عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA İran

Ev hapsindeki Kerrubi aktivistlerle görüştü

Mehdi Kerrubi ve reformist müttefikleri önceki gün Tahran’da bir araya geldiler.
Mehdi Kerrubi ve reformist müttefikleri önceki gün Tahran’da bir araya geldiler.
    Londra/Şarku’l Avsat
TT
TT

Ev hapsindeki Kerrubi aktivistlerle görüştü

Mehdi Kerrubi ve reformist müttefikleri önceki gün Tahran’da bir araya geldiler.
Mehdi Kerrubi ve reformist müttefikleri önceki gün Tahran’da bir araya geldiler.

Reformcu lider Mehdi Kerrubi, zorunlu ev hapsine mahkum edilmesinden 10 yıl sonra, bir ay içinde ikinci kez İranlı siyasi aktivistlerle bir araya geldiğini gösteren bir fotoğrafı yayınladı.
Saham News internet sitesi, reformistlerin 2009 cumhurbaşkanlığı seçimlerinin sonuçlarını kabul etmemesi ve 2011’de Yeşil Hareket protestolarının başlaması için çağrılarını yinelemesinin ardından, İran yönetiminin Kerubi ve reformcu müttefiki Mir Hüseyin Musevi’ye verdiği ev hapsine ilişkin haberinde din adamları ve diğer siyasi çevrelerinden çıkan Kerrubi ile görüşmelerdeki mevcut durumun daha iyi bir duruma işaret ettiğine dikkat çekti. Kerubi’nin zorunlu ev hapsinin kaldırılma ihtimaline dikkat çekti. Site, reformist aktivistleri endişelendiren asıl meselenin “ülkenin geleceği ve özellikle reformların merkezi olan halkın sosyal ve ekonomik koşulları” olduğunu vurguladı.
Saham News internet sitesi, Kerrubi’nin “İran’daki mevcut koşulların sebepleri hakkındaki tarihi söylemleri, tehditleri ve iç sorunları” gündeme getirdiğini ve bu açıklamalarının yakın bir zamanda yayınlayacağını aktardı.
Siyasi olarak Kerrubi’ye yakın olan Saham News internet sitesi, reformist liderin İnşaat İşçileri Partisi Genel Sekreteri Gholamhossein Karbaschi, partinin medya platformu olan Sazendegi gazetesinin editörü Muhammed Koçani’nin yanı sıra İran’ın eski Cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani’nin grubunu kabul ettiğini bildirdi.
Kerrubi ayrıca bu ayın başlarında İran'ın Milli Cephesi partisinin üst düzey üyeleriyle de bir araya geldi. Parti üyesi İsmail Dosti görüşmenin ardından yaptığı açıklamada “Kerrubi önümüzdeki yıl haziran ayında yapılması planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerine yoğun katılım çağrısında bulundu” dedi. Kerrubi ise söz konusu açıklamaya cevap olarak yaptığı duyuruda şu ifadeleri kullandı:
“Ev hapsinde tutulduğum ve kamuoyuyla doğruda muhatap olamadığım sürece siyasi görüşlerim ve tutumlarım yazılı, açık mektup ve sözlü olarak sadece ailem aracılığıyla aktarılacaktır.”
Söz konusu gelişme, muhafazakar kanattan ve muhaliflerden onlarca ismin seçimlerde aday olacağı yönündeki söylentilerin gündemde olduğu bir zamanda yaşandı.
Diğer yandan İran sokaklarıyla rejim arasındaki ilişkinin kötüleştiğinin bir göstergesi olarak son 40 yılın en düşük katılım oranına tanık olan yasama seçimleri senaryosunun cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de tekrarlanacağına dair korkular sürüyor.
Tahran’ın eski belediye başkanlarından olan Karbaschi şunları söyledi:
“Kerrubi şu an seçimlerin hangi şartlarda ve koşullarda yapılacağını gözden geçiriyor. Bundan daha fazlasını bekliyor, iyi bir haber almayı umuyoruz. Kerrubi her şeyden daha fazla halkın ve ülkenin sorunları hakkında endişe duyuyor.”
Karbaschi, reformist liderin internet sitesinde atıfta bulunulan “kaygılarla” ilgili olarak da bunların İran devrimi, İslam Cumhuriyeti ve ülkenin çıkarları” hakkında olduğunu söyledi. Görüşmede geçmişte yaşananların ve gelecekle ilgili bazı hususların gündeme geldiğini kaydetti.
IRNA ajansının Karbaschi'den aktardığına göre Kerrubi'nin morali, sağlık durumuna rağmen gayet yüksek.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

İran'da iki halef seçimi krizi: Ilımlılık ve aşırılık oyunu

Devrim Muhafızları, Reisi'nin halefinin seçiminde önemli, Hamaney'in halefinin seçiminde ise daha büyük bir rol oynuyor (Reuters)
Devrim Muhafızları, Reisi'nin halefinin seçiminde önemli, Hamaney'in halefinin seçiminde ise daha büyük bir rol oynuyor (Reuters)
TT
TT

İran'da iki halef seçimi krizi: Ilımlılık ve aşırılık oyunu

Devrim Muhafızları, Reisi'nin halefinin seçiminde önemli, Hamaney'in halefinin seçiminde ise daha büyük bir rol oynuyor (Reuters)
Devrim Muhafızları, Reisi'nin halefinin seçiminde önemli, Hamaney'in halefinin seçiminde ise daha büyük bir rol oynuyor (Reuters)

Refik Huri

Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin helikopter kazasında ölmesi, İran'ı kritik bir dönemde iki halef kriziyle karşı karşıya bıraktı; birincisi zamanından önce gelen cumhurbaşkanının halefi krizi. İkincisi,1979'da İslam Devrimi'nin fitilini ateşleyen İmam Humeyni’den çok daha uzun süre hüküm süren Dini Lider Ali Hamaney'in sağlık durumu sebebiyle zamanı yaklaşan halefini seçme krizi. Hamaney'in halefinin radikal bir din adamı olacağı kesin ve Reisi öne çıkan bir adaydı. Hem Dini Lider hem de Dini Lider’in istediği seçeneğe oy veren Uzmanlar Konseyi çevresinde önemli bir seçenekti. Reisi'nin halefi konusu ise görünürde Reisi, Ahmedinejad ve Hatemi gibi aşırı muhafazakâr veya Rafsancani ve Ruhani gibi reformcu ve ılımlı bir figür olacak din adamı ya da eski Devrim Muhafızları subayı seçeneklerine açık görünüyor.

Sistemin gerçek hesapları arasında hiçbir fark yok. Zira gerçek güç, “ilahi meşruiyete” sahip olan, kayıp ve beklenen “zamanın sahibinin” vekili olan Dini Liderin elinde. Herhangi bir dini rejim gibi, gittikçe daha da aşırılaşma yönünde ilerlemeye mahkûm bir rejimde, Dini Liderin aşırı muhafazakâr olması doğal. Teorik olarak “halk meşruiyetini” temsil eden cumhurbaşkanlığı makamı için muhafazakâr ya da ılımlı adayları seçen de odur. Seçimler, ister iç koşullar isterse dış ilişkilerin görünen yönü olsun, rejimin her aşamadaki ihtiyaçlarına bağlıdır. Dünyada İran’daki “reformcu akımın” başarısı üzerine oynanan bahisler bağlamında yapılan eski ve yeni tartışmalar ise bir nevi kendini kandırmadır. Dini Liderin iradesi olmadan hiçbir reformcu iktidara ulaşamaz. Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi, Hasan Ruhani ve onlardan önce İmam Humeyni'nin ölümünden sonra arkadaşı Ali Hamaney'in Dini Lider konumuna gelmesinde önemli rol oynayan Haşimi Rafsancani'de olduğu gibi, iktidara gelip çizilen kırmızı çizgileri aşmaya çalışan herhangi bir reformcu figür izolasyona mahkumdur.

Hamaney, "bugün ülkenin asıl meselesinin ekonomi ve temel zayıf noktasının da ekonomik mesele" olduğunu düşünüyorsa, Reisi'nin halefi ekonomiye odaklanacak, insanları ekonomik durumdan ve uygulanan sosyal kısıtlamaların sertliğinden kaynaklanan toplumsal memnuniyetsizliklerini azaltmaya ikna edecek ılımlı bir şahsiyet olabilir. Ama bunun aksini düşünenler de var. Bunlara göre Reisi'nin Türkiye, Mısır, Suudi Arabistan, BAE, Katar ve diğerlerine açılma konusunda yaptıkları, ancak ılımlı bir cumhurbaşkanının aksine sorgulanmadan esneklik gösterebilecek katı görüşlü bir cumhurbaşkanı tarafından yapılabilirdi. Pratik olarak Hamaney'in elinde olan anahtar, adayları eleyen ve Reisi'nin aday gösterilmesi sırasında kazanacağı korkusuyla Ali Laricani’nin yarış dışı bırakılmasında olduğu gibi, seçilen adaya tehdit oluşturanların adaylığını önleyen Anayasa Koruma Konseyi'ne ödünç olarak veriliyor. Konsey, eski cumhurbaşkanı Ruhani’nin bile, uzun süredir üyesi olmasına rağmen Uzmanlar Konseyi'ne aday olmaya uygun olmadığına karar vermişti. Bunun nedeni, İmam Humeyni'nin en başından beri İslam Cumhuriyeti'nin en yüksek önceliklerini belirlemiş olmasıdır ve bunlardan en öne çıkanları iki tanedir. Birincisi, "İslam hükümeti velayet ile imanın ikizidir ve düzeni sağlamak bir görev borcudur." İkincisi ise "devrimi ihraç etmek, çünkü rejim kapalı bir ortamda kalırsa kesinlikle yenilgi ile yüzleşecektir." Arap ülkelerindeki Şii milis gruplara “yatırım” yapılması ve Filistin kartına sahip olunmaya çalışılması da bundandır. Bunun hiçbir bölgesel güçte daha önce görülmemiş pratik uygulaması ise Lübnan'da Hizbullah, Irak’ta Haşdi Şabi, özellikle de Hizbullah Tugayları, Seyyid el-Şuhada Tugayı, Kays el-Hazali hareketi, Suriye'de Afganlardan oluşan Fatimiyyun Tugayı ile Pakistanlılardan oluşan Zeynebiyyun Tugayı gibi silahlı mezhepçi ideolojik grupların kurulması, Yemen’de Ensarullah (Husiler), Gazze’de Hamas ve İslami Cihat’ın desteklenmesidir. İran'ın hiçbir şey yapmadan kazanmasını sağlayan da budur. Vekalet ile kazanıyor, vekalet ile savaşıyor ve vekalet ile anlaşıyor. Brookings Enstitüsü Başkan Yardımcısı ve Dış Politika Programı Direktörü Susan Maloney'nin söylediği gibi, Tahran'ın bölgede bahse girdiği şey bir kaos sistemidir. Maloney İran'ın stratejisini "güçlü düşmanlarına, özellikle de ABD'ye karşı avantaj elde etmenin ekonomik açıdan ucuz bir yolu olarak, asimetrik savaşa yatırım yapmak" olarak tanımlıyor. Sahne çok çelişkili ve Sovyetler Birliği'nde yaşanan ve onun çöküşüne yol açan duruma benziyor; içeride ekonomik zayıflık, dışarıda güçlü nüfuz ve büyük harcamaların yapıldığı askeri güç. Hamaney'in 2003'te İran penceresinden gördüğü kadarıyla bölgedeki sahne şöyleydi; “Washington yeni bir Ortadoğu yaratma konusunda tamamen başarısız oldu. Bölgenin jeopolitik haritasının köklü bir değişim içinde olduğu doğru ama bu ABD'nin değil, direniş cephesinin yararına bir değişim. Evet, Batı Asya'nın jeopolitik haritası değişti ama direnişin lehine olacak şekilde değişti.” Dahili sahneye gelince, zorlu ekonomik durumdan duyulan memnuniyetsizlik nedeniyle halk seçimlere katılma konusunda isteksiz. Kadınlara başörtüsünün dayatılmasına, sosyal davranışlar ve giyim üzerindeki kısıtlamaların sıkılaştırılmasına karşı gösteriler düzenleniyor. Son parlamento seçimlerine seçmenlerin ancak yüzde 41'i katıldı. Başkent Tahran'da bu oran yüzde 19'du.Türk analist Murat Yetkin, "İran rejimi uzun menzilli füzeler üretebiliyor ama Cumhurbaşkanı Reisi'nin uçağının yerini tam olarak belirleyemiyor" derken abartmıyordu. Aslında İran'ın uçağın düşüşüne ilişkin hikayesi hâlâ eksik. Dahası kazanın gerçek nedenleri, teknik neden veya sisten mi kaynaklandığı, yoksa sabotaj sonucu mu olduğu gibi sorular cevapsız kalacak kadar boşluklarla dolu. Resim net değil; cumhurbaşkanının uçağı düşerken kendisine eşlik eden iki uçak Tebriz'e dönüş yolculuğuna nasıl devam edebildi? Reisi'nin dini lider konumuna gelmesini engellemek için biri bir komplo mu kurdu? Cenaze törenlerinde Şiiliğin abartılı tezahürleri, soruları gülünç hale getirmeye yönelik bir çaba mıydı?

Totaliter rejimlerde gerçeği bilmek zordur. Ancak içeride baskı ve disipline, bölgede ise kaosa bel bağlayan İslami rejim, din adamları ve Devrim Muhafızları arasında karma bir rejim haline geldi. Devrim Muhafızları, Reisi'nin halefinin seçiminde önemli, Hamaney'in halefinin seçiminde ise daha büyük bir rol oynuyor.