Koronavirüs aşısından önce ‘ünlüler virüsü’ aşısına ihtiyacımız var!

Kimse palyaçoluk yaparak şöhret olmayı ayıplamaz, aksine kendisinin olmayan bir rolü üstlenirse ayıplanır (Getty Images)

Advan el-Ahmeri
Yeni tip koronavirüs (Kovid-19), Suudi Arabistan’a sosyal medya tartışmalarıyla beraber geldi.. Bir yanda tecrübeli gazeteciler ve deneyimli haberciler, diğer yanda ise alaycı, yüzeysel ve boş içeriklerle çok sayıda takipçi ve geniş bir hayran kitlesi edinen ‘sosyal medya yıldızları’ arasında tartışmalar yaşandı.
Bu ifadeler, sert bir görüş değil aksine milyonerlerin dahi inkar edemedikleri gerçeklere işaret ediyor. Bir kişi palyaçoluk yaparak şöhret kazanmakla ayıplanamaz. Aksine kendisinin olmayan bir rolü üstlenirse ayıplanır. Belli bir ücret karşılığında konferansların ve resmi etkinliklerin ön saflarına ilerlemek için palyaço elbisesi giyenlerin bir felaketle karşılaşıldığında en ön safa geçmiş olduğunu görüyoruz.
Tartışma, Suudi Arabistan Cumhuriyet Savcılığı’nın yaptığı açıklamanın ardından alevlendi. Ulusal Kriz ve Sağlık Afet Yönetimi Merkezi’nde koronavirüs vakalarıyla temas kuran bir sosyal medya fenomeninin merkezdeki koronavirüsle mücadele çalışmalarına dair görüntüleri sosyal medya sitelerinden birinde yayınlanmasına ilişkin yapılan açıklamada ‘sosyal medya yıldızlarından’ yardım alan merkez yetkililerinin sorumsuzca davranışlarına ilişkin soruşturma başlatıldığı bildirildi.
Resmi yetkililerin sosyal medya ünlülerinin statüsünü kullanması, öncelikle söz konusu insanların idari yeterliliği olup olmadığı (ki bu usulleri ve ilkeleri olan bir şeydir) açısından değil, daha ziyade sadece ruh hallerine yönelik propagandalardan ne ölçüde etkilendiklerinin anlaşılması açısından dikkate alınmayı hak ediyor.
İkinci olarak ise mesele, Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu öncülüğündeki yetkililer tarafından denetlenen bir soruşturma başlatılmasını hak ediyor. Çünkü eğer bir devlet kurumunun projeleri ve yetkililerinin çabalarını tanıtmak için söz konusu ünlülere vatandaşları kandırarak ödeme yaptığı kanıtlanırsa, bu açıkça ‘övgü almak için ödeme yapmak’ başlıklı bir yolsuzluğun habercisi olur. Bu ‘ücretli övgü’ durumu bazı yetkililerin parayla övgü satın almak için ünlüleri kullanmasının, bazı devlet kurumlarının verdiği nakit muafiyetine duyulan güvenin bir sonucu gibi görünüyor. Söz konusu yetkililer bu şekilde Suudi basınındaki gazetecilerin ve kıdemli yazarların ‘sivri dilleriyle’ baş edebileceklerine inanıyorlar ve yüz binlerce riyali bulan meblağlarla en çok kim ödeme yaparsa onu ‘parlatan’ bu sosyal medya ünlülerine yöneliyorlar. Her iki durumda da vatandaşı yanlış yönlendiriyor ve yaşanan aksaklıkların görülmemesini sağlıyorlar.
Suudi Arabistan Şura Meclisi Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu iki ayı aşkın bir süre önce bir raporu tartıştı. Tartışma, kayda değer bir iddia olan ‘ünlüler’ kaosunun ortasında yapıldı. Şura Meclisi üyesi Abdullah es-Sufyani, Komisyon’dan hükümet dairelerinin, bakanlıkların, devlet kurum ve kuruluşlarının sosyal medya kullanımlarının araştırılmasını talep etti. Bu kullanımın, ona eşlik eden medya akışıyla birlikte gerçek başarının tanıtımı ile abartıyı bir birine karıştırdığını ve böyle bir durumun devlet kurumlarının çabalarının üstünü örttüğü vurgulayan Sufyani, devlet kurumları ve bakanlıkların önceliğinin vatandaşlara hizmet ve yükümlülüklerini yerine getirmek olduğuna dair önemli bir noktaya işaret etti. Zira vatandaş, devlet kurumlarının hizmetlerindeki verimliliği görürse ancak o zaman imajını geliştirebilir. Sufyani, sosyal medya tanıtımları gibi yöntemlerin vatandaşların devlet kurumları tarafından sunulan çeşitli hizmetlere olan güvenini kaybettirdiğinin de altını çizdi.
Sufyani’nin ifadeleri beni Suudi Arabistan’ın yeni ‘Vizyon 2030 ve devletin geleceğe yönelik projelerinin, yüzeysel ve boş içeriklerle ünlü olan insanların sömürmesinden daha büyük olduğunu söylemeye itiyor. Çünkü bu kişiler, her şeyi kendi ürettikleri yüzeysel ve boş içerikler gibi sunuyorlar.
Örneğin Çalışma Bakanlığı’nın çalışan kadınlarla ilgili bir tanıtım için ‘içgüdüleri uyandırılmadan 6 saat boyunca kadınlarla çalışan kim olursa olsun tıbbi muayeneye gitmelidir’ diyen bir sosyal medya ünlüsünün yardımına başvurması affedilemez. İş ve işçilerin korunmasıyla ilgili bakanlık, dijital ortamdaki tanıtımını, kadınların ve erkeklerin aynı yerde çalışmasına karşı olan, erkeklere karşı küçümseyici ve nefret dolu bakış açısına sahip birine yaptırdı.
Bundan birkaç gün önce yeni ‘ünlülerden’ biri, birkaç ay önce Suudi Arabistan’daki bir havaalanında Londra Heathrow Havalimanı’ndan canlı kuş kaçakçılığı yaptığı gerekçesiyle hakkında işlem başlatılmasına atıfta bulunarak, kuşları kaçırabilme yeteneğiyle övündüğü bir yazı yazdı. Bu kişi, Suudi Arabistan medyasını, ‘Snapchat’teki tüm kullanıcılara ulaşamayan ‘yerel’ bir topluluk olduğunu söyleyerek aşağıladı. Suudi basının sadece Körfez bölgesindeki insanlara hitap edebileceğini savunan bu şahıs, resmi kanalların meydanı terk edeceğini öne sürdü.
Bu aşağılık söylem, e-ticaret ve reklamcılık mevzuatında eksiklikler olmasaydı ve bu insanları kamusal alanla sınırlamada ciddi önemler alınsaydı gerçekleşmezdi.
Bir sosyal medya fenomeni, kendi alanını palyaçoluk yapmak için kullanma hakkına sahiptir. Ancak devlet kurumlarını ve devlet projelerini temsil etmeye veya onu tanıtmaya hakkı yoktur. Çünkü ertesi gün çantaları başka bir ülkenin havaalanından kaçırdığı canlı kuşlarla dolu olacaktır. Tabii ki renkli, şişirilebilir bir balon gibi olan bu tür insanlar çocukları etkileyebilir. Ancak kısa sürede patlar ve geriye ciddi bir hayal kırıklığı bırakırlar.
Devlet kurumları büyük bir idari hata ile bir grup palyaçoya kamu mallarından boşa harcama yapmak yerine, modern kurumsal standartlar çerçevesinde sosyal medyadaki platformlarıyla ilgilenen halkla ilişkiler veya bilgi ve iletişim departmanları kurabilir. Böylece bu kurumların yetkilileri, ‘fenomen’ olarak adlandırılanların merhametine ihtiyaç duymaz.
Mesele yeni ve eski medya arasındaki bir çatışma değildir. Kaldı ki bu kişiler medya mensubu da sayılmazlar. Bunun yerine ‘ünlüler’ veya ‘sosyal medya yıldızları’ ya da ‘fenomenler’ olarak adlandırılan bir kategoride yer alırlar. Mobil reklam panoları olmayı seçen bu kişiler, değerlerini de kendilerine ödenen miktarla belirler.
Suudi Arabistan basını birçok nedenden dolayı geri çekiliyor ve sesi palyaçoların arasında kayboluyor. Ancak devlet kurumlarının gazetelere merkezlerine giriş izni vermeyip palyaço kullanmalarını mazur görüyorum. Çünkü bu kurumların yetkilileri Tolstoy’un, “Aptalların düşüncelerini takdir etmeliyiz, çünkü çoğunluğu onlar oluşturur” sözüne inanıyor olabilirler.
*Bu makale Şarku'l Avsat tarafından Indepdnent Arabia'dan çevrilmiştir.