Tunus Cumhurbaşkanlığı adayı ez-Zubeydi: Anayasada değişiklik yapmak ve hükümet şeklini seçmek en önemli hedeflerim arasında

Abdulkerim ez-Zubeydi’nin Tunus cumhurbaşkanlığı için adaylığını açıklaması pek çok kişi için sürpriz oldu. Zeynelabidin bin Ali rejiminin çöküşünden bu yana siyasi arenadaki tüm partilere aynı mesafede bulunma konusundaki kararlılığıyla bilinen Zubeydi, Independent Arabia’dan Basil Tercüman’a konuştu.
Abdulkerim ez-Zubeydi ile gerçekleştirilen röportaj metni:
-Tunus siyasi sahnesindeki baskın politik söylemin bir alternatifi var mı?
Şişirilmiş söylemler artık kimseyi ikna etmiyor. Halk 8 yıldır politikacıların gerçekleşmeyen vaatlerini dinliyor. Bu, Tunus halkının siyasetten ve politikacılardan uzaklaşmasına ve siyasi söylem konusunda güvenini kaybetmesine neden oldu. Kısa, orta ve uzun vadede net bir vizyon, başarı ve eylem olmaksızın insanların güvenini geri kazanmak mümkün değil. 2014 Anayasası, cumhurbaşkanının yetki alanını daralttı. Bu, istisnai bir durum yarattı ve devleti yönetmeyi zorlaştırdı.
-Devleti ve kurumlarını işlevsiz bırakan bu krizden çıkma yolları nelerdir?
Tunus'un 2014 anayasasına dayanan mevcut yönetim sistemi, sınırlı olduğunu ve ülkenin ihtiyaçlarına ve içerisinde bulunduğu koşullarına cevap vermediğini göstermiştir. Mevcut hükümet sistemi aslında parlamenter bir sistemdir. Sınırlı yetkilere sahip olan cumhurbaşkanı, ulusal güvenliğin bir unsuru olan savunma bakanlığını denetlerken, içişleri bakanlığı ise başbakana bağlı. Bu, cumhurbaşkanının ulusal güvenlik konseyi başkanlığı rolünü oynamasına izin vermeyen bir dağılımdır.
Cumhurbaşkanının görevlerine ilişkin bir diğer nokta dış politikadır. Tunus’un bağımsızlığını kazandığı günden bu yana dış politikanın kendisine dayandığı açık birtakım ilkeler vardır. Bu ilkeler arasından en önemli olanlar; uluslararası meşruiyete bağlılık, adalet ve tarafsızlığın savunulması, başkalarının işlerine karışmamakla birlikte kimsenin iç işlerimize karışmasına müsaade etmemek, ülkenin çıkarlarını ve her nerede olurlarsa olsunlar Tunus vatandaşlarını muhafaza etmektir.
Öte yandan dış yatırımı, turizmi ve bunlar haricindeki sektörleri teşvik etmek ülke ekonomisi için önemli bir unsur haline geldi. Cumhurbaşkanı, her alanda yasal insiyatifler sunmakla sorumlu olmasının yanı sıra bakanlar kuruluna başkanlık edebilir ve hükümetin genel politikalarını belirleyebilir. Bugün, temel önceliklerden biri hükümet sistemine ve sorumluluklara ilişkin karmaşıklığın giderilmesidir. Çünkü Tunus’ta parlamenter veya başkanlık sistemlerinde olduğu gibi yönetimden sorumlu olan tek kişi yok. Tunus'un 2014'ten beri tanık olduğu ve tüm alanları olumsuz yönde etkileyen kaosun sebebi buydu. Bu melez yönetim sistemiyle devam edilemez.
Önümüzde sadece iki seçenek olduğunu düşünüyorum. Bu seçeneklerden ilki parlamenter sistemdir. Bu sistemde başbakan, seçimlerde kazanan bloğu temsil eder ve tüm sorumluluğu üstlenir. Cumhurbaşkanı ise bu durumda dış arenada ülkeyi temsil eder. Dolayısıyla cumhurbaşkanlığının pozisyonu onursal bir pozisyon gibi olur. Almanya ve İtalya bu sistemin iki ayrı örneğidir.
Diğer seçenek ise başkanlık sistemidir. Bu sistem Tunus halkını korkutuyor. Çünkü bağımsızlıktan bu yana parlamentonun denetimi olmaksızın ülkeyi yöneten bir sistemin çatısı altında yaşadık. Bu sistemde cumhurbaşkanı başbakanı atayabilir veya bazı ülkelerde olduğu gibi sadece bakanların atamasını yapar. Parlamenter veya başkanlık sistemlerinde gerek başarı gerekse de başarısızlığın sonuçlarından tek bir kişi sorumludur.
-Tunus, siyasi arenaya hakim olan eksen politikasından kendisini nasıl uzaklaştırabilir?
Tunus bağımsızlığını kazanmasından bu yana açık bir dış politika izledi. Bir önceki dönemde her daim takip edilen tarafsızlık politikasından uzaklaşıldı. Merhum Cumhurbaşkanı Baci Kaid es-Sibsi, durumu tekrar eski haline döndürdü ve Tunus her zaman çatışan tarafların görüşlerini birbirine yakınlaştırmaya çalıştı. Tunus’un şu anda Libya’daki durumla ilgili yaptığı şey budur. Nitekim ülkedeki sorun tamamen Libyalı tarafları ilgilendirse de dış müdahalelerin ülkedeki istikrara olumsuz yansımaları oluyor. Tunus da bu durumdan etkilendi. Çünkü her iki ülkenin tarihi komşuluk ilişkileri var. Tunus, Libya’nın istikrarı ve güvenliğiyle ilgilenen ülkelerin başında geliyor. Çünkü Libya'da yaşananların Tunus'taki durum üzerinde doğrudan etkileri oluyor.
-Tunus'taki birçok kadın, partilerin ve politikacıların kadınlara verdikleri sözleri daha sonra görmezden gelmelerinden dolayı öfkeli. Sizin Tunuslu kadınlar için ne gibi vaatleriniz var?
Bugün Tunus'taki kadınların durumu ile ilgili olarak onların haklarından geri adım atılması hakkında konuşmak mümkün değil. Bilakis bu hakların genişletilmesinden bahsedebiliriz. Öte yandan diğer bir dizi ülkeye kıyasla Tunuslu kadınların durumu daha bir belirginlik arz eder. Bu alanda pek çok gösterge bulunduğunu söyleyebiliriz. Mesela sağlık, yükseköğretim, yargı ve diğer birçok alanda aktif kadınların oranı sektör çalışanlarının yarısından fazlasını oluşturuyor. Tunus kadınları toplumun temel dayanakları arasında yer alır ve bu durum daha da iyileştirilmeye elverişlidir. Kadınların bir sonraki aşamada egemen bakanlıklardan birinin başında yer almaları normal olmakla birlikte kaçınılmaz görünüyor. Kadınlara yönelik kişisel tutumuma gelince, hayatımdaki kadınlar benim için çok özel bir yere sahip. Babam on yaşındayken öldü ve annem ömrümün kalanında yanımda oldu. Hayatımızdaki başarılarımızın sebebi oydu.
-Cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanmanız halinde Tunus’a ilişkin vizyonunuz ne olacak?
Öncelikle Tunus halkının gerçek bir ulusal uzlaşma sağlamak için tek safta bir araya gelmelerini umut ediyorum. Aramızdaki nefret ve kin gibi duyguları bir kenara bırakmalıyız. Bununla birlikte anayasanın Tunus'un demokratik süreci doğrultusunda tadil edilmesi ve referanduma gidilerek halkın tercihiyle parlamenter veya başkanlık sistemlerinden birinin kurulması gerekiyor. Bu durum, reform gerektiren temel sektörler için orta ve uzun vadeli açık bir vizyonu gerektiriyor. Tunuslular arasında gerçek bir uzlaşının sağlanmasının ardından 2024'te istikrarlı bir ülke haline gelecek ve hukuk devleti ve demokrasi gibi kavramları temel alacağız.
-Tunus halkına ülkede tanık olunan suikastlarla ilgili gerçeği açıklamadan uzlaşı sağlanabilir mi?
Şükri Belaid ve Muhammed Brahimi'nin suikastlarına dair gerçeğin elbette açığa çıkarılması gerekiyor. Cumhurbaşkanının rolü, yargının çalışmalarına müdahale etmeden bu dosyayı takip etmek ve yargının bağımsızlığına saygı duymaktır.