İran, İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırılarının devam etmesi halinde savaşın genişleyeceği konusunda uyardı

Çarşamba günü Tahran'da düzenlenen protesto sırasında İsrail bayrağına sarılı sahte tabutun yanında duran İran askeri. (AFP)
Çarşamba günü Tahran'da düzenlenen protesto sırasında İsrail bayrağına sarılı sahte tabutun yanında duran İran askeri. (AFP)
TT

İran, İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırılarının devam etmesi halinde savaşın genişleyeceği konusunda uyardı

Çarşamba günü Tahran'da düzenlenen protesto sırasında İsrail bayrağına sarılı sahte tabutun yanında duran İran askeri. (AFP)
Çarşamba günü Tahran'da düzenlenen protesto sırasında İsrail bayrağına sarılı sahte tabutun yanında duran İran askeri. (AFP)

İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Bakıri, İsrail saldırılarının devam etmesinin başka tarafların da çatışmaya girmesine yol açabileceği konusunda uyardı.

Bakıri, Katar, Türkiye ve Rusya savunma bakanlarıyla temaslarda bulunarak Gazze Şeridi ve bölgedeki son gelişmeleri ele aldı. Bakıri, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu'yla yaptığı görüşmede “Siyonist varlığın suçlarının bazı ülkelerin doğrudan desteğiyle devam etmesi, durumu daha da karmaşık hale getiriyor. Bu durum, diğer oyuncuların savaş bölgesine girmesine yol açabilir” ifadelerini kullandı.

İran Genelkurmay Başkanlığı, Şoygu'nun, ülkesinin ateşkes ve sivillerin zarar görmesini önleme konusundaki tutumunun ‘açık’ olduğunu söylediğini belirtti.

Anadolu Ajansı’nın (AA) haberine göre dün (Perşembe) Türkiye Savunma Bakanı Yaşar Güler ve Bakıri bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Savunma Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, Güler ve Bakıri'nin ikili ve bölgesel güvenlik ve savunma konularının yanı sıra bölgedeki son gelişmeleri ele aldığı kaydedildi.

Buna karşılık Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi üyesi Muhsin Rızai, “İran, Gazze'deki savaş sahnesini dikkatle izliyor. Şu anki durumun devam etmemesi gerektiğine inanıyoruz, ancak çok önemli olaylar yaşanıyor ve hazırlıklı olmamız gerekiyor” dedi. ISNA haber ajansının bildirdiğine göre Rızai, İran'ın İsrail ile Hamas arasında devam eden savaşa müdahale edip etmeyeceğine ilişkin bir soruyu yanıtladı.

Rızai, “İşgalci rejim, savaşta askerleri karşı karşıya getirmek yerine silahsız sivilleri bombalıyor, bu da büyük bir suç teşkil ediyor. Filistin'i neden desteklediğimizi soran herkese, İsrail meselesinin sadece Filistin meselesi olmadığını, halkımıza İsrailliler tarafından zarar verildiğini söylemeliyiz” ifadelerini kullandı.

Rızai sözlerine şöyle devam etti:

Saddam'ın İran'a karşı savaşında ABD ve İsrail baş rol oynadı. İranlı bilim adamlarına düzenlenen suikastın asıl sebebi onlar oldu. Kesinlikle Donald Trump'ın yardımıyla nükleer anlaşmayı gömdüler. İran nerede uluslararası ilişki kurmak isterse İsrail sabote edici rol oynuyor. Bu ülkenin İran'a karşı işlediği suçlar büyük ve halk bunları biliyor.

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ise ABD'nin, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde (BMGK) Gazze Şeridi’ne insani yardım sağlanması için İsrail ve Hamas arasındaki çatışmalara ara verme çağrısında bulunan karar tasarısını veto etmesini kınadı.

İran Devrim Muhafızları Ordusu’na (DMO) bağlı Tasnim Haber Ajansı'nın aktardığına göre Reisi, Gazze Şeridi'nde yaşananları ‘soykırım’ olarak nitelendirdi. Suçu ABD'ye ve İsrail'i destekleyenlere yükleyen Reisi, Gazze Şeridi'ndeki gelişmelerin ‘mevcut dünya düzenini yıkacağına ve dünyada adil bir düzen kuracağına’ inandığını ifade etti.

Reisi, yüzlerce kişinin ölümüne yol açan Gazze'deki hastane saldırısının ardından ABD'yi İsrail'in ‘suçlarına ortak olmakla’ suçladı. Reisi, Filistinlilerle dayanışma amacıyla Tahran'ın merkezindeki bir meydanda yetkililerin daveti üzerine toplanan binlerce göstericinin önünde yaptığı konuşmada şunları söyledi:

Gazze halkına düşen bombalar ABD’nindir. Dünya, ABD'yi Siyonist rejimin suçlarının suç ortağı olarak görmektedir.

Reisi’nin açıklaması, İran Dini Lideri Ali Hamaney'in geçtiğimiz Salı günü İsrail bombardımanından ABD'nin ‘sorumlu’ olduğunu söylemesinin ardından geldi. Gazze Şeridi'ndeki savaşın derhal durdurulması gerektiğini ifade eden Hamaney, İsrail'in saldırılarına devam etmesi halinde ‘hiç kimsenin Müslümanlara ve direniş güçlerine karşı çıkamayacağı’ uyarısında bulundu.

İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, geçtiğimiz Pazartesi günü, İsrail'in Gazze'yi işgal etmesi halinde ‘önümüzdeki saatlerde önleyici eylem’ olasılığı konusunda uyardı. Abdullahiyan, ABD'nin İsrail'i dizginlememesi halinde İran'ın seyirci kalmayacağını söyledi.

İran medyasında yer alan habere göre, Abdullahiyan dün yaptığı açıklamada “ABD, Netanyahu'nun imajını parlatamaz” dedi. Abdullahiyan, ABD'yi Gazze'deki El-Ehli Baptist Hastanesi'nin bombalanmasının örtbas edilmesi için İsrail Başbakanı'na destek sağlamakla suçladı.

Abdullahiyan, “Savaş çığırtkanları Hamas'ı Gazze'den çıkaramaz. Yıllardır Hizbullah'ı silahsızlandırıp etkisiz hale getirdiklerini iddia ediyorlardı ama bugün Hizbullah en güçlü konumda” ifadelerini kullandı.

Bölgedeki durumu ‘barut fıçısı’ olarak nitelendiren Abdullahiyan, “Umarım Siyonist rejimin Gazze halkına karşı işlediği savaş suçlarının bir an önce son bulduğunu görürüz” dedi. İslam İşbirliği Teşkilatı'na (İİT) üye ülkelerin dışişleri bakanları toplantısının atmosferinden bahseden Abdullahiyan, “Toplantıda savaşın kapsamının genişlemesine ilişkin ciddi endişeler vardı” değerlendirmesinde bulundu.



İran, ABD ile müzakerelerin üçüncü turu öncesinde Avrupa troykası ile görüşmek üzere harekete geçti

ABD ile İran arasındaki müzakerelerin ikinci turunun yapıldığı Umman’ın Roma'daki büyükelçiliğinin giriş kapısındaki polis memurları ve gazeteciler, 19 Nisan 2025 (AP)
ABD ile İran arasındaki müzakerelerin ikinci turunun yapıldığı Umman’ın Roma'daki büyükelçiliğinin giriş kapısındaki polis memurları ve gazeteciler, 19 Nisan 2025 (AP)
TT

İran, ABD ile müzakerelerin üçüncü turu öncesinde Avrupa troykası ile görüşmek üzere harekete geçti

ABD ile İran arasındaki müzakerelerin ikinci turunun yapıldığı Umman’ın Roma'daki büyükelçiliğinin giriş kapısındaki polis memurları ve gazeteciler, 19 Nisan 2025 (AP)
ABD ile İran arasındaki müzakerelerin ikinci turunun yapıldığı Umman’ın Roma'daki büyükelçiliğinin giriş kapısındaki polis memurları ve gazeteciler, 19 Nisan 2025 (AP)

Dört diplomat dün yaptıkları açıklamada, İran’ın ABD ile müzakerelerin yeniden başlaması halinde 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmanın Avrupalı taraflarıyla Roma'da bir toplantı yapmayı önerdiğini belirtti. Diplomatlara göre toplantının cuma günü yapılması bekleniyor.

Şarku’l Avsat’ın Reuters'ten aktardığı habere göre Avrupa troykasından bu öneriye şimdiye kadar herhangi bir yanıt gelmedi. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi, dün düzenlediği olağan basın toplantısında, Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi tarafından geçtiğimiz hafta gönderilen mektuba Avrupalıların yanıt verip vermediğini bilmediğini söyledi.

İran, ABD ile cumartesi günü Umman'da yeniden başlayan nükleer programına ilişkin müzakerelerdeki ve geçtiğimiz hafta Rusya ve Çin ile yapılan görüşmelerdeki ivmeden faydalanmaya çalışıyor.

Ummanlı yetkililer, ABD-İran görüşmelerinin yeni turunun 3 Mayıs'ta Avrupa'da yapılabileceğini açıkladı. Ancak henüz resmi karara ilişkin bir duyuru yapılmadı. İran medyası, Tahran'ın yeni turun İngiltere'nin başkenti Londra'da yapılmasını reddettiğini bildirdi.

İran'ın Avrupa Troykası olarak bilinen İngiltere, Fransa ve Almanya'ya ulaşması Tahran'ın seçeneklerini açık tuttuğunu gösteriyor. Ancak Avrupalıların, 2015 tarihli nükleer anlaşmanın sona ereceği ekim ayından önce Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarını yeniden uygulamak üzere snapback mekanizmasını devreye sokma konusundaki tutumunu da değerlendirmek istiyor.

Avrupalı güçlerin (Fransa, Almanya ve İngiltere) müzakerelerde yer almamasını yorumlayan Bekayi, Avrupalıların bu turun dışında kalmalarının kendi kararlarının bir sonucu olduğunu belirterek, “Avrupalıların bir sonraki aşamada olumlu bir rol oynayacaklarını ve yapıcı bir seçim yapacaklarını umuyoruz” diye konuştu.

Avrupa troykasından iki diplomat ve Batılı bir diplomat, geçtiğimiz cumartesi günü ABD ile yapılan görüşmelerin ardından İran'ın Roma'da toplantı yapılması için bir teklif gönderdiğini ve toplantının muhtemelen cuma günü yapılacağını söylediler.

Bu teklifin gerçekleşmemesi halinde İran'ın görüşmelerin bu tarihten önce Tahran'da yapılmasını da önerdiğini belirten diplomatlar, Washington ve Tahran arasındaki müzakerelerin ikinci turunun Roma'da yapıldığını ifade ettiler. İran tarafından yapılan açıklamada bu turda da önemli anlaşmazlıkların devam ettiği belirtilmişti.

İranlı bir yetkili, böyle bir teklifin sunulduğunu doğruladı, ancak Avrupa troykasının henüz yanıt vermediğini belirti. Diplomatlar, İran'la şimdi mi görüşmenin yoksa Washington'la görüşmelerin nasıl gelişeceğini görmeyi mi beklemenin kendi çıkarlarına olacağını değerlendirdiklerini, fakat Tahran'da bir toplantı yapılmasını ihtimal dışı bıraktıklarını ifade ettiler.

2015 tarihli nükleer anlaşmanın tüm taraflarıyla uzlaşıya varmanın önemli olduğunu söyleyen İranlı yetkili, bu yüzden Amerikalılarla yapılacak bir sonraki tur müzakerelerinden önce bu hafta Avrupa troykası ile bir araya gelmenin faydalı olacağını ifade etti.

BM yaptırımları için son tarih

İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, perşembe günü yaptığı açıklamada, görüşmeler için Avrupa'ya gitmeye hazır olduğunu ifade etti. Ancak iki taraf arasındaki ilişkilerin bozulmasının ardından topun Avrupa'da olduğunun sinyalini verdi.

Tahran ve Avrupalı güçler geçtiğimiz eylül ayından bu yana aralarındaki ilişkileri ve nükleer meseleyi görüşmek üzere üç kez bir araya geldi. En son mart ayında, yaptırımların kaldırılması karşılığında İran'ın nükleer programının geri çekilmesini garanti altına alacak gelecekteki bir anlaşmanın parametrelerini araştırmak üzere teknik düzeyde bir toplantı yapıldı.

ABD Başkanı Donald Trump, İran'ın nükleer silah geliştirmesini engelleyecek yeni bir anlaşmaya hızla varılmaması halinde, İran’a saldırmakla tehdit etti. Trump, İran ile dünya güçleri arasında 2015 yılında varılan anlaşmadan 2018 yılındaki ilk başkanlık döneminde tek taraflı olarak çekilmişti.

Batı, İran'ın nükleer silah edinmenin peşinde olduğundan şüphelense de İran bunu reddediyor. Diplomatlar, yaptırımların yeniden başlatılması tehdidinin Tahran'a taviz vermesi için baskı yapmak üzere tasarlandığını ve Amerikalılar ile Avrupalılar arasındaki ayrıntılı görüşmeleri hayati hale getirdiğini söylüyor.

ABD, İran ile 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmadan 2018 yılında tek taraflı olarak çekildi. Bundan dolayı BM Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) anlaşmada yer alan yaptırımları yeniden uygulama mekanizmasını harekete geçiremiyor. Bu durumda anlaşmaya taraf olan üç Avrupa ülkesi, yaptırımların yeniden uygulanması için harekete geçebilecek tek alternatif olarak kalıyor.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü, Avrupalılarla görüşme önerisinin yaptırımların yeniden başlatılması konusuyla ilgili olup olmadığı sorulduğunda, bunun toplantının amacının bir parçası olduğunu belirterek “ABD ile görüşmeler, özellikle de nükleer adımlar konusunda hızlı ilerlemiyor, daha fazla zamana ihtiyacımız olduğu açık ve Tahran, ABD tarafına olan güven eksikliği nedeniyle geçici bir anlaşmadan yana değil” ifadelerini kullandı.

Bekayi, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Ya biz geçici bir anlaşma kapsamında adımımızı uygularsak ve diğer taraf bunu yapmazsa ne olacak?! Avrupalıların yeni bir anlaşma istediğimizi ve uranyum zenginleştirmemizi sınırlandırmak için adım atmaya hazır olduğumuzu anlamalarını istiyoruz, ancak zamana ihtiyacımız var.”

İngiltere ve Almanya dışişleri bakanlıkları, İran'ın bu hafta içinde bir toplantı teklif edip etmediği konusunda yorum yapmaktan kaçınırken, Fransa Dışişleri Bakanlığı, yorum talebine henüz yanıt vermedi.