta sonu Türkiye'ye gerçekleştirdiği ve Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile görüştüğü ziyaret, siyasi ve ekonomik ilişkilerin geleceğine dair çeşitli soru işaretleri yarattı.
‘Dünün hasımları’, yani Libya'nın doğusundaki askeri liderler ile Ankara arasındaki pozisyon değişikliğinin nedenlerine ek olarak, söz konusu ziyaretin Libya'nın doğusundaki askeri liderler ile uzun zamandır Ankara’nın ‘kilit müttefiki’ olarak tanımlanan Abdulhamid Dibeybe başkanlığındaki Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) arasındaki ilişkilerin geleceği üzerindeki etkilerine dair sorular da ortaya çıktı.
Her ne kadar bazı analistler -özellikle Türk tarafından- ziyaretin, ülkelerinin çatışmanın iki cephesi olan doğu ve batı Libya arasında dengeli siyasi ve ekonomik ilişkiler kurma isteği çerçevesinde gerçekleştiğini vurgulasalar da, söz konusu durum bazılarının bu yakınlaşmanın Ankara'nın dış politikasında ‘radikal değişikliklere’ yol açacağı tahmininde bulunmasına engel olmadı.
Eski Libya Dışişleri Müsteşarı Büyükelçi Hasan es-Sağir'e göre Belkasım'ın ziyareti, her ne kadar kendilerine sadık medya kanallarının çoğu bu ziyareti görmezden gelse de Dibeybe ve müttefiklerini gerçekten üzdü.
Es-Sağir Şarku’l Avsat'a yaptığı açıklamada, ziyaretin ekonomik bir çerçeveye büründüğünü, ancak ‘siyasi boyutlardan ve doğu Libya için elde edilen kazanımlardan da yoksun olmadığını’ söyledi. Es-Sağir, Hakan Fidan’ın Belkasım'ı Libya Kalkınma ve Yeniden Yapılandırma Fonu Başkanı sıfatıyla kabul etmesini de şöyle değerlendirdi: “Bu, Türkiye'nin Temsilciler Meclisi’ni (TM) yasama organı olarak tanımasının ardından yürütme işlevine ve yetkisine sahip bir Libya organını ikinci kez tanıması, ancak TM tarafından atanan hükümeti tanımamasıdır.”
Libya'da iki hükümet iktidar için mücadele veriyor: Birincisi başkent Trablus merkezli Abdulhamid Dibeybe başkanlığındaki UBH, ikincisi ise parlamento tarafından yetkilendirilen ve Usame Hammad başkanlığında doğu bölgesi ile güneydeki bazı bölgeleri yöneten Libya İstikrar Hükümeti (LİH).
Belkasım ve Fidan arasındaki görüşme, Trablus'taki savaşın 2020 ortalarında sona ermesinden bu yana bir Türk yetkili ile Hafter'in oğullarından biri arasındaki ilk kamuya açık görüşme oldu.
Öte yandan Libya Devlet Yüksek Konseyi (DYK) Üyesi Muhammed Muazib, Hafter'in oğlunun Ankara ziyaretinden dolayı Libya'nın batısındaki Dibeybe hükümeti ve diğer siyasi güçlerin herhangi bir rahatsızlık duymadığını belirterek, bunun Türkiye'nin krizin taraflarını bir araya getirmede daha büyük bir rol oynamasına yol açabileceğini ifade etti. Muazib Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte, Ankara'nın ekonomik çıkarları doğrultusunda son dönemde dış politika stratejilerinde değişiklikler yaptığını ve daha önce ilişkilerinin gergin olduğu bölgedeki birçok ülke ve oluşuma açıldığını belirtti. Muazib ayrıca, Hafter'in oğlunun ziyaretinin ‘bazılarının iddia ettiği gibi Ankara'nın batı Libya ve Dibeybe hükümetine yönelik tutumunda olumsuz bir değişim ya da Dibeybe hükümetiyle ilişkilerinin sallantıda olduğu anlamına gelmediğini’ söyledi.
İki ülke arasında askeri ve güvenlik alanlarında imzalanan çok sayıda anlaşma ve mutabakat zaptı ile ekonomik anlaşmalar ışığında Türkiye bir hafta önce UBH’ye modern Akıncı insansız hava araçları (İHA) verdi.
Muazib, ziyaretin siyasi sahneye, özellikle de ‘yeni hükümetin’ kurulmasına etkide bulunma ihtimalini en aza indirerek, bunun uluslararası toplumun mutabakatına bağlı olduğunu söyledi.
Libyalı siyasi analist Abdullah el-Kebir de Ankara ile Dibeybe hükümeti arasındaki ilişkilerin, özellikle de Dibeybe hükümeti Birleşmiş Milletler (BM) tarafından tanındığı için, etkileneceği ihtimalini dışladı. Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte, “Belkasım'ın ziyaretinden ötürü Dibeybe hükümetinin büyük bir endişe duyacağına dair belirti yok” diyen el-Kebir, TM Başkanı Akile Salih'in Ağustos 2022'de Türkiye'ye yaptığı bir önceki ziyareti ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yaptığı görüşmeyi hatırlatarak, bunun Dibeybe ve müttefiklerinde büyük bir rahatsızlık yaratmadığını ve siyasi sahneyi değiştirmediğini söyledi.
El-Kebir, Türkiye'nin Libya'nın doğusuna, özellikle de LUO liderliğine açılma yönündeki tutumunun değişmesinin nedeninin ‘Türkiye'nin oradaki mevcut yeniden inşa sürecinde daha fazla sözleşme elde etme arzusu’ olduğuna inanıyor.
Hafter nisan ayı başında Bingazi'de çeşitli projeleri hayata geçirmek üzere Türk şirketleriyle sözleşmeler imzalamıştı. Libyalı çevreler bu ziyaretin ve Türkiye'nin Hafter'le iletişime geçtiğine dair daha önce yaptığı açıklamaların, Hafter'in uzun vadeli muhaliflerini kendisine karşı tutumlarını düşmanlıktan iş birliği ve koordinasyona kaydırmaya ikna etmede ne kadar başarılı olduğunu gösterdiğini ve bunun Dibeybe hükümetinin önündeki zorlukları arttırabileceğini düşünüyor.
Öte yandan Birleşik Krallık merkezli Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü'nde analist olan Celal Harşavi, iki rakip hükümet arasında bütçenin kalkınma bölümüne ayrılan ‘büyük ödenekler’ konusunda yaşanan rekabete dikkat çekerek, Türkiye'nin Belkasım Hafter'le yakınlaşmasının ekonomik nedenlerden kaynaklandığını belirtti. Harşavi, “Belkasım, Türk şirketlerinin doğuda üzerinde çalıştığı projeler için belgesel krediler talep edecek ve Libya Merkez Bankası Başkanı Sıddık el-Kebir'den, (el-Kebir ile Ankara arasındaki yakın ilişki hakkında bilinenler göz önüne alındığında) bu kredileri kabul etmesi yönünde bir yanıt gelmesi muhtemel” ifadesini kullandı. Harşavi ayrıca, “Burada Dibeybe projeleri için verilen kredilerin aynı şekilde kabul edilip edilmeyeceğini göreceğiz” dedi.
Harşavi, “Eğer Türkiye yalnızca doğunun imarına önem verseydi batı ihmal edilirdi” diyerek sözlerini noktaladı.
İsrail'in Gazze Şeridi'nin güneyindeki Refah'a düzenlediği hava saldırısının ardından dumanlar yükseliyor (DPA)
İsrail'in Gazze Şeridi'ne düzenlediği hava saldırılarının yol açtığı yıkımdan (Reuters)
Gazze Şehri'ndeki bir yerleşim bölgesindeki yıkımı gösteren drone görüntüsü (Reuters)
Sudan Dörtlüsü'nün temsilcileri arasındaki toplantı sonrası çekilen hatıra fotoğrafı (Massad Boulos'un X hesabı)
ABD Başkanı Donald Trump ve onun Arap ve Afrika İşlerinden Sorumlu Başdanışmanı Massad Boulos, Kasım 2024'teki seçim mitinginde (Reuters)