Lavrov, Şarku'l Avsat'a konuştu: Çözüme yönelik ilerleme, Suriye'nin Arap Birliği'ne dönüşüne işaret ediyor

Sergey Lavrov (Şarku’l Avsat)
Sergey Lavrov (Şarku’l Avsat)
TT

Lavrov, Şarku'l Avsat'a konuştu: Çözüme yönelik ilerleme, Suriye'nin Arap Birliği'ne dönüşüne işaret ediyor

Sergey Lavrov (Şarku’l Avsat)
Sergey Lavrov (Şarku’l Avsat)

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov Şarku’l Avsat’a verdiği röportajda, ‘Soçi’deki Suriye Ulusal Diyalog Kongresi’den çıkan karara dayanarak’ geçtiğimiz yılın başlarında çalışmalarına başlanan Suriye Anayasa Komisyonu’nun kurulmasından duyduğu memnuniyeti dile getirdi.
Suriye’deki siyasi süreçle ilgili ilerlemenin, Suriye’nin Arap Birliği'ne (AL) geri dönüşüne ilişkin uzun süredir gündemde olan dosyada ilerleme kaydedilmesini sağlayacağına işaret ettiğini belirten Lavrov, AL ülkelerinin çoğunun bölgede söz sahibi olan Suudi Arabistan’ın bu konudaki tutumunu izleyeceğini ifade etti.
Lavrov, Suriye'ye yapılan Rus müdahalesinin ‘rejimi koruma’ maksatlı olup olmadığına ilişkin bir soruyu şöyle cevapladı;
“Rejimi koruma fikriyle ilgili olarak, şunlara dikkat çekmeliyim; dış politikalarımız hiçbir zaman olayları şahıslara bağlamaya yönelik olmadı. Ne belirli kişilere bağlıyız ne de başkasına karşıyız. Moskova, yalnızca Suriyeli yetkililerin talebine cevap vererek, terörle mücadelede onlara yardım etti” şeklinde yanıtladı.
‘Putin, Suudi Arabistan’ı ziyaret edecek’
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Suudi Arabistan’a yapacağı ziyareti ilk kez Şarku’l Avsat’a değerlendiren Lavrov, Moskova ve Riyad arasındaki ilişkilerin ikili çıkarlardaki dostluk, eşitlik, karşılıklı saygı ve her iki tarafın çıkarlarının dikkate alınması ilkelerine dayandığını ve bu yaklaşımın Rusya Devlet Başkanı Putin ve Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdulaziz tarafından bizzat kurulduğunu söyledi.
Sürekli temasta kalarak, ilişkilerin temel özelliklerinin oluşturulduğunu ve kararlaştırılmış öncelikli projelerin uygulanmasının takip edildiğini belirten Lavrov, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ın bu çabaya büyük bir katkı sağladığının altını çizdi. Putin’in Suudi Arabistan’a yapacağı ziyaretin özel bir önem taşıdığına dikkati çeken Lavrov, “En üst düzeyde yapılacak olan bu görüşmenin, çok yönlü ortaklığımıza destek sağlayacağına, yeni bir seviyeye taşıyacağına ve iki halk arasındaki karşılıklı anlayışı destekleyeceğine eminim” diye konuştu.
İran’ın Suriye’deki varlığı
Diğer yandan İran’ın Suriye’deki varlığına ilişkin bir soruya ise Lavrov, şu şekilde cevap verdi;

“Suriye topraklarındaki dış aktörlerin varlıklarının meşru olabilmesi için bu varlığın, ülkedeki meşru makamların çağrısına veya Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) kararına dayanması gerekir. İran, Suriye’de DEAŞ’ın ana unsurlarının yenilgiye uğratılmasının ardından görevi sona eren ABD’nin aksine Şam’ın isteği üzerine Suriye’de bulunuyor. ABD’nin Suriye topraklarındaki varlığını sürdürme amacı ile ilgili soru işaretleri mevcut.  Washington’ın BMGK’nın 2254 sayılı kararını doğrudan ihlal ederek, Suriye’nin toprak bütünlüğünün sağlanmasını engellediği yönünde güçlü bir his var” yanıtını verdi. Lavrov, ayrıca ABD’nin Başkan Donald Trump’ın Aralık 2018’de verdiği, Amerikan birliklerinin Suriye’den çekilmesi sözünün yerine getirilmesini umduğunu ifade etti.
İsrail’in Suriye’deki bombardımanları
İsrail’in Suriye’deki ‘İran hedeflerine’ yönelik bombardımanlarına ilişkin bir soruyu ise Lavrov, “Durumu daha da dengesizleştirecek, gerginliğin artmasına ve hatta kontrolden çıkmasına neden olabilecek bu tür eylemlere karşı olumsuz bir tutum sergilemekten asla kaçınmadık. Suriye, bir takım planların uygulandığı veya bazı hesapların görüldüğü bir platforma dönüşmemeli. Tüm sorumlu güçlerin temel görevi, Suriye topraklarında barışı yeniden sağlamaya yardımcı olmak olmalı” diye yanıtladı.
Yeni ‘çok kutuplu’ dünya düzenine, ABD ve Batı politikalarına, Washington ile Moskova arasındaki ilişkilere ve Arap dünyası ile Körfez’de yaşanan gelişmelere değinen Lavrov, Rusya’nın Körfez bölgesi için kolektif güvenlik konsepti teklifiyle ilgili olarak, “Teklifin güncellenmiş hali, geçtiğimiz Temmuz ayında Rusya Dışişleri Bakanlığı tarafından resmi olarak sunuldu. Bu girişim, olumlu ve birleştirici bir bölgesel gündem taşıyor. Bununla birlikte zorlukları ve riskleri ele almak için ortak eylem mekanizmaları oluşturuyor. Öte yandan tüm tarafların görüşlerinin dikkate alındığı kademeli bir süreç başlatılması amaçlanıyor. Bu anlamda girişimimiz, ‘bizimle ve bize karşı olanlar arasında yeni ayrım sınırları oluşturulması’ ilkesine dayanıyor” diyerek cevapladı.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov röportajının tam metni;
-Birçok kişi bugün güç dengesinin Sovyetler Birliği sonrası döneme göre değiştiğinden ve yeni bir uluslararası düzenin ortaya çıktığından bahsediyor. Buna katılıyor musunuz?

İki kutuplu çatışmanın yaşandığı 1991 yılı bir milat oldu. Bu, uluslararası toplumun tüm taraflarının çıkarlarını istisnasız karşılayacak şekilde adil, istikrarlı ve işbirliğine dayalı uluslararası bir düzen oluşturmak için gerçek bir fırsattı.
Ne yazık ki, ‘köklü’ Batı ülkeleri bu fırsatı görmezden geldi. Washington ve Batılı bazı başkentler, bunun ‘tarihin sonu’ olduğu konusunda ısrar ederek ve kendisini ‘Soğuk Savaş’ın muzafferi’ olarak niteleyerek, uluslararası ilişkilerde baskın olduklarını ileri sürdüler. ABD ve Batılı müttefikleri, askeri güçlerinin yanı sıra yaptırımlar, haraç kesme, baskı yapma ve gerçekleri çarpıtma gibi politikalarını bu hedeflere ulaşmak için bir araç olarak kullandılar.
Uluslararası hukuku ihlal eden askeri müdahaleler ve savaşlar, tüm bölgeleri istikrarsızlaştırdı. Bu politikaların neden olduğu büyük başarısızlığa ve hasara rağmen ne yazık ki, ‘Batı liderliğindeki bir dünya sistemi’ fikri hala Atlantik’in her iki tarafındaki bazı seçkinlerin kafasında hâkim olmaya devam ediyor.
Fakat tarihin akışını durdurmak mümkün değil. Yeni yüzyılın başından bu yana dünyanın jeopolitik manzarası radikal değişimlere uğradı. Bunun başlıca nedeni, küresel yönetim süreçlerinde başarılı ve etkili bir şekilde yer alan ve bölgelerinde güvenlik ve istikrarı destekleme konusunda sorumluluk üstlenen yeni küresel kutupların ortaya çıkması ve güçlenmesiydi. Örneğin son 30 yılda, dünyanın ekonomisi en büyük yedi ülkesinin (G7) küresel satın alma gücü payı, standartlara göre yüzde 46'dan yüzde 30'a geriledi. Buna karşın, pazarı gelişmekte olan ülkelerin ağırlığı, sürekli olarak artırıyor. Bu bir tesadüf değil. Artık günümüz dünyasındaki önemli konular özellikle dünyanın en zengin 20 ülkesini içinde barındıran G20 zirvesinde gündeme geliyor. Bu da G20’nin 21. yüzyılın gerçek ihtiyaçlarının en güvenilir ve temsili mekanizması olarak konumunu pekiştiriyor.
Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) ve BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika Cumhuriyeti) Örgütü gibi yeni model çok taraflı grupların statüsü ve etkisi de her geçen gün artıyor.
- Çok kutuplu sistem nedir?
Uluslararası sistemin çok kutuplu yapısı, çağdaş dünyanın kültür-medeniyet çeşitliliğini nesnel olarak yansıtıyor. Ayrıca halkların, bağımsız yollardan gelişimlerinin ve mekanizmalarını bağımsız ve geleneksel olarak seçme özlemlerini karşılıyor. Böylece uluslararası sistemin çok kutuplu yapısının gelişimi, daha temsili ve dolayısıyla daha adil hale geliyor. Ancak burada tüm ülkelerin daha istikrarlı, sağlam ve daha rahat olması önemli.
Bu bakımdan diplomasinin rolü hafife alınmamalı.  Sadece uluslararası hukuka BM ilkelerine ve karşılıklı saygıya dayalı diyaloglarla terör, yasadışı silah ticareti, uyuşturucu, düzensiz göç ve iklim değişikliği sorunları gibi küresel düzeydeki birçok sorunun üstesinden gelebilir ve mezhepçi, dini ve ırkçı çatışmaların yayılmasını önleyebiliriz.
BMGK’nın daimi üyelerinden biri olan Rusya, dünyadaki güvenlik ve istikrarın ana garantörlerinden biridir. Bu yüzden söz konusu eğilimlere yönelik her türlü çabayı desteklemeye çalışacaktır.
- Bazıları Rusya’yı Batı’yı ciddi şekilde zayıflatmanın yanı sıra Türkiye ve Ukrayna üzerinden Avrupa’ya nüfuz etmeye çalışmakla suçluyor. Bunu nasıl yorumluyorsunuz?
Rusya’yı hedef alan büyük medya savaşı çerçevesinde Avrupa Birliği’ni (AB) bölme girişimlerinde bulunmak veya örneğin ‘Avrupa-Atlantik entegrasyonu’ olarak adlandırılan yapıyı zayıflamaya yönelik birçok ‘günahı’ işlemekle suçlanıyoruz.
Bu durum gerçekleri yansıtmıyor. Biz böyle düşünmüyoruz. Ortaklarımızın bileğini bükmek, ilkelerimiz arasında yer almıyor. Biz onlara ‘ya bizimlesiniz ya da karşımızda’ şeklinde bir seçim sunuyoruz. İç işlerine müdahale etme girişimlerinden söz etmiyorum bile. İşte tam da burada bu gibi uygulamaları neredeyse normal davranışlar olarak gören Washington ve bazı Avrupa başkentleri ile aramızdaki temel fark ortaya çıkıyor.
Irak’ın işgali, ‘Arap Baharı’ olaylarına yönelik dış müdahale ya da iki kardeş halk arasındaki anlaşmazlığı ve Rusya sınırında bir gerginliği artırmayı hedefleyen Ukrayna’da 2014 yılında yaşanan askeri darbeyi hatırlattığımızda, daha fazla örnek vermeye gerek yok. Bugün, Venezuela’nın egemenliğinin nasıl istikrarsızlaştırılmaya çalışıldığını görüyoruz.
Bu yüzden bize bir takım suçlamalarda bulunanlar ‘jeopolitik oyunlar’ oynamayı ve bölgeleri etki alanlarına bölmeyi bırakmalı, BM ilkelerinde belirtilen hükümetler arası etkileşim mekanizmaları ve kurallarına uymaya başlamalılar. Rusya, istisnasız tüm ülkeler ve federal yapılarla tüm tarafların çıkarlarına dayalı adil ve eşit işbirliğine açıktır ve öyle de kalacaktır.
Biz tüm ortaklarımıza önem veriyoruz. Bu, yakın ticari ve ekonomik ilişkilerimizin olduğu komşumuz AB için de geçerli.
- Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Suudi Arabistan ziyaretinden beklentileriniz nelerdir?  Terörle mücadelede işbirliği, Yemen ve Suriye'deki krizin çözümü ve Filistin-İsrail anlaşmazlığı açısından Rusya-Suudi Arabistan ilişkilerini nasıl görüyorsunuz?
Rusya-Suudi Arabistan ilişkileri ikili çıkarlardaki dostluk, eşitlik, karşılıklı saygı ve her iki tarafın çıkarlarının dikkate alınması ilkelerine dayanıyor. Bu yaklaşım, Rusya Devlet Başkanı Putin ve Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdulaziz tarafından bizzat kuruldu. Sürekli temasta kalarak, ilişkilerin temel özellikleri geliştirilirken, bunu daha önce kararlaştırılmış öncelikli projelerin uygulanması takip ediyor. Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman da bu çabalara büyük katkılar sağlıyor.
İki ülke de işbirliğini daha da genişletirken, aralarında aktif siyasi görüşmeleri ve geniş çaplı heyet ziyaretleri gerçekleşiyor. Hükümetlerarası ticaret ve ekonomik işbirliği ile bilimsel ve teknik işbirliği komisyonları başarılı çalışmalar yürütüyor. İki ülkenin iş dünyası ve finans toplulukları arasında da Rusya-Suudi Arabistan İş Konseyi düzeyinde doğrudan temaslar geliştiriliyor.
Yatırımlar açısından ilişkilerin gelişimine dikkat çekmekte fayda var. Bununla birlikte hükümetlerarası yatırım fonları çerçevesinde yaklaşık 10 milyar dolarlık potansiyel projelere yönelik anlaşmalar yapma çalışmaları devam ediyor.
Bununla birlikte sanayi, enerji, tarım, altyapı, ulaştırma, doğal kaynaklar ve ileri teknolojiler gibi alanlar da işbirliği için umut vaat ediyor. Ayrıca dünya petrol piyasalarının dengesini sağlamak üzere yakın koordinasyon oluşturmak için ortak bir çalışmamız var.
Öte yandan Suudi dostlarımıza hac mevsimlerinde kutsal yerleri ziyaret eden Rus hacılarına gösterdikleri geleneksel ve meşhur misafirperverlikleri için teşekkür ediyoruz.
Moskova ve Riyad, bugün uluslararası gündemde yer alan çeşitli hayati konularda ortak bir pozisyon sergiliyor. Birlikte, Suriye ve Yemen dahil olmak üzere Ortadoğu’daki krizlere diplomatik ve politik mekanizmalar yoluyla çözümler arıyoruz.
Burada Suudi Arabistan'ın Filistin sorununun iki devletli çözüm ilkesine dayalı çabalar çerçevesindeki rolüne özellikle dikkat çekmek istiyorum. Merhum Kral Abdullah bin Abdulaziz’in 2002 yılında uluslararası olarak tanınmış en önemli bildirilerden biri olan Arap Barış Girişimi'nin başlatıcılarından olduğunu hatırlıyorum.
Rusya ve Suudi Arabistan, terörle mücadelenin devam etmesini şiddetle destekliyor. Radikalizm düşüncesinin verdiği zararın kapsamına ilişkin aynı tutumu sergiliyoruz. Ülkelerimiz, bu tehlikenin farkında ve bunu doğrudan tecrübe etmek zorunda kalıyorlar. Bu yüzden tutumlarımız aynı. Çünkü radikalizm yanlıları ‘ya bizimlesin ya da bize karşı’ şeklinde bir ayrıma gidemez veya bunu amaçlarına ulaşmak için kullanamazlar.
- Devlet Başkanı Putin'in Suudi Arabistan ziyaretinden beklentileriniz nelerdir?
Devlet Başkanı Putin’in Suudi Arabistan’a yakında yapacağı ziyarete özel bir önem veriliyor. En üst düzeyde yapılacak olan bu görüşmenin, çok yönlü ortaklığımıza destek sağlayacağına, yeni bir seviyeye taşıyacağına ve iki halk arasındaki karşılıklı anlayışı destekleyeceğine eminim.
- Rusya’nın Körfez bölgesi için kolektif güvenlik konsepti teklifine ne gibi tepkiler geldi? Burada ABD’nin önerileri ve planlarına yönelik bir rekabet var mı? Bazıları, ABD’nin İran’a yaptırım uygulamasının bölgede silahlı çatışmalara yol açabileceğini söylüyor. Siz ne düşünüyorsunuz?
Körfez bölgesindeki gelişmeler tehlikeli seviyelere ulaştı. Bölgede saatli bombaya benzeyen atmosfer, temelde Washington'ın BMGK’nın 2231 sayılı kararı uyarınca kabul edilen Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) içerisindeki yükümlülüklerini reddetmekle kalmayıp,  gerginliğin artmasına neden olan kışkırtıcı eylemler gerçekleştirdiği sorumsuz politikalarının bir sonucudur. Nihayetinde de büyük bir askeri çatışma tehlikesi ortaya çıktı. Bu tehlikeli senaryo, bizi ciddi şekilde endişelendiriyor. Bölgenin yıkıcı bir askeri çatışmaya girmesine izin verilmesinin sadece Körfez ülkeleri için değil tüm dünya için yıkıcı etkileri olabilir.
Rusya’nın Körfez bölgesine yönelik kolektif güvenlik konsepti teklifinin güncellenmiş hali, geçtiğimiz Temmuz ayında Rusya Dışişleri Bakanlığı tarafından resmi olarak sunuldu. Girişim olumlu ve birleştirici bir bölgesel gündem taşıyor. Bununla birlikte zorlukları ve riskleri ele almak için ortak eylem mekanizmaları oluşturuyor. Öte yandan tüm tarafların görüşlerinin dikkate alındığı kademeli bir süreç başlatılması amaçlanıyor. Bu anlamda girişimimiz, ‘bizimle ve bize karşı olanlar arasında yeni ayrım çizgileri oluşturulması’ ilkesine dayanıyor.
Fikirlerimizi detaylandıracak nitel çalışmaları ilerletmek için 18-19 Eylül tarihlerinde Moskova’da bulunan Rusya Bilimler Akademisi Doğu Bilimi Enstitüsü’nde uzmanlar düzeyinde bir konferans düzenledik. Rusya, İran, Arap ülkeleri, Çin, Fransa, Hindistan ve İngiltere'den yaklaşık 30 uzmanın katılımıyla gerçekleşen konferansın ilerleyen dönemde daha fazla katılımcıyla yenilerinin yapılmasını umuyoruz.
- Suriye ile ilgili neler söyleyeceksiniz? Siyasi bir çözüme yönelik umutları nasıl değerlendiriyorsunuz? Suriye için yeni bir anayasa oluşturulmasını mı yoksa 2012 tarihli Suriye Anayasa’nın sürdürülmesini mi destekliyorsunuz?
Rusya, kesin bir şekilde Suriye halkının çeşitli kesimleri arasındaki anlaşmazlığın kapsamlı bir diyalog yoluyla diplomatik bir siyasi çözüme ulaşmasını destekliyor.
Terörist yapılara yönelik operasyonların ardından şimdi siyasi süreci hızlandırmaya yönelik adımlar atılmaya başlandı. Son zamanlarda, Soçi’deki Suriye Ulusal Diyalog Kongresi’nden çıkan karara dayanarak, Anayasa Komisyonu oluşturma sürecinin tamamlanmasıyla bu yönde önemli bir adım atılmış oldu. Astana Süreci garantör ülkelerinden biri olarak Rusya, Suriye hükümeti ve muhaliflerle yapılan aktif temaslar da dahil olmak üzere bu sonuca ulaşmak için çok çalıştı.
Cenevre’de başlatılan Anayasa Komisyonu çalışmaları, Suriye’deki siyasi sürecin tüm evrelerine destek sağlayacaktır. Önemli olan, Suriyelilerin müdahale veya dış baskı olmadan, ülkelerinin geleceğini belirlemeleridir. BMGK’nın 2254 sayılı kararına dayanan bu anayasa çalışması ‘Astana Üçlüsü’ tarafından desteklenecektir.
Öte yandan siyasi süreçteki ilerleme, uzun süredir gündemde olan Suriye’nin AL’ye geri dönmesinin gerektiğine dair dosyaya işaret ediyor. Bu konuda AL ülkelerinin çoğu, bölgede söz sahibi olan Suudi Arabistan’ın bu konudaki tutumunu izleyecektir.
- Müdahalesi sonrası Suriye rejimini içinde bulunduğu zor durumdan kurtaran Rusya’nın siyasi çözüme yönelik baskısı olacak mı?
Rejimi koruma fikriyle ilgili olarak şunlara dikkat çekmeliyim; dış politikalarımız hiçbir zaman olayları şahıslara bağlamaya yönelik olmadı. Ne belirli kişilere bağlıyız ne de başkasına karşıyız.
Moskova, yalnızca Suriyeli yetkililerin talebine cevap vererek, terörle mücadelede onlara yardım etti. Bilindiği üzere Suriye’de terörist yapıların yanı sıra gelecekte terör saldırıları gerçekleştirmek ve yıkıcı faaliyetlerde bulunmak üzere ülkemize geri dönebilecek Rus ve federasyonun özerk bölgelerinden binlerce savaşçı bulunuyor.
Başka bir deyişle bu durum, geleceğe ilişkin öngörülerin ufkunu açmak ve bununla birlikte Ortadoğu'nun büyük bir bölümünde hilafet devleti benzeri bir yapı oluşturmayı amaçlayan aşırılık yanlılarını yok etmekle ilgili. Açıkçası, böyle bir senaryonun hayata geçmesi, yalnızca Ortadoğu ve Kuzey Afrika için değil, aynı zamanda tüm dünya için bir felaket olur.
- Rusya İran’ı Suriye’den uzaklaştırabilir veya etkisini azaltabilir mi? Suriye neden Rusya ve ABD'nin birlikte çalışabildiği tek bölge?
Suriye topraklarındaki dış aktörlerin varlıklarının meşru olabilmesi için bu varlığın, ülkedeki meşru makamların çağrısına veya BMGK kararına dayanması gerekir. İran, Suriye’de DEAŞ’ın ana unsurlarının yenilgiye uğratılmasının ardından görevi sona eren ABD’nin aksine Şam’ın isteği üzerine Suriye’de bulunuyor. ABD’nin Suriye topraklarındaki varlığını sürdürme amacı ile ilgili soru işaretleri mevcut. Burada özellikle 7 Nisan 2017 ve 14 Nisan 2018 tarihlerinde gerçekleşen saldırıları hatırlatmak istiyorum.
ABD’nin BMGK’nın 2254 sayılı kararını doğrudan ihlal ederek, Suriye’nin toprak bütünlüğünün sağlanmasını engellediği yönünde güçlü bir his var. Ancak ABD Başkanı Donald Trump’ın Aralık 2018’de verdiği, Amerikan birliklerinin Suriye’den çekilmesi sözünün yerine getirilmesini umuyoruz.
Fakat mevcut tüm görüş ayrılıklarına rağmen Rusya ve ABD, Suriye dosyasında işbirliği yapabileceklerini göstermişlerdir. Rusya ve ABD arasında 2013’te yapılan Suriye’nin silahsızlaştırılması konusundaki anlaşma unutulmamalı. Yine ilk kez 2016 yılında Moskova ve Washington’ın aldığı ortak kararla Suriye'deki düşmanca davranışlar sona erdirildi.
Ordumuz, Suriye'de uçuş güvenliğini sağlamak, kriz durumlarında yardımlaşmak için özel bir mekanizma oluşturmak ve havacılık ekiplerinin çalışmalarıyla ilgili kuralları tanımak için iyi bir koordinasyon kurmayı başardı. Bu sayede Rus ve Amerikan ordusunun güvenliğini tehdit edebilecek olayların önüne geçildi.
- İsrail’in Suriye’deki İran askeri tesislerine ve bölgelerine yönelik bombardımanlarına devam etmesi halinde İran ile İsrail arasında büyük çatışmalar yaşanabileceğini düşünüyor musunuz?
İsrail’in Suriye topraklarında gerçekleştirdiği; durumu daha da dengesizleştirecek, gerginliğin artmasına ve hatta kontrolden çıkmasına neden olabilecek keyfi hava saldırılarıyla ilgili olumsuz bir tutum sergilemekten asla kaçınmadık. Suriye, bir takım planların uygulandığı veya bazı hesapların görüldüğü bir platforma dönüşmemeli. Tüm sorumlu güçlerin temel görevi, Suriye topraklarında barışı yeniden sağlamaya yardımcı olmak olmalı.



Andri Snaer Magnason: Günümüzde her şeyi sonuna kadar sömürme eğilimindeyiz

İzlandalı yazar Andri Snaer Magnason, Mantova, İtalya, 10 Eylül 2021 (Getty Images)
İzlandalı yazar Andri Snaer Magnason, Mantova, İtalya, 10 Eylül 2021 (Getty Images)
TT

Andri Snaer Magnason: Günümüzde her şeyi sonuna kadar sömürme eğilimindeyiz

İzlandalı yazar Andri Snaer Magnason, Mantova, İtalya, 10 Eylül 2021 (Getty Images)
İzlandalı yazar Andri Snaer Magnason, Mantova, İtalya, 10 Eylül 2021 (Getty Images)

Nesrein El-Bakhshawangy

Yazar, müzisyen, belgesel film yapımcısı ve çevre aktivisti Andri Snaer Magnason, şiir, roman, tiyatro, çocuk ve genç yetişkin edebiyatı ve bilimsel kitaplar yazarak İzlanda Edebiyat Ödülü'nü tüm dallarında kazanan tek isim. Magnason, “LoveStar: A Novel” (Love Star) adlı kitabıyla 2016 yılında Fransa'da En İyi Yabancı Bilim Kurgu Romanı ödülü de dahil olmak üzere birçok ödül kazandı.

Magnason, 1973 yılında doğdu, İzlanda Dili ve Edebiyatı bölümünde okudu. Ancak çevre ve iklim değişikliği konuları ilgisini çeken yazar, yazılarında başlıca olarak bu konuları ele aldı. Ülkesinin temiz enerjiye geçmesi ve ulusal dilin önemi gibi alanlarda sıkı çalışmalar yapmak üzere 2016 yılında cumhurbaşkanlığı seçimlerinde adaylığını koydu. Çalışmaları İngilizce, Fransızca, Japonca, Arapça ve Türkçe dahil olmak üzere 30'dan fazla dile çevrildi.

İşte Şarku’l Avsat’ın Al Majalla’dan aktardığı İzlandalı yazar Andri Snaer Magnason röportajın tam metni;

*Çevre ve iklim değişikliği hakkında yazmaya ilk olarak ne zaman ilgi duymaya başladınız?

Milenyumun başlarında İzlanda'daki birçok önemli yer kentleşme tehdidi altındaydı. Örneğin, belirli bir kaz türünün dünyadaki en büyük yuvalama alanı sular altında kalmıştı. Bunun gibi tehdit altındaki pek çok yerin yazabileceklerimden çok daha önemli olduğunu hissettim. Bu alanları koruyup koruyamayacağımı, dünyaya bir roman ya da yeni bir kitapla yapabileceğimden daha fazla katkıda bulunup bulunamayacağımı merak ettim. Daha sonra bu düşüncelerimi, bazen doğrudan, kurgusal olmayan bir biçimde, bazen de bilim kurgu, şiir ya da çocuk kitaplarında konu etrafında örmenin bir yolunu buldum ve bunları bir kitaba dönüştürdüm.

LoveStar: A Novel kitabında en son aşkın, ölümün ve dinin sonuna kadar sömürülmesi gerektiğini gösterdim.

Teknoloji ve özgürlük

*LoveStar: A Novel adlı romanınız teknoloji ve özgürlük arasındaki çatışmayı ele alıyor. Sizi bu romanı yazmaya iten neydi?

LoveStar: A Novel oldukça çılgın bir roman. İçinde bulunduğumuz çağın mitlerine karşı ilerleme ve teknoloji dünyasını keşfetmek ve şu anki trajik tanrılarımızı incelemek istedim. Yani Elon Musk ya da Steve Jobs gibi girişimciler dünyada devrim yarattılar, ama aynı zamanda kendilerini de yok ettiler. Onlar bana dünyayı istila eden ve bedenlerini ya da ruhlarını ele geçiren fikirlerin sadece ev sahipleri gibi görünüyorlar. Bu roman sosyal medyanın hayatımıza girmesinden önce yazıldı. Bu yüzden Jobs ve Musk'ın romanın ilham kaynağı olduğunu söylemek yanlış olur. Bu roman onları bu yolculuğa çıkmadan önce yazıldı. Yaklaşan internet çağının vaat ettiklerini, bağlantı ve veri çağını ve bu gelişen teknolojilerin sonuçlarını keşfetmek istedim. Sahte haberler, bilgi balonları ve kişiselleştirilmiş derecelendirmeler kitapta geçse de bunlar o zamanlar gündemde olan konular değildi. George Orwell’ın 1984 adlı kitabını, Kurt Vonnegut ve Aldous Huxley'in eserlerini, kendi zamanlarının gerçekliğine nasıl tepki verdiklerini ve bizim gerçekliğimiz için ne tür bir tepki hayal ettiğimi düşünüyordum. Uluslararası şirketlerin etiği ‘eğer biz yapmazsak başkası yapacak, o yüzden biz de yapmalıyız’ şeklindedir.

sdwcfvrgbt
LoveStar: A Novel adlı romanın kitap kapağı

*Peki bu romanda modern kapitalizmi ve onun toplum üzerindeki etkisini eleştirirken size ilham veren neydi?

Ben bunu daha çok araştırma, taklit ve deney olarak görüyorum. Doğanın ya da insan etkileşimlerinin ve kültürün giderek daha fazla alanının metalaştığını hissettim. Yeni teknolojinin, daha önce mümkün olmayan insan ilişkilerinden yararlanma ve bunlardan faydalanma olanaklarını nasıl açacağını düşündüm. Hiçbir şeyin kendi haline bırakılamayacağına, çağımızda her şeyi sonuna kadar sömürme eğiliminde olduğumuza tanık olmaktan ilham aldım ve bu romanda en son aşkın, ölümün ve dinin sonuna kadar sömürülmesi gerektiğini gösterdim. LoveStar: A Novel, bu 'kaynakları' sonuna kadar kullanmanın yollarını buluyor.

İklim değişikliği meseleleri

*Bize “On Time and Water” (Zaman ve Suya Dair: Bir Buzula Ağıt) adlı kitabı yazma sürecinden bahseder misiniz? Kitabın beyaz perdeye uyarlanma fikri nasıl ortaya çıktı ve filme nasıl hazırlandınız?

Yaşadığım zamanın ve mekânın bir yazarı olarak, bu konu benim için yazılması gereken en önemli konuydu. İklim değişikliği meseleleri üzerine yazılan çoğu yazının ilgi çekici olmadığını ve hatta yapay zeka tarafından yazılmış gibi tahmin edilebilir olduğunu gördüm. Bu konuların akıbetini öngörebildiğimi ve anlatı yoluyla bunlar hakkında beyin fırtınası yapabildiğimi fark ettim. İletişim yeteneği, bilimsel konuları ortalama bir insana açıklamak için büyük önem taşısa da bunun ötesine geçilmesi gerektiğini hissettim. Daha derin bir yaklaşım gerekiyordu. Bu dilden daha büyük bir şey. Zira bu temiz enerji dünyasına doğru bir paradigma değişimiyle ilgili ve bir paradigma değişiminde dil ve normlar yıkılmaya başlar.

ccdfvrbg
On Time and Water romanının kitap kapağı

İçinde yaşadığımız zamanı anlamadığımızı nasıl anlayabiliriz? Kitap ailemle ilgili, büyükannem ve büyükbabam 1950'lerde buzul kaşifleriydi. Kitap, bir yandan da zamanı ele alıyor. Çünkü 2100 gerçekten ne anlama geliyor? Biz bunu nasıl anlıyoruz? Kelimeler ne anlama geliyor? Olaylar 1000 ya da 2000 yıl sonra hala iklim değişikliği olarak adlandırılacak mı yoksa başka bir isimle mi anılacaklar?

Yeni nesillerin ‘nasıl çiftçilik yapılır, nasıl inşaat yapılır, nasıl seyahat edilir?’ gibi pek çok şeyi yeniden keşfetmesi gerekiyor.

Çocuklar ve çevre

*Bir çocuk edebiyatı yazarı olarak, sizce çocukları ve gençleri çevreyle ilgili konularda erken yaşta eğitmek önemli hedeflere ulaşılmasına nasıl yardımcı olabilir?

Çocukların ve gençlerin tüm eğitim metotlarıyla temiz enerjiye geçişin önemi konusunda bilinçlendirilmesinin çok önemli olduğunu düşünüyorum. Çünkü geçtiğimiz yüzyılın tasarım yöntemleri, alışkanlıkları ve endüstrisi artık eskidi. Yeni nesillerin ‘nasıl çiftçilik yapılır, nasıl inşaat yapılır, nasıl seyahat edilir?’ gibi pek çok şeyi yeniden keşfetmesi gerekiyor. Benim yaşıma geldiklerinde tüm dünyanın temiz enerjiye ihtiyacı olacak. Bu büyük bir değişim ve zorluk. Bugün doğan bir çocuk 2100 yılı civarında emeklilik yaşına ulaşacak. Şu anda dünyamız gelecekte istikrarlı olacak şekilde tasarlanmamıştır.

tynm
The Casket of Time (Yonder) kitabının kapağı

Bir genç yetişkin romanı olan The Casket of Time'da modern hikayeleri antik destanlarla birleştirirken karşılaştığınız zorluklar oldu mu?

Yeni bir eser yazarken karşılaşılan başlıca zorluk, eserin çerçevesini belirlemektir. Eser bir seri mi olmalı? Üç kitap mı, beş kitap mı? Ya da çok uzun bir kitap olabilir. Ama ben uzun kitaplardan ziyade kısa ve konu odaklı hikayeleri seviyorum. Bu yüzden geleceğin ve geçmişin hikayelerini bir arada örmek ve bunları mantıklı, şaşırtıcı ve izleyiciler için eğlenceli hale getirmek zordu, ama umarım başarmışımdır.

Bir resim bin kelimeden daha fazlasını anlatabilir, ancak bir kelime de bin resimden daha fazlasını anlatabilir.

*Kişisel internet sitenizde “Ben Noam Chomsky ve Lewis Carroll'un gayrimeşru oğluyum” diye yazmışsınız. Onların yazıları çalışmalarınızı nasıl etkiledi?

Chomsky'nin dilbilim teorilerini inceledim. Carroll ise beni vahşi ve eğlenceli hayal gücüyle etkiledi. Kelimelere ve dile olan ilgi ve hayal gücünüzü ne kadar genişletebileceğinizi görmek gibi şeyler zihnimde takılıp kaldı.

*“Dreamland” (Düş ülkesi) kitabınızın belgesel film haline getirilmesiyle birlikte, edebiyatın görsel eserlere dönüştürülmesinin önemini nasıl görüyorsunuz?

Gerek sözlü anlatıcılık gerek kitapta yazılı, gerekse müzikal ya da film olarak olsun hikayelerin farklı ifade biçimleri her zaman ilgimi çekmiştir. Farklı formlardan çok şey öğrendiğimi düşünüyorum. Her ifade biçiminin kendi kuralları ve kendi büyüsü vardır. Bir resim bin kelimeden daha fazlasını anlatabileceği gibi bir kelime de bin resimden fazlasını anlatabilir.

*Sizi 2016 yılında İzlanda cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olmaya iten neydi? Sizce bir şair ve romancı böyle bir makamda ne kadar başarılı olabilir?

İzlanda cumhurbaşkanı devletin bir temsilcisidir. Doğrudan bir gücü olmasa da nüfuzu vardır. Benim gündemim İzlanda dilinin korunmasının önemi konusunda farkındalık yaratmak ve İzlanda'nın iklim değişikliğinin etkileri konusunda küresel bir eylem örneği haline gelmesini sağlamaktı. Cumhurbaşkanlığı daha çok kelimeler, kavramlar ve vizyonla ilgili. Bu, bugün her zamankinden daha önemli olduğu için gündeme getirebileceğimi düşündüğüm bir konuydu.

*Tüm ilgi alanlarınız arasında en çok neyle gurur duyuyorsunuz ve neden?

Belki çocuklarım! Dört tane çocuğum var. Ama birçok ülkedeki insanlara ulaşan çok farklı türde sanat yapma becerimle gurur duyuyorum. İzlandaca yazmak ve çeviri yoluyla Arapça konuşulan ülkelerdeki biriyle konuşmak ve yazının hala sınırları aşabildiğini görmek harika. Bununla gurur duyuyorum.

*Belgesel film yapımcısı olarak yaptığınız çalışmalar yazarlığınızı nasıl etkiledi?

Kariyerimi tarımdaki gibi bir tür ürün rotasyonu olarak görüyorum. Ürün rotasyonunda bir yıl patates ekersiniz, ertesi yıl arpa ve sonra belki de bir yıl boyunca tarlada yabani otların büyümesine izin verirsiniz. Böylece her tarla diğerini besler. Of Time and Water'ı yazarken kendimi bir belgesel film çekiyormuş gibi hissettim. Bilim insanlarıyla, yaşlılarla, Dalai Lama gibi kişilerle röportajlar yaptım. Ama sonra elimdeki malzemenin o kadar büyük olduğunu fark ettim. Bunun kitaplaştırılması gerektiğini düşündüm ve şimdi de bir belgesel film oldu.

*Belgesel filminiz “The Hero's Journey to the Third Pole - a Bipolar Musical Documentary with Elephants” (Kahramanın Üçüncü Kutba Yolculuğu: Fillerle Bir Bipolar Müzikal Belgesel) adlı belgesel filminiz, bipolar bozukluğu olan kişilerle ilişkili ruh sağlığı sorunları ve yaratıcı yetenekler konusunda farkındalık yaratmayı mı amaçlıyor?

Akıl hastalıkları üzerine tartışmak zor ve hassas bir konu. Filmimde, bipolar bozukluk şikayeti olan iki kahramana kendileri hakkında konuşma şansı verdik. Filmde tıpkı hepimiz gibi çok sempatik iki insan görüyoruz. Yani hayatlarının bir noktasında normal biri gibi muamele görüyorlar. Ancak hastalığın depresif evrelerinde karanlık zamanlardan geçerken manik evrelerinde yıldızlara dokunacak kadar coşkulu olabiliyorlar. Ardından farklı bir bilinçle ve hepimizin bir şekilde öğrenebileceği yeni bir insanlık durumu anlayışıyla geri dönüyorlar.