عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA İran

Tahran rejimi 3 idamı eleştiren İsviçre’ye tepkili

İran Dışişleri Bakanlığı üç protestocunun infazını kınayan İsviçre’nin Tahran büyükelçisini Bakanlığa çağırdı

Tahran'daki İsviçre Büyükelçiliği tarafından kullanılan ve İran Dışişleri Bakanlığı tarafından protesto edilen bir görüntü (EPA)
Tahran'daki İsviçre Büyükelçiliği tarafından kullanılan ve İran Dışişleri Bakanlığı tarafından protesto edilen bir görüntü (EPA)
TT
TT

Tahran rejimi 3 idamı eleştiren İsviçre’ye tepkili

Tahran'daki İsviçre Büyükelçiliği tarafından kullanılan ve İran Dışişleri Bakanlığı tarafından protesto edilen bir görüntü (EPA)
Tahran'daki İsviçre Büyükelçiliği tarafından kullanılan ve İran Dışişleri Bakanlığı tarafından protesto edilen bir görüntü (EPA)

İran Dışişleri Bakanlığı, Mahsa Amini'nin ölümünün ardından İran'da başlayan protestolar sırasında güvenlik güçleri üyelerini öldürmekten idam cezasına çarptırılan üç sanığın infaz edilmesini kınayan İsviçre’nin Tahran Büyükelçisini çağırdı.

İran Devrim Muhafızları Ordusu’na (DMO) bağlı Besiç güçleri iki üyesi ve bir polis memurunu öldürmekle suçlanan ve idama mahkum edilen üç sanık infaz edildi.

İsviçre’nin Tahran Büyükelçiliği, Twitter hesabından Amini'nin öldürülmesinin ardından İran dışında gerçekleşen dayanışma yürüyüşlerinden birinde İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi döneminde benimsenen “aslan ve güneş” olan bir İran bayrağı ile Mahsa Amini’nin posterinin olduğu bir görüntü yayınladı.

Bakanlık tarafından yapılan açıklamada, İsviçre’nin Tahran Büyükelçisi Nadine Olivieri Lozano'nun, “İsviçre'nin ülkemizin iç işlerine müdahaleci tutumunu” protesto etmek için çağırıldığı aktarıldı.

Bakanlık, büyükelçiliğin "alışılmadık ve profesyonel olmayan" "sahte bayraklı bir resim yayınlama" eylemini kınayarak, bunun "İran İslam Cumhuriyeti ile İsviçre Konfederasyonu arasındaki dostluğa aykırı olduğunu ve düzeltilmesi” gerektiğini bildirdi.

Hengaw İnsan Hakları Örgütü, İranlı yetkililerin önceki gün şafak vakti infaz edilen üç kişiden birinin akrabasının gözaltına alındığını bildirdi.

Örgüt dün yaptığı açıklamada, idam edilen Mecid Kazımi’nin iki erkek ve bir kız kardeşinin gözaltına alındığını duyurdu. Açıklamada, kardeşlerin Kazımi’nin davasının yürütülme biçimine yönelik eleştiriler yönelttiği kaydedildi.

Şarku’l Avsat’ın DPA’dan aktardığı habere göre, insan hakları örgütleri ve idam edilen kişilerin yakınları, infaz edilenlerin Kasım ayında İsfahan kentindeki gösteriler sırasında üç güvenlik görevlisinin öldürülmesi konusunda masum olduklarında ısrar ediyor.

22 yaşındaki Mahsa Amini’nin kılık kıyafet kurallarına uymadığı gerekçesiyle ahlak polisi tarafından gözaltına alınmasının ardından hayatını kaybetmesiyle İran’da başlayan gösteriler tüm şehirlere yayıldı.

Yetkililerin ısrarla yabancı ülkelerin kışkırttığı "isyan" olarak adlandırdıkları protestolar sırasında onlarca güvenlik görevlisi dahil yüzlerce kişi ölürken, binlerce kişi gözaltına alındı. Cuma günü gerçekleştirilen infazlarla protestolarla ilgili davalarda idam edilenlerin sayısı yediye ulaştı.

Yeni infazlar, insan hakları örgütleri tarafından eleştirildi.

Uluslararası Af Örgütü de dahil olmak üzere insan haklarıyla ilgili sivil toplum kuruluşlarının açıklamalarına göre İran, infaz sayısı bakımından Çin'den sonra dünyada ikinci sırada.

9 Mayıs’ta BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk, İran'da bu yıl uygulanan ve haftada ortalama onu aşan idam cezasını kınadı.

İran'daki Oslo merkezli İnsan Hakları Örgütü'ne göre 2022'de bir önceki yıla göre yüzde 75'lik bir artışla en az 582 kişi idam edilirken 2023'te infazlar daha yüksek bir oranda gerçekleşiyor.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

İran ve İsrail: Büyük projelerin açmazı

İran'ın Gazze ve Lübnan'daki kolları ağır darbeler aldı (AFP)
İran'ın Gazze ve Lübnan'daki kolları ağır darbeler aldı (AFP)
TT
TT

İran ve İsrail: Büyük projelerin açmazı

İran'ın Gazze ve Lübnan'daki kolları ağır darbeler aldı (AFP)
İran'ın Gazze ve Lübnan'daki kolları ağır darbeler aldı (AFP)

Refik Huri

İran'ın tarihi geriye dönük olarak düzeltmenin imkânsız bir iş olduğunu kabul etmesi kolay değil. Coğrafyayla oynaması ve Ürdün Kralı İkinci Abdullah'ın Arap ve Sünni ayından Şii Hilali koparmak olarak adlandırdığı projeyi gerçekleştirmek umuduyla, Hegel'in tarihin kurnazlığı olarak adlandırdığı şeye karşı koymaya devam etmesi bir yanılsamadır. Hiçbir orta güç, bölgesel projesine hizmet etmek için savaşlara, kaosa ve istikrarsızlığa İran kadar bel bağlamamıştır. Donald Trump'ın Beyaz Saray'a dönmesinden önce bile, Mollaların yönettiği İslam Cumhuriyeti kadar fırtınanın ortasında duran bir bölgesel güç daha yoktur.

İran, onlarca yıl içinde İslami direniş adı altında silahlı mezhepçi örgütler kurarak en tehlikeli siyasi, askeri, güvenlik ve ideolojik yatırımı yaptı. Ardından bu örgütleri kendisini korumaya, İsrail ve en başta ABD olmak üzere Tahran'ın bütün düşmanlarına karşı vekaleten savaşmaya teşvik etti. Direniş ekseni ve arenalar birliği stratejisi aracılığıyla İsrail ile yaşanan çatışmada kendisini askeri bir aktör olarak dayattı. ABD'ye karşı olan ve onu Batı Asya’dan çıkarmak isteyen, ama bir anlaşma şansı varsa Washington’dan yana oynayan bir oyuncu, Arap sahnesinde bölgesel bir siyasi aktör olarak empoze etti. Çin, Rusya ve Kuzey Kore ile Richard Fontaine ve Andrea Kendall Taylor'ın kargaşa ekseni adını verdiği bir tür örtülü ittifaka da ulaşmış durumda. Kargaşa ekseni, ABD öncülüğündeki uluslararası sisteme karşı duruş ve çok kutuplu sisteme çağrıdır. Çoğulcu bir sistemin yokluğunda, kargaşa ekseninin kaos yaratmak için bir sistem projesine ihtiyacı yoktur.

Ancak İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi'nin İslam Cumhuriyeti'nin gücünün en önemli bileşeni olarak kabul ettiği direniş ekseninin nispeten düşük maliyeti, jeopolitik ve stratejik olarak maliyetli hale geldi. Zira öncelikle Hamas, İsrail'i sarsan Aksa Tufanı operasyonunun Filistin'i özgürleştirme dalgasının başlangıcı olacağını sandı. İkincisi, Hizbullah Güney Lübnan cephesi üzerinden Hamas'a destek savaşı başlatmaya karar verdi. Üçüncüsü, İran Suriye'de yayıldı. İlk önce Gazze’nin yapıları ve halkı bir imha savaşına maruz kaldı. Ardından Hizbullah ağır darbe aldı. Son olarak da Suriye'de Esed rejimi devrildi, böylece İran Suriye köprüsünü, Filistin kalesini, Arap derinliğini ve Lübnan arenasını kaybetti.

Esasında İran'ın bölgesel projesi, Velayet-i Fakih yönetimine giden yolda bir aşama olan Filistin'i kurtarma projesinden daha büyük ve her iki proje de şu anda çıkmaza girmiş durumda. Filistin'i kurtarma projesi sadece İsrail ve kıyamet silahlarına değil, ABD ve Avrupa duvarlarına tosladı ve Rusya ile Çin tarafından da kabul edilebilir bir proje değil. Ayrıca 22 Arap ülkesini temsil eden Arap Zirvesi, 2000'li yılların başındaki Beyrut Zirvesi'nden itibaren barışın stratejik bir tercih olduğunu teyit etti. İran'ın bölgesel projesi, ABD'yi askeri, güvenlik ve hatta ekonomik olarak Ortadoğu'dan çıkarmak gibi zorlu bir meydan okuma ile çatışıyor. Aynı zamanda kendi halkı, liderleri, ittifakları ve önemli stratejik konumu bulunan büyük ve güçlü bir Arap dünyasıyla da çatışıyor.

Filistin’i gerçekten kurtarmak isteği bir yana, kurtarma gücüne sahip olmayan Tahran, İsrail ile anlaşmazlık yoluyla da olsa iki devletli çözüm yoluna taş koymaya katkıda bulunuyor.  Binyamin Netanyahu hükümeti Filistin devletinin kurulmasını reddediyor ve Batı Şeria ile Gazze'yi ilhak etmeyi amaçlıyor. Mollalar rejimi, Batı Şeria ve Gazze'de kurulacak Filistin devleti projesini engellemede İsrail’in ağırlığına ek ağırlık katıyor. Nitekim İsrail, Filistin devletinin kurulmasının Filistin'de bir İran terör üssü kurma projesi olduğunu iddia etmeye başladı. Netanyahu’ya göre sorun, İran'ın Suriye'den çekilmesinden ve İsrail'in Suriye ordusundan kalan stratejik silahları imha eden hava saldırıları düzenlemesinden ve Tahran adına savaşan örgütlerin zayıflatılmasından sonra bile devam ediyor. Hiçbir şey onun bu tutumunu değiştirmiyor. Oysa Irak’ın nükleer reaktörünü yerle bir eden saldırıyı düzenleyen 69. Filo'ya komuta eden pilotun İngiliz dergisi The Economist’e verdiği röportajda da söylediği gibi İsrail için en büyük tehdit İran değil, Filistinlilerle geçinememek ve birlikte yaşayamamaktır. Çünkü İsrail'in karşı karşıya olduğu asıl zorluk, ‘askeri gücünü stratejik kazanımlara ve barışa dönüştürmektir’, aksi takdirde kan daha uzun yıllar akmaya devam edecektir.

Büyük açmaz ikilidir; İran'ın bölgesel projesi, kendi kapasitesinden, Batı ile çatışmasından ve İsrail ile vekiller üzerinden savaşmasından daha büyüktür. Keza İsrail'in bölgesel projesi, Tel Aviv'in ekonomik, askeri ve sosyal olarak taşıyabileceğinden daha büyüktür. Batı ve Doğu'nun İsrail'in aşırılığına ve Filistin devletinin kurulması fırsatının kaçırılmasına yönelik sabrını zorlamaktadır. General Şaron'un dediği gibi, Washington'un hizmetinde olan “yüzen bir uçak gemisi” konumundan çıkıp Amerikan korumasına ihtiyaç duyan İsrail'in yükünü ABD'nin ne kadar süre ve ne ölçüde taşıyacağı da bilinmemektedir. Buradaki ders, herkesin göreceği şekilde duvara asılı olan Amerikalı stratejik analist Anthony Cordesman'ın şu sözüdür: “Savaşlar riskleri ortadan kaldırmakla ilgili değil, riskleri yönetmekle ilgilidir.”

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.