İran'ın dondurulan fonları ile Hamas'ın İsrail’e saldırısı arasında bir bağlantı var mı?https://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/4596091-i%CC%87ran%C4%B1n-dondurulan-fonlar%C4%B1-ile-hamas%C4%B1n-i%CC%87srail%E2%80%99e-sald%C4%B1r%C4%B1s%C4%B1-aras%C4%B1nda-bir-ba%C4%9Flant%C4%B1-var
İran'ın dondurulan fonları ile Hamas'ın İsrail’e saldırısı arasında bir bağlantı var mı?
Tahran ile Gazze Şeridi'ni kontrol eden Hamas Hareketi arasında güçlü ilişkiler olduğu bilinse de İran’ın Hamas tarafından gerçekleştirilen hava saldırılarının arkasında olduğuna dair henüz bir kanıt bulunamadı
Filistinliler, Hamas'ın sürpriz saldırısında ele geçirilen İsrail askeri aracının Gazze'ye taşınmasının ardından kutlama yapıyor (AP)
İran'ın dondurulan fonları ile Hamas'ın İsrail’e saldırısı arasında bir bağlantı var mı?
Filistinliler, Hamas'ın sürpriz saldırısında ele geçirilen İsrail askeri aracının Gazze'ye taşınmasının ardından kutlama yapıyor (AP)
Hamas Hareketi’nin cumartesi günü İsrail'e karşı başlattığı ani saldırı ve İsrail'in buna karşılık vermesi sonucunda şu ana kadar bin 100'den fazla kişi hayatını kaybetti. Sürpriz saldırı, tüm dikkatleri İran destekli Hamas Hareketi’nin üzerine çekti.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, pazar günü yaptığı açıklamada, İran'ın henüz ABD ile eylül ayında imzalanan mahkum takası anlaşması kapsamında blokajı kaldırılan 6 milyar doların bir dolarını bile harcayamadığını söyledi. ABD’nin İsrail'e yönelik son saldırının arkasında İran'ın olduğuna dair henüz bir kanıta rastlamadığını ifade eden Blinken, buna karşın İran ile Gazze Şeridi'ni yöneten Hamas Hareketi arasındaki derin ilişkilere dikkati çekti.
Mahkum takası anlaşması
ABD Başkanı Joe Biden tarafından ağustos ayında onaylanan karmaşık mahkum takası anlaşmasının detayları açıklandı. Anlaşma, Tahran tarafından hapiste tutulan beş ABD vatandaşının, İran’ın Güney Kore'de dondurulan altı milyar doları üzerindeki blokajın kaldırılması karşılığında serbest bırakılmalarına ve aynı zamanda ABD'de tutuklu beş İranlının ülkeden ayrılmalarını öngörüyordu.
6 milyar dolar
İran’ın petrol gelirlerinden elde ettiği 6 milyar doları, 2019 yılında, eski ABD Başkan Donald Trump yönetimi döneminde, İran'ın petrol ihracatına getirilen kapsamlı ambargonun ve İran’ın bankacılık sektörüne uygulanan yaptırımların ardından Güney Kore bankalarında donduruldu.
Blokajı kaldırılan para nereye gönderildi?
Şarku'l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre Para İran'a gönderilmedi. Güney Kore’nin başkenti Seul’den Katar’ın başkenti Doha'ya aktarılan fonlar Katar Merkez Bankası’nın kontrolüne verildi.
Pazar günü CNN'in ‘State of the Union’ adlı programında konuşan Blinken, “Bu paraya ABD’li vergi mükelleflerinin dolarlarının dahil olmadığı bir gerçek. Bunlar, İran'ın petrol satışından topladığı ve Güney Kore'deki bir bankaya yatırdığı fonlar” ifadelerini kullandı.
İran'la yapılan mahkum takası anlaşmasının şartları uyarınca, paranın yalnızca insani amaçlarla kullanılabileceğini belirten Blinken, buna İran dışından ithal edilen gıda ürünleri ve başka malların satın alınmasının da dahil olabileceğini söyledi.
Öte yandan ABD Hazine Bakanlığı Terörizm ve Mali İstihbarattan sorumlu Hazine Müsteşarı Brian Nelson, beş ABD vatandaşının geçtiğimiz eylül ayında serbest bırakılmasıyla ilgili düzenlemeler çerçevesinde Doha'da kısıtlanan hesaplara yatırılan tüm İran fonlarının Doha'da kalacağını açıkladı. Şu ana kadar bu fonlardan tek bir doların bile harcanmadığını belirten Nelson, “Kısıtlanan bu fonlar İran'a gidemiyor ve yalnızca insani amaçlarla kullanılabilecek. Bunun aksini öne süren tüm iddialar yanlış ve yanıltıcı” şeklinde konuştu.
ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan bir sözcü, anlaşma üzerinde titizlikle çalışılması nedeniyle İran'ın bu fonları kullanmaya başlamasının birkaç ay sürebileceğini belirterek, “Defalarca kez söylediğimiz gibi, Tahran bu fonları sadece İran halkına gıda, ilaç, tıbbi cihaz ve tarım ürünleri satın almak için kullanılabilir” dedi.
Anlaşmaya karşı çıkanlar
ABD’de 2024 yılında yapılması planlanan başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçi Parti’den aday olmak için yarışan Cumhuriyetçilerin çoğu, Biden'ın İran'la yaptığı anlaşma ile Hamas’ın cumartesi günü İsrail’e başlattığı sürpriz saldırıyı birbiriyle ilişkilendirmeye çalıştı. Bazıları İsrail'e yönelik saldırıları Biden'ın ve ABD’li vergi mükelleflerinin finanse ettiğini iddia ettiler, ancak bu yanlıştı.
Cumhuriyetçi Parti’nin başkan adayı olmak için yarışan isimlerden biri olan eski Güney Carolina Valisi Nikki Haley, İran'ın bu fonlara hangi konuda olursa olsun erişmesine izin verilmesinin bütçe durumunu iyileştirdiğini ve başka amaçlarla kullanılabilecek fonlar üzerindeki kısıtlamaları kaldırdığını söyledi.
Rusya'nın Afrika'daki modeli: Hedefler ve zorluklar arasında nükleer enerjihttps://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/5175223-rusyan%C4%B1n-afrikadaki-modeli-hedefler-ve-zorluklar-aras%C4%B1nda-n%C3%BCkleer-enerji
Rusya, Nijer, Burkina Faso ve Mali’nin Batı Afrika Ekonomik Topluluğu'ndan (ECOWAS) resmen ayrılmasını kutlamak için Niamey'de düzenlenen toplantıda dalgalanan bayrakları, 28 Ocak 2025 (AFP)
Rusya'nın Afrika'daki modeli: Hedefler ve zorluklar arasında nükleer enerji
Rusya, Nijer, Burkina Faso ve Mali’nin Batı Afrika Ekonomik Topluluğu'ndan (ECOWAS) resmen ayrılmasını kutlamak için Niamey'de düzenlenen toplantıda dalgalanan bayrakları, 28 Ocak 2025 (AFP)
Sergey Eldinov
Rusya Enerji Bakanı Sergey Tsivilev başkanlığındaki Rus heyeti 28 Temmuz'da Nijer'in başkenti Niamey'e geldi. Heyet, Nijer Cumhurbaşkanı Abdurrahman Tchiani ve Başbakan Ali Lamine Zeine ile görüşmelerde bulundu. Görüşmelerin sonucunda, Rus nükleer şirketi Rosatom ile Nijer Maden ve Enerji Bakanlığı arasında bir mutabakat zaptı imzalandı. Uranyum çıkarılmasıyla ilgili iş birliği yapılması konusunda uzlaşı sağlanırken Moskova, enerji santrallerinin inşası, uzmanların eğitimi ve nükleer tıp altyapısının kurulmasını da içeren barışçıl bir nükleer programa destek sağlayacak.
Bakan Tsivilev, yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Amacımız sadece uranyum çıkarılmasına katılmak değil, Nijer'de barışçıl nükleer enerjiyi geliştirmek için entegre bir sistem kurmak, her vatandaşa uygun fiyatlı elektrik sağlamak ve nükleer tıp alanında iş birliği yapmak. Ayrıca uzmanlar için ortak eğitim programları düzenleme konusunda da anlaştık.”
Ziyaret, askeri teknik iş birliğinin genişletilmesi konusunda üst düzey toplantıları da içeriyordu. Bu toplantılarda, Rusya'nın danışmanlık varlığının güçlendirilmesi, subayların eğitimi ve ekipman sağlanması gibi konular ele alındı. Rus tarafını Savunma Bakan Yardımcısı General Y Yunus-Bek Yevkurov ve General Andrey Averyanov temsil ederken, Nijer tarafını Savunma Bakanı Korgeneral Salifou Mody ve Tümgeneral Musa Salaou Barmou temsil etti.
Rusya Savunma Bakanı Andrey Belousov geçtiğimiz mayıs ayında Moskova'nın Nijer ile askeri ilişkilerini dinamik bir şekilde genişletmeyi hedeflediğini açıkladı.
Gözlemcilere göre bu girişim, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından bizzat takip ediliyor.
Cumhurbaşkanı Tchiani, Vatanı Koruma Ulusal Konseyi (CNSP) isimli geçiş hükümetinin 25 Temmuz’daki kuruluşunun ikinci yıldönümü vesilesiyle ülkenin tam bağımsızlığa bağlılığını vurguladı ve Nijer'in ya Fransa’nın vesayeti altında kalacağı ya da ‘onurlu olan yolu’ seçeceği bir dönüm noktasında olduğunu ifade etti. Tchiani, Imouraren Madeni’nin de aralarında bulunduğu başlıca uranyum madenlerinin kontrolünün Fransa merkezli Orano şirketi lehine geri alınmasının müzakerelerin kapsamına girmediğini belirtti.
“Mali'deki maden kaynaklarının kapsamlı jeolojik haritalarının hazırlanması ve etkileşimli bir haritanın oluşturulması için Rus uzmanlar tarafından bir mutabakat zaptı imzalandı.
Rusya’dan gelen nükleer heyet, 29 Temmuz'da Mali'yi ziyaret etti ve Bamako'da iki taraf arasındaki ortak hükümet komitesinin açılış toplantısı yapıldı. Bu ziyaret, Mali Cumhurbaşkanı Assimi Goita'nın haziran ayında Moskova'ya yaptığı ziyaret sırasında imzalanan anlaşmanın uygulanması kapsamında gerçekleşti. Bakan Tsivilev, bu gelişmeyi ‘Rusya ile Sahel bölgesindeki bir ülke arasında kurulan ilk ortak hükümet komitesi’ olarak nitelendirerek, bunun diğer ülkeler için de örnek teşkil etmesini umduğunu belirtti.
Toplantıya Rosatom, Sberbank ve Yadran Group temsilcileri ile Mali Ekonomi ve Maliye Bakanı Alousséni Sanou başkanlığındaki on bakandan oluşan bir grup arasında geniş kapsamlı görüşmeler gerçekleşti. Taraflar, altyapı, ulaştırma, sanayi, tarım, ticaret, finans, güvenlik, yatırımların korunması, madencilik ve enerji alanlarında iş birliği olanaklarını görüştü.
Bakan Sanou, toplantıların ekonomik kalkınma için stratejik bir dönüm noktası olduğunu belirterek “Bu ilk çalışma oturumu, mevcut ve gelecekteki projeler için net bir eylem planı oluşturmamızı sağladı ve bu iş birliğinin yoğunluğunu korumamız çok önemli” ifadelerini kullandı.
Rusya Enerji Bakanı Sergey Tsivilev, Nijer Cumhurbaşkanı Abdurrahman Tchiani, Başbakan Ali Lamine Zeine ve Maden Bakanı Ousmane Abarchi ile görüşmelerde bulundu(Rusya Enerji Bakanlığı)
Yevkurov ve Averyanov, Mali Savunma Bakanı Sadio Camara ile ayrı bir toplantı da yaptılar. Toplantıda, Mali Silahlı Kuvvetleri ile Rus paramiliter grup Wagner arasında terör ve radikal İslamcılarla mücadeleye yönelik ortak operasyonlar ele alındı ve askeri eğitim programlarının kapsamının genişletilmesini müzakere ettiler.
Bakan Tsivilev, 30 Temmuz'da başkent Vagadugu'da Burkina Faso Cumhurbaşkanı Ibrahim Traore ile bir araya geldi. Görüşmeler, enerji, sanayi, altyapı ve güvenlik alanlarını kapsayan bir Rusya-Burkina Faso ortak hükümet komitesi kurulması konusunda anlaşma ile sonuçlandı.
“Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu Rosatom'un Genel Müdürü Aleksey Evgenieviç Likhaçev, 30 Temmuz'da Tanzanya Cumhurbaşkanı Samia Suluhu Hassan'ın katıldığı bir törenle Mkuju Nehri Projesi kapsamında Mantra Tanzania şirketine ait bir uranyum deneme tesisinin faaliyete geçtiğini duyurdu.
Rusya, 30 Temmuz'da Burkina Faso'ya salgınla mücadele için mobil bir laboratuvar konusunda destek sağladı. Laboratuvar, önümüzdeki aralık ayında teslim edilecek. Rusya şirketi Inter RAO, Burkina Faso Enerji Bakanlığı ile termik santrallerin geliştirilmesi için bir mutabakat zaptı imzaladı. Bunun yanı sıra Burkina Faso Savunma Bakanı Albay Aime Barthelemy Simpore ve Genelkurmay Başkanı Albay Moussa Diallo ile üst düzey askeri görüşmeler yapıldı.
Rusya'nın Benin ve Togo Büyükelçisi Igor Yevdokimov 30 Temmuz'da, İzvestiya gazetesine verdiği demeçte, Rusya ve Benin'in ortak askeri iş birliği anlaşması imzalamaya hazırlandığını söyledi. Benzer bir anlaşma 27 Mart'ta Togo ile imzalanmıştı. Şarku’l Avsat’ın al Majalla’dan aktardığı analize göre bu adım büyük bir siyasi öneme sahip ve Rusya'nın daha geniş bölgesel stratejisini desteklemek için her iki ülkenin liman altyapısına erişimini sağlıyor.
Mali, Burkina Faso ve Nijer, 1 Ağustos'ta ortak yatırım bankası kurmak için anlaşma yaptıklarını duyurdu. Burkina Faso Cumhurbaşkanı’nın danışmanı Serge Théophile Balima’ya göre banka enerji, altyapı ve madencilik sektörlerini finanse edecek ve her ülke yıllık olarak ulusal vergi gelirlerinin yüzde 5'ini bu bankaya aktaracak.
Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu Rosatom'un Genel Müdürü Aleksey Evgenieviç Likhaçev, 30 Temmuz'da Tanzanya Cumhurbaşkanı Samia Suluhu Hassan'ın katıldığı bir törenle Mkuju Nehri Projesi kapsamında Mantra Tanzania şirketine ait bir uranyum deneme tesisinin faaliyete geçtiğini duyurdu. Fabrikanın 2026'da inşaatına başlanmasının ardından 2029 yılında tam kapasiteyle çalışmaya başlaması ve madenin 20 yıldan fazla bir süre boyunca faaliyet göstermesi planlanıyor.
Nijer Dışişleri Bakanı Bakary Yaou Sangare, Mali Dışişleri Bakanı Abdoulaye Diop, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve Burkina Faso Dışişleri Bakanı Karamoko Jean-Marie Traoré Moskova'da düzenlenen ortak basın toplantısında, 3 Nisan 2025 (AFP)
Likhaçev, ‘tasarımdan sahada uygulamaya geçmenin’ önemini vurguladı. Projenin 4 bin kadar iş yaratması ve altyapı gelişimini desteklemesi bekleniyor.
Tanzanya Maden Bakanı Anthony Mavunde, hükümetin hammaddelerin yerel olarak işlenmesini teşvik etmeyi hedeflediğini belirterek “Proje, bu vizyonu somutlaştırıyor” dedi.
Çin geçtiğimiz haziran ayına kadar Rusya'dan 311 milyon dolar değerinde zenginleştirilmiş uranyum ithal etti.
Aynı gün Moskova'da düzenlenen Enerji Konseyi toplantısında Rosatom, artan kredi maliyetleriyle başa çıkmak için federal bütçeden mali destek talebinde bulunarak, faiz oranları ve ihracat garantileri için sübvansiyonlar talep etti. Rusya Cumhurbaşkanlığı İdaresi Başkan Yardımcısı ve Rosatom'un eski başkanı Kiriyenko'nun 2011 yılında şirketin Mantra Resources'ı 1 milyar dolar karşılığında satın almasını denetlemiş olması nedeniyle olumlu bir sonuç alınması bekleniyor.
Rusya'nın Afrika stratejisi, olağanüstü tutarlılık, hızlı uygulama ve sistematik bir hırs ile karakterize ediliyor. Uzun vadeli çerçeveler içinde altyapı, enerji, madencilik, finans, güvenlik, eğitim ve sosyal kalkınmayı birleştiren kapsamlı bir ortaklık modeli sunuyor.
Nijer'deki CNSP hükümeti destekçileri, Niamey'deki General Seyni Kountché Stadyumu’nda toplanarak Mali, Burkina Faso, Cezayir, Nijer ve Rusya bayraklarını dalgalandırdılar, 26 Ağustos 2023 (AFP)
ABD Başkanı Donald Trump'ın ‘güvenlik ve yatırım karşılığında kaynaklar ve sadakat’ odaklı Afrika stratejisini açıklamasının ardından, Rusya zaman baskısıyla karşı karşıya kaldı. Bununla birlikte, Moskova bir hegemonya elde etme yarışına girmek yerine mevcut nüfuzunu pekiştirmeye odaklanıyor. Rusya'nın Afrika'daki varlığı, ABD veya Çin'in çıkarlarıyla büyük ölçüde doğrudan çatışmıyor.
Rusya, uranyum zenginleştirme alanındaki teknolojik uzmanlığı sayesinde küresel olarak başlıca tedarikçi olmaya devam ediyor. Haziran 2025 itibarıyla Çin, Rusya'dan 311 milyon dolar değerinde zenginleştirilmiş uranyum ithal etti. ABD, geçtiğimiz yıl ağustos ayında Rusya’nın nükleer madde ithalatına yasak getirirken, kendisi 2028'e kadar geçerli olan muafiyetler sayesinde aynı yıl içinde 240 milyon dolar değerinde uranyum satın aldı. Rusya'nın Afrika'daki uranyum madenleri üzerinde nüfuzunu artırması, Avrupa'nın enerji bağımlılığını, özellikle de Fransa'nın nükleer reaktörleri açısından daha da karmaşık hale getiriyor.
Rusya'nın projeleri herhangi bir nedenle başarısız olsa bile, teknik ve eğitim alanındaki çıktıları yatırım için uygun olmaya devam ediyor.
Wagner grubu, bölgede istikrarı sağlayan bir güç olmaya devam ediyor ve resmi askeri iş birliği anlaşmaları çerçevesinde ve ulusal kuvvetlerle koordineli olarak çalışıyor. Wagner ayrıca, Rusya’nın bölgedeki stratejik yatırımlarının güvenliğinin başlıca garantörü olarak görülüyor.
Rosatom'un nükleer hedefleri, sektördeki yatırımları teşvik etmeyi amaçlıyor. Elektrik tedarik sözleşmeleri, kıyı ülkeleri devletlerinin kamu kurumlarıyla münhasıran imzalanıyor. Rusya’nın bölgedeki nükleer genişlemesi, ironik bir şekilde, enerji yoğun endüstrilerin gelişmesini teşvik edebilir. Bu endüstriler, geniş ölçekte istikrarlı elektrik üretimi gerektirir. Bunun için de özellikle nükleer enerji kullanılıyor. Burada tedarik anlaşmalarının doğrudan Moskova ile değil, Sahel bölgesi ülkelerinin hükümetleriyle imzalanacağını belirtmekte fayda var.
Rosatom, uranyum madenciliği ve zenginleştirmeden reaktörlerin inşası ve işletilmesine kadar nükleer zincirin tamamını kontrol eden dünyadaki sayıları birkaçı geçmeyen şirketten biri. Bu şirket, maliyet, kalite ve güvenilirlik açısından rakipsiz olsa da teknik açıdan üstünlüğü, uluslararası bağlamda projelerin sorunsuz bir şekilde yürütülmesini garanti etmez.
Rusya’nın projeleri herhangi bir nedenle başarısız olsa bile, teknik ve eğitim çıktılarının yatırım yapılabilir olmaya devam edeceğine şüphe yok. Moskova'nın önünde, açıklamaları ve anlaşmaları etkili ve sürdürülebilir operasyonel mekanizmalara dönüştürme dışında temel bir zorluk kalmadı. Bu en karmaşık aşama olmanın yanında Rusya'nın Afrika stratejisinin gerçek sınavıdır.
Vaatlerde bulunma aşamasının aşılmasının ardından gelen bu kritik aşamada başarısız olunması, Rusya'nın Afrika kıtasındaki genişleme projesini çöküşle tehdit ediyor.
