Biden'ın İsrail'e mutlak desteğinin ABD'deki yansımaları neler?

Washington'u en çok korkutan şey, çatışmanın ABD'ye yayılması ve başkanın geleceğini etkilemesi

Öğrenciler New York'taki Columbia Üniversitesi'nde Filistinlilere destek protestosuna katıldı (Reuters)
Öğrenciler New York'taki Columbia Üniversitesi'nde Filistinlilere destek protestosuna katıldı (Reuters)
TT

Biden'ın İsrail'e mutlak desteğinin ABD'deki yansımaları neler?

Öğrenciler New York'taki Columbia Üniversitesi'nde Filistinlilere destek protestosuna katıldı (Reuters)
Öğrenciler New York'taki Columbia Üniversitesi'nde Filistinlilere destek protestosuna katıldı (Reuters)

Tarık eş-Şami 

ABD'nin 7 Ekim'de İsrail kentlerine yönelik Hamas saldırısının ardından İsrail'e açık bir şekilde destek veren tutumu nedeniyle Ortadoğu'da ve dünyada karşı karşıya olduğu tehlikeler tırmanırken, Başkan Joe Biden yönetimi ABD'de başka yansımalarla karşı karşıya kalıyor.

Bu yansımalar, terör saldırıları olasılığından, Yahudi karşıtlığı ve İslam düşmanlığının artmasına, bazı ABD yönetimi ve Kongre kanatlarında artan protestolara kadar uzanıyor.

Söz konusu protestolar Biden ve hükümetinin, ABD'ye sıçrayabilecek olası yansımaları ve zararları hesaba katmadan İsrail'i kesinlikle destekleme yönündeki aşırı eğiliminden oldukça rahatsız görünüyor.

Peki, bu yansımalar neler?

ABD yönetiminin pozisyonlarına nasıl yansıyabilir?

Çeşitli cepheler

Başkan Joe Biden yönetimi, 7 Ekim'de Hamas'ın İsrail kasabalarına saldırısının ardından, İsrail'in kendini savunma ve Gazze Şeridi'nden Hamas'ı çıkarma hakkını desteklediğini açıkça ilan etti.

Bu saldırılar, diğer Filistinli gruplarla birlikte hareket eden silahlı grup tarafından gerçekleştirildi ve bin 400'den fazla İsraillinin ölümüne neden oldu.

Bu açıklamanın ardından, ABD, İsrail'e açık askeri destek sağlamaya başladı. Bu destek, İsrail'e mühimmat ve teçhizat taşıyan onlarca askeri nakliye uçağının gönderilmesini içeriyordu.

Ayrıca, ABD, İsrail'e iki uçak gemisi ve bu gemilere bağlı savaş gemileri, muhripler ve diğer deniz unsurları gönderdi.

ABD, İsrail ile istihbarat iş birliğini genişletti ve destek ve koordinasyon sağlamak için askeri danışmanlar gönderdi.

Ayrıca, ABD, İsrail ve Hamas arasında ateşkes çağrısında bulunan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) kararlarını veto ederek siyasi ve diplomatik destek sağladı. 

Ancak, ABD'nin İsrail'e verdiği bu tarihi destek hem dış hem de içte bazı sonuçları beraberinde getirdi. Dışarıda, İran destekli milislerin fırlattığı insansız hava araçları saldırıları, Suriye ve Irak'taki ABD askeri üslerini hedef aldı.

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, İran'ın vekilleri tarafından ABD güçlerine karşı bir tırmanış olasılığının olduğunu öngördü.

Bu nedenle, ABD Dışişleri Bakanlığı, Irak'ın Erbil kentindeki çoğu çalışanını bölgeden ayrılmaya çağırdı.

Terörizm, adam kaçırma, silahlı çatışma ve sivil kargaşayla ilgili tehditlere işaret ederek ABD'lileri Irak'a seyahat etmemeleri konusunda uyardı.

ABD, savaşın kapsamının genişlemesi ve yalnızca Ortadoğu'da değil, tüm dünyada ABD çıkarlarına karşı tehlikeli bir şekilde tırmanması ihtimaline karşı temkinli davranıyor.

İç zorluklar

Ancak, ABD içindeki yansımalar da özellikle son günlerde ve birden fazla düzeyde farklı bir yön almaya başladı.

ABD Dışişleri Bakanlığı ve Kongre'de iktidar odalarında, ABD'nin pozisyonunu bir dereceye kadar reddetme tavrı ortaya çıkmaya başladı.

Ayrıca, New York, Illinois, Minnesota ve Florida gibi eyaletlerde ve Washington DC'de, Gazze'nin bombalanmasına karşı protestolar patlak verdi.

Sosyal medya platformları, İsrail ve Hamas arasındaki çatışma, Filistin-İsrail çatışmasının arka planı ve ABD'nin rolü hakkında birbiriyle çatışan görüntüler, haberler ve yorumlarla doldu.

Tüm bunlar, ABD yönetimine artan bir baskı oluşturdu ve onu pozisyonunu nispeten değiştirmeye zorladı.

ABD, İsraillilerle iletişim kurarak Gazze Şeridi'ne yardım malzemelerinin girişine izin verdi ve Gazze'nin işgalini erteledi.

Biden, Netanyahu hükümetinden 'savaş hukuku' olarak bilinen uluslararası insani hukuka uymasını istedi.

Bu hukuk, sivillerin ve askeri olmayan tesislerin hedef alınmasını yasaklıyor.

Başkan ilk kez Filistinli mültecilere para teklif etti ve ABD'nin 11 Eylül 2001 saldırılarından sonra yaptığı hataları tekrarlamaması gerektiğini uyardı.

Ancak, savaşın ve beklenen İsrail kara işgalinin yansımaları, ABD içinde öncelikli bir yer tutmaya devam etti.

İsrail yanlısı öğrenciler New York'ta Gazze'de devam eden çatışmanın ortasında düzenlenen protestoya katıldı (Reuters)
İsrail yanlısı öğrenciler New York'ta Gazze'de devam eden çatışmanın ortasında düzenlenen protestoya katıldı (Reuters)

Kongre'de reddeden cephe

İktidar mahfillerinde ABD'nin İsrail'e verdiği açık desteği eleştiren bir ses, yükselmeye başladı.

Özellikle, İsrail'in Gazze'ye yönelik hava saldırıları ve olası bir kara işgalinin ardından, Demokrat Parti'nin sol kanadında öfke arttı.

Demokratik Parti'nin ilerici üyeleri, Biden'ı, binlerce Filistinlinin ölümüne yol açan bir savaşı kışkırtmakla suçladı.

Bu öfke, Gazze'deki Protestan Hastanesi'nin bombalanması sonrasında daha da arttı.

Kongre Üyesi Jasmine Crockett, öfke ve kafa karışıklığının Biden'ın ne kadar tehlikeli bir konumda olduğunu gösterdiğini söyledi.

Crockett, ilerici üyelerin, İsrail'e destek ve Filistinlilerin haklarını savunmak arasında bir denge bulmak zorunda kaldıklarını belirtti.

Cumhuriyetçiler, Biden'ın Hamas saldırısına verdiği tepkiyi övdü ve savaşı büyük ölçüde iyilik ve kötülük arasındaki bir mesele olarak tasvir etti.

Demokratik seçmenlerin geniş kesimleri, özellikle gençler, İsrail'in Filistinlilere yönelik politikalarına karşı şüpheci, hatta düşmanca görünüyordu.

Hamas saldırısında bin 400'den fazla İsraillinin ölümüne rağmen, savaşı desteklemeye istekli görünmüyorlardı.

Bu hoşnutsuzluk, iki belgede açıkça görülüyordu. 55 ilerici Kongre üyesi, İsrail'in Gazze'ye kestiği gıda, su, yakıt ve diğer malzemelerin geri verilmesini talep eden bir mektup imzaladı.

13 Demokrat tarafından hazırlanan başka bir Temsilciler Meclisi karar tasarısıyla, İsrail ve Filistin topraklarında acil bir ateşkes ve gerilimin durdurulması talep edildi.

Bazıları temsilcilerin yardımcısı olan, Müslüman ve Yahudilerden oluşan 411 kongre personeli, Kongre üyelerini ülke genelinde artan anti-Semitizm (Yahudi karşıtlığı), İslamofobi, Müslüman karşıtlığı ışığında İsrail ile Hamas arasında ateşkesi desteklemeye çağrısında bulunan bir bildiriye imza attı.

Manidar istifa

Biden yönetiminin krize yaklaşımına yönelik itirazlar, ABD Dışişleri Bakanlığı'na kadar ulaştı.

Siyasi işler ve askeri işler ofisinin kıdemli bir yetkilisi olan Josh Paul, çatışmaya yönelik yaklaşım ve İsrail'e sürekli olarak ölümcül silahlar tedarik etme konusundaki siyasi anlaşmazlık nedeniyle istifa etti.

Paul, Hamas'ın saldırısını vahşi ve korkunç olarak nitelendirse de İsrail'in yanıtının, ABD desteği ve 'işgalin mevcut durumu' ile birlikte hem İsrailliler hem de Filistinliler için daha fazla ve daha derin acıya yol açacağından endişe duyuyor.

Bunun Washington'un uzun vadeli çıkarına olmadığını düşünüyor.

Paul, Biden yönetiminin ve Kongre'nin önemli bir kısmının yanıtını eleştirdi.

Silah göndermeyi içeren siyasi kararların kısa görüşlü, yıkıcı ve adaletsiz olduğunu, ABD'nin sahip olduğu değerlerle çeliştiğini savundu.

Çünkü bu politikalar aceleci, önyargılı ve siyasi uygunluk üzerine kurulu.

Bu durum, entelektüel iflas ve bürokratik donukluğu yansıtıyor. Bir tarafın körü körüne desteklenmesi, her iki tarafın halkı için de uzun vadede yıkıcı.

Sokak mücadelesi

Biden yönetiminin çatışmaya yönelik politikası, ABD Dışişleri Bakanlığı ve Kongre'de de tartışmalara yol açtı.

ABD'nin onlarca şehrinde, İsrail ve Gazze arasında ateşkes çağrısında bulunan gösteriler düzenlendi.

Bu gösterilere karşılık, Hamas'ın rehin tuttuğu rehinelerin serbest bırakılmasını talep eden gösteriler de düzenlendi.

Ateşkes çağrısı yapan gösteriler, Kongre binası ve çevresinde de gerçekleşti. Bu gösterilere yüzlerce Yahudi ve Müslüman öğrenci ile birlikte diğer gruplardan insanlar da katıldı.

Çatışma tarafında düzenlenen protestolar ve yürüyüşler binlerce insanı çekti. Yahudilere ve Müslümanlara yönelik nefret saldırıları, huzursuzluğu artırdı.

Bu arada, İsrail, Gazze'ye karadan girmeye hazırlanıyor. New York'ta düzenlenen dört eş zamanlı protestoda, binlerce kişi Filistin bayrakları açtı.

Polis, trafik akışını engellemek suçlamasıyla onlarca kişiyi tutukladı. ABD'nin onlarca başka şehrinde de benzer gösteriler düzenlendi.

Ancak New York, İsrail dışındaki en büyük Yahudi nüfusuna ve ülkenin en büyük Müslüman topluluklarından birine ev sahipliği yapması nedeniyle özel bir önem taşıyor.

Çatışmayla ilgili farklı görüşler, kültürel alanda da tartışmalara yol açtı.

New York'taki bir kültürel dernek, İsrail'i eleştiren açık bir mektubu imzalayan yazar Viet Thanh Nguyen'in etkinliğini aniden iptal etti.

New York City Queens Meclis Üyesi Robert Holden, evsizlere hizmet veren kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan WIN'i, Filistinlilere destek veren bir yürüyüşte görülen bir çalışanını cezalandırmaya çağırdı.

Buna karşılık, Bronx için Filistin Dayanışması Örgütü, Demokrat Partili Temsilci Richie Torres'in fotoğrafını taşıyan ve üzerinde "Soykırım suçlamasıyla aranıyor" yazan bir afiş dağıttı.

Torres, X platformunda şu ifadelerin yer aldığı bir paylaşımda bulundu:

Yahudi seçmenleri için, Holokost'tan bu yana Yahudilere karşı en kanlı katliam tehdidi altında hissettikleri için savaşmaktan utanmayacağım.

Yahudi ve Müslüman karşıtları

Hamas'ın İsrail'in güneyine düzenlediği saldırılar ve İsrail'in buna cevabı, Gazze ve İsrail'den gelen görüntüler sayesinde anti-semitizm ve İslamofobi'nin hızla artmasına neden oldu.

Çatışma ne kadar uzun sürerse, ABD'deki Yahudiler ve Müslümanlar için tehdit o kadar artar.

Stimson Center'dan Barbara Slavin, "Biden, İsrail'i destekleyen birkaç konuşma yaptı ve İsrail'e seyahat ederek, dünyanın dört bir yanındaki birçok Yahudi'nin rahatlık ve dayanışma ihtiyacını karşılamak için İsrail'e olan yakın desteğini teyit etti. Ancak Gazze'deki ölü sayısının artması ve Araplar ve Müslümanların İsrail ve ABD'ye yönelik öfkesinin artması nedeniyle, Washington'un Gazze halkına insani yardım sağlamaktan daha fazlasını yapması gerekiyor" dedi.

Çatışma sırasında 'İslamofobi' olgusunun artmasından duyulan endişeler arttı.

Bu endişeler, Illinoisli bir adamın altı yaşındaki Filistinli Müslüman bir çocuğu bıçaklayarak öldürmesi ve annesini ağır yaralamasıyla perçilendi.

Bu olaydan sonra Biden, Beyaz Saray'dan yaptığı bir konuşmada İslamofobi ve anti-semitizme karşı olduğunu ilan etti.

Ancak ABD'li Müslüman toplumu, 11 Eylül 2001 olaylarının ardından ABD'de yaşanan güvensizlik ikliminin geri dönmesinden korkuyor.

Bu korku, Amerikan-İslam İlişkileri Konseyi'nin (CAIR) yayınladığı açıklamada da görülüyor.

CAIR, Filistinlilere yönelik iddia edilen saldırıları kınadı ve hükümet yetkililerini ve medyayı, onları hedef alan provokasyonu durdurmaya çağırdı.

Ayrıca, New York City'de anti-semitik faaliyeti izleyen bir grubun başkanı, 7 Ekim'den bu yana nefret olaylarının iki katına çıktığını söyledi.

Bu olaylar, yaklaşık her gün bir olaydan günde birden fazla olaya yükseldi.

Bu olaylar arasında hakaretler, Yahudi erkeklere ateş açma ve Nazi sembolü olan 'swastika' (gamalı haç) çizilmesi yer alıyor.

Son krizden önce bile, ABD'de Yahudilere yönelik nefret suçları, 2022'de yüzde 37'lik bir orana ulaştı. FBI'a göre bu, yaklaşık üç on yıl içinde kaydedilen en yüksek rakam.

Detroit'teki Yahudi cemaatinin önde gelen isimlerinden biri olan Samantha Wall'un, evinin önünde bıçaklanarak öldürülmesi, ABD'ndeki Yahudiler arasında büyük endişelere yol açtı.

Ancak Detroit yetkilileri, Wall'un öldürülmesinin şu ana kadar nefret suçu olduğunu gösteren hiçbir kanıt olmadığını bildirdi.

Terör korkusu

Ancak son olaylar, ABD ve Batı'da, yakın zamana kadar düşüşe geçtiği görünen terörist eylemlerin yeniden ortaya çıkma endişelerini yeniden gündeme getirdi.

Özellikle, ABD tarafından terörist olarak tanımlanan gruplar, Afrika'dan Pakistan'a kadar, bu ayın başlarında Hamas'ın saldırısını övdü.

FBI Direktörü Christopher Wray, ABD'de Avrupa'da meydana gelenlere benzer saldırılar yaşanabileceği konusunda uyardı.

Bu saldırılardan birinde, kendisini IŞİD'e mensup olarak tanımlayan bir adam, Brüksel'de iki İsveçliyi vurarak öldürdü.

Terörizm ve isyanı önleme uzmanları, Hamas'ın gerçekleştirdiği gibi başarılı saldırıların, benzer düşünen diğer grupları ve bireyleri başka eylemler yapmaya teşvik etme eğiliminde olduğunu söylüyor.

Bu, grupların güçlerini kanıtlama ve daha fazla para ve eleman çekme girişimleridir. Ayrıca, yeni grupların ortaya çıkması da mümkün.

Georgetown Üniversitesi'nde profesör ve terör tarihçisi Bruce Hoffman, "Tarihsel olarak, teröristler olayla ilgileri olsun olmasın, kendilerini gündeme getirmeye çalışırlar. Hamas'ın saldırısı, İsrail'e karşı herhangi bir silahlı grup için eşi görülmemiş bir başarıydı. Bu, diğer gruplar için önemlerini kanıtlamak, dayanışmalarını ifade etmek ve tekrar oyuna girmek için inanılmaz bir fırsat sunuyor" diyor.

ABD'deki hükümet kurumları, Los Angeles, Detroit ve Chicago gibi büyük Filistin diasporası olan şehirleri izliyor.

Wall Street Journal gazetesine konuşan bir Amerikan istihbarat yetkilisine göre, bu kurumlar, toplu ölümlere yol açabilecek büyük bir kamusal etkinliğe yönelik saldırı tehdidini gösteren sosyal medya trafiğini arıyor.

Terörizm uzmanları, İsrail-Filistin çatışmasının şiddetinin ve saldırıların artmasının kaçınılmaz olduğunu söylüyor.

Bu artışın şiddeti, İsrail'in askeri operasyonlarının süresi, Gazze'ye verilen zarar ve çatışmanın yayılması gibi faktörlere bağlı olacaktır.

Ortadoğu araştırmacısı Ken McCallum, Ortadoğu'daki derin olayların hem hedeflenen şeyler hem de insanları nasıl motive ettiği açısından tehdidin boyutunu artırabileceğini veya biçimini değiştirebileceğini belirtiyor.

Georgetown Üniversitesi'nden Hoffman ise, İsrail'in cevabının uzun sürmesi durumunda, diğer terörist grupların daha fazla zaman toplayacağını ve aralarındaki farklı mezhepsel rekabetlerin, saldırılarını koordine etmeye başladıklarında ortadan kalkabileceğini söylüyor.

Biden'ı etkilemek

ABD'nin tüm endişelerine rağmen, Başkan Biden için en önemli soru, Ortadoğu savaşı, geçen aylarda onay oranlarının düşmesinin ardından seçmenlerin ona karşı tutumunu değiştirecek mi?

Biden, kriz sırasında küresel bir lider olarak kendini gösterdi.

Ancak stratejistler, yeniden seçilmesinin daha çok ekonomi gibi yerel konulara bağlı olabileceği konusunda uyarıyor.

Quinnipiac Üniversitesi tarafından yapılan bir ankete göre, seçmenlerin yüzde 76'sı İsrail'in desteklenmesinin ABD'nin ulusal çıkarına olduğunu düşünüyor.

Ancak, seçmenlerin yalnızca yüzde 42'si Biden'ın çatışmayla ilgili tutumunu onaylarken, yaklaşık yüzde 37'si onaylamadığını söyledi.

Hamas ve İsrail arasındaki çatışma, haftalarca ve aylarca haberlere hâkim olmaya devam ederse, başkanlık kampanyasının doğası değişebilir.

Biden, kendisini savaş zamanında bir başkan olarak sunabilir. Ancak, bu durum uzun sürmeyebilir.

George H. W. Bush'un 1991 Körfez Savaşı'ndan sonra yaşadığı durum buna örnek. Bu savaş hızlı bir şekilde başladı ve bitti.

O zamanlar açık bir zafer gibi görünüyordu. Ancak, Bush yine de ekonomi nedeniyle Bill Clinton'a karşı seçimleri kaybetti. Bu durum, Biden için de siyasi riskler taşıyor.

Buna ek olarak, Biden, kendi partisinin sol kanadından pek çok kişinin tepkisini çekme riskiyle karşı karşıya.

Bu kesim, Gazze'deki Filistinli sivil ölümlerinin artmasından dolayı rahatsız. Bu ölümlerin, İsrail'in saldırıları devam ettikçe daha da artması muhtemel.

Biden ise, kontrolünün çok az olduğu bir çatışmada tarafını seçti.

En önemlisi, daha genç ve daha aktif olan ilerici Demokratlar, Biden'a savaştan fayda sağlamaya daha az istekli.

Quinnipiac Üniversitesi'nin anketine göre, 18-34 yaş arası seçmenlerin çoğunluğu İsrail'e silah ve askeri teçhizat gönderilmesine karşı çıkıyor.

Bazı stratejistler, Biden'ın İsrail'e verdiği desteğin, genç Müslüman ve ilerici seçmenleri, daha açık bir şekilde savaş karşıtı bir programla seçimlere giren bağımsız başkan adayı Cornell West'e oy vermeye itebileceğini belirtiyor.

Bu hoşnutsuzluğa dair bir örnek, geçen salı günü Arizona'da yaşandı.

Bir grup üniversite öğrencisi, Başkan Yardımcısı Kamala Harris'i, Biden yönetiminin İsrailliler ve Filistinlilerin barış, güvenlik ve kendi kaderini tayin hakkı için çalıştığını belirten konuşmasını yaptığında alaycı bir şekilde karşıladı.

Independent Arabia - Independent Türkçe



Rusya ve İsrail arasında Suriye'de İran'a karşı yapılan askeri mutabakata ne olacak?

Rusya ve İsrail arasında Suriye'de İran'a karşı yapılan askeri mutabakata ne olacak?
TT

Rusya ve İsrail arasında Suriye'de İran'a karşı yapılan askeri mutabakata ne olacak?

Rusya ve İsrail arasında Suriye'de İran'a karşı yapılan askeri mutabakata ne olacak?

Samir İlyas

Ortadoğu'nun bölgesel olarak topyekûn bir savaşa sürüklenmesi ihtimali, Rusya'nın Ukrayna'ya savaş açmasından bu yana önemli ölçüde soğuyan Rusya-İsrail ilişkilerindeki uçurumu daha da derinleştirdi. İki ülke arasındaki ilişkiler her ne kadar Yahudi devletinin kuruluşundan bu yana inişli çıkışlı bir seyir izlemiş ve yaklaşık çeyrek asırdır kopma noktasına gelmiş olsa da 1991 yılı sonlarında diplomatik temasların yeniden başlamasıyla içinde bulunduğumuz dönemin iki ülke arasındaki ilişkilerin en ciddi sınavı olduğunu söylersek abartmış olmayız.

Tarihe baktığımızda Sovyetler Birliği’nin 1947 yılında Filistin'in bölünmesini desteklediğini ve o zamanlar yeni kurulmuş olan Yahudi devletini tanıyan ve diplomatik temsilci gönderen ilk ülkelerden biri olduğunu görebiliriz. Sovyet liderleri, sosyalizme en yakın devletin kurucularının ideolojik geçmişine dayanarak İsrail'in komünist blokla uyumlu olacağına, İngiltere ve Batı ülkelerinden uzak duracağına ve bölgede bir sosyalizm modeline dönüşeceğine inanıyorlardı. Ancak Moskova, başta Irak, Suriye ve Mısır olmak üzere Arap ülkeleriyle ilişkiler kurduğunda Yahudi devleti konusunda kısa sürede hayal kırıklığına uğradı.

Rusya, 5 Haziran 1967 tarihindeki Altı Gün Savaşı’ndan sonra İsrail ile diplomatik ilişkilerini kesmiş, ancak Sovyetler Birliği'nin 1991 yılının aralık ayında son nefesini vermesinden birkaç gün önce İsrail’in Moskova'daki Büyükelçiliği’ni yeniden açmıştı. Moskova'daki yönetici elitlerinin 1990'lı yıllardaki Batı ve İsrail yanlısı yönelimlerine rağmen, bu dönem Rusya'nın Ortadoğu meselelerinden elini eteğini çektiği bir dönem oldu. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in yükselişiyle birlikte Kremlin, gözünü Ortadoğu'ya dikti. Rusya’nın diplomatik makamları İsrail de dahil olmak üzere bölgedeki tüm taraflarla güçlü bağlar kurmak için aktif çalışmalarda bulundu.

Putin'in 2005 yılında İsrail’e gerçekleştirdiği ilk ziyaretten bu yana iki ülke arasındaki ilişkiler, ‘uzun soluklu bir balayına’ tanık oldu. Ancak bu süreç Rusya'nın İran'a ve Hamas ve Hizbullah gibi İran destekli örgütlere açık olmasıyla ilgili anlaşmazlıklarla sonuçlandı.

Rusya'nın 2015 sonbaharında Suriye'ye askeri müdahalede bulunması, iki ülke arasındaki ilişkilerin tarihinde bir dönüm noktası oldu. İki taraf, aralarında olası sürtüşmeleri önlemek amacıyla bir mutabakat imzaladı. Moskova, İsrail'in Suriye'deki İran’a ve Hizbullah’a ait mevzilere düzenlediği hava saldırılarını çeşitli açıklamalarla kınasa da hava savunma sistemleri bu saldırılara karşılık vermedi. Temelde kendi askerlerinin ve Suriye rejimi güçlerinin hedef alınmamasını önemseyen Moskova, Hizbullah'a herhangi bir silah tedarikinin ulaşmasını engellemek için İsrail ordusuna atış serbestliği tanımış gibi görünüyor. Rusya'nın Suriye'ye askeri müdahalesinin ilk üç yılında iki ülke arasındaki ilişkiler ‘uzun soluklu bir balayına’ tanık oldu. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun Moskova ziyaretleri arttı. İki taraf 2018 yazında Suriye'nin güneyinin Şam rejiminin kontrolüne geçmesi konusunda iş birliği yaptı. Putin, Netanyahu'ya o dönemde birkaç seçim kazanmasını sağlayan ‘hediyeler’ verdi. Bunlardan en önemlisi İsrailli asker Zechariah Baumel'in naaşının kalıntılarının bulunmasıydı.

frgbgrf
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Suriyeli mevkidaşı Beşşar Esed Hmeymim Hava Üssü’ndeki askeri geçit törenini izlerken, 11 Aralık 2017

İsrail-Rusya ilişkileri, 17 Eylül 2018 yılında bir İlyuşin Il-20 tipi Rus keşif uçağının düşmesi ve 15 mürettebatın tamamının hayatını kaybetmesiyle ciddi bir sınavdan geçti. Rusya ordusu olaydan İsrail'i sorumlu tuttu. Rusya Savunma Bakanlığı Sözcüsü İgor Konaşenkov, İsrail'in Suriye'deki Rus güçleri komutanlığına birkaç dakika içinde Suriye'nin kuzeyinde bir saldırı gerçekleştireceğini bildirdiğini, ancak İsrail’in bu bildirisinden sadece bir dakika sonra batı bölgelerinde hava saldırısı düzenleyerek Rus keşif uçağının düşmesine neden olduğunu açıkladı. Konaşenkov, açıklamasında “Bu tür eylemler, Suriye'de güçlerimiz arasında olası sürtüşmeleri önlemek için 2015 yılında imzalanan mutabakatın doğrudan ihlalidir” ifadelerini kullandı.

Bu olayın ve ardından İsrail'in Suriye'deki mevzileri vurmasının kınandığı açıklamalara rağmen Rusya'nın tepkisi, Türkiye'nin 2015 yılında Suriye-Türkiye sınırında SU-24 tipi bir Rus savaş uçağını düşürmesine verilen tepkinin boyutuyla kıyaslanamaz. İki taraf da krizi oldukça hızlı bir şekilde aşmayı başardı. Öte yandan İsrail, Suriye'nin çeşitli bölgelerinde İran’a ve Hizbullah’a ait mevzilere yönelik saldırılarını sürdürdü. Rusya'nın İsrail saldırılarını önlemek için Suriye'ye transfer edeceğini açıkladığı hava savunma ve elektronik sinyal karıştırma sistemleri, bu saldırılara müdahale etmedi.

İran ve İsrail arasındaki denge

Rusya hem İran hem de İsrail ile ilişkilerinde hassas dengeleri koruyarak Suriye'nin bu iki ülke arasında bir vekalet savaşı arenasına dönüşmesini engellemeye çalıştı ve İsrail'in güvenliğine bağlı olduğunu vurgulamaya özen gösterdi. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, iki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin yeniden başlamasının 30’uncu yıldönümü vesilesiyle İsrail gazetesi Yedioth Ahronoth için kaleme aldığı makalede, “Ortadoğu'da güvenlik ve istikrar konusunda İsrailli ortaklarımızla istişarelerimizi sürdürmek istiyoruz. Bölgedeki sorunlara yönelik kapsamlı çözümlerin mutlaka İsrail'in güvenlik çıkarlarını da dikkate alması gerektiğine her zaman dikkati çekiyoruz. Bu, temel bir nokta” diye yazdı.

Batı basınında 22 Ekim 2021 tarihinde yer alan haberlerde Rusya'nın Ukrayna'ya saldırmak üzere harekete geçtiği aktarıldı. Dönemin İsrail Başbakanı Naftali Bennett, İsrail'in Suriye'de düzenlediği hava saldırılarına ilişkin Rusya ile imzaladıkları mutabakatı teyit etmek ve İran’ın nükleer programını görüşmek üzere Soçi'ye gitti. Bennett, ziyareti sırasında Rusya-İsrail ilişkilerini ‘benzersiz’ ve ‘karşılıklı güvene dayalı’ olarak tanımlayan Putin'den destek aldı.

İsrail’in kuruluşunda Rusya'nın Sovyetler Birliği'nin varisi olarak oynadığı role işaret eden Bennett, “İsrail, yurtdışında Rusça konuşan en büyük topluluğa ev sahipliği yapıyor” ifadelerini kullandı.

Putin, Bennett hükümetinin İsrail-Rusya ilişkileri konusunda selefi Binyamin Netanyahu'nun yaklaşımını sürdüreceğini umduğunu ifade etti. Suriye konusunun gündemin üst sıralarında yer aldığı anlaşılan görüşmelerde Putin, “Bildiğiniz üzere Suriye'de devlet otoritesini yeniden tesis etmek için çaba sarf ediyoruz ve aramızda azımsanmayacak sayıda anlaşmazlık yaşanan konular var. Ancak özellikle terörle mücadeleye ilişkin konularda fikirlerimizin yakınlaştığı noktalar ve iş birliği fırsatları da var. Genel olarak görüşebileceğimiz ve görüşmemiz gereken pek çok konu söz konusu” diye konuştu.

Yeni imzalanan mutabakatlar, İsrail'in İran Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) ve İran destekli milisler tarafından tutulan İran mevzilerine düzenlenen hava saldırıları konusundaki anlaşmazlığa yönelik bir çözüm de içeriyordu. Bennett, anlaşma uyarınca Rusya’ya ‘çok daha önce ve daha doğru bilgi verme’ taahhüdünde bulundu.

Bennett ise Rusya ile ilişkilerin ülkesi için önemini vurguladı. Putin'in son yirmi yılda iki ülke arasındaki ilişkilerin güçlendirilmesi sürecine öncülük ettiğini belirtti. Bugünkü seviyesine yükseltmeyi başardığını belirtti. Putin’i ‘İsrail'in çok yakın ve gerçek bir dostu’ olarak nitelendiren Bennett, Sovyetler Birliği'nin İkinci Dünya Savaşı sırasında Yahudileri korumadaki rolüne övgüde bulundu. Bennett, görüşmenin başında yaptığı açıklamada, Putin ile Suriye'deki gelişmeleri ve ‘İran'ın nükleer programının gelişimini durdurma çabalarını’ ele almayı planladığını söyledi.

Daha önce belirlenen süreye üç saat daha ekleyerek beş saat sürmesi görüşmenin önemini gösterdi. Görüşme sonrası Putin, Bennett'i Soçi'deki Başkanlık Sarayı’nın bahçesinde bir tura çıkardı. Bennett, (Yahudilikte Şabat günü olan) cumartesi gününe girilmesi nedeniyle Tel Aviv'e dönüşünü ertelemek zorunda kaldı.

Bennett, Rusya ziyaretinden günler sonra yaptığı bir açıklamada, Putin ile ‘iyi ve istikrarlı anlaşmalara’ vardıklarını ve ‘İsrail'in güvenlik ihtiyaçları konusunda kendisini dinleyen bir kulak’ bulduğunu söyledi. Putin ile görüşmelerinde İran'ın nükleer programıyla ilgili gelişmeleri de ele aldıklarını kaydeden Bennett, bu programın ulaştığı ileri aşamanın ‘herkesi endişelendirdiğini’ vurguladı.

xscvds
Eski İsrail Başbakanı Naftali Bennett’in hükümetinin ilk kabine toplantısı için Kudüs’e geldiği sırada çekilen bir fotoğrafı, 3 Temmuz 2022

İsrail basını Tel Aviv'deki siyasi kaynaklara dayanarak Suriye konusunda Rusya-İsrail arasındaki görüş ayrılıklarının en aza indirildiğini ve yeni mutabakatın İsrail'in DMO ve İran destekli milisler tarafından kullanılan Suriye’deki İran mevzilerine düzenlenen saldırılarla ilgili anlaşmazlığın çözümünü de içerdiğini yazdı. Bennett, anlaşma uyarınca Rusya’ya ‘çok daha önce ve daha doğru bilgi verme’ taahhüdünde bulundu. Bennett, saldırıların daha spesifik olacağına ve Suriye rejiminden kişileri ve altyapısını hedef almayacağına da söz verdi.

İki taraf, Lübnan’daki Hizbullah Hareketi’ni ve İran destekli milisleri Suriye'nin Golan Tepeleri’nin işgal altındaki bölümüyle olan sınırdan uzak tutma konusunda da anlatı.

Öte yandan Putin, iki ülkenin genelkurmay başkan yardımcıları tarafından yönetilen askeri koordinasyon komitesinin çalışmalarına yeniden başlaması ve Rusya'nın ‘tüm bölge için bir tehdit haline gelen İHA’lara karşı İsrail ile ortak bir ekip kurulması’ önerisini incelemeyi kabul etti.

İsrail basını İran konusundaki görüş ayrılıklarının neredeyse hiç değişmediğini bildirdi. Rusya, İsrail'in İran’ın nükleer bir güç haline gelmesi tehlikesine ilişkin endişelerini paylaşsa da Putin, İsrail'in askeri seçeneğe başvurulmasına ilişkin tutumunu reddetti. Bennett'in tutumunu yeniden gözden geçirme talebini geri çevirerek bu ikilemin tek çözümünün diplomatik bir çaba olduğunu vurguladı.

Esed rejiminin temellerinin yeniden sağlamlaştırılması

Rusya'nın İsrail'in Suriye’deki İran mevzilerini hedef almasını engelleme konusundaki umursamazlığının, iki ülkenin müdahalesiyle Suriye Devlet Başkanı Esed rejiminin temellerinin yeniden sağlamlaştırılmasının ardından İran'ın nüfuzunu sınırlandırma ve siyasi ve ekonomik kazanımları tekeline alma arzusundan kaynaklanmış olabilir. Bununla birlikte Tahran ve Moskova, orduların ve milislerin ülkelerdeki rolü konusunda da farklı görüşlere sahipler. Tahran, gerektiğinde kontrol edilebilen ve kullanılabilen güçlü milislere sahip zayıf bir orduyu tercih ederken, Moskova siyasi komuta altında güçlü bir merkezi ordu kurmayı tercih ediyor.

Göz ardı edilmemesi gereken önemli bir faktör olarak Rusya, İran’ın Suriye'deki güçlü varlığının mültecilerin geri dönüşü, ekonominin iyileştirilmesi ve altyapının yeniden inşası için Batı ve Arap ülkelerinin desteğini almanın önünde bir engel olduğu görüşünden yola çıkmış olabilir. Öte yandan İran da tıpkı Rusya gibi Suriye'nin yeniden inşasını finanse edemiyor.

Bununla birlikte Rusya'nın İran dosyasındaki tutumu hiç değişmedi. Moskova, İran'ın nükleer silah edinmesine ve ‘nükleer güçler kulübüne’ girmesine karşı çıkmaya devam ediyor. Fakat aynı zamanda Hazar Denizi, Güney Kafkasya ve Orta Asya'daki güvenlik sistemini ve Basra Körfezi bölgesindeki dengeleri bozabilecek bir saldırıya da karşı. Ayrıca Rusya, İran'a uygulanan yaptırımların kaldırılmasının ardından İran'la çıkarlarını garanti altına alacak ve enerji, altyapı ve diğer alanlardaki yatırımlar konusunda ek kazanımlar elde etmesini sağlayacak diplomatik bir çözüm bulmaya çalışıyor.

Bennett'in ziyaretinin ardından yaşananlar, Rusya-İsrail ilişkilerinin iyiye gittiğini gösterdi. İsrail Suriye'deki saldırılarını istediği gibi sürdürürken Rusya'nın Yahudi devletinin güvenliğine olan bağlılığı eskisi gibi devam etti. Moskova'nın İsrail'in Filistin Yönetimi ile yürüttüğü müzakerelere ev sahipliği yapmaya odaklanmaması da önemli bir faktör.

İran'dan Rusya'ya askeri destek

Moskova ve Tel Aviv arasındaki görüş ayrılıklarının kesin olarak çözüleceğine ve her iki tarafın da diğerinin ihtiyaçlarını ve endişelerini dikkate alarak yakın iş birliğini sürdürmesine dair iyimser bir hava hakim olsa da 24 Şubat 2022 tarihinde Ukrayna'yı hedef alan Rus füzeleri ve bombaları, İsrail-Rusya ilişkilerindeki gerilimin daha önce görülmemiş bir düzeye tırmanmasında önemli bir rol oynadı.

İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog, Ukrayna’daki savaşın ilk gününde yaptığı açıklamada, ‘İsrail'in Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü desteklediğini’ vurguladı ve Ukrayna'daki İsraillilere ‘kara geçişleri yoluyla geri dönmeleri’ çağrısında bulundu. Dönemin İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid ise Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısını kınayarak bu adımı ‘dünya düzeninin ihlali’ olarak nitelendirdi. Lapid, “İsrail'in Ukrayna ile derin ve iyi ilişkileri var” dedi. Bu iki açıklamanın ardından dönemi İsrail Başbakanı Bennett, hükümetindeki bakanlardan Ukrayna'da olup bitenlerle ilgili herhangi bir açıklama yapmamalarını istedi. Kınamaların ardından İsrail, durumu dengelemek amacıyla Ukrayna'ya silahları sağlamayı reddetti.

Çatışmalar şiddetlendikçe İsrail'in Rusya’nın Ukrayna’ya açtığı savaşı şiddetle kınaması ve Batı'nın yaptırımlarına katılması yönündeki baskılar da arttı. Ukrayna'da 10 bin İsrailli ve 200 bin Yahudi yaşıyor. Bennett, 12 Mart'ta Moskova ve Kiev arasında barış için arabuluculuk girişiminde bulundu ve ülkesinin savaştan taraflardan herhangi birinin yanında yer almak zorunda kalmaması için savaşı sona erdirmeye çalıştı. Zira İsrail’in Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısına sessiz kalması hem ABD’yi hem de diğer Batılı ülkeleri kızdıracaktı.

Diğer taraftan Tel Aviv'in, kuzey komşusu Rusya ile başta Suriye, İran'ın nükleer programı ve siyasi ve ekonomik ilişkiler olmak üzere birçok konuda büyük çıkarları olduğu düşünüldüğünde Ukrayna'daki savaş konusunda daha agresif bir tutum sergilemesi oldukça zor görünüyor.

Bennett'in arabuluculuk girişiminin başarısızlığa uğramasının ardından iki ülke arasındaki ilişkiler, Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov'un 2022 yılının mayıs ayı başlarında İtalyan televizyon kanalı Mediaset'e verdiği röportajda “Cumhurbaşkanı Yahudi olan bir Ukrayna nasıl Nazi olabilir?” şeklindeki bir soruya cevaben Hitler'in Yahudi kökenlerine atıfta bulunduğu sözlerinin ardından daha da kötüleşti.

İsrailli yetkililer, Lavrov'un sözlerine büyük tepki gösterdiler. Rusya’nın Tel Aviv Büyükelçisi Dışişleri Bakanlığına çağrılarak özür dilemesi istendi.

İki ülke arasındaki ilişkiler daha düşük seviyelere indirildi. Rusya'nın Ukrayna'ya karşı savaşında İran’ın Şahid model İHA’lar, füzeler ve roketler gibi askeri desteğine giderek daha fazla yönelmesi ve Batı'nın yaptırımlarını delmek için iş birliği yapmaları nedeniyle Moskova ile Tahran arasındaki ilişkiler güçlendi.

7 Ekim bir dönüm noktası

Batılı ülkeler, Hamas Hareketi’nin İsrail’e karşı 7 Ekim 2023 tarihinde düzenlediği saldırıyı kesin bir dille kınarken Rusya Devlet Başkanı Putin saldırının geçmişe uzanan kökenlerine işaret etti. Putin, Hamas’ın saldırısından dört gün sonra Moskova'da düzenlenen bir enerji forumunda katılımcılara hitaben yaptığı konuşmada “Filistinlilerin her zaman gerçek Filistin olarak gördükleri toprakların bir kısmı İsrail tarafından farklı zamanlarda ve çeşitli şekillerde, ama çoğunlukla askeri güç kullanılarak ele geçirildi” ifadelerini kullandı. İsrail işgalinin şiddetini ‘dehşet verici’ olarak nitelendiren Putin, bağımsız bir Filistin devletinin kurulması gibi konular ele alınmadan savaşın sona erdirilemeyeceğini de sözlerine ekledi.

Rusya, İsrail ordusunun Gazze'de sivillere yönelik muamelesi ve ateşkes anlaşmasına varmayı reddetmesini sık sık eleştiriyor. Rusya, İran’ın Şam'daki konsolosluk yerleşkesini hedef alan hava saldırısı, Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Heniyye'nin öldürülmesi, Lübnan’daki çağrı cihazı saldırıları, hava saldırıları ve Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah'ın öldürülmesinin ardından İsrail'i kınadığı açıklamalarını yoğunlaştırdı.

Rusya Dışişleri Bakanlığı tarafından 28 Eylül'de yapılan açıklamada, İsrail'in Hasan Nasrallah'a yönelik suikastı kınanırken Nasrallah'ın hedef alınması ‘siyasi bir suç’ olarak nitelendirildi.

Lavrov'un 4 Ekim'de Russia in World Politics dergisinde yayınlanan makalesi, Rusya'nın Ortadoğu'daki duruma ilişkin tutumunu ortaya koyuyordu. Makalede Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) tarafından alınan kararların uygulanması gerektiğini vurgulayan Lavrov, bu konudaki en korkunç örneğin, İsrail ile barış ve güvenlik içinde bir arada yaşayan bağımsız bir Filistin devletinin kurulmasına ilişkin uzlaşı kararlarının alınmasının üzerinden yaklaşık seksen yıl geçmesine rağmen uygulanmaması olduğunu belirtti. ‘7 Ekim 2023 tarihinde meydana gelen terör eylemlerinin hiçbir haklı gerekçesi olmadığını ve olamayacağını’ vurgulayan Lavrov, bu trajik olayın ‘Filistinlileri toplu olarak cezalandırılmak için’ kullanılmasını eleştirdi.

Lavrov'un daha önce yaptığı açıklamalar, Rusya-İsrail ilişkilerinin kötüleştiğine, Rusya-İran ilişkilerinin ise güçlendiğine işaret etti. Bunun için iki önemli olaya dikkat etmeniz yeterli. Bunlardan biri Rusya Başbakanı Mihail Mishustin’in İran'ın İsrail'e yönelik saldırılarıyla eş zamanlı olarak geçtiğimiz ayın sonlarında Tahran’a yaptığı ve üst düzey yetkililerle bir araya geldiği ziyaret, diğeri ise Putin'in 8 Ekim Cuma günü Türkmenistan'ın başkenti Aşkabat'ta İran Cumhurbaşkanı Mesut Pezeşkiyan ile bir araya geldiği ve Putin'in kısa süre önce onayladığı stratejik iş birliği anlaşmasının imzalanması için hazırlıkların yapıldığı görüşme.

Rusya-İsrail ilişkilerini gelecekte neyin beklediğini, dünyadaki nüfuz alanlarını yeniden çizmek ve yeni dünya düzenini belirlemek için çeşitli yerlerde Rusya ile Batı ülkeleri arasında açıkça yaşanan çekişmenin sonucunun belirleyeceğine şüphe yok. Ukrayna'daki ‘beka’ savaşının sonucu ve Ortadoğu'daki mevcut dengelerin değişmesi, Rusya'nın yeni küresel rolünün belirlenmesinde önemli bir rol oynayacak. Bu da Rusya’nın 7 Ekim 2023 tarihinden bu yana İsrail'in eylemlerine yönelik eleştirilerinin neden yoğunlaştığını açıklıyor. Zira Ortadoğu'daki savaşın yayılma riskinin arttığı, Rusya'nın Suriye'deki askeri varlığını ve Ortadoğu'da oynamayı umduğu rolü tehdit ettiği ya da İsrail'in savaşta Ukrayna'nın daha fazla yanında yer aldığına dair işaretlerin ortaya çıktığı her durumda eleştirilerin yoğunluğu ve sıklığı da artmıştır.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.