عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
EL-AVSAT ÖZEL

Suriye'de petrol savaşları: En büyük pay Rusya'nın ABD ise vekilleri aracılığıyla petrolü kontrol ediyor

Suriye Petrol ve Maden Kaynakları Bakanlığı'nın bir etkinliğiyle ilgili Facebook sayfasında yayınlanan bir kare (Facebook)
Suriye Petrol ve Maden Kaynakları Bakanlığı'nın bir etkinliğiyle ilgili Facebook sayfasında yayınlanan bir kare (Facebook)
    Şam/Şarku’l Avsat
TT
TT

Suriye'de petrol savaşları: En büyük pay Rusya'nın ABD ise vekilleri aracılığıyla petrolü kontrol ediyor

Suriye Petrol ve Maden Kaynakları Bakanlığı'nın bir etkinliğiyle ilgili Facebook sayfasında yayınlanan bir kare (Facebook)
Suriye Petrol ve Maden Kaynakları Bakanlığı'nın bir etkinliğiyle ilgili Facebook sayfasında yayınlanan bir kare (Facebook)

Suriyelilerin büyük bir kısmı elektrik, doğalgaz ve yakıt için güneş enerjisi gibi alternatif ısıtma ve aydınlatma yöntemleri bulmaya çalışırken, Rusya ve ABD dahil çatışan taraflar, ülkenin petrolü, doğalgazı ve enerji kaynaklarını ele geçirmek için bir birleriyle yarışıyor.
Suriye Ulusal Grubu (El-Kutle el-Vataniyye) basınının 1930'larda başlattığı ‘Suriye'nin petrolü, Suriyelilerin değildir’ (Al-Qabas gazetesi Ağustos 1936) söylemleri yeniden dillendirilmeye başladı. O yıllarda Avrupalı ​​ve ABD’li uluslararası büyük petrol şirketleri, Arap bölgesindeki petrolü keşfetmek için bir birleriyle yarışıyorlardı. Ulusal basında o dönem yer alan haberlere göre bu rekabet, Suriye’nin kuzeydoğusundaki ayrılıkçı eğilimleri körükleme konusunda önemli rol oynadı.
Kimliğinin açıklanmasını istemeyen Suriyeli bir ekonomi uzmanı Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, 1980’den 2010 yılına kadar Suriye petrolünün tam bir gizlilik içerisinde Esed ailesinin elinde olduğunu ve gerçek üretim miktarının Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’ne (OPEC) bildirilmediğini söyledi. Ayrıca Suriyelilerin, birkaç büyük petrol üretim sahası dışında petrol sahalarının tamamını da açıklamadıklarını belirten uzman, Esed rejimine karşı 2011 yılında başlayan devrimle birlikte petrol sahalarının bulunduğu bölgelerin, rejimin elinden çıkmasının ardından yatırım yapılan petrol sahası sayısının gizlendiğinin ortaya çıktığını kaydetti.
2012 yılında rejim güçleri ile silahlı muhalif gruplar arasında çatışmaların yaşanmasıyla Suriye rejimi, petrol sahalarının çoğunun kontrolünü kaybetmeye başladı. Büyük petrol şirketlerinin Suriye’den ayrılmasının ardından ülkenin doğusundaki petrol sahaları, önce Heyet-i Tahriru’ş Şam (HTŞ) sonra da Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) içindeki grupların kontrolüne geçti. Ardından ilkel yöntemlerle petrolü çıkarmaya başladılar. 2013 yılında ise DEAŞ, petrol sahalarını ele geçirmek ve para kaynaklarını güvence altına almak üzere bölgeye girdi. 2014 yılında DEAŞ, başta Deyr-i Zor’daki el-Ömer petrol sahası olmak üzere Suriye’deki petrol sahalarının çoğunluğunu ele geçirmişti.
ABD Savunma Bakanlığı, DEAŞ’ın 2015 yılında Suriye’den elde ettiği gelirin aylık 40 milyon doları bulduğunu tahmin ettiklerini açıkladı. İki yıl sonra DEAŞ ülkenin doğusundaki bölgelerden atıldı ve petrol sahaları bu kez Washington destekli Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) kontrolüne geçti. Bu arada söz konusu petrol sahaları DEAŞ’ın başlıca gelir kaynaklarını kesmek isteyen ABD’nin hava bombardımanları sonucu büyük zarar görürken, altyapı tahrip oldu.
Şu an SDG tarafından kontrol edilen petrol sahaları, Suriye petrol kaynaklarının yaklaşık yüzde 70'ini oluşturuyor. Bunlardan en önemlisi el-Ömer petrol sahasıdır. Deyr-i Zor’un doğu kırsalındaki bu sahada 2011 öncesi günlük 80 bin varil ham petrol üretimi yapılıyordu. Bugün ise günlük 40 bin varil petrol üretiliyor. Haseke kırsalındaki Suveydiye ve Rimeylan petrol sahalarında ise toplam bin 322 adet petrol ve yaklaşık 25 adet doğalgaz kuyusu bulunuyor. Suveydiye ve Rimeylan petrol sahalarında 2011 öncesinde günlük yaklaşık 200 bin varil petrol üretiliyordu. Bugün ise üretim yüzde 50 oranında azalmış durumda.
Bunun yanı sıra Haseke’nin batı kırsalındaki Merkede beldesi ve Tişrin Barajı yakınlarındaki petrol sahaları, Rakka’daki küçük petrol kuyuları ile Deyr-i Zor'daki el-Verd ve el-Teym petrol sahalarından günlük 50 bin varil petrol elde ediliyor. Suriye-Irak sınırındaki yakın T2 petrol sahası, Deyr-i Zor’un doğu kırsalındaki el-Cefra ve Konika kuyuları ile Humus’un doğu kırsalındaki eş-Şaar doğalgaz sahası gibi bazı petrol bölgelerinin kontrolü ise 2017’de yeniden Suriye rejiminin eline geçti. Suriye’nin en önemli doğalgaz sahalarından biri olarak kabul edilen eş-Şaar doğalgaz sahasında günlük 3 milyon metreküp üretim yapıldığı tahmin ediliyor.
Suriye petrolünün satışı
Suriye petrolüyle ilgili mücadele, petrolün temel milli gelir kaynağı olarak kabul edilmesi nedeniyle Suriyeliler için bir hayat-memat meselesidir. Ülkedeki petrol üretimi 2008 yılında 406 bin varildi. 2009'da günlük 401 bin varile geriledi, ardından 2010 yılında günlük üretim 385 bin varile düştü. 2011 yılında ise günlük 353 bin varil oldu. Ardından 2012 yılında günlük 171 bin varile, 2013’te günlük 59 bin, 2014’te günlük 33 bin, 2015’te günlük 27 bin, 2016 ve 2017 ise günlük 25 bin ve 2018 yılında günlük 24 bin varile kadar indi.
Suriyeli ekonomi uzmanı, Suriye’nin sahip olduğu 2,5 milyar varillik petrol rezervinin, yaklaşık 268 milyar varillik (100 kat fazla) petrol rezervine sahip Suudi Arabistan gibi bölgedeki diğer ülkelerin rezervlerine kıyasla oldukça az olduğunu söyledi. Bununla birlikte mevcut durumda bin 500 ila 3 bin metre derinlikten petrol çıkarma maliyetlerinin varil başına 20 ila 25 dolar civarında olması nedeniyle Suriye petrolünün düşük kalitede olduğunu düşünen uzman, buna karşın diğer bölgelerde petrol çıkarma maliyetinin ortalama 5 dolar olduğunu belirtti. DEAŞ ve ardından SDG, çıkardıkları petrolü rejimin kontrolündeki Humus ve Banyas rafinerilerinde işlem görmeleri için yine Suriye rejimine satmak zorunda kalıyorlar. Ham petrolü diğer ülkelere taşıma ve rafine ettirme maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle bu yolu tercih ediyorlar.
İngiltere merkezli petrol ve enerji kaynakları haberlerinin yer aldığı OilPrice adlı internet sitesinin aktardığı bilgilere göre SDG, bir varil petrolü 30 dolardan satıyor ve bu satıştan aylık yaklaşık 10 milyon dolar elde ediyor.
Suriye rejimi, aracılar ve savaş sırasında bu amaçla kurulan şirketler aracılığıyla SDG’den petrol alıyor. DEAŞ’tan petrol satın alan ve rejim bölgelerine teslim eden arabulucular, 2018 sonrasında da rejim ve SDG arasındaki petrol alışverişinde aynı rolü üstlendi. Söz konusu arabulucuların en önde gelenlerinden biri de Qatirji Group’un sahibi olarak görünen ve Halk Meclisi’nin bir üyesi olan işadamı Husam Katırcı’dır. Savaş sırasında rejimin kontrolü altındaki bölgelere petrol taşıması için kendisine bağlı bir milis grubu kuran Katırcı, 2018 yılında 1 milyar dolarlık bir sermaye ile Arfada Petrol Şirketi'ni kurdu.
SDG ile yapılan anlaşmaya göre el-Ömer ve et-Tenek petrol sahalarından çıkarılan 100 varil ham petrole karşın 75 varil rafine edilmiş akaryakıt verilmesi öngörülürken, SDG petrol ihtiyaçlarını karşılamanın yanı sıra kontrolü altındaki alanlara rejimden elektrik ve yerel hizmetler de alıyor. El-Ömer ve et-Tenek petrol sahalarından çıkarılan ham petrol önce rejimin kontrolü altındaki Deyr-i Zor’un güneyindeki et-Teym petrol sahasına oradan da Humus rafinerisine gönderiliyor. El-Ömer, et-Tenek ve el-Cefra sahalarından çıkarılan doğalgaz ise önce Deyr-i Zor’daki Konika petrol tesislerine oradan et-Teym petrol sahasına ve oradan da Humus’taki Cender istasyonuna götürülüyor. Suriye’de petrol gelirlerinin yüzde 65’ini rejim, yüzde 35’ini ise SDG alıyor.
Rusya-ABD çekişmesi
Türkiye’nin 9 Ekim’de Suriye’nin kuzeydoğusunda başlattığı Barış Pınarı Harekatı, tüm kartların yeniden karılmasına neden oldu. Kürt grupların Türkiye-Suriye sınır bölgesinden uzaklaştırılmasına yönelik operasyon yaklaşık iki hafta içinde sona ererken müttefiki Rusya tarafından desteklenen Suriye rejimi, SDG’nin geri çekildiği alanlardaki boşluğu doldurmaya ve petrol sahalarının kontrolünü yeniden ele geçirmeye hazırlanıyordu. Rus yetkililer, Suriye’deki tüm petrol bölgelerinin yeniden rejimin kontrolüne geçmesi gerektiğini vurguladı.
ABD Başkanı Donald Trump ise 27 Kasım’da yaptığı açıklamada, ABD’nin en büyük petrol şirketi Exxon Mobil ile Suriye’ye gidip ‘petrol gelirlerini doğru dağıtmak’ için anlaşma yapmayı planladığını söyledi. DEAŞ’ın Suriye’deki petrol kuyularının kontrolünü yeniden ele geçirmemesi için korunması gerektiğine işaret eden Trump, Kürtlerin de bundan yararlanacağını söyledi. Aynı şekilde ABD’nin de faydalanabileceğini ifade eden Trump, “Şimdi payımızı almalıyız” diye konuştu.
Trump, 6 Kasım’da SDG’yi destekleyen ABD birliklerini Suriye'nin kuzeydoğusundan çekme kararını açıklamış, yerel ve uluslararası birçok tarafı şaşkına çevirmişti. Ancak buna karşın Kasım ayı sonlarında, askerleri taşıyan 17 zırhlı araç ile 170 askeri kamyonun yer aldığı Amerikan konvoyu, ülkenin kuzeyindeki Deyr-i Zor ve Heseke bölgelerindeki petrol ve doğalgaz sahalarının yakınlarında bulunan ABD askeri üslerine ulaştı. ABD, bu adımı, Kürt müttefiklerinin elini güçlendirmenin yanı sıra Rusya ve İran’ın Suriye’nin ekonomi kaynakları olan petrol sahalarının kontrolünü ele geçirmelerini engellemek, İran ile Suriye’ye uyguladığı ekonomik yaptırımları daha da sıkılaştırmak ve yaptırımları atlamalarını önlemek, petrol sevkiyat yollarını ve kaynaklarını güvence altına almak ve Suriye’nin doğu bölgelerindeki kaynakları yağmalanmaktan korumak amacıyla attığını açıkladı.
İran, 2017'den bu yana Irak üzerinden Suriye kıyılarına karayolu bağlantısı kurmak amacıyla Suriye'nin doğusunda bulunan Elbukemal bölgesindeki kontrolünü genişletirken, el-Kaim Sınır Kapısı’na da el koydu. Suriye’de enerji alanında daha fazla yatırım sözleşmesi imzalamak isteyen İran’ın karşısına bugün Doğu Fırat bölgesindeki ABD varlığı yer alıyor. Ayrıca Suriye rejimi ile önemli petrol anlaşmaları imzalayan müttefiki Rusya’nın rekabetiyle de karşı karşıya kaldı.
Bugün Rusya ve Türkiye askerleri, Suriye’nin bazı petrol bölgelerinde ortak askeri devriyeler geziyor. Suriye’de gelecekteki herhangi bir siyasi çözümün özelliklerinin belirlenmesi, ancak Suriye sahnesindeki en güçlü oyuncu olan Rusya ile rakibi ABD arasındaki ilişkilere bağlı gibi görünüyor. Rusya, 2015 yılında Suriye’deki savaşa rejimin yanında yer alarak askeri müdahalede bulunmasından bu yana Suriye'deki petrol ve doğalgaz ile ilgili anlaşmaların büyük bölümünü imzaladı. ABD, müttefikleri aracılığıyla, Suriye’nin petrol bölgeleri üzerindeki hegemonyasını dayatırken, Rusya, Ortadoğu’daki en büyük askeri üssünü kurduğu Tartus'un da kıyısında yer aldığı Akdeniz'de Suriye’nin deniz yetki alanlarında doğalgaz aramak için sözleşmeler imzaladı.
Rus şirketi Soyuz Nafta Gas, 2013 yılında Suriye rejimi ile deniz yetki alanlarında petrol ve doğalgaz arama için bir anlaşma imzaladı. Anlaşmada 25 yıl boyunca 2 bin 190 kilometrekarelik bir alanda arama çalışmaları yapılması öngörülüyor. Ardından yine bir Rus şirketi olan Stroy Trans Gas, 2017 yılında Tartus ve Banyas kıyılarında petrol ve doğalgaz arama anlaşmasının yanı sıra Humus kırsalındaki bir petrol sahasından petrol ve Palmira'nın doğu madenlerinden fosfat çıkarma anlaşması imzaladı. Zarubezhneft, Zarubezh Geology, STG Engineering gibi Rus şirketleri de Suriye'de petrol arama, petrol sahalarının yenilenmesi ve hasarlı petrol rafinerilerinin bakımı için sözleşmeler imzaladı.
Suriye Petrol Bakanlığı’nın 2017’deki açıklamasına göre Suriye'nin deniz yetki alanlarında 250 milyar metreküp doğalgaz rezervi olduğu tahmin ediyor.
Eğer bu rakamlar doğruysa Rusya, Suriye’deki pastadan en büyük dilimi almış olmanın yanı sıra anlaşmazlıkları çözecek ve Suriye'deki siyasi ve ekonomik yatırımlarının hayata geçirmesini sağlayacak siyasi bir çözüme ulaşma konusunda en yetkili taraf olmuş durumda. Buna karşın ABD tarafı, Suriye pastasından aldığı payın kendisine İran ve Rusya'ya karşı manevra yapması için uygun şartlar sağlaması dışında herhangi bir çekiciliği olmaması nedeniyle ülkedeki çatışmaları yönetmek konusunda oldukça rahat davranıyor.
Suriye’nin doğusu sadece yoğun petrol yatakları barındırmasından dolayı değil aynı zamanda Türkiye’yi Arap bölgesine, petrol zengini Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) ile İran’ı da Batı’ya bağlaması nedeniyle büyük önem taşıyor. Bu bölge ayrıca Avrupa'ya giden petrol ve doğalgaz yollarının ana geçiş noktası da olabilme potansiyeline sahip. 1930’larda dillendirilen “Suriye petrolü, Suriyelilerin değildir” söylemi çatışmanın uzaması halinde “Suriye toprakları, Suriyelilerin değildir” söylemine dönüşebilir.
Baas Partisi’nin yönetime el koyması
Suriye Petrol Bakanlığı’nın tarihi verilerine göre Suriye’de petrol arama ve araştırma çalışmaları 1933 yılında başladı. Iraklı petrol şirketi I.B.C, Kerkük’te Suriye'nin doğusuna kadar uzanan petrol sahaları olduğunu keşfetti. O dönem bir Fransız Mandası olan Suriye ile petrol arama çalışmaları için anlaşma imzalamak oldukça güçtü. Ne var ki Suriye’de petrol arama çalışmaları 1946 yılına kadar ertelendi. İlk petrol ticareti ise 1956 yılına kadar ertelenirken, 1958 yılında petrolle ilgili tüm alanlarda faaliyet göstermesi için ‘Petrol İşleri Genel Kurulu’ kuruluncaya kadar sadece Batılı şirketlerin petrol arama faaliyetlerine izin verildi. Baas Partisi’nin 8 Mart 1963’teki darbeyle Suriye’de iktidarı ele geçirmesinin ardından 1964 tarihli ve 132 sayılı kanun hükmünde kararname ile yabancı şirketlerin Suriye’de petrol araması ve yatırım yapması için ruhsat verilmesi yasaklandı ve bu hak sadece devlete verildi. Suriye’de gerçek petrol ihracatına Mayıs 1968’de ilk petrol varilinin Suriye’nin kuzeydoğusundan Tartus Limanı’na gelişiyle başlandı.
1974 yılında tamamı Petrol ve Maden Kaynakları Bakanlığı ile irtibatlı, rafinaj ve taşımacılıkta uzmanlaşmış birkaç şirketle birlikte Suriye Petrol Şirketi kuruldu. Suriye Petrol Şirketi’nin kuruluşunun ardından Sovyetler Birliği ile yapılan işbirliği anlaşmasıyla ülkenin jeolojik haritası çıkarılmaya başlandı. Petrol ve gaz çıkarma endüstrisi ile ilgili tüm işleri devralan Suriye Petrol Şirketi, milli gelirin yüzde 50'sinden fazlasını oluşturuyordu. 1980 yılında Suriye'de petrol sahalarının aranması ve yatırım yapılması amacıyla Al Furat Petroleum Company (AFPC) kuruldu. Hisse senetlerinin yüzde 65’i devletin, yüzde 35’i ise Beşşar Esed’in dayısı Muhammed Mahluf’un vekalet ettiği Hollanda merkezli petrol şirketi Shell tarafından yönetilen bir şirketindi. Suriye Petrol Şirketi'nin bir çalışanı olan Mahluf'un damadı ve Suriye Petrol Şirketi’nin çalışanı olan Gassan Muhanna ile işadamı Nizar el-Esed aynı yıl Leeds adında bir petrol şirketi kurdular. Bu şirket, Petro-Canada ve Suriye'deki temsilcisi Rami Mahluf bin Muhammad Mahluf'un çıkarına olacak petrol sözleşmeleri imzaladı.
Bu dönemde 1990’ların başlarında Suriye'de çalışmaya başlayan ve 2007 yılında Suriye ve Fransa arasındaki siyasi ilişkilerde krize neden olan Fransız petrol bir şirketi Total, imzaladığı bir anlaşmadan tek taraflı olarak çekildi. Total ile Shell ve bazı Batılı şirketler 2011 yılına kadar Suriye’deki petrol arama ve üretme çalışmalarına devam ettiler. ABD merkezli petrol şirketi Marathon Oil’in Afrika’daki petrol arama çalışmalarına yönelmesiyle Suriye’deki Amerikan şirketlerinin varlığı zaten 1980’lerden itibaren gerilemeye başlamıştı. Tüm bunların arka planında Suriye’de petrol üretiminin arttığı bir dönemde hükümetin petrol arama, üretim ve gelir paylaşımı konularında ortaya koyduğu yönetimsel zorluklar yatırıyordu.
İngiltere'de yayınlanan The Economist dergisinin araştırma birimi The Economist Intelligence Unit’in (The EIU) yayınladığı rakamlar, Suriye'deki petrol üretiminin 1995 ve 2004 yılları arasında günlük 600 bin varile ulaştığına işaret ediyor. Yaygın bilgilere göre bu büyük miktardaki petrol, uluslararası para birimleriyle nakit ödeme karşılığında dünya genelindeki rakamlardan daha düşük fiyatlarla karaborsada satılıyor. Suriye'de bu konunun gündeme getirilmesinin yasak olması tüm petrol gelirlerinin devlet bütçesine girip girmediğiyle ilgili net bir bilginin olmayışını da açıklıyor.

Daha fazlasını oku

 
 
EL-AVSAT ÖZEL

Eski Suriye Devlet Başkanı Yardımcısı Abdulhalim Haddam’ın günlükleri 6: Saddam ile Rafsancani arasında gizli barış mektuplaşmaları

Saddam Hüseyin, 21 Haziran 1997'de İran Sağlık Bakanı'nı kabul etti (Getty- AFP) * İran lideri Ali Hamaney’in geçtiğimiz 21 Mart'ta yayınlanan fotoğrafı (AFP) *Eski İran Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani (Getty)
Saddam Hüseyin, 21 Haziran 1997'de İran Sağlık Bakanı'nı kabul etti (Getty- AFP) * İran lideri Ali Hamaney’in geçtiğimiz 21 Mart'ta yayınlanan fotoğrafı (AFP) *Eski İran Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani (Getty)
TT
TT

Eski Suriye Devlet Başkanı Yardımcısı Abdulhalim Haddam’ın günlükleri 6: Saddam ile Rafsancani arasında gizli barış mektuplaşmaları

Saddam Hüseyin, 21 Haziran 1997'de İran Sağlık Bakanı'nı kabul etti (Getty- AFP) * İran lideri Ali Hamaney’in geçtiğimiz 21 Mart'ta yayınlanan fotoğrafı (AFP) *Eski İran Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani (Getty)
Saddam Hüseyin, 21 Haziran 1997'de İran Sağlık Bakanı'nı kabul etti (Getty- AFP) * İran lideri Ali Hamaney’in geçtiğimiz 21 Mart'ta yayınlanan fotoğrafı (AFP) *Eski İran Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani (Getty)

Suriye’nin eski Devlet Başkanı Yardımcısı Abdulhalim Haddam’ın Şarku’l Avsat tarafından yayınlanan anılarının altıncı bölümünde Irak'ın 1990 yılında Kuveyt'i işgalinden önce İran rejiminin lideri “Rehber” Ali Hamaney, Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani, Irak Cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin arasındaki mektuplardan bahsediyor.
Bazıları kamuoyunda ilk kez yayınlanacak olan bu gizli mektuplara nasıl ulaştığından bahsetmeyen Haddam, bunlara dair bir değerlendirme sunuyor. Suriye - İran ilişkilerinin anlattığı kitabının taslağında, Saddam’ın Kuveyt’i işgal etme hazırlıkları kapsamında bir adım daha atıp, İran’la gerilimi düşürmeye karar verdiğini ifade ediyor. Böylece bir yandan güçlerini İran-Irak sınırından çekebileceğine öbür yandan Kuveyt’e savaş açması durumunda İran’a ona saldırma fırsatı vermemiş olacağına dikkat çekiyor.
21 Nisan-4 Ağustos 1990 tarihleri arasında İran ve Saddam arasında çok sayıda mektuplaşma yaşandı.
Haddam, “Taraflar arasındaki bu yazışmaları, Kuveyt işgalinin geçici bir olay olmadığının anlaşılması için okuyucuya sunuyorum. Ayrıca hedefin borçlar ve petrol fiyatları konusundaki anlaşmazlıklar olduğu açıklanmıştı, oysa bunun çok daha ötesinde çıkarlar söz konusu” diyor. Şarku’l Avsat bugün Kuveyt’in işgalinden önce tarafların birbirlerine gönderdikleri mektupları yayınlıyor:

Sayın Ali Hamaney ve Sayın Haşimi Rafsancani

Allah’ın selamı üzerinize olsun;
Sizlere daha önce İran -Irak Savaşı (1980-1990) sırasında dolaylı bir şekilde mevcut tek yol olan Irak medyası aracılığıyla hitap etmiştim ve karşılık olarak sizlerin de medyadan yaptığı açıklamaları dinlemiştim. Bu konudaki son girişimimiz hiç şüphe yok ki tam ve kapsamlı bir barış sağlanması yönünde olmuştu. Nitekim 5 Ocak 1990 tarihinde de barış ilan etmiştik. Ancak iki ülke arasında arzu ettiğimiz barış için gerekli yolu henüz açabilmiş değiliz. Savaş trajedileri ve yeniden patlak vermesi olasılıklarını bir kenara bırakalım. Şüphe dolu açıklamalar, zan ve endişelerin hayırlı ve umutlu olan düşüncelere baskın gelmesi anlaşılabilir bir durum. Şimdi her iki tarafın da kendi bakış açılarıyla söylediklerini tekrar etmeye gerek yok. Zira bu tekrar, diyaloğu kapsamı ve yapıcı amaçlarından uzaklaştırıp tartışmalara neden olabilir. Yalnızca Irak ve İran arasında değil tüm Arap ülkeleri ve İran arasında umduğumuz acil ve kapsamlı barışın önüne geçecek anlaşmazlık noktaları ortaya çıkabilir.
Bu kez sizlerle doğrudan iletişime geçiyorum. Müslümanların Rahman’ın rızasını kazanmak için oruç tutuğu bu mübarek ayda aramızda doğrudan bir görüşme gerçekleştirme teklifinde bulunuyorum. Bizim tarafımızdan bu mektubun sahibi Allah’ın kulu Saddam, Yardımcısı İzzet İbrahim ed-Durri ve yardımcılarımızdan bir heyetin sizin tarafınızdan siz Ali Hamaney, Haşimi Rafsancani ve yardımcılarınızdan bir ekibin katıldığı bir zirve önerisinde bulunuyorum. Ayrıca bu görüşmenin Mekke-i Mükkereme’de Beytullah’ta veya uzlaşma sağladığımız başka bir mekânda gerçekleştirmeyi ve Allah’ın yardımıyla halklarımız ve tüm İslam aleminin beklediği barışa ulaşmayı talep ediyorum. Böylece herhangi bir sebepten ötürü yeniden akabilecek kanları korumaya almış oluruz. Irak ve İran arasında fitne çıkmasına neden olan güçlerin savaşı yeniden körükleyip iki ülke arasında barış sağlamasını uzak bir ihtimale dönüştürmesi mevcut olasılıklar dahilinde.
Bazı süper ve büyük güçler ile Siyonistler tarafından Irak ve Arap ulusuna yapılan tehditleri muhakkak takip ediyorsunuzdur. Şüphe yok ki bu tehditlerin asıl amacının bölgede fesat çıkarmak ve sapkın yolunu tıkayan, bunun yanlışlığını gösteren, bölgedeki şeytani arzu ve hırslarını gerçekleştirilmesini engelleyen ve her Müslüman hatta Allah’a, kitaplarına, peygamberlerine ve ahiret gününe iman eden herkes için çok değerli olan Filistin’deki Arap toprakları ve mukaddes Kudüs’teki işgalini sonlandırmak isteyenlere baskı uygulamak için Siyonist oluşumun varlığını sürdürmek olduğunun farkındasınızdır.
Allah’ın yardımıyla oklarının hedefi tutturamamasını ve hayal kırıklığına uğramalarını niyaz ettiğimiz kötü güçler, bir yandan İran ile diğer yandan Irak ve Arap ulusu ile kanlı ve silahlı çatışmaları yeniden tesis etmek için çalışacaktır. Bunu gerçekleştirmek için gerekli imkanlara sahipler. Bu gerçekleştiği takdirde tüm Müslümanlar, imkân ve yeteneklerini Filistin’deki kutsallarını kurtarmaya yönlendirme fırsatını kaybetmekle kalmayıp aynı zamanda sahip olduklarının çoğunu da kaybedeceklerdir.
Irak'ın doğru olduğunu düşündüğü şeyi başarmanın ve İran'ın doğru olarak gördüğü şeye ulaşmanın aramızda gerçekleştirilecek ve barış çabalarına gölge düşürmek isteyenlerin planlarını suya düşürecek doğrudan görüşmeyle mümkün olacağına inanıyoruz. Niyetimiz Allah’ı da halklarımızı da razı edecek içtenlikli bir barış sağlanması yönünde. Derin ve sağlam bir inançla iki ülkenin vazgeçilmez haklarını sağlama niyetindeyiz.
Hayırlı işlerde acele ediniz ilkesine dayanarak sizlere mübarek Ramazan Bayramı’nın ikinci günü veya uzlaştığımız başka bir günde bu görüşmeyi gerçekleştirmeyi teklif ediyorum.
Mekke ziyaretiniz ve ev sahibi ülkenin ilgili tören gereksinimleri ile ilgili olarak, Suudi Arabistan’da kardeşlerimizle karşılıklı saygı ve kardeşlik temelinde Kral Fahd bin Abdulaziz’den gerekli düzenleme ve hazırlıkları yapmasını rica edeceğiz. Şu ana kadar bu mektubun içeriği ile ilgili herhangi bir bilgilendirmede bulunulmadığını belirtmek isteriz.
Toplantının gerekliliklerini hazırlamak ve durumu kolaylaştırmak için Tahran ve Bağdat’ta karşılıklı olarak temsilcilerimiz olması ve gerekli iletişimin sağlanması için iki başkent arasında doğrudan telefon hatları açmanın gerektiğini düşünüyoruz.
Allah’ım teklif ettiğime şahit ol.”
Vesselamu Aleyküm
Saddam Hüseyin
21 Nisan 1990 / 25 Ramazan 1410 - Bağdat

Birkaç gün sonra Saddam Hüseyin, Rafsancani’den mektubuna bir yanıt aldı:
“Sayın Saddam Hüseyin,
Mektubunuz elime ulaştı. Aslında keşke bu mektubun konuları sekiz yıl önce dikkate alınmış olsaydı. Asker göndermek yerine bu mektup gönderilmiş olunsaydı. İran, Irak ve belki de tüm İslam alemi bugün tüm bu kayıp ve kurbanlarla karşı karşıya kalmazdı. Herkes biliyor ki İslam Devrimi, her zaman İslam ülkelerinin yakınlaşması, İslam ve Müslümanların ihtişamı ve büyüklüğünü, gaspçı İsrail rejimine karşı mücadele ve Filistin’in kurtuluşu konularını başından beri ve daima en öncelikli konuları arasına yerleştirmiştir. Keşke Arap dünyasındaki tüm ülkeler, bazılarının yaptığı gibi bu Siyonizm, küstahlığı ve onunla iş birliği yapılmasına karşı olan devrimin tutumunu bilseydi. Şimdi Ortadoğu’daki denge İslam’ın lehine olacak, İsrail ve küstahlığı varlığını bu kadar genişletme fırsatı bulamayacaktı. Elbette ki Arap ulusu ile bir sorunumuz yok. Son 10 yıl içerisinde tarihi bir fırsatın kaçırılmış olması üzücü bir durum. Devrimin başından itibaren bize istemediğimiz yıkıcı bir savaş dayatıldı. Bu savaş, ülkenin batı sınırlarındaki topraklarımızın büyük bir kısmını etkisi altına aldı. İran ve Irak’ın mücadele için kullanılması gereken insani, ekonomik ve asker, enerji ve imkanlar heder oldu. İslam düşmanları ve büyük güçler, onları koruma bahanesinden yararlandılar ve müdahalelerini arttırdılar. Bunun yanı sıra İsrail, bu fırsatı değerlendirip düşmanca genişleme planlarından bazılarını uygulamaya koydu. Bunun sonuçlarından biri, (Mısır ve İsrail arasındaki) Camp David anlaşması ve bazı ülkelerin İsrail ile pazarlık yapmasının normal bir durum haline gelmesi oldu.
Defalarca söyledik savaş patlak vermeseydi, İran ve Irak halkının elindeki imkanlar birlik uğruna ve Müslümanların çıkarlarını korumak için kullanılsaydı Batı küstahlığı ve Siyonizm buna cesaret edemeyecekti.
Her halükârda olan her şeyden bir ders çıkarılmalı, barış ve savaşsızlık halinin devam etmesine ve yeniden savaşın patlak vermesine dikkat edilmelidir. Aksi takdirde İran ve Irak devletleriyle halkları için daha çok acı ve yıkım, İslam ümmeti için daha büyük bir zayıflık söz konusu olacak. Küresel inançsızlığa ayrıcalık kazanma fırsat ve mutluluğu sunulacak. Elbetteki dayatılan savaş tecrübesi, bir askeri saldırının İslami kitlelerin iradesine bağlı bir devrimin temelleri ve direklerini sarsmayacağının anlaşılmasını sağladı.
Burada devrimin lideri ve kurucusu İmam Humeyni’nin kabul kararından sonra bunu ilan ettiğini vurgulamak gerek. Nitekim Humeyni, “Halkımızla dürüstçe konuşuyoruz. 598 sayılı karar çerçevesinde sağlam bir barış düşünüyoruz. Bu hiçbir şekilde bir taktik değil” demişti. Gerçek ve kapsamlı bir barışa ulaşma çabamızda herhangi bir şüphenin galip gelmesine izin vermeyeceğiz. Sayın Hamaney, merhum imamımızın kapsamlı bir barışa ulaşmak için çizdiği yolu sıkı bir şekilde sürdürüyor. Bu temelde özellikle de gaspçı İsrail’in koruyucularının daha fazla ayrıcalık elde etmek, Müslümanları zayıflatmak ve Siyonistleri güçlendirmek için İslam dünyasının parçalanmasından yararlanmaya çalıştığı mevcut durumda iki ülkeyi kapsamlı bir barışa ulaştıracak her türlü girişim ve öneriyi memnuniyetle karşılıyoruz. Ne savaş ne de barışın olmadığı bir durumu arzu etmiyoruz. Fakat kararlı bir şekilde İslam ümmetinin çıkarlarını koruyan gerçek ve kapsamlı barış yollarını tercih ediyoruz.
Müslüman topraklarının bir kısmının işgaline devam edilmesi kapsamlı ve bir barış yolunda hareketimizi yavaşlatacak veya sonuçsuz bırakacaktır. Biliyorsunuz ki savaşı durdurma kararımızın ardından Irak içindeki tüm kuvvetlerimizi gecikmeden sınırlarımıza çektik. Emin olun ki, kendilerini İslam'a ve devrime adayan İran halkı için bu durum karşı tarafın iyi niyetine dair onda ciddi bir şüphe yaratıyor. Barış yolunda yürürken savunma safhasında da halkın güvenine sahip olmaya kararlıyız.
Bir diğer nokta iki ülkenin liderleri arasında temas kurulmadan önce tarafımızdan bir temsilci ve sizin tarafınızdan bir temsilci, nihai karar için gerekli zemin ve hazırlık adımlarının çok geç olmadan elde edilebilmesi için başarılması gereken şeyler hakkında konuşmak üzere her iki tarafla dostane ilişkileri olan ülkelerden birinde bir araya gelmelidir.
Öte yandan prosedürler, ihtilafların çözümü için uygun çerçeve olarak 598 sayılı kararın benimsenmesiyle ilgili herhangi bir kusur olmayacak şekilde olmalıdır.
“Ben sadece gücüm yettiğince düzeltmek istiyorum. Başarım ancak Allah’ın yardımı iledir. Ben sadece O’na tevekkül ettim ve sadece O’na yöneliyorum.” (Hud Suresi 11/88)
Selam hidayet yolunu benimseyenlerin üzerine olsun.
Ali Ekber Haşimi Rafsancani
1 Mayıs 1990 / 6 Şevval 1410

Filistin lideri Yaser Arafat'ın gönderdiği bir delege, Saddam'ın mektubunu Tahran'a ulaştırdı:

Sayın Ali Hamaney ve Sayın Haşimi Rafsancani
Cihat ve devrime selam olsun.
Elçimiz Ebu Halid’in size Cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin tarafından gönderilen özel bir mektubu ulaştırması fırsatını değerlendiriyorum. Bu ani ve önemli mektup Irak’tan İran’a hatta Irak yönetiminde İran yönetimindeki kardeşlerine, genelde İslam ümmeti, özelde Arap ulusunun içinden geçtiği tehlikeli koşulların dikte ettiği bir iyi niyet girişimidir.
Sayın Cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin’in yaptığı bu girişimin önünde Arap ve İslam alemleri hatta üçüncü dünya ülkelerinin halkları ve özellikle de Filistin halkı sizden olumlu ve yapıcı bir girişim bekliyorlar(…)
Tüm sevgim ve kardeşlik duygularımla Müslümanların arzu ettiği ve başarıya ulaşması için can attığı bu mübarek adımı hızlandırma çağrısında bulunuyorum.
Kardeşiniz Yaser Arafat el-Hüseyni
Filistin Devlet Başkanı
22 Mayıs 1990 / 27 Şevval 1410

Saddam’ın 19 Mayıs tarihli mektubunun metni;

Selamlamadan sonra: El yazısıyla gönderilen cevap mektubunuzu aldım. Okudum ardından yönetimdeki kardeşlerimle de birkaç kez okuduk.  Her ne kadar çatışmanın bir nedeni ya da sonucu olan, iki ülke arasında askıdaki sorunlara kesin ve nihai bir çözüm sunmak için zirve düzeyinde sizinle aramızda bir toplantı yapma teklifimizi kabul ettiğinizi anladık ve bundan memnuniyet duyduk ancak buna rağmen mesajın ruhu umduğumuz gibi değildi. Bunun nedeni ise başlangıçta ve fırsat bulunan her yerde gizli ifadeler/imalar içeriyordu. Sonuç kısmında ise kaba idi.
Sayın Rafsancani, doğrudan size yazmayı düşündüğümüzde aramızdaki ilişkiyi özel durum açısından gözden geçirdik. Yazma yönteminin doğrudan bir yöntem olduğunu fark ettik. Doğrudan bir toplantı ve doğrudan bir diyalog elde etmenin en uygun yolu olduğunu keşfettik. Irak ile İran hatta Arap milleti ile İran arasında arzu edilen barışı sağlamak için daha etkili bir yol olmadığı kanısına vardık.
Aramızdaki barışın, tek taraflı bir inançla sağlanmayacağını bildiğinizi varsayıyoruz. Biliyorsunuz ki bir tarafın sunduğu gözetimin diğer taraftan bir girişim söz konusu olmadıkça faydası olmaz.
İlk mektubumuzu yazmadan önce son 10 yıl boyunca her iki taraf da birbirine güçlü belki de en kaba ifadeleri kullandık. Bu üslubun etkisi ve bu etkinin bir türü olan aramızdaki çatışma ve savaş safhaları barışa ulaştırmadı.
Mektubunuzda yer alan ifade ve terimler arasında ‘dayatılan savaş’ ve ‘anlama yavaşlığı’ yer aldı. Mektubunuzu bu tür yazışmalarda alışıldığı üzere ‘Selamun Aleyküm’ ifadesi ile değil de ‘Selam hidayet yolunu benimseyenlerin üzerine olsun’ ifadesiyle sona erdirdiniz.
İnandığımız ve bizim için büyük anlamları olduğu için başka hiçbir neden olmaksızın barış istediğimiz için mektubumuzda insani değerlerimizi ve niyetimizi ortaya koyan ifade ve kavramlar kullandık. Yalnızca Allah’ı ve insanları razı edecek ifadeler kullandık. Bu, algı ve fikirlerimizde bir değişikliğin başlangıcı anlamına gelmez. Aksine muhatabımıza daha yakın yeni bir kapı açmak istediğimiz ve onurlu, halkımız ve insanlığa hizmet eden bir hedef olarak gördüğümüz barış yaklaşımı lehine onu daha fazla etkileme yeteneğine sahip olduğumuz anlamına gelir. Çünkü bu yöntem, bu amaç için en uygun yol ve yöntemdir. Yeni bir iletişim yöntemi denememiz gerekiyor. Bu ne savaş ne de geçmiş zamana dair bir yöntem olmamalı. Bu nedenle en uygun yöntemin yazışma olduğuna karar verdik.
(…)
Barışa ulaşmak için birlikte çabalarken, hiçbirimizin geleceğin pahasına geçmişle meşgul olmaması tavsiye edilir. Çünkü geçmiş olayları yeniden hatırlayıp durma politikasına bağlı kalmak, bu tutumu sergileyen herkesin halk tarafından suçlanmasına neden olur. Hepimizin yavaş anladığı anlamına gelir. Bu tavrımızla, niyetimiz geçmişten kaçmak değil. Çünkü biliyor ya da tahmin edersiniz ki bizler savaş ve düşmanlığı kimin nasıl başlattığına dair bakış açımızı ayrıntılı belgelerle destekleyerek masaya koyabiliriz. Ayrıca belgelerin halkı ya da daha geniş çapta insanlığı ikna etme konusunda herhangi bir tarafın söyledikleri ya da ön yargılı açıklamalarından daha etkili olacağını da bilirsiniz. Yine biliyorsunuz ki bu konunun üzerine düşüp derinlerine dalmak, 1988 yılının Temmuz ayı öncesine işaret ettiğiniz gibi kronolojik sırada biri ilk olduğu temelindeki araştırmamızın giriş noktası kabul edilirse, savaş dönemi ve sonrasına, ondan önceki veya ona karşılık gelen zamana paralel argümanı kanıtlamak, zaman ve çaba gerektirir. Çatışmanın her iki tarafının da başlangıç için bir zaman belirlediğini ve diğer tarafın dayandığı argüman ve gerçekler dışında argümanlara ayrıca pratik ve yasal gerçeklere dayandığını da bilirsiniz. Buradan, kimin savaşı dayatılmış bir savaş olarak tanımlama hakkına sahip olduğu ve kimin asker göndermek yerine mektup göndermeye eseflenme hakkı olduğu ortaya çıkacaktır. (…)
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) 598 sayılı kararına gelince; bize göre iki ülke arasında üzerinde anlaşılan kapsamlı ve kalıcı bir barış planı olarak 1987 yılının Temmuz ayında kabul ettiğimizden bu yana içerdiği ilke ve hükümlere bağlılık gösterdik, hala da gösteriyoruz.
Bu temelde iki ülkenin de eşit derecede yararlanacağı bir barış arayışı içindeyiz. Çatışmanın her iki tarafının da barışı sağlamaya yönelik ciddi bir istek, anlamlı pratik işaretler dışında görüşme için peşin bir bedel ödemesi gerekmiyor. Barış sağlandığında her ülkenin ordusu kendi ülkesinde olacak. Hiçbirinin de iki ülkedeki herhangi bir karış toprak ya da suda bir uzantısı olmayacak. Özel şartlar ne savaş ne de barış durumunu zorunlu kıldı.
Mektubunuzda Irak topraklarından çekildiğinizi belirttiniz. Bununla, bilinen özel koşullar altında Halepçe'den cümlenin sonuna kadar çekilmenizi kastediyorsunuz.
Bu konuya cevabımız, ordularımızın 1980 yılında silahlı çatışmanın başlangıcında bilinen koşullar altında girdikleri topraklarınızdan çekildiğidir. Çekilme, 20 Haziran 1982 tarihinde gerçekleşti. 10 Haziran 1982 tarihinde de görsel ve işitsel medya aracılığıyla çekilme kararı aldığımızı ve en fazla on gün içinde çekileceğimizi duyurmuştuk. Nitekim bunu da uyguladık. Öte yandan kuvvetleriniz özel savaş koşullarında Halepçe'den çekildi. Bu koşullar ordularımızın çekildiği koşullar değildi.
Bu nedenle Halepçe’den özel koşullar altında gerçekleştirdiğiniz çekilmenin açgözlü olmadığınızın, başkalarının topraklarına el koyma arzunuz bulunmadığının ve iyi niyetinizin kanıtı olarak değerlendiriyorsanız, 1982 yılında topraklarınızdan çekilişimiz ve 1988 yılının Temmuz ayında güney ve orta kesimlerde gerçekleştirilen Tawakalna ala Allah (Allah’a dayandık) Operasyonlarının dördüncüsünden sonra topraklarınızdan çekilmemiz başka delillerle birlikte iyi niyetimiz ve Irak’ın İran’ın bir karış toprağına el koyma isteğinin olmadığının kanıtıdır.
Her halükârda bizim açımızdan barış, herhangi bir tarafın bir diğerinin sabit hakkını gasp etmemesi ve ne bir karış toprak ne de bir yudum suyuna el koymaması anlamına gelir. Bu, en zor ve düşmanca durumlarda bile altını çizdiğimiz ve bağlı kaldığımız bir yöntemdir. Bu nedenle barış görüşmelerinde başarıya ulaşmanın bir yolu olarak sizi buna bağlı kalmaya çağırırken, bizim de Allah’ın izniyle buna bağlı kalacağımız açıktır.
“Cenevre'deki büyükelçimiz tarafından oradaki büyükelçinize iki tarafın temsilcileri arasında yapılacak bir ön görüşme ile ilgili sorulan sorulara verdiğiniz yanıttan, zirve toplantısına hazırlanmak için bu yöntemi tercih ettiğinizi anladık. Bunu kabul ediyoruz. Cenevre'deki büyükelçimiz Barzan et-Tikriti, büyükelçiniz Cyrus Nasseri ile her iki tarafın da görüş alışverişinde bulunması için bize yetki verdi. Böylelikle her bir taraf, zirve düzeyinde toplantı yaparken bizim için tabloyu netleştirmek ve görevimizi kolaylaştırmak için bizi ilgilendiren konularda karşı tarafın görüşünü bilebilecek.
Zirvenin yapılacağı yer konusunda hala teklifinizi bekliyoruz, çünkü cevabınızda önerdiğimiz yer; Mekke-i Mükerreme hakkında net bir görüş bulamadık. Bu, delegelerin tartışacağı konulardan biri olabilir.
Zirveye kimlerin katılacağına gelince, zirve düzeyinde gerçekleştirilecek toplantının iki ülkedeki ana karar alma mercilerini içermesi gerektiğine inanıyoruz. Bu görüşmenin iki ülke arasında bir zirve düzeyinde gerçekleştirilmesi fikrini kabul ediyorsanız, biz Allah’a tevekkül edip bunu düzenlemeye hazırız. Çünkü bizlerin zirveye katılması meseleleri iki taraf için de kabul edilebilir nihai bir çözüme kavuşturma konusundaki ciddiyetimiz açısından bir sınav niteliğindedir. Allah’ın yardımıyla bu başarıldığı takdirde ardından kalıcı ve kapsamlı bir barış söz konusu olacaktır. Önemli karar mercilerinin zirvenin dışında tutulması üzerinde anlaşılanların uygulanması ve buna bağlılık gösterilmesinin düzeyini etkileyecektir (…).
Barış, aslında psikolojik olarak iplerini dokuyanların içinde başlar ki gönüllerde istikrarlı bir hal alabilsin. Bu nedenle barış sağlama sürecine en başından katılanlar, kendilerini ahlaki ve psikolojik olarak onu uygulamaktan ve ona bağlı kalmaktan sorumlu olduklarını görecekler. Karar merkezinin tüm ağırlığının varlığı, kararlaştırıldıktan sonra barış sürecini karmaşıklaştıracak veya geciktirecek her türlü tartışmayı ortadan kaldırır. Bu nedenle Devrimci Komuta Konseyi Başkanı, Cumhurbaşkanı ve Devrimci Komuta Konseyi Başkan Yardımcısı’nın zirve toplantısına katılması önerimizi yineliyoruz. İran tarafından Hamaney ile Rafsancani'nin zirveye katılmasını umuyoruz.
Saddam Hüseyin
19 Mayıs 1990 / 24 Şevval 1410 - Bağdat

Rafsancani’nin bu mektuba cevabı aşağıdaki gibidir:

Selamlamadan sonra: Mektubunuzu aldım (…). Mektubunuzdan da anlaşıldığı üzere hükümetinizin barış konusunda ciddi olma olasılığı göz önüne alındığında, size ikinci cevabımızı gönderiyoruz. Ancak bundan sonra gerekli haller dışında mektup alışverişiyle zaman kaybetmeyeceğimizi ve iki halk ve bölgenin ne savaş ne de barışın olmadığı bir durumdan daha fazla acı çekmemesini umuyoruz. Allah’a niyazım; bu son mektup olur ve barış yolunda ciddi pratik adımlara tanıklık ederiz.
Mektubunuzda cevap mektubumuzun bazı ifadeleri ve içeriğiyle ilgili bir şikayetler var. Barış mektuplarında zararlı veya acı verici konuları gündeme getirmeyi biz de tasvip etmiyoruz. Ancak maalesef, bu binanın temeli yazdığınız ilk mektupta atıldı. Size göre çatışma kalıntılarını ortadan kaldırmak ve dostluk yolunu açmak için gönderilen ilk mektubunuzda ilk iddianız ‘Arap ulusuyla’ mücadele ettiğimiz yönünde. Bu konuda büyük çabalar sarf edildiği ancak ne başarı ne de bir sonuç elde edilebildiğiydi.
Siz ve o günlerde ‘İlerici Hareket’ ve ‘Yüzleşme Cephesi’ hakkında konuşan partiniz, savaş boyunca sizi destekleyenler arasında ‘Arap ulusundan’ olmayan bireyler olduğunu söylemiştiniz. Yazım-yayın ve bazen de bazı belgeleri sunma konusunda kimliklerini ifşa etmek için bir dereceye kadar yeterince çaba gösterildi. İlerici hükümetlerin ve sizinle birlikte ‘yüzleşme cephesinde’ bir siperde bulunanların çoğunun bu mücadelede bizimle olduklarını veya en azından önyargılı olmadıklarını unutmanız pek olası değil.
İlk mektubunuzda, emperyalizmin saldırısına karşı Filistin, Filistinliler ve direniş güçlerinin faaliyetlerini benimseme tutumundan bahsettiniz. Ancak bu mektubu yazanların bu alanda öncü olan İran İslam Cumhuriyeti'nin (Filistin) davasına olan sempatisine kayıtsız kalmaları ve küstah saldırının ilk hedefinin İran devrimi olduğunu bilmemeleri olası değildir. Mektup, güven inşa etmek için yazılmış olsaydı, bu gerçeği göz ardı etmemek daha iyi olurdu.
Üstelik resmi yazışmalarda izlenen görgü kuralları birinci ve ikinci mektuplarınızda dikkate alınmamış. Mektubumuzda işaret ettiklerinize benzer, olumsuz ve acı verici argümanlar içeren ifadelerle karşılaştım. En iyisi bunları aşmak. Şikâyet etmenin yolunu açmamış olsaydınız bunları yazamazdık. Çünkü bir kavga ve mektup savaşı değil, barış arayışı içindeyiz.
Görüşmelerdeki temsilcilerin seviyesine gelince, Sayın Hamaney'in toplantılara katılmayacağını açıklığa kavuşturmakta fayda var. Tabii ki Cumhurbaşkanı ve diğer yetkililer liderin görüşüne aykırı bir şey yapmayacaklar ve Cumhurbaşkanı katılırsa kaçınılmaz olarak tam yetkiye sahip olacak. Mektubunuzda ifade ettiğiniz endişeye gerek yok.
Barış yolunda iyi niyet ve ciddiyeti kanıtlamak için, ikinci mektupta 598 sayılı Kararın kabulünden sonra kuvvetlerimizin geri çekilmesi ile Kudüs operasyonlarından sonraki durum ve Hürremşehr’in geri alınması ve savaşın sonunda taktiksel geri çekilme arasında bir karşılaştırma yapıldı.
Daha fazla açıklamaya gerek olmayan bu araştırmaya girmemiş olmanız arzu edilirdi. Siz kendiniz biliyorsunuz ki Hürremşehr’in fethinden sonra bile askeri güçleriniz, Naft Shahr, Khosravi, Mehran şehirleri güney cephesiyle farklı koşullara sahip onlarca kuvvet dahil olmak üzere İran topraklarında birçok yerde askeri kuvvetleriniz merkezi cephede kaldı. Bölgelerin çoğu savaşın ilk gününden ve şimdiye kadar kuvvetlerinizin işgali altında olduğundan, askeri liderlerinizin bu gerçekleri sizden gizlemesi pek olası değil.
Tepkilere yol açan provokatif durumlardan kaçınmamız gerektiği mektuplarda defalarca vurgulanmasına rağmen bu iddialarla çelişen bazı iddialara atıfta bulunulmuştur. Hakların tanımının kişisel izlenim ve isteklere değil, bilinen yasa ve yönetmeliklere göre olduğunu biliyorsunuz. İki devlet arasında barışı sağlamanın önemli ilkelerinden biri, sözleşmenin yerine getirilmesi ve uluslararası garantilere saygıdır. 598 sayılı kararın kabul edildiğine dair onayınızı olumlu olarak değerlendirdik. Ancak bu kararın açık ve belirsizlik içermediğini ve uygulanmasından sorumlu olan Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafından önerilen yöntemler temelinde uygulanabileceğini belirtmekte fayda var.
Yararsız tutumların tekrarı, Genel Sekreterin gözetimindeki birkaç tur görüşme sırasında pratik açıdan yararlı olmadıklarını gösterdi. Genel Sekreter’in temel görevlerinden biri olan 598 sayılı Karara göre iki ülke arasında kapsamlı ve istikrarlı bir barış tesis etmek için savaşı başlatan kişiyi belirlemede sorun olduğunu kapsamlı ve nihai bir barışa ulaşmak için aşamalı önlemlere ve pratik adımlara giden yolu kapattığını ortaya koydu. Kanıtı olmayan iddialar da öne sürüyoruz ve bu nitelikteki her şey iyi niyetle çelişiyor. Bunların her iki tarafın barışçıl hedefleriyle tutarsız olduğunu düşünüyoruz. Bağdat'ta yapılan zirve toplantısı kararında 598 sayılı karar ile Irak ve İran'ın haklarına yansıyan uygunsuz ifadelerin, iyi niyet, barış ve dostluğa güven kazanma yolunda sorun yaratması üzücüdür.
Büyükelçi Nasseri, temsilciniz (Barzan et-Tikriti) ile görüşmelerde bizim temsilcimizdir. Görevi, kararı uygulamak ve iki ülke arasındaki barışçıl ilişkilerin yeniden başlamasına zemin hazırlamak için temel konular hakkında konuşmaktır. Zaman öldürmeye ve mevcut durumu uzatmaya neden olan resmi ve marjinal meselelerin tartışılmasına katılmaktan kaçınmasını istedik. İki ülkenin Cumhurbaşkanları toplantısının ancak iki tarafın olumlu sonuçlarından emin olması halinde uygun ve geçerli olacağını vurgulamalıyız. Aksi takdirde, mevcut durumdan daha fazla olumsuz etkileri ve kayıpları olabilir.
Zirvenin yapılacağı yere gelince, Suudi Arabistan toprakları şu anda barış görüşmeleri için uygun bir yer değil. Çeşitli yerlerin varlığına dikkat edersek, iki tarafın doğru yeri seçmesi bizim için sorun teşkil etmeyecektir. (…) Genel Sekreterin ön görüşmelerdeki gelişmelerden haberdar olması doğaldır ve gerekli durumlarda barışın geliştirilmesine yönelik görüş ve girişimlerinden faydalanabilir (…).
Mektubumu sona erdirirken, Allahu Teala'dan anlaşmazlığı ortadan kaldırmak ve iki halk için barış yolunu açmak üzere bizi tam başarıya ulaştırmasını diliyorum.
Ali Ekber Haşimi Rafsancani, Tahran

Eski Suriye Dışişleri Bakanı Haddam’ın günlükleri 5: Bush, Avn’ın ‘engel’ olduğunu bildirdiği bir mektup gönderdi… Esed bunu isyanı sonlandırmak için bir ‘yeşil ışık’ olarak nitelendirdi

Eski Suriye Devlet Başkanı Yardımcısı Abdulhalim Haddam’ın günlükleri 4: ‘Güçlerimiz Hizbullah’ın kışlasına saldırdı’

Eski Suriye Devlet Başkanı Yardımcısı Abdulhalim Haddam’ın günlükleri 3: ‘Hariri, Canbolat’ın teklifi üzerine bizimle bir araya geldi. Hafız Esed kendisini sınadı’

Eski Suriye Devlet Başkanı Yardımcısı Abdulhalim Haddam’ın günlükleri 2: ‘Esed fikrini değiştirdi, Lahud’a verdiği süreyi uzattı. Suriye uluslararası iradeyle çarpıştı’

Eski Suriye Devlet Başkanı Yardımcısı Abdulhalim Haddam’ın günlükleri 1: ‘Esed, Irak muhalefetine sahte vaatlerde bulunmayı önerirken Hatemi bir Kürt devletine karşı uyarı yaptı’