عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
EL-AVSAT ÖZEL

2018'de 41 milyar dolar kazanan Hollywood’un sırrı ne?

‘Aquaman’ yeni yılda da başarısını sürdürmeye kararlı
‘Aquaman’ yeni yılda da başarısını sürdürmeye kararlı
TT
TT

2018'de 41 milyar dolar kazanan Hollywood’un sırrı ne?

‘Aquaman’ yeni yılda da başarısını sürdürmeye kararlı
‘Aquaman’ yeni yılda da başarısını sürdürmeye kararlı

Seversin ya da sevmezsin. Hatta onu sevenlerden nefret dahi edebilirsin. Fakat dünyanın en yaygın ve en yüksek gelirli film sektörü Amerikan sinemasıdır.
Bunun yaratıcılığın düşmanı, klişe ve boş bir sinema kültürü örneği olduğunu söyleyebilirsin. 1970'lerdeki kültürel ve siyasi alana hakim tanımlamalara benzer şekilde Amerikan emperyalizmini temsil ettiğine de inanabilirsin. Ancak Amerikan sineması, dünyanın büyük çoğunluğunun yakından takip ettiği sinema olmaya devam ediyor. Amerikan sinema sektörü, sinema salonlarının kapılarının açık kalmaya devam etmesinin nedenidir. Sinema salonlarına olan ilginin nedeni odur. 2018’de inanılmaz rakamlarda gelir elde eden Amerikan sineması, 11 milyar 900 milyon doları ABD’de olmak üzere dünya çapında yaklaşık 41 milyar 700 milyon dolar ciro yaptı. Bu rakamlarla sinemadan elde edilen kar oranı 2018’de önceki yıla kıyasla yüzde 7 arttı.
Sihirli lambadaki sır
Amerikan sineması çeşitli yapım türleri için başlı başına bir ölçüttür. Örneğin, artık genel ilgi odağının yıllardır uluslararası festivallerde yer alan ‘sanat sineması’, ‘alternatif sinema’ ve ‘bağımsız sinema’ gibi çeşitli isimlerle anılan sinema olmadığını ortaya koydu. Aslında Amerikan sineması hiçbir zaman tiran olmadı. Ancak gerçek şu ki kültürel ve niteleyici varlığının büyüklüğü, tüm uluslararası festivallerin gösterdiği çok sayıda filme karşın bugün olduğundan daha fazlaydı.
Amerikan sineması ile Mısır, Hindistan, Çin, İtalya veya Fransa'daki kitle filmleri arasındaki temel fark genellikle sinemanın kalitesi oldu. Kitlesel filmlerde hikaye, tüm filmlerin tek türün tekelinde olduğu toplumsal cinsiyet olayları ve sahnelerini içeriyorlar. Bu, sihirli lambanın içine gizlenmiş küçük bir sırdır.
Sanatsal filmlerde sık olmamakla birlikte anlatı, kişisel sorunlara ya da sosyal konularla ilgilidir. Sanatsal filmlerin ilk dönemlerindeki başarısı, koşullar veya bir tesadüf sonucu değildir. Çünkü genel izleyici kitlesi, ‘hikayeyi’, ‘kişisel sorunlara’, ‘komployu’, ‘düşünce ve araştırmaya’ tercih ediyordu. Kitlesel filmler, dünyadaki en yaygın sanatsal araçlar ve renkleri barındıran halk masalı özelliklerini ve öğelerini taşıyan bir anlatı izliyorlar.
Dahası Hollywood’un anlatı sanatını büyük bir başarı ile tesis eden Robert Ciudmak, John Houston ve Joseph H. Lewis, Alfred Hitchcock, John Wayne, Howard Hawks, Henry Hathaway gibi ilk dönem film yönetmenlerinin ardından Christopher Nolan, Ridley Scott, Martin Scorsese ve Steven Spielberg gibi üst düzey yönetmenlerin ellerinde bu sanatın bir hikaye anlatmanın ötesine geçtiğini kabul etmek gerekiyor.
Ancak bu durum dünyanın dört bir yanından sanatsal filmleri görmezden gelip kör kütük Amerikan filmlerine bağlı kalınması anlamına gelmiyor.
Bu iki kulvarda da başarı yakalanabileceğini en iyi şekilde kanıtlayan kişilerden biri olan İtalyan asıllı Amerikalı film yönetmeni Francis Ford Coppola, bunu ‘Baba’ üçlemesiyle net bir şekilde ortaya koymuştur.
Hollywood'un uzak ve yakın geçmişte yaptığı çalışmalar göz önüne alındığında, dünyanın en iyi filmlerinin bazılarının harika prodüksiyonlar olması gibi sinemanın mutlaka halkın isteklerine hitap etmesi veya hasılat rekorları kırması gerekmiyor. Dünyaca ünlü yönetmenler Francis Ford Coppola’nın ‘Kıyamet’ filmi, Peter Jackson’ın ‘Yüzüklerin Efendisi’ serisi ve Stanley Kubrick’in ‘Spartaküs’ adlı başyapıtında olduğu gibi...
Tüm bunların yanı sıra Amerikan sineması, yakın tarihinin çok önemli bir döneminde, komedi ve politika içerikli sinemanın bildiğinden çok daha fazla ve daha iyi bir şekilde sunmanın avantajını gördü. Yapımcı Alan C. Blomquist’in filmlerinden bahsediyoruz. Alan J. Pakula’nın yönettiği ‘Fahişe’ ve ‘Parallax Esrarı’ adlı filmler, Sydney Pollack’ın yönettiği ‘Akbabanın Üç Günü’ ve ‘Jerome Johnson’ ve Hal Ashby’nin yönettiği ‘Eve Dönüş’, ‘Şöhret Yolunda’ ve ‘Son Ayrıntı’ adlı filmleri ve yapımcılığını üstlendiği diğer birçok film.
Netflix gerçekleri
Geçmişteki bu komedi ve politika kombinasyonu, günümüzdekinden çok daha etkili olmuştur. Özellikle de ister beğenilsin ister beğenilmesin süper kahraman filmlerinin sinemalarda ve ekranlarda yoğun bir şekilde ilgi görmesinin başlıca sebebi budur.
Öte yandan bu yıl Oscar ödüllerine aday gösterilen filmlere bakıldığında, bu filmlerin bazılarının önceki yıllarda aday dahi sayılamayacağı gözler önüne seriliyor. Coen Kardeşler'in yönettiği ‘The Ballad of Buster Scruggs’ filmi, Adam McKay’ın yönettiği ‘Green Book’, Rob Marshall’ın yönettiği ‘Mary Poppins’ ya da Jason Reitman’ın yönettiği ‘The Front Runner’ gibi filmleri, yıllar önce Oscar’a aday gösterilen filmlerle karşılaştırın! O zamanlar bunun mümkün olmayacağını göreceksiniz.
Buna karşılık komedi filmi yapımcıları, ödül kazansın veya kazanmasın aday olmaktan memnun. Çünkü bir yandan küreselleşme koşulları altında evcilleşmiş geniş bir kitle üzerine bahis oynarken diğer yandan sinema tarihinin öncülerinin dahi hayal edemeyeceği, gerçek olmayan kahramanların aldatıcı fantezilerini armağan ediyorlar.
Diğer yandan hiç kuşkusuz, Disney ve Marvel şirketleri arasındaki ortaklık yalnız onları değil aynı zamanda fantastik film meraklılarını da sevindirdi. Disney ve Marvel tüm çizgi roman pazarını ellerinde bulunduruyorlar. Bu yıl da durum önceki yıllardan farklı değil. Bu da ilgili taraflar arasında dolaşan verilerle ispatlanıyor.
Disney, tarihinin en yüksek seviyesine imza atarak, Kuzey Amerika’daki pazar paylarının yüzde 27’sini satın aldı. Bu oran, Universal, Warner, Sony, Fox, MGM ve Paramount gibi diğer büyük şirketlerin gelirinin yaklaşık üçte ikisine veya üçte ikisinden fazlasına eşit.
Bu muazzam Amerikan başarısı, Wall Street'teki gözlemciler tarafından bir kara delik bulunmadığı sürece ABD dış politikasının başarısının ötesine geçmiş olacak. Bulunabilecek kara deliklere gelirsek, örneğin büyük sinema şirketlerinin hisse senetlerinde önemli ölçüde artış gözlemlenmedi.
Uzmanlar ve ekonomistler, yukarıda belirtilen yüksek gelirin iyi olduğunu ancak hisse senedi değerlerinde olumlu bir değişme neden olmadığı sürece yeni yıl da dahil olmak üzere sonraki yıllar da gerileme tehlikesiyle karşı karşıya kalacağını düşünüyorlar. Çünkü bunlar büyük yatırımcıların hisse senetlerinin gerçek piyasa değerlerini değerlendirmesiyle ve tepki bandının bu yükselişi geçip geçemeyeceği ile doğrudan bağlantılı.
Öte yandan ABD-Çin ilişkilerine dair endişeler de var.  Bu işin sonunda, Amerikan filmlerinin ABD pazarını geçmesinin ardından dünyanın en büyük ekonomisi olan Çin, filmlerden neler ithal edebileceğini belirlemeye devam edebilir. Ancak bununla birlikte sinemanın geleceği, ‘Netflix’, ‘Amazon’ gibi şirketlerin liderliğindeki ev yayıncılığının tehdidiyle karşı karşıya.
Bu alanda elde ettiği büyük başarı, Netflix'in 2018 ve 2019 yıllarında televizyon filmi ve dizi yapımcılığına 13 milyar dolar daha ayırmasının nedenini açıklıyor. Amazon ise bu yapımlar için 6 milyar dolar harcayacak.
Ancak bazılarının yarattığı korkuların aksine, sinema geçtiğimiz yıl son 5 yılın en büyük başarısını yakaladı. Televizyon yapımları, 20’inci yüzyılın ilk on yılından bu yana olduğu gibi sinema izleyicisinin büyük salonları doldurmaya devam etmelerini engellemedi.
Ulusal Sinema Salonları Sahipleri Derneği (National Association of Theatre Owners - NATO) tarafından yayınlanan son verilere göre 2018’de sinema salonlarının büyük bir kısmı doldu. Netflix ve Amazon yapımları, yıl boyunca sinema sevenlerin salonları doldurmalarını engellemedi.
Bunun temel nedenlerinden biri, Netflix ve Amazon'un geleneksel Hollywood şirketlerinin Kara Panter, Yenilmezler veya Aquaman gibi geniş kapsamlı kitle filmlerinden üretmemeleridir.
Bununla birlikte Hollywood, geçtiğimiz yıl gelirini artırmak için yalnızca yaz mevsimine güvenemeyeceğinin farkına vardı. Evet, yaz mevsimi bu konuda önemli bir dönem. Ancak Hollywood 2018'de, aynı türden diğer büyük filmleri yılın tüm aylarına yayarak, izleyicinin sinema salonlarını yılın 12 ayı doldurmasını sağladı.
Aynı durum 2019’da da devam ediyor. Aquaman’in gösterime girmesinden bu yana 2 hafta içinde 900 milyon dolar gişe hasılatı elde ederek yakaladığı büyük başarısı bunu açıkça ortaya koyuyor.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Arap dünyasındaki özgürlük tartışması

Arap dünyası, Saddam Hüseyin ve Muammer Kaddafi'nin yok olmasının yanı sıra Tunus ve Mısır'da otokrat rejimlerin çöküşüyle diktatörlüklere darbe vurdu. (Reuters)
Arap dünyası, Saddam Hüseyin ve Muammer Kaddafi'nin yok olmasının yanı sıra Tunus ve Mısır'da otokrat rejimlerin çöküşüyle diktatörlüklere darbe vurdu. (Reuters)
TT
TT

Arap dünyasındaki özgürlük tartışması

Arap dünyası, Saddam Hüseyin ve Muammer Kaddafi'nin yok olmasının yanı sıra Tunus ve Mısır'da otokrat rejimlerin çöküşüyle diktatörlüklere darbe vurdu. (Reuters)
Arap dünyası, Saddam Hüseyin ve Muammer Kaddafi'nin yok olmasının yanı sıra Tunus ve Mısır'da otokrat rejimlerin çöküşüyle diktatörlüklere darbe vurdu. (Reuters)

Mustafa el-Feki
Eski ve modern Arap tarihini araştıran herhangi biri olayların bağlamından, liderliğin doğasından ve yönetimin kalitesinden özgürlüğün her zaman kritik bir konu olduğunu görecektir. Şiirde ve nesirde, övgüde ve hicivde ağırlığı olan bir konuşma özgürlüğünün mirasçısı olan Arapçanın kökenlerinin özgürlük duygusuna ve savunuculuğuna dayandığını keşfedecektir. Burada, ulusal çıkarların sınırlarını aşmayan, ‘diğerleri arasından sivrilme’ mantığıyla şöhret peşinde koşmayan, başkalarının haklarını ihlal etmeyen ve diğerini rencide etmeyen sorumlu özgürlüğü kastediyoruz. Özgürlük, insanlığın yaradılışından itibaren alışık olduğu açık ve net bir kavramdır. “Hiç elleri kelepçeli doğan bir bebek gördünüz mü?” diyenler haklılar.  Zira insan hür yaratılmıştır. Hür yaşar ve hür ölür. Bunlar tartışmaya kapalı konulardır. Ama bizi ilgilendiren, insan hakları arasında öne çıkan özgürlük hakkını, modern dünyamızın içinde bulunduğu mevcut koşulları çerçevesinde Araplara ve Arap dünyasında olan bitenlere özel bir uygulamayla nasıl kullanacağımızdır. Bu yüzden Arap ülkelerindeki özgürlük tartışması ve halkların bu tartışmaya karşı tutumu ile ilgili olarak şu maddeleri ele aldık:
1 - Arap dünyası, son on yıl içinde Saddam Hüseyin ve Muammer Kaddafi'nin yok olmasının yanı sıra Tunus ve Mısır'da otokrat (buyurgan) rejimlerin çöküşüyle ​​diktatörlüklere darbe vurdu. Bu gelişmelerin ardından bölgedeki siyasi harita, olduğu gibi değişti. ‘Arap Baharı’ olayları, Arap dünyasında daha önce var olmayan bir özgürlüğe kapıyı araladığını kabul etmemize rağmen tartışma konusu olmaya devam ediyor. Ancak tartışmanın koşulları, konunun netleşmediğini anlamamızı sağlıyor. Arap Baharı olaylarının, büyük güçlerin bazı Arap ülkelerinin içinde bulundukları şartlar üzerinden bölgeyi şekillendirmek istedikleri stratejik bir planın ve bu ülkelerde yaygın olan yolsuzluk, ihmalkârlık ve zayıflığın bir parçası olduğunu düşünenlerdenim. Aynı şekilde bu olayların, halkların çektiği acılardan ve yaygın işsizlik oranlarından yararlanılarak değişim sloganlarıyla bu ülkelerin tek bir sisteme dönüştürülmeleri için kullanıldığını da düşünüyorum. Bunu bir kenara bırakalım. Zira bu sistemlerin ömrü, ya devrim niteliğindeki teklifler ya sloganlar sonucunda ya da bazılarının gevşemesi ve kendilerine biçilen ömrün sona ermesiyle bitmiştir.
2 – Araplar bir yanda siyasi bağımsızlık, diğer yanda özgürlükler arasında kemikleşmiş ve yaygın bir kafa karışıklığı yaşıyorlar. Değerler ve fikirlerin kaybolduğu ve özellikle özgürlük tek başına yeterli olmadığından, buna ekonomik özgürlüğün elde edildiği, en kalabalık ve en yoksul sınıfları hesaba katan, çağın ruhuna ve modern teknolojiye ayak uyduran, arzulanan toplumsal dönüşüme de kapıları ardına kadar açan bir reform programının eşlik etmesi gerektiğinden dolayı rahatlığı çağrıştırmayan sahnelerle karşı karşıyayız. Aynı şekilde günümüz dünyasında, gelişmiş ülkelerin geçtiği ve yükselen ulusların her zaman yöneldiği vizyona doğru değişim ve ilerleme yoluyla reform yapabilmemizi zorunlu kılan bazı büyük değişimlerle de karşı karşıyayız. Arapların zamanın medeniyetine çok sınırlı bir yaklaşıma sahip olmaları ve zenginliklerimizin büyük bir bölümünün Arap olmayanlar tarafından kullanılması bizim çıkarımıza değil. Bu yüzden kalıcı bir zihinsel ve entelektüel olgunlaştırma süreci başlatmak da bize düşüyor. Akıl, davranışların belirleyicisidir. Geri kalmışlığın entelektüel bir durgunluk olması gibi değişim de zihinsel bir karardır.
3 – Araplar olarak özellikle büyük bir mirasın gölgesinde yaşadığımız için siyaset ve din arasında bir ayrım yapmamızın zamanı geldi. Memleketimiz semavi mesajların diyarıdır. Bu yüzden dinlerin ve medeniyetlerin döndüğü noktadır. Bu yüzden dinin derinliklerimize kök salması doğal bir durum ve bu iyi bir şey. Fakat asıl sorun, dinin siyasetle iç içe geçmesinden kaynaklanıyor. Bu yüzden taraflar kendi amaçlarına hizmet etmesi için dini kullanmalarına imkan doğar. Bize din adına farklı bir yaşam tarzı dayatmak isterler. Oysa din tüm bunlardan uzaktır. Özgürlük tartışması, semavi mesajları uzaklaşmadan ya da abartmadan anlamak adına dini ılımlılıkla bağlantılı olmalı. Böylece gerçek din, makasidu'ş-şeriat (dini kuralların amaçları) ile tutarlı olarak hayatımızdaki baskın maneviyat kavramı haline gelir. İslam dünyasında dini siyasete alet etme girişiminin ilk etapta dine zarar verdiğini bile düşünüyorum. Siyasete gelince; siyaset petrol gibidir. Yapışkan ve kirlidir. Sonuç, manevraya, ertelemeye, ilerlemeye ve geciktirmeye başvuran siyasi oyunlar ile dini değerler arasında bariz çelişkinin varlığıyla onu takip edenler ve takipçilerinden nefret edenler karşısında dinin yüce çehresini çarpıtır! Siyaset, ahlak nedir bilmezken din, manevi değerlerin damarı ve bizi daha iyiye götüren inancın kaynağıdır.
4 - Ülkemizde özgürlük tartışması, kimi zaman dinle kimi zaman rejimlerle olmak üzere her defasında geçmişten miras kalan değerlerle kesişiyor. Dolayısıyla özgürlüğün insanların ödediği ve milletlerin uğruna çabaladığı bir bedeli vardır. Bu zorlu denklem, bir yanda özgürlükleri, diğer yanda dini duyguları, diğer yanda ise yönetim sistemlerini uzlaştırmaya başlar. Buna sınıflar arasındaki eşitsizliğinin etkisini ve ekonomik durumun bu mesele üzerindeki etkisini eklediğimizde ortaya bir ikilem çıkar. Eskiler, seçim özgürlüğünün bir somun ekmekle bağlantılı olduğunu söylerler. Bunun siyasi anlamı, özgürlük, ekonominin doğal bir ürünü demektir. Bazıları insanların özgürlük ile arayış içerisinde oldukları ufuklara doğru yola çıkmak arasındaki bağı koparmak için halkların öne atıldığı bir tür diktatörlükten bahsedebilirler.
5 – Özgürlük, doğası gereği göreceli bir meseledir. Mutlak özgürlük, gerçeklikten ziyade kurguya daha yakındır. Özgürlüğün önündeki engeller genellikle eğitim, medya ve dini kurumun rolü gibi diğer faktörlerle ilgilidir. Bu yüzden özgürlükler geniş bir cephede ilerliyor. Toplumun bileşenlerini ve halkın mirasını, geleneklerini ve göreneklerini bir araya getiriyor. Bir ülkede belirli bir zamanda kabul edilebilir olan, başka bir ülkede ve farklı bir zamanda kabul edilemeyebilir. Özgürlük, insan hakları sorunlarının en başında geliyor. Bu yüzden imzalanan farklı sözleşmelerde insan hakları ile karakterize edilen aynı ölçülere sahip olması doğaldır. Düşünce, ifade ve inanç özgürlüğü ortak unsurları olduğundan bu konuda büyük bir eşitsizlik yoktur. Aynı durum, ikamet ve hareket özgürlüğü gibi sınırları başkalarının özgürlüğüyle biten kişisel özgürlükler için de geçerli. Burada ‘özgürlük kültürü’ olarak adlandırılabilecek duruma dikkati çekmeliyim. Özgürlük kültürü, eğitimin kalitesine ve her bireyin kendi birikmiş deneyimlerine bağlı olarak oluşan kültürel bir kalıptır. Eskilerin bir sözü vardır: Senin adına ne suçlar işleniyor ey özgürlük!
Bu söz kültürün, insan davranışı ve sosyal düzeyi olduğuna işaret eder. Özgürlüğün anlamı, her döneme ve mevcut koşullara göre şekillenir ve doğasını anlamada önemli bir faktör oluşturur.
Tüm bu maddelerle Arap dünyasındaki özgürlükler tartışmasını aktarmaya çalıştık. Herkesin ülkelerinin günümüz dünyasında modern toplumların çabaladığı amaç ve hedeflerine ulaşmadaki sorunlarına bağlı olarak özgürlüğün anlamıyla ilgili ortak bir formül ve tek bir kavram belirlemeleri için bir uyarıda bulunmayı istedik. Zaman faktörü her zaman siyasi ve toplumsal hareketle bağlantılı olduğundan, görmezden gelinmesi zor bir dönüm noktasından geçtiğimizi anlamalıyız. Dünya bugün çelişkili akımlarla dalgalanan ve sonuçları halkların çıkarları uğruna bazı özgürlüklerin geçici olarak askıya alınması olan bir salgınla karşı karşıya. Burada, özgürlüğün mutlak hakim olmadığını, zaman ve mekan şartlarının yanı sıra eğitim, kültür ve çağdaş dünyamızdaki diğer gelişim tezahürleri gibi bir takım faktörlere bağlı olduğunu bir kez daha vurgulamalıyız.
*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrildi.