ABD’nin Çin’e yönelik tarifelerinden kim zararlı kim karlı çıkacak?

ABD Başkanı Donald Trump’ın Baş Ekonomi Danışmanı Larry Kudlow geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, ABD’nin Çin’le arasında artan ticaret savaşının Amerikalı tüketicilere de olumsuz yansımaları olacağını belirtti. Bu durum, Trump’ın Çin’den ABD Hazinesi’ne tek yönde milyarlarca dolar getirecek tarifelerinin uygulanma maksadının aksini işaret ediyor.
ABD Ulusal Ekonomik Konsey Direktörü Larry Kudlow’un açıklamaları, Başkan Trump’ın, 200 milyar dolar değerindeki Çin mallarına yönelik tarifeleri yüzde 10'dan yüzde 25'e yükseltilmesi ve Çin’in ABD’ye ihraç ettiği ürünlerin neredeyse tamamına vergi uygulamaya başlaması sebebiyle başarısız olan Çin-ABD müzakerelerinin 11’inci turunun ardından geldi.
Kudlow bu ayın ortalarında Fox News’a verdiği röportajda, “Aslında, bunun bedelini iki taraf da ödeyecek ve sonunda her ikisi de zarar görecek” dedi.
Kudlow’un itiraf gibi açıklamaları, Trump’ın ticaret savaşının sonunda mali açıdan ABD’nin karlı çıkacağına dair görüşünün aksini düşünen ekonomi uzmanlarının açıklamalarını teyit eder nitelikteydi. Kudlow, ticaret savaşlarını kazanmanın kolay olduğunu ve bu yükün ABD’nin ortakları üzerinde orantısız bir şekilde dağıldığını belirtti.
Kudlow ve Başkan Trump, uzun sürecek olan ticaret savaşının sonunda maddi açıdan ABD’nin kazanacağını söylüyorlar. Kudlow’a göre Çin'in ABD’li şirketlerle daha adil bir şekilde çalışmaya zorlanması tüm bu çekilen çileye değecek türden.
“Sadece yapman gerekeni yapmalısın!” diyen Kudlow, “Yıllarca haksız ticaret uygulamalarına maruz kaldık. Bu nedenle, ekonomik sonuçların çok küçük olduğuna ve ABD'nin açık pazarlardaki ilgili ticaret ve ihracat gelişmelerini hak ettiğine inanıyorum” ifadelerini kullandı.
Piyasalar zor durumda
Öte yandan finans piyasaları ticaret savaşından olumsuz etkilendiklerinin sinyallerini daha sert vermeye başladı. Öyle ki, Asya piyasası Pazartesi günü sabah saatlerinde düşerken ortaya çıkan veriler, Wall Street piyasalarının da işlemlerinde düşüşler yaşanmasına başlayacağına işaret ediyor.
İki ülke arasındaki görüşmeler, ABD yönetiminin, Çin’i, önerilen ve aralarında Çin yasalarının bazı maddelerinde değişiklikler yapılması da bulunan anlaşma şartlarının çoğunluğuna sıcak bakmamakla suçlamasının ardından bu ayın başlarında durdu. Buna karşın görüşmelerin yapıcı olduğu konusunda ısrar eden Çinli yetkililer, müzakere turlarına devam edeceklerini söylediler. Kudlow ayrıca ABD Başkanı Trump ile Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in konuyu muhtemelen Haziran ayının sonunda Japonya’da yapılacak G-20 zirvesinde ele alacağını kaydetti. Ancak Trump, Twitter hesabından paylaştığı mesajda, tarifelerin sonsuza dek değişmeden kalması halinde mutlu olacağını söyledi.
Trump'ın ABD ekonomisinin gücüne duyduğu güven, ticaret savaşını körükleyen kararlarını pekiştirdi. Fakat ekonomi, Trump'ın savaşta ne kadar ileri gitmek istediğine ve sonunda nasıl bir açıklama yapacağına bağlı olarak kalıcı kayıplar yaşayabilecek bir alan.
Trump, Twitter hesabından paylaştığı bir başka mesajda, ABD’nin Çin’e karşı tutumunda haklı olduğunu belirterek, “Uyguladığımız tarifelerle Çin'den on milyarlarca dolar alıyoruz” ifadelerini kullandı.
Buna karşın ekonomistler, ticaret savaşının ekonomik büyümeyi ne ölçüde etkileyeceği konusunda hemfikir olmasalar da, tarifelerin maliyetlerinden etkilenecek ürünlerdeki yüksek fiyatların, projelere veya tüketicilere olumsuz olarak yansıyacağına dair hemfikirler.
ABD yönetiminin yüzde 25’lik tarife uygulamasıyla fiyatları artan ürünler arasında, bilgisayar parçaları, tuvalet kâğıdı, köpek tasması, Noel ağacı süsleme ampulleri ve yataklar yer alıyor.
Uzmanlara göre yeni tarifeler, ABD ekonomisinde durgunluğa neden olmayacak. Ancak, Çin'den yapılan tüm ithalatlara vergi uygulama planı devam ederse ekonomik büyümeye zarar verecek.
Tarifelerin bedelini kim ödüyor?
ABD hükümetinin istatistiklerine göre, ABD 2018'de Çin'den 540 milyar dolarlık ürün ithal etti. ABD Merkezli Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü ekonomistlerinden Chad Bown konuya ilişkin değerlendirmesinde, “Trump, sorunlar ve yanlış anlamalarla Çin'le olan anlaşmazlıkları kritik bir noktaya itiyor. Bunun bedelini hem girişimciler, hem de tüketiciler ödeyecek” ifadelerini kullandı.
Bir araştırmaya göre, geçen yıl onaylanan tarifeler, ABD'deki tüketicilerin gelirlerini enflasyonun değerini hesaba katacak şekilde düşürürken, Kasım ayına göre aylık 4.4 milyar dolarlık bir düşüş yaşandı. Hem tarife hem de ithalatın maliyeti en yüksek seviyeye ulaşırken, bu tarifiler her bir ABD’li aile başına yıllık 419 dolara mal oldu. Araştırmanın yazarlarından Columbia Üniversitesi ekonomisti David Weinstein’e göre son zamlı tarife uygulamasının her bir aile için 800 dolara mal olması bekleniyor.
Trump ve danışmanları, Beyaz Saray'ın yaklaşımının, Çin'i pazarlarını ABD şirketlerine daha fazla açmaya ve daha adil davranmaya zorlayarak veya şirketleri, tarifelere maruz kalmamak için üretimlerini ABD’ye kaydırmaya teşvik ederek sonunda ABD ekonomisine olumlu yansımaları olacağı konusunda ısrarcılar.
Bununla birlikte ticaret savaşını uzatma kararı, bu yıl istihdama, büyümeye ve yatırımda canlanmaya neden olan ekonomik görünümü tersine çevirebilir. Çünkü olumlu beklentilerin sebeplerinden biri, iki ülke arasında uzun vadeli bir ticaret savaşına ilişkin korkuların hafiflemesiydi. Bu karar ayrıca Trump'ın ticaret politikasının 2019'da gerçekleşmesi beklenen yüzde 3.2’lik büyüme oranına yardımcı olacağına inanan ABD yönetiminin ekonomi uzmanlarının öne sürdüğü tahminleri de değiştirebilir.
FED yetkilisi: Tamamen bilinmez bir bölgeye gireceğiz
Eski ABD Merkez Bankası (FED) yetkilisi ve UBS'nin şu anki CEO'su Rob Martin olası gerginliğe yönelik değerlendirmesinde, “Söz konusu tarifelerin uygulanması ve sürdürülmesi durumunda, durgunluk yaşanması ihtimalinin artacağından hiç şüphe yok. Tarifeler, ABD ekonomisi için risk oluşturuyor” şeklinde konuştu.
Martin ve meslektaşları, Başkan Trump tarafından onaylanan son vergi artışının önümüzdeki 6 ay içinde gayri safi yurtiçi hasılayı (GSYİH) yüzde 0.25-0.35 oranında azaltacağını tahmin ediyorlar.
Martin, “Bir sonraki tarife aşamasına geçersek, tamamen bilinmez bir bölgeye gireceğiz” diye konuştu. Bununla birlikte bir sonraki aşamada yer alan ürünlerin; oyuncaklar, bisikletler ve iPhone’lar gibi bazılarının alternatiflerini bulmanın zor olduğu tüketim mallarının üçte ikisini oluşturduğuna dikkat çekmekte fayda var.
Öte yandan, ABD ile Çin arasındaki uzun vadeli ticaret savaşı Çin ekonomisine de zarar verebilir. Yatırımcıların ABD tarifeleri nedeniyle kısmen güven kaybına uğraması, Çin'in ekonomik büyümesini geçtiğimiz yılın ikinci yarısında yavaşlattı. Yavaşlamadan bu yana, Çin hükümeti finans sistemine milyarlarca dolar enjekte etti ve devlete ait bankalara kredilendirme çalışmalarını güçlendirmeleri için baskı uyguladı.
Yetkililer, geçtiğimiz ay ekonominin ilk çeyrekte bir önceki çeyreğe göre yüzde 6.4 oranında büyüdüğünü belirttiler. Ancak Trump'ın mevcut ekonomik hesaplamaları dönüştürmek için uzun vadeli bir çatışmaya güvendiği de açık.
Çin tarafından yapılan bir uyarıda ise, “Eğer müzakereler iki dönem daha sürerse anlaşma ABD için daha kötü bir sonuç doğuracak” ifadelerine yer verildi.
Ekonomik zararlar
Trump, izlediği yolda kendinden emin adımlarla ilerliyor gibi görünse de Çin’e yeni vergi tarifeleri uygulama kararı, onun ekonomi yönetimine övgüde bulunan analistler ve bazı ekonomi gruplarını şoke etti.
Örneğin, 2017 yılında yapılan vergi indirimlerinin ekonomik büyümede önemli bir artış sağlayacağını öngören Washington merkezli düşünce kuruluşu Vergi Politikaları Merkezi’nin (Tax Foundation) analistleri, şimdi Trump tarafından hâlihazırda onaylanan veya uygulayabileceğine dair tehditlerde bulunduğu yeni vergilerin, en son çıkarılan vergi yasasının tüm olumlu sonuçlarını ortadan kaldıracağını söylüyorlar.
Vergi Politikaları Merkezi’nin ekonomi uzmanlarından Nicole M. Kaeding yaptığı açıklamada, “Tarifelerin artmasına izin verilirse vergi reformundan elde edilen ekonomik faydalar ortadan kaybolacak. Bu durum özellikle daha yüksek ödemeler yapmak zorunda kalacak düşük ve orta sınıf tüketicilere olumsuz olarak yansıyacak. Ekonomistler birçok konuda tartışıyorlar, ancak tarifelerin ekonomi üzerindeki etkisini tartışmaya bile gerek yok. Tarifeler tek kelimeyle ekonomiyi vurdu” ifadelerini kullandı.
TAX gibi grupların birçoğuna göre Trump'ın Çin ile bir anlaşmaya varması ve hükümeti uzun süre kapatmaktan kaçınması durumunda büyüme oranları bu yıl daha da artacak. Yine aynı gruplar, Trump’ın ekonomiyi güçlendireceğine inandığı tarifelere yönelik yanlış algısının ülkeyi tehlikeli bir bölgeye ittiğine inanıyorlar.
Goldman Sachs analistleri yayınladıkları bir makalede ABD-Çin ticaret savaşının daha da kızışması halinde ABD’nin bu yıl ki büyümesini neredeyse yarı yarıya azaltabileceğini ve eğer ekonomik gerilimler, borsada büyük miktarda satışa neden olursa bu durumun büyüme üzerindeki etkisinin daha da kötüleşeceğini söylediler.
Borsa işlemlerinde ise, geçtiğimiz hafta hafif bir rahatlama yaşanırken Cuma günü iyileşme gözlemlendi. Ancak bununla birlikte mali güçlükler nedeniyle oranlar, geçen yılın sonlarında ulaşılan seviyelerden hala uzaklar.
Cornerstone Macro ekonomistlerinden Roberto Perli konuya ilişkin şunları söyledi;
“ABD borsaları şu ana kadar endişeli bir atmosfer çizmedi. Herkesin bir anlaşma beklentisi içerisinde olduğunu düşünüyorum. Ancak mevcut risk, zamanın geçmesi ve hiçbir şeyin değişmemesi. Piyasa ise iyimser tutumunu aştığının farkında.”
Trump’ın kararlılığı
Başkan Trump, ABD’ye “milyarlarca dolar” sağladığını söylediği “büyük tarifelere” ilişkin memnuniyetini ifade ederken geçtiğimiz hafta Twitter hesabından paylaştığı mesajda, “ABD kasasına yıllık 100 milyar doları aşan getiri sağlayan tarifelerden çok memnunum. Bu ABD için harika. Çin için ise iyi değil” dedi.
Ancak bununla birlikte tarifeler her bir Amerikan ailesine 419 dolarlık ek maliyet getirdi. Bu vergileri toplayan ABD, onu yeniden 12 milyar dolarlık tarımsal sübvansiyonlar dâhil olmak üzere harcamalara dağıttı. Ancak iki taraf arasındaki ticaret savaşı devam ederse bu durum değişebilir.
Columbia Üniversitesi ekonomisti Weinstein, şirketlerin, söz konusu yüksek tarifeleri karşılayamayacaklarını ve Çin'den ürün ithal etmeyi durdurmaya zorladıklarını anladıklarında tarife vergilerinin düşebileceğini belirterek, “Çevremizdeki tedarik zincirlerinde çok fazla değişim göreceğiz” dedi.
Bu da Çinli şirketlerin daha fazla ABD yapımı ürün satın alması veya ABD’li şirketlerin Vietnam ve Malezya gibi Çin dışındaki diğer düşük maliyetli üreticilere geçmesi nedeniyle Çinli şirketlerin zarara uğrayacağı anlamına geliyor.
Trump'ın tarifelere yönelmesi iki taraf arasındaki ticaret anlaşmazlığının sakinleşmesini bekleyen FED yetkililerini de şaşırtmış gibi görünüyor.
FED Başkanı Jerome Powell, bu ay düzenlediği basın toplantısında, ABD ve Çin arasındaki ticaret müzakerelerinde kaydedilen ilerleme raporlarına işaret ederek ticaret politikalarının neden olduğu büyümeye yönelik risklerin “biraz azaldığını” söyledi.
Powell ve meslektaşlarının daha büyük tarifelere ve yenilenen bir ticaret savaşına hızlı bir şekilde tepki vermeleri pek mümkün değil. Büyük ihtimalle FED, herhangi bir ticaret politikasından kaynaklanabilecek bir enflasyon oranını geçici olarak değerlendirecek ve oranları düşürmeden veya başka bir işlem yapmadan önce ekonomik büyümeyi yavaşlatacak.
Evercore ISI’da Küresel Politika ve Merkez Bankası Strateji ekibinin başkanı olan Krishna Guha yaptığı değerlendirmede FED’in hızlı hareket etmesinin pek mümkün olmadığını söyledi. Guha bunun sebebini ise ticaret savaşını nasıl biteceğinin belli olmayışına bağladı.
Eğer FED gerçekten bir hamlede bulunursa bunun, ekonomik sıkıntıları dengelemek için faiz oranlarını düşürülmesi şeklinde olması bekleniyor. Atlanta FED Başkanı Raphael Bostic geçtiğimiz hafta Ulusal İşletme Ekonomisi Birliği konferansında, tarife artışlarının neden olacağı yüksek fiyatların tüketicilerin geri çekilmesine neden olması halinde, FED’in, reaksiyonun boyutuna bağlı olarak faiz oranlarını düşürebileceğini söyledi.
FED'in ekonomik büyüme için gerçek bir risk belirtisi görmesi halinde tepki vermekte tereddüt etmeyeceğini söyleyerek Bostic’in görüşüne katılan Guha, bunun yerine, özellikle enflasyonun düşük seyretmesi halinde, sigorta faiz oranlarının düşürülmesi ihtimalinin daha fazla olduğunu söyledi.

Ziyad el-Fifi
‘Bir Suudi vatandaşından açık mektup’ adını vermiş olsa da Ali Avad Asiri’nin yazdığı büyükelçilerin el ele vermek için kullandığı diplomatik bir mektuptu. Ancak o, bunu tüm dünyanın huzurunda ABD Başkanı Joe Biden’a okumayı tercih etti.
ABD menşeili ‘The National Interest’ dergisi, daha önce Riyad'ın İslamabad ve Beyrut büyükelçisi olarak görev yapan Suudi bir diplomat tarafından yazılmış bir makale yayınladı. Suudi yazar bu makalede, ABD Başkanı’na hitap ederek iki ülke arasındaki ilişkilerin, önceki iki başkan dönemine, geçmişe ve geleceğe değindi.
Asiri, makalesini Beyaz Saray hükümdarı ile karşılık oturup konuşuyor gibi kaleme aldı. Bu vesile ile iki ülke arasındaki tarihsel ilişkinin kaybolan ve tarihin kenarında üzücü bir olay haline gelen ve ‘trajik bir kaza’ olarak nitelendirdiği ‘dengesizlik’ sonrasında başladığı yeni bir noktayı ortaya çıkarmaya çalışıyor. Emekli Suudi diplomat, Biden'in ülkesinin, Riyad ile ilişkilerini yeniden değerlendirmek için başlangıç noktası olarak seçtiği noktayı, ilişkinin yeni bir aşamasına geçmek için bir fırsat olarak görüyor.

Washington'un güvenilirliğini aşındırması
Eski Suudi yetkilinin Beyaz Saray’ın Efendisiyle iletişim kurmak için neden bu yolu seçtiği bilinmiyor. Bununla birlikte, yaklaşık yarım yüzyıla yayılan siyasi tecrübesiyle yetmişlerindeki bu adama hitap eden mektubunun başında, bölge ve sorunlu karmaşıklığıyla kendi istediği gibi değil de olduğu gibi ilgilenmesini talep etti.
Asiri, “Obama yönetiminde Başkan Yardımcısı olarak Irak'taki mezhepsel çekişmenin etkisiz hale getirilmesine yardımcı oldunuz. Arap Baharı’nın ardından, temkinli sesiniz, liberal demokrasi gündeminin destekçilerini Ortadoğu krizinin sosyal ve ekonomik yapısını ilk etapta dikkate almaya ikna etti. Ancak Ne yazık ki, o zamandan beri, Obama ve Trump yönetimlerinin siyasi çelişkiler ve kararlılık eksikliği, ABD'nin Arap devletleri için güvenilir bir ortak olarak itibarını büyük ölçüde aşındırdı” ifadelerini kullandı. Önceki iki yönetimin neden olduğu kafa karışıklığını gidermek için farklı bir yaklaşım benimsemesini istedi.

‘Sözde müttefikin’ acısı
Ali Asiri, mektubunda, doğrudan söylemese de Biden'ın Barack Obama'nın daha modern bir versiyonu olduğu görüşüne değinmeyi de göz ardı etmedi. O dönemde kartları karıştıran kişinin Obama’nın gölgesi ve yardımcısı olan Biden olduğuna işaret etti.
Asiri, ülkesinin eski Demokrat Başkan tarafından yapılan ve ‘sözde müttefiklik’ olarak nitelendirdiği şey ve Araplar ile İran arasındaki sorunu çözmek için ‘bölgeyi Tahran ile paylaşmayı önererek’ yaptığı ‘haksız planın’ acısını hala hissettiğine değindi. Ayrıca Washington nezdinde İran’ın hala terörizm sponsoru olduğuna dikkat çekti.

Obama yönetiminin İran ile yaptığı anlaşma Körfez ülkelerini alarma geçirdi (Reuters)

44’üncü Başkan’ın ülkesi ile bölgedeki geleneksel müttefikleri arasında başlattığı krizin tetikleyicisi olan nükleer anlaşmaya atıfta bulunmadan Obama döneminden ve Körfez'den söz etmek mümkün değil. Mektupta, İran'la ortak eylem planı, ‘İran devrimci rejiminin Yemen, Suriye, Irak ve Lübnan'daki militan vekillerini desteklemek için bir örtü olarak kullandığı kusurlu anlaşma’ olarak nitelendirildi.
Bunun yanısıra Suudi diplomata göre ‘Arap Baharı’ olarak adlandırılan dönemin olumsuz yansımaları, ‘Mısır'daki Müslüman Kardeşler gibi aşırılık yanlısı güçlere güzelleme yapma ve Suriye'deki çatışma kurbanlarını baskıcı bir rejimin gazabıyla karşı karşıya bırakma’ hatasının sonucuydu ve bu ülkeler hala o dönemin zorluklarıyla karşı karşıya.

Trump'la olan ilişki bir ‘takastı’
Görünüşe göre eski Başkan Donald Trump ile selefinin dönemine kıyasla tüm sıcaklığıyla ilişki Suudiler için pek tatmin edici değildi.
Ali Asiri, Trump'ın Suudi Arabistan ile Amerika arasındaki stratejik ilişkiyi, askeri ve diplomatik düzeyde iki ülke arasındaki ilişkilerdeki iyileşmeyi kabul etmesine rağmen, bir ‘takas ilişkisine’ dönüştürdüğünü vurguladı.

Saudi Aramco tesislerin 2019 yılında hedef alındığı saldırıdan bir kare (Reuters)

Ayrıca, Eylül 2019'da iki Aramco tesisine düzenlenen saldırının, İkinci Dünya Savaşı sırasında Pasifik'teki ABD filosunu etkileyen ‘Pearl Harbor’ saldırısına benzer olduğunu belirtti. ABD’nin bunun ardından bir savaş başlattığına işaret eden Asiri, ancak ABD’nin iki yıl önceki tepkisinin ‘sembolik’ olduğunu söyledi. Bunun üzerine bir de Riyad’ın bedeli ödemesini talep ettiğini ifade etti.
Yazı, Washington ile Riyad arasındaki son dört yıldaki ilişkiyle ilgili olarak, ülkesi ile önceki ABD yönetimi arasındaki ilişki olarak nitelendirilmesinin yanlış bir tanım olduğu ifadesiyle sona eriyor.

Veliaht Prens’in eleştirilmesi
Suudi diplomatın mektubu, Körfez devletindeki yeni politikanın ne yapmaya çalıştığına dair daha net bir yaklaşım sunuyor. Yazıda Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman liderliğindeki Suudi yönetiminin yaklaşımının, ‘ideolojik mülahazaları ülkenin uluslararası davranışını ve iç politikasını tanımlayan kalkınmacılarla değiştirmeye’ çalışmak olduğuna işaret edildi.
Asiri, Suudi Veliaht Prensine karşı yürütülen kampanyanın eski Beyaz Saray Baş Danışmanı Jared Kushner ile kişisel ilişkisinin bir sonucu olduğunu ima etti.

Suudi Veliaht Prensi ve Jared Kushner arasındaki ilişkinin güçlü ve derin olduğu biliniyor (SPA)

Suudi diplomat bu konuyla ilgili şu ifadeleri kullandı: “İç Amerikan siyasetindeki mevcut bölünmeleri anlıyoruz, ancak görünen o ki, uluslararası ilişkiler ve Suudi liderliği, Capitol Binası içindeki partizan çıkar savaşında, özellikle de insan hakları gruplarıyla ittifak halindeki Demokratların çıkarları için hedef haline geldi. Söz konusu gruplar, Washington'daki siyasi bloklar için rızaya dayalı bir figür olmayan Kushner ile olan ilişkisi nedeniyle Suudi iktidar düzenindeki ikinci isim olan Veliaht Prensi hedef almak için hiçbir çabadan kaçınmıyor.”
Suudi diplomat, bunun iki ülkenin uzun süredir devam eden ilişkilerine eğer kontrol altına alınmazsa büyük zarar vereceği konusunda uyararak şu ifadelere yer verdi: “Tüm bunlar, genellikle yerel siyaseti veya liderlik seçeneklerini aşan ve uzun süredir devam eden ilişkimize büyük zarar veriyor. Zamanla üstesinden gelinmezse, aynı güçler daha büyük zararlara neden olacaklar.”

ABD’nin Çin’e yönelik tarifelerinden kim zararlı kim karlı çıkacak?