Irak Başbakanı Mustafa el-Kazimi Şarku’l Avsat’a konuştu: ‘Mesajların alınıp-verildiği bir saha değiliz ve hiç kimsenin tarafında yer almayacağız’

Irak Başbakanı Mustafa el-Kazimi
Irak Başbakanı Mustafa el-Kazimi
TT

Irak Başbakanı Mustafa el-Kazimi Şarku’l Avsat’a konuştu: ‘Mesajların alınıp-verildiği bir saha değiliz ve hiç kimsenin tarafında yer almayacağız’

Irak Başbakanı Mustafa el-Kazimi
Irak Başbakanı Mustafa el-Kazimi

Bağdat, önümüzdeki Cuma günü, Irak'ın kurumlarının ve egemen kararının yanı sıra bölgedeki ve dünyadaki rolünü yeniden canlandırma girişimine ışık tutacak ‘birlikte yaşama ve hoşgörü’ ziyareti çerçevesinde Papa Francis'i ağırlamaya hazırlanırken Irak’ın gündemi bugünlerde oldukça yoğun. Bu yoğun gündemin ana başlıklarından biri, bazılarının Irak’taki füzeli saldırılarla verilen ‘sıcak’ mesajların ilk nedeni olarak gördüğü, İran ile yeni ABD yönetimi arasındaki ilişkinin neler getireceğidir. Bu gündem maddesinin, erken genel seçimlerde temsil edilen ve bir takım boyutları yani, partilerin ve grupların boyutlarını ve onlarla birlikte devletin varlığının ve meşru kurumlarının boyutunu belirleyecek olan önemli bir iç meseleyi de etkileyebileceği açıktır. Şarku'l Avsat'ın Irak Başbakanı Kazimi ile yaptığı röportajın Bağdat’ta gerçekleşmesi gerekiyordu. Ancak röportaj koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle uzaktan yapılabildi.
İşte Şarku’l Avsat’ın Irak Başbakanı Mustafa el-Kazimi ile gerçekleştirdiği röportaj;

Irak, Papa Francis’in bir kez gerçekleştireceği bir ziyarete hazırlanıyor. Bu ziyaretle ilgili düşünceleriniz neler?
Temsil ettikleri ve çağrışımları ile bu ziyaret, tüm bileşenleri ile halkımız için hangi dine veya mezhebe mensup olduklarına ve alt kimliklerine bakılmaksızın kucaklayıcı bir ulus olarak tüm Iraklılar arasında hoşgörü, milli ortaklık ve vatandaşlık bağları yaklaşımı konusunda bir anlayışı ve Papa Hazretleri'nin desteğini temsil etmektedir. Ziyaret, daha derin anlamda, Papa’nın tarih boyunca medeniyetlerin ve insanlığın mirası, ilahi dinlerin beşiği, bilimsel ve kültürel değerler, keşifler ve çeşitli alanlardaki ilerleme, gelişme ve keşiflerin hareketini zenginleştiren bir kol olarak kutsadığı Irak'ın konumunu vurgulamak için atılan bir adımdır.

Papa'nın Şii din adamı Ayetullah Ali es-Sistani ile görüşmesi planlanıyor. Bu, birlikte yaşama ilkesinin bir kez daha burgulanması için bir mesaj mı ve görüşme sonrası bu konuda bir bildiri yayınlayacak mı?
Irak’taki çeşitli oluşumların bir arada yaşama ilkesinin bir kez daha vurgulanmasına ihtiyaç yok. Ziyaret, herkese yansıyan talihsiz bazı olumsuzluklara rağmen, Hıristiyanlar, Müslümanlar, dinler ve diğer mezhepler arasında bir arada yaşama ilkesinin sürdüğünün ve bunun tarihi bir gerçeklik olduğunun kanıtıdır. Ziyaret, bunun sonuçlarını vurgulamak ve bu konuda olumlu olan durumu genelleştirmeyi amaçlıyor. Irak'ta Şiilerin en büyük dini merci Ali es-Sistani’nin ofisinden bir yetkili daha önce, Bağdat'taki papalık temsilciliğinin Papa'nın Sistani ile yapacağı görüşme sırasında herhangi bir bildirinin imzalanmasından bahsetmediğini belirten bir açıklama yapmıştı.

DEAŞ saldırıları ve yasadışı silahlar ziyarete yönelik bir güvenlik sorunu teşkil ediyor mu ve büyük siyasi bloklar ziyaretle ilgili ortak bir tutum sergileyecek mi?
Güvenlik açısından temel bir sorun yok. Hükümet ve güvenlik kurumları, Papa’nın güvenliğini sağlamak için gerekli önlemleri aldı. Dahası, Papa gittiği her yerde Iraklılar tarafından korunacaktır. Çünkü Irak halkı onu ve insani duruşunu çok takdir etmektedir. Henüz ziyaret gerçekleşmeden yarattığı yankılar ve uygun bir şekilde karşılamak için devam eden hazırlıklar, herkesin ziyareti memnuniyetle karşıladığına dair açık bir göstergedir.

Eski ABD Başkanı Donald Trump döneminde Irak’ı, İran ve ABD arasındaki bir askeri çatışmadan kurtarmayı başardığınız söyleniyor. Bize bu konuda bazı ayrıntılardan bahsedebilir misiniz?
Bu konuda görevim, konumum ve Irak'ı ve Iraklıları koruma sorumluluğum gereği yapmam gerekenler dışında hiçbir şey yapmadım.
Ülkemizin başkalarının çatışma sahası haline getirilmesine veya Irak'ın başkalarına karşı yapılan saldırıların çıkış ​​noktası olmasına karşı olduğumuzu defalarca kez büyük bir titizlikle vurguladık. Bu teyit ettiğimiz daimi bir politikadır. Bu politikayı yaklaşım ve yönelimlerimizde pratik olarak uygulamaya çalıştık.
Aynı zamanda, herkesle olan olumlu ve dengeli ilişkilerimizi, bölge genelinde tansiyonu düşüren ve gerilimleri azaltan bir yönde kullandık.
Irak'ın egemen kararı yalnızca Iraklılarındır. Irak'ın rolü ve ağırlığı konusunda bölgesel ve uluslararası bir anlayış ve halkının iç işlerine karışılmaması arzusu vardır. Herkese, bir hesaplaşma alanı olmadığımızı, güçlü ve uyumlu bir Irak’ın bölgede ve dünyada güvenlik, barış ve iş birliğinin pekiştirilmesi için olumlu bir faktör olacağını söyledik.
Bu bağlamda, Irak’ın zayıflatılması, uluslararası ve bölgesel denklemlerden çıkarılması veya üstlendiği rolün sınırlandırılmasının herkes için feci sonuçlar doğurduğunu da belirtmeliyim. Dünya, DEAŞ'ı büyük bir uluslararası tehdit olarak görse de, bu tehlikeyle karşı karşıya kalan ve bu terör örgütünü kardeşlerinin, komşularının ve dostlarının yardımıyla mağlup eden sahadaki Iraklılar oldu.
İstihbarat servisimiz ve silahlı kuvvetlerimiz, tüm kurumlarıyla son zamanlarda DEAŞ'ın hücrelerini, liderlerini ve gizli saklanma yerlerini tespit ederek bunların izlenmesini, kuşatılmasını ve etkisiz hale getirilmesini başardı. DEAŞ'ın üst düzey liderlerinin izini sürerken, yakalarken veya etkisiz hale getirirken ayrıntılardan haberdar olduğunuzu düşünüyorum.
Tüm bunların sonucunda, Irak'ın istikrarının bölge ve dünya için bir zorunluluk olduğu vurgulanırken biz de bunu teyit ve tesis etmek istiyoruz.

(Bağdat’taki) Yeşil Bölge’yi ve (Irak’ta) Amerikalıların bulunduğu yerleri hedef alan füze saldırılarının, Kasım Süleymani suikastına misilleme olduğunu veya (İran’a uygulanan) yaptırımların derhal kaldırılarak müzakerelere başlanması için Washington'a baskı yapmak üzere düzenlendiğini düşünüyor musunuz?
Bölgedeki ilişkiler ve karşılıklı menfaatler açısından en iyi yolun meseleleri normale döndürmek olduğuna inanıyoruz. Herkesin taleplerini ve çıkarlarını dikkate alan dengeli çözümler bulmak için diplomatik istişarelerde bulunmanın ve müzakere masasına oturmanın yolu budur. Güç mantığını kullanmak ve diğer bilek bükme yöntemlerini ima etmek ise, kısa ve uzun vadede kaybedilen bir kumardır. Bu, kimsenin çıkarına hizmet etmemekle birlikte bölge halklarının çıkarlarıyla çatışmaktadır. Bölgedeki istikrarsızlık ve gerginlik durumunu artırmaktadır.
Güvenlik birimlerimiz, çeşitli füze saldırılarıyla kartları yeniden karmaya çalışan yasadışı çetelerin peşine düştü. Olaylara karışan şüphelilerden tutuklanan ve mahkemeye çıkarılacak olanlar var. Bizim yolumuz, Irak devletinin ve onun yasalarına, anlaşmalarına, kararlarına, barış ve savaş kararına saygı yoludur. Bu devletin kararıdır. Ne bireyler ne de gruplar tarafından alınan bir karar değildir. Devletin kararının herhangi bir şekilde ihlali durumunda yasalar devreye girecektir. Yargı, olayların sorumlularını yargılayacaktır.
Bazıları, bireylerin veya grupların devlet adına karar verebileceğine inanıyor. Bunlar, peşine düşeceğimiz ve kötü niyetlerini ifşa edeceğimiz bir grup suçludur. Aslında, devlete, onun sistemine, yasalarına ve egemenliğine karşı olan bu zorbaların bazıları, bir takım koşulların yarattığı yanılsamalara kapılanlardır. Ancak artık bu koşullar değişti ve Irak halkının kurban edildiği pazarlıklara daha fazla izin vermeyeceğiz. Rotamızı halkımızın özlemlerine göre çiziyoruz. Halkımızın iradesiyle çatışan diğer seçenekler yenilgiye uğrayacaktır.
Irak topraklarının siyasi mesajlar alınıp-verilmesi için kullanılmasına yalnızca diplomatik kanallar ve siyasi yöntemler aracılığıyla izin verilir. Bugün halkımıza karşı olan sorumluluğumuza ve bölgedeki sükûneti sürdürmedeki rolümüze dayanarak yaptığımız da budur. Füze saldırıları ve terör eylemleri ile gönderilen mesajlara ise asla izin vermeyeceğiz. Hiçbir ülke, halkımızın güvenliği ve istikrarı pahasına topraklarımız üzerinden başkalarına mesaj gönderme hakkına sahip değildir. Irak, iç işlerine herhangi bir müdahaleyi reddeden bir hükümet, halk ve siyasi güçtür.

Bağdat ile Washington arasındaki ilişkilerde nasıl bir gidişat var? İran halen, ABD ordusunun Irak'tan tamamen çekilmesi konusunda ısrarcı mı? ABD kuvvetlerinin yerini NATO alacak mı? DEAŞ’ın yeni tezahürleriyle mücadelede ABD’nin askeri rolüne ihtiyaç duyuluyor mu?
Washington ile ilişkilerimiz, yasama otoritesi tarafından onaylanan anlaşmalar ve sözleşmeler çerçevesinde sürmektedir. Bizi birleştiren anlaşmalara, ulusal egemenliğimizden ve Irak'ın mahremiyetinden ödün vermeden ve çıkarlarını sürdürme çerçevesinden sapmadan uyuyoruz. Bu, Irak ile ABD arasındaki ilişkilerin, Amerikan askerlerinin veya (ABD liderliğindeki) DEAŞ'la Mücadele Uluslararası Koalisyonu’nun varlığının tartışıldığı çerçevenin dışına çıkmadığı her fırsatta vurgulanmıştır.
Irak'ın DEAŞ terör örgütüne karşı verdiği savaşta uluslararası güçlerin yardımına ihtiyacı vardı. Bu da bizi ABD ile birlikte bu örgüte karşı verilen mücadele sonrası çeşitli güvenlik düzenlemeleri yapmak için stratejik bir diyalog başlatmaya itti. Bu stratejik diyalog ise genel olarak eğitim ve lojistik destekle ilgiliydi ve hem DEAŞ hem de teröre karşı ortak eylemde bulunulması ve ülkedeki terörün sona erdirilmesi için gerekliydi.
Kimlikleri ve dayanakları ne olursa olsun yabancı güçlerin ülkedeki varlığıyla ilgili karar, Irak ve hükümetine aittir. Başka herhangi bir karar veya taleple hiçbir ilgisi yoktur. Sonuçta bu bir egemenlik meselesi ve ulusal bir karardır.

Suudi Arabistan ile ilişkilerde çeşitli düzeylerdeki gelişmeyi nasıl görüyorsunuz?  Yakın bir tarihte Riyad'ı ziyaret edecek misiniz?
Arap kardeşlerimizle, komşularımızla ve dünyanın çeşitli ülkeleriyle en iyi ilişkileri kurmak istiyoruz. İki ülke arasındaki ilişkilerin gelişmesinden, ticaret ve yatırım alışverişi açısından karşılıklı iş birliği ve diğer hayati alanlardaki somut adımların artışından memnunuz. İki ülkenin yetkilileri arasındaki sürekli karşılıklı ziyaretler gerçekleşiyor. Kardeşim Veliaht Prens Muhammed bin Selman bin Abdulaziz ile çevrimiçi olarak Irak-Suudi Arabistan Koordinasyon Konseyi'nin toplantısını gerçekleştirdik ve sürekli iletişim halindeyiz. Karşılıklı ziyaretlere Kovid-19 salgını ve iki tarafın yükümlülüklerine ilişkin düzenlemeler dışında bir engel bulunmamaktadır.

Irak, Mısır ve Ürdün'ü kapsayan bir eksenin doğma ihtimalinden bahsedenler var. Bu gerçekten masada mı? Bahsettiğiniz yeni meşrik (doğu) nedir?
Halklarımızın ve ülkelerimizin yararına ortak bir çalışma ortamının teşvik edilmesine katkıda bulunacak olanlar dışında, önyargılar, tecrit veya seçenekler sunan eksenler veya gruplamalara girmeye çalışmıyoruz. Ortak çalışma ortamını destekleyecek eksenler ve gruplamalar, bir Arap ülkesi veya bölgedeki bir ülke ile örnek teşkil edecek ilişkilerin temellerini atmak için faydalı olabilir. Bu bağlamda, kardeş ülkeler Mısır ve Ürdün ile ilişkilerimizi güçlendirmek için çalışıyoruz.
Yeni meşrik ifadesinin temeli, bölge ülkelerinin ortak çıkarlarının, şüpheler ve yanılsamalar üzerindeki önceliğidir. Bu bölgede, yalnızca ortak bir güvenlik inşa etmeye değil, aynı zamanda hepimizin insani ve kültürel yeteneklerimizi, ortaklıklarımızı ve doğal zenginliğimizi, bir çatışma ve kriz üreticisi olmak yerine dünyada verimli bir iş birliği sistemine çevirmemizi sağlayan derin bir ortak çalışma söz konusu.  Bütün bunları katılımcıların üzerine inşa ederek ve kavramlarımızı güncelleyerek yapıyoruz. Terörizm tüm bölgenin başlıca düşmanıdır. Şüphe, iletişim eksikliği, çalışmaların kurumsal olmayan algılar üzerine inşa edilmesi ve katılımcıların ihmal edilmesi bölgede tedavi edilmesi gereken hastalıklar arasındadır.
Geleceğe yol almak, herkesin geçmişe takılıp kalmak yerine geleceğin araçlarını kullanmasını gerektirir. Bölge, tüm krizlerine ve kesişme noktalarına rağmen bu seçeneğe hazırdır.

Aktivistlerin öldürülmesine, füze saldırılarına ve kaçak silahlara rağmen devleti yeniden kurma projesinin ilerlediğini düşünüyor musunuz? Erken seçimlerden gerçek sonuçlar çıkmasını bekliyor musunuz?
Hükümetin kurulduğu ilk günden bu yana Irak’ın tüm bileşenleri, değerleri, yasaları, savunucularıyla ‘devlet’ ve devletin tarihi bir zorunluluk olarak güçlendirilmesi gerektiğine inananlar ile tüm itirazları, engelleri ve devleti parçalamak, itibarını zedelemek veya halkını koruma ve hizmet etme yeteneklerini baltalamak, istikrar, refah ve koruma sağlamak için çeşitli düzeylerde kasıtlı girişimleriyle ‘devlet dışı’ güçler arasında sert bir gerilim yaşadığını ifade ettik.
Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesinden bu yana Irak'ın, devletin ve kurumlarının yeniden inşasını tamamlayarak halkımızın özlemlerine cevap vermeye hazır olmadığı zor ve karmaşık koşullarda yaşadığı herkes tarafından bilinmektedir. Tekfir terörü ve Baas rejiminin kalıntıları, talihsiz mezhep çatışmaları, güvenlik ortamının olmayışı, yolsuzluk olayları, reforma ve pozitif değişime karşı direniş gösterilmesi, ulusal birliğin sağlanması, siyasi hayatın yeniden canlanması ve ulus devlet sistemini anayasal bağlamlara uygun olarak yeniden inşa edilmesi yolundaki ilerlemeyi engelleyen bir rol oynadı. Görüldüğü üzere, söz konusu faktörlerden bazıları halen aynı engelleyici rollerini sürdürüyorlar. Diğer faktörlerin yanı sıra mali ve idari yolsuzluk, acilen çözülmesi gereken engelleyici bir faktördür. Dolayısıyla, devleti yeniden kurma projesi, diğer tüm ekonomik, sosyal ve askeri faktörlerle birlikte öncelikle bir siyasi kalıcılık ve karşılıklı bağımlılık sürecidir. Devleti yeniden kurma misyonunu ilerletmek, inşasını tamamlamak ve özgür ve eşit vatandaşlık ilkesi temelinde onu tüm Iraklıların devleti haline getirecek her girişimi ilerletmek için toplum temelli uzlaşmacı bir ortam ve siyasi bir irade gerekiyor.
Bu nedenle, devleti yeniden kurma projesi, ayrıntılı veya kısmi bir boyuta bağlı değil, daha çok ister inşa süreçleri düzeyinde isterse pratik unsurlar ve bu unsurların başarılı bir ilerleme kaydetmeleri için herhangi bir seçim veya siyasi eylemin gerçek sonuçlarından şüphelenmenin mümkün olup olmadığını garanti eden temeller düzeyinde olsun birleşik ve uyumlu bir bütünlüğe bağlı olan birikimli bir süreç olarak görülmelidir.
Erken seçimler, halkın tüm kesimleri tarafından açıkça ifade edilen bir taleptir. Hükümet ve Iraklı tüm güçler, ister haklı buldukları için ister halk protestoları doğrultusunda olsun, bu talebi desteklediler. Adil ve şeffaf seçimler, hükümetin, maalesef halk ve devleti temsil eden kurumlar arasında kaybolan güvenin yeniden tesisini tamamlama görevimizin özünü oluşturmaktadır.

Irak hükümeti Tahran ile Washington ve İran’ın Dini Lideri ile Sistani arasında zor bir yerde gibi görünüyor. Irak, vesayetten bağımsız normal bir devlet olabilir mi?
Irak, vesayetten bağımsız bir devlet olmaya mahkumdur. Halklar her zaman yabancı vesayeti reddetmiştir. Irak’ın bugün uluslararası veya bölgesel vesayet altında yaşayan bir ülke olduğu söylenemez. Fakat önceki dönemlerdeki hırslar, maceralar, siyasi koşullar ve son yıllarda Irak halkına karşı işlenmiş ciddi hatalar Irak’ın bölgesel ve uluslararası psikolojik veya silahlı şiddet için bir sahaya dönüşmesine katkıda bulundu. Bugün devlet dengesini yeniden sağlamaya çalışıyor. Bu dengeyi herkes için yararlı hale getirme konusunda da başarılı oluyor. Komşuluk ve uluslararası toplumla olumlu ilişkilere değer verilmesi, diyalog ve ulusal sorumluluk ruhu, devleti yeniden kurmanın ve ülkenin başkalarının çatışma sahasına dönüşmesini reddetmenin anahtarıdır.
Tüm bu zorluklara ve karmaşıklığa rağmen halkımıza, kendi milli iradeleriyle ve hiçbir vesayet kabul etmeden hizmet ediyoruz.

Silahlı gruplar, aktivistlere yönelik suikastların faillerinin ve ‘yolsuzluk balinalarının’ ciddi cezalar almalarını engeller mi?
Suikastların faillerini takip etmek ve tutuklamak için adımlar attık. Son zamanlarda Basra'daki en büyük suikast timini devirdik. Onlarca tutuklu ve suikast şüphelisi oldukları için arananlar var. Dediğimiz gibi, devlet kurumları ve soruşturmaları bağlamında, hepsi birbiriyle bağlantılı olan suikast, adam kaçırma, gasp ve uyuşturucu kaçakçılığı çetelerine karşı amansız bir mücadele vermek için uygun zamanın gelmesini tercih ediyoruz.
Yapılan tüm itirazlara, edilen tüm tehditlere ve spekülasyonlara rağmen yolsuzluğa karşı cesurca bir mücadele başladı. Yolsuzluk ve istisna suçlarla mücadele için bir komisyon oluşturduk. Birçok yolsuzluk eylemini ortaya çıkarmayı başardık. Yolsuzluğa karşı açılan davalar ve adı yolsuzluğa karışmasına rağmen daha önce kimsenin yaklaşmaya cesaret edemediği kişiler hakkında verilen hükümler var.
Hükümetimizin programını gerçekleştirmek için anayasal mekanizmaları benimseyerek, kanunlara dayanarak, yolsuzlukla, suç çeteleri ve yasadışı silahlarla mücadele operasyonlarını siyasallaştırmaktan uzaklaşarak çizdiğimiz bir yolu takip ediyoruz. Medya ve siyaset arenasındaki abartı veya iddialardan uzak objektif bir bakış açısıyla bakıldığında hükümetin kısa süre içinde yolsuzluk ve vatandaşların DEAŞ kalıntıları, tekfir terörü, suç çeteleri ve ayrılıkçı gruplar tarafından maruz kaldıkları ihlallerle mücadelede zorluk çekmeden elde ettiği başarılar ortaya çıkacaktır.

Başbakanlıkta ikinci bir dönem istiyor musunuz? Neden istihbarat birimi başkanlığından ayrılmadınız? Güvenlik ve istihbarat birimleri, size yönelik herhangi bir suikast girişimini ortaya çıkardı mı?
Belirlenmiş ve tanımlanmış bir geçiş programını tamamlamak için seçildim.  Bu hassas durumda, bana verilen ulusal görevleri ve sorumluluğu yerine getirmede başarılı olmayı umuyorum. Bu görevin, önümüzdeki seçimlerin sonuçlarına ve dengelerine neler katacağını açıklamak istemiyorum. Konumum, silahlı kuvvetleri denetlememe izin veriyor ve bu, güvenlik sisteminin önemli bir parçasında devam eden sorumluluğumu değiştirmiyor. Benim için önemli olan, terörist hücrelerin ve içimizde gizlenen güçlerin ortaya çıkarılmasında güvenlik birimlerimizin sürekli tetikte olmasını sağlamak ve ülkenin ve halkın güvenliğini hedef alan hamleleri savuşturmaktır.
Ekonomi, sağlık, güvenlik ve siyasi alanlardaki mevcut istisnai durumda ülkemize ve halkımıza hizmet etmek için üstlendiğim sorumluluk bana kişisel tercihlerle meşgul olma fırsatı vermiyor. Amacım vatanı güvenli bir yere dönüştürmek ve Irak'ın halkımızın güvenliği, birliği ve nesillerinin geleceği için yeniden tehlikeli bir yer olmasına izin vermemektir. Tüm dikkatim ve görevim, halkımızı ve devleti korumaya, kutsamaya ve sınırları bugün veya gelecekte insanlara zarar verilmesine müsaade etmeyecek şekilde netleştirmeye odaklıdır.

Bugün Bağdat ile Erbil arasındaki ilişkilerin, olması gerektiği gibi olduğunu düşünüyor musunuz?
Soru, ilişkinin gerçekliği ile anayasa temelinde devleti yeniden kurarak ve Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ndeki (IKBY) vatandaşlarımızın taleplerini karşılayarak ilişkiyi ulusal ortaklık düzeyine yükseltmeye yönelik ortak arzumuz arasında bir karşılaştırma yapmak içinse o zaman olması gerektiği gibi olduğu söylenemez. Erbil ile Bağdat heyetleri arasında devam eden diyalogun görevi, ülkenin her yerinde Iraklılar için istediğimiz ve bölgedeki kardeşlerimizle ortak ilişkilerde arzuladığımız memnuniyeti elde etmektir. Federal hükümet, önerilen çalışma çizelgeleri ve projeleri aracılığıyla, bölgeyle ilişkilerimizi şekillendiren sorunları sona erdirmeyi amaçlamıştır. En nihayetinde karar, ister bütçeyle ilgili olsun ister başka bir konuda olsun, Irak Meclisi’nin neyi onaylayacağına bağlıdır.
Anayasa çerçevesinde kendi yükümlülüklerimizi yerine getirdiğimize inanıyoruz. IKBY ile ilişkilerdeki herhangi bir karmaşıklığın ortadan kaldırılması, siyasi hayatın iyileşmesinde, istikrarın pekiştirilmesinde ve hem terörizmi hem de Irak'ı hedef alan güçleri mağlup etmekte önemli bir faktördür.

Suriye'deki mevcut durumu ve Irak'ın istikrarı açısından sonuçlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Suriye’nin iyiliği bizim iyiliğimiz olduğunu düşünüyorduk ve halen de böyle düşünüyoruz. Suriye’ye ve halkına zarar veren, bize de ve halkımızın çıkarlarına da zarar verir. Çünkü istesek de istemesek de Suriye'de olup bitenlerin çevresine ve özellikle Irak'a yansıdığını görüyoruz.
Kardeş ülkemizin karşı karşıya olduğu duruma uygun çözümler bulmaya çalışırken, bunu Suriye ve halkını desteklememizi ve dayanışma içinde olmamızı gerektiren bir mesele olarak görüyoruz. Kardeş ülke Suriye ile sınırlarımızda kendisine mesken bulan DEAŞ terör örgütü, ülkelerimize ve halklarımıza karşı tehdit oluşturuyor. Aramızdaki ilişkiler açısından ilgimizi çeken de budur. DEAŞ’ı yenmek ve yok etmek için ortak çaba sarf etmek bizim için önemlidir.

Bağdat ile Beyrut arasındaki mevcut ilişkileri nasıl niteliyorsunuz?
Lübnan’daki kardeşlerimizle ilişkilerimiz iyi ve umut vericidir. Onlarla iletişim kuruyor ve karşı karşıya oldukları krizin üstesinden gelmek için gösterilen çabaları destekliyoruz. Ekonomik krizin Lübnanlıların omzuna yüklediği yükün ağırlığını hafifletecek her şeyi güvence altına almak ve kardeşlik elini uzatmak için şartlarımız izin verdiği ölçüde uluslararası toplumla ortak çalışıyoruz.

Türkiye’nin Irak topraklarında askeri operasyonlarına devam etmesinden endişe duyuyorsunuz?
Hangi yönden gelirse gelsin egemenliğimizi ve çıkarlarımızı etkileyen her adımdan endişeliyiz. Ancak komşumuz Türkiye ile olan olumlu bağlarımızın ve ilişkilerimizin her düzeyde gelişmesini ve güçlenmesini engelleyen her türlü sorunu çözmek için verimli bir iş birliği, endişemizi giderebilir. Türkiye Cumhurbaşkanı’nın ortak ilişkilerimizi etkileyebilecek herhangi bir endişeyi gidermekle ilgilenmesi arzumuzu saklamıyoruz. Şahsen buna ilgili olduğunu hissettim. Bu da benim için güven verici bir faktördür.

Başından beri size karşı destekleyici bir duruş sergileyen Cumhurbaşkanı Berhem Salih ile ilişkilerinizi nasıl niteliyorsunuz?
Cumhurbaşkanı Salih ile insani düzeyde yakın bir ilişkim var. Çünkü krizlere bakışımız ve bunları çözmenin yolları açısından pek çok ortak noktamız bulunuyor. Bu seçkin ilişki, maalesef geçmişte hüküm süren çatışmalar yerine üst düzey yetkililer arasındaki iş birliği görüntüsünün halka yansıtılmasına yardımcı oldu. Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık ve Meclis Başkanlığı, faaliyetlerini birlikte ve somut bir iş birliği içinde yürütüyorlar. Bu da görevlerimizi yerine getirmek için bir dayanışma ortamı yaratıyor.



ABD-Çin rekabetinin terazisindeki Gazze: Trump'ın planı oyunun kurallarını değiştirecek mi?

Al Majalla/AFP
Al Majalla/AFP
TT

ABD-Çin rekabetinin terazisindeki Gazze: Trump'ın planı oyunun kurallarını değiştirecek mi?

Al Majalla/AFP
Al Majalla/AFP

Şerbil Berakat

ABD Başkanı Donald Trump, Gazze Şeridi'ni kontrol altına alıp ‘Ortadoğu'nun Rivierası’na dönüştürme planıyla dünyayı şaşkına çevirdiğinde Çin, bu planı açıkça reddetti ve kapsamlı bir ateşkes ve Gazze Şeridi’nin yeniden inşası çağrısında bulundu. Çin ayrıca, ‘Filistin'i Filistinliler yönetir’ ilkesini ve iki devletli çözümü vurguladı. Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, o dönemde “Gazze Şeridi'ni zorla dönüştürmeye çalışmak sadece kaos getirecektir” yorumunda bulundu.

Yaklaşık sekiz ay süren ve ABD Başkanı Trump’ın İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'ya ‘Gazze’deki işi bitirmek’ için serbest hareket etme hakkı verdiği bu sürecin ardından Trump, Gazze’yi rivieraya çevrime planından vazgeçti. Filistinlileri yerinden etme fikrini de içeren bu planın yerine, ateşkesin sağlanmasını ve daha geniş bağlamda savaşın sona erdirilmesini ve Gazze Şeridi'nin yeniden inşasını amaçlayan, ‘Filistinlilerin bağımsız bir devlet kurma arzularını’ tanıyan ‘20 maddelik plan’ ortaya koydu.

Körfez bölgesinde görev yapan Çinli bir diplomat, özel bir görüşmede bu değişimi ‘hatayı yapanların bunu kendileri düzeltmeye karar verdikleri an’ olarak nitelendirdi. Bu ifade, Pekin'in 7 Ekim 2023'teki saldırıdan bu yana İsrail'in savaşı genişletmesine yardım eden ve ona silah ve siyasi destek sağlayan ülkenin ABD olduğu ve bu yüzden savaşı durdurabilecek tek ülkenin de yine o olduğu şeklindeki tutumunu doğru bir şekilde özetledi. Zira başka bir ülkenin, özellikle de Çin'in, ABD’nin hatalarını düzeltmesi mantıklı değil.

Proaktif girişimler

Çin’in bu tutumları geçici tutumlar değil. ABD’nin tutumu barış sürecinde tarafsız arabulucu rolünden çıkıp İsrail'e kontrolsüz bir taraflı yaklaşıma kayarken, Pekin'in Filistin-İsrail çatışmasına yaklaşımında izlediği ve sürdürdüğü ilkesel tarihi yaklaşımın bir parçasıydı. Bu yorum, Çin'in kaçınılmaz patlamayı öngörmesini sağlamakla kalmadı, aynı zamanda bunu önlemek için proaktif girişimlerde bulunmasını da sağladı. Hamas'ın Gazze Şeridi'ne saldırısından beş ay önce, özellikle 2023 yılının nisan ayında Çin, Suudi Arabistan ile İran arasında uzlaşı için Pekin’de varılan bir anlaşmayla sadece bir ay önce elde ettiği diplomatik ivmeyi kullanarak, İsrail ile Filistinliler arasındaki barış sürecinin yeniden başlatılması için arabuluculuk yapmayı teklif etti. Ancak bu girişim, o dönemde ABD başkanı olan Joe Biden’ın yönetiminin Suudi Arabistan ile kapsamlı bir anlaşma imzalamaya yönelik çabalarına odaklanmış olan İsrail'de yankı bulmadı. Bu anlaşma, Suudi Arabistan'ın Filistin devletinin kurulmasıyla ilişkilendirdiği Riyad ile Tel Aviv arasındaki ilişkilerin normalleşmesini de içeriyordu. Bu girişimi ısrarla sürdüren Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, aynı yılın haziran ayında Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas'ı Pekin'de ağırlayarak, ülkesinin Filistin meselesinin kapsamlı, adil ve kalıcı bir şekilde çözülmesi için çaba göstermeye hazır olduğunu yineledi.

Arapların arkasında konumlandırma

Pekin, 7 Ekim 2023'teki saldırıyı aynı stratejik perspektiften, barış sürecinin başarısızlığının ve uluslararası toplumun işgali sona erdirip Filistinlilerin kendi kaderlerini belirlemelerine olanak sağlamadaki yetersizliğinin canlı bir örneği olarak yorumladı. Çinli stratejistler, bu bağlamda Hamas'ın saldırısını, Filistinlilerle barışın Arap ülkeleriyle bölgesel normalleşme süreci tamamlandıktan sonra ‘bunun bir ilk değil, son olması’ gerektiğine inanan Netanyahu'nun izlediği aşırı stratejik mantığa radikal bir tepki olarak nitelendirdi. Bu bakış açısı, Ortadoğu'yu iç içe geçmiş bölgesel nüfuz ağına dahil ederken karmaşık bir mesele olan Filistin davasını daha sonraki aşamaya erteleyen ABD stratejisiyle yakından bağlantılıydı.

Xinhua Haber Ajansı, Trump'ın planının uygulama ayrıntılarının eksik ve gösterişçiliğin hakim olduğunu düşünerek, Washington'ın Şarm eş-Şeyh zirvesini bölgedeki nüfuzunu yeniden kazanmak için kullanıp kullanmadığını sorguladı.

O dönemde ‘İsrail'in kendini savunma hakkını desteklemek’ ve saldırıya yanıt vermek sloganıyla uluslararası kutuplaşmaartarken, Çin, güvenliğin yeniden tesis edilmesinin barışa doğru ilerlemeyi gerektirdiği ve bunun da kronik Filistin sorununun çözülmesiyle olabileceği şeklindeki Arap ülkelerinin tutumuna uyum sağlamayı tercih etti.

Bu uyum, geçtiğimiz yılın mart ayında Pekin'de düzenlenen Çin-Arap İşbirliği Forumu'nda açıkça görüldü. Toplantının sonuç bildirgesinde, ‘Çin ve Arap ülkeleri arasında Filistin halkının haklarını destekleme ve bölgede barışı sağlamak için birlikte çalışma konusunda tam bir uzlaşı olduğu’ vurgulandı. Bildiri, Gazze Şeridi'ndeki savaşın derhal durdurulması ve iki devletli bir çözümün sağlanması için ciddi çabalar gösterilmesi çağrısında bulunurken, zorla yerinden edilme girişimlerini reddetti.

ABD Başkanı Donald Trump, Japonya'nın Osaka kentinde düzenlenen G20 Liderler Zirvesi'nde Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile bir araya geldi, 29 Haziran 2019 (Reuters)ABD Başkanı Donald Trump, Japonya'nın Osaka kentinde düzenlenen G20 Liderler Zirvesi'nde Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile bir araya geldi, 29 Haziran 2019 (Reuters)

Çin, Filistin'in konumunu zayıflatan engellerin aşılmasına ciddi bir katkı sağlamak amacıyla Hamas ve Fetih Hareketi (El Fetih) başta olmak üzere 14 Filistinli grubu, geçtiğimiz yılın temmuz ayında ‘Bölünmeyi Sonlandırmak ve Ulusal Birliği Teşvik Etmek için Pekin Deklarasyonu’nu imzalamaya ikna etmeyi başardı. Bu deklarasyon, geçici bir ulusal hükümetin kurulmasını, yeni bir Filistin Ulusal Konseyi için seçimlerin yapılmasını ve İsrail saldırıları karşısında birliğin ilan edilmesini içeriyordu.

Trump planına karşı üç husus

Gazze'deki acımasız katliamlar devam ederken ve uluslararası kamuoyu İsrail'e karşı tavır alırken, Çin, Hamas ve İsrail'in savaşı sona erdirmek için Trump'ın planını kabul etmelerine rağmen tutumunu değiştirmedi. Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, planla ilgili yaptığı açıklamada ‘barışı yeniden tesis etmek ve hayatları kurtarmak için gösterilen tüm çabaları’ memnuniyetle karşıladıklarını belirtti, ancak ABD’nin önerisindeki yapısal kusurları vurgulayan üç önemli hususa dikkat çekti. Bunlardan birincisi, insani krizi etkili bir şekilde hafifleten ve bölgesel istikrarı yeniden tesis eden kapsamlı ve kalıcı bir ateşkesin sağlanması için ortak çabalar, ikincisi, Gazze'nin geleceğine ilişkin her türlü düzenlemenin Filistin halkının iradesine saygı göstermesi gerektiği ilkesine dayalı olarak ‘Filistinlilerin kendi kendilerini yönetmesi’ ilkesinin uygulanması ve üçüncüsü, geri adım atmadan iki devletli çözüme bağlı kalınmasıydı. Çin’e göre tarihsel adaletsizlikler ve şiddetin kökleri ancak bağımsız bir Filistin devletinin kurulması ve Filistinlilerin ulusal haklarının güvence altına alınmasıyla ortadan kaldırılabilir ve Filistinliler ile İsrailliler arasında kalıcı barış ve bir arada yaşama sağlanabilir. Bu üç husus, ABD’nin önerisindeki zayıflıkları, özellikle de bölgenin yönetimini denetleyecek olan Uluslararası Barış Konseyi'ne verilecek yetki sınırları ve kalıcı ateşkesi izlemek ve sürdürmekle görevli uluslararası güçle ilgili belirsizlikleri ele alıyor.

Resmi makamların temkinli tutumunun aksine Çin basını, Trump'ın planına daha açık bir şüpheyle yaklaştı. Çin Komünist Partisi’nin (ÇKP) yayın organı olan Halkın Günlüğü gazetesi, Şarm eş-Şeyh’taki Gazze konulu zirveyi ‘içeriksel olmaktan çok sembolik’ olarak nitelendirdi. Gazze’deki savaşın tarafları olan İsrail ve Hamas'ın zirveye katılmadığına dikkati çeken gazete, ‘Başlıca ilgili tarafları dışlayan hiçbir müzakere kalıcı barışa yol açamaz argümanını ileri sürerken iki devletli çözümü göz ardı etmenin ‘geçici ateşkesleri kırılgan hale getireceği ve her an çökebileceği’ uyarısında bulundu.

ABD Başkanı Donald Trump ve Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, Şarm eş-Şeyh’te düzenlenen Gazze konulu zirveye katıldı, 13 Ekim 2025 (AFP)ABD Başkanı Donald Trump ve Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, Şarm eş-Şeyh’te düzenlenen Gazze konulu zirveye katıldı, 13 Ekim 2025 (AFP)

Çin'in resmi haber ajansı olan Xinhua, Trump'ın planının uygulama ayrıntılarının eksik olduğunu ve gösterişçiliğin hakim olduğunu değerlendirerek, Washington'ın Şarm eş-Şeyh zirvesini bölgedeki nüfuzunu yeniden kazanmak için kullanıp kullanmadığını sorguladı.

Uluslararası güç ve yeniden yapılanma

Çin'in Trump planına yönelik şüpheci yaklaşımı, özellikle de Arap ülkelerinin plandaki boşlukları doldurma çabaları çerçevesinde Pekin'in kendisini bu plandan tamamen soyutlayacağı anlamına gelmiyor.

Mısır'ın eski Dışişleri Bakan Yardımcısı Muhammed Hicazi, özellikle Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi konuşmasında iki devletli çözümün uygulanması gerektiğine değindiği ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) tarafından Gazze'ye uluslararası güçlerin konuşlandırılması için bir karar alınmasını talep ettiği için Çin'in Şarm eş-Şeyh’teki zirvede önerilen çözüm için uygun gördüğü her türlü desteğin önemli ve gerekli olduğuna inanıyor. Çünkü iki devletli çözümün uygulanması ve BMGK’nin bir karar çıkarması talebi, Pekin'in tercih ettiği yaklaşıma uygun ve bu tür harekete uluslararası meşruiyet kazandıracak bir adım.

Gazze’de konuşlandırılması planlanan uluslararası güç BM'nin yetkisi altında faaliyetlerini yürütür ve Filistin'in egemenliğine saygı gösterirse, Çin bu güce anlayış gösterebilir ve hatta destek verebilir.

Hicazi al Majalla’ya yaptığı açıklamada, Mısır’ın Gazze’deki uluslararası güçle ilgili herhangi bir karar önermeden önce Çin ve diğer daimî üyelerle koordinasyon içinde olacağını söyledi. Pekin'in Gazze'nin yeniden inşası için Mısır'ın planını destekleyeceğinden emin olduğunu belirten Hicazi, bu planın önümüzdeki dönemde Gazze Şeridi'nin yeniden inşası için uluslararası toplumun referans noktası olacağına inanıyor.

Birçok uzman, uluslararası bir güç oluşturmanın başarısının Amerikan planının kaderini belirleyen en önemli faktör olabileceğini vurgularken, Çinli yazar ve uluslararası ilişkiler uzmanı Zhao Zhijun, Çin'in bu güce karşı son derece ihtiyatlı olduğunu ifade ediyor. Şarku’l Avsat’ın al Majalla’dan aktardığı analize göre Zhao Zhijun, Gazze’de konuşlandırılması planlanan uluslararası güç BM'nin yetkisi altında faaliyetlerini yürütür ve Filistin'in egemenliğine saygı gösterirse, Çin bu güce anlayış gösterebileceğini ve hatta destek verebileceğini, ancak önerinin ABD tarafından yönlendirilmesi ve BM’nin yetkisi altında olmaması halinde Pekin'in bunu, ABD'nin Ortadoğu'daki nüfuzunu genişletmeyi amaçlayan yeni bir aracı olarak göreceğini belirtti.

Çin'in Mısır liderliğindeki gücün kurulmasına karşı çıkmayacağını, fakat açıkça destek vereceğini de açıklamayacağını düşünen Zhao Zhijun, Pekin'in temkinli tavrının, kasım ayında yapılması planlanan Kahire yeniden inşa konferansında daha büyük bir rol oynamak da dahil olmak üzere, gelecekte manevra alanı bırakma isteğini yansıttığını söyledi.

ABD’nin ‘geri dönüşü’ ve jeopolitik rekabet

Öte yandan gözlemciler ve uzmanlar, Çin'in Filistin meselesindeki güçlü konumuna olan güvenine rağmen, ABD ile arasındaki jeopolitik rekabetin yoğunlaştığı bir dönemde Trump'ın Gazze’deki savaşı sona erdirme planının ve Pekin’in davet edilmediği Şarm eş-Şeyh’teki zirvesinin, Kuşak ve Yol Girişimi'nin stratejik merkezi olarak kabul edilen bölgedeki diplomatik ve siyasi nüfuzunun sınırlı olduğunu gösterdiğinden Pekin için endişe kaynağı olup olmadığı konusunda görüş ayrılığı içindeler. Çin’in son birkaç yıldır bu bölgeye muazzam ekonomik ve siyasi kaynaklar aktardığı biliniyor.

Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ve Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, Çin'in Pekin kentindeki Büyük Halk Sarayı'nda, 18 Temmuz 2017 (Reuters)Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ve Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, Çin'in Pekin kentindeki Büyük Halk Sarayı'nda, 18 Temmuz 2017 (Reuters)

Diğer gözlemciler ve uzmanlar ise Trump'ın Netanyahu'ya sınırsız desteği, uluslararası ve Amerikan kamuoyunun Filistinliler lehine değişen tutumu ve İsrail'in Doha'ya hava saldırısı düzenlemesinin ardından Körfez ülkeleri için ABD'nin güvenlik şemsiyesine dair artan şüphelerin, Trump'ı tutumunu düzeltmek ve Arap ülkelerinin güvenini geri kazanmak için belirsiz bir hamle yapmaya ittiğini düşünüyor. Ayrıca Trump'ın önerdiği planın yakında çökecek gösterişli bir jestten ibaret olduğu, çelişen çıkarların ağırlığı ve bölgede barış için net bir Amerikan vizyonunun olmaması nedeniyle er ya da geç çökeceğini belirtiyorlar.

Suudi Arabistan, Çin'in İslamabad'ın başlıca silah tedarikçisi olduğu ve Pekin'in bölgesel güvenlikte giderek daha etkili bir aktör haline geldiği bir dönemde Pakistan ile savunma anlaşması imzaladı.

Bu ikinci görüşü savunanlar arasında, Batı Asya ve Afrika Araştırmaları Enstitüsü'nün kıdemli araştırmacısı ve Çin Sosyal Bilimler Akademisi Siyaset Bilimi Bölümü direktörü Dr. Tang Zhichao da bulunuyor. Dr. Tang Zhichao, Al Majalla’ya yaptığı açıklamada, Trump'ın barış planını önermesinin ve Şarm eş-Şeyh’te Gazze konulu zirvenin düzenlenmesinin, bir dereceye kadar Trump’ın Nobel Barış Ödülü'nü kazanma hırsını körükleme girişimi ve İsrail'in Katar'a saldırısının ardından bölgeyi, özellikle de Arap Körfez ülkelerini saran panik ve öfkeye karşı atılmış bir adım olduğunu sbelirtti.

Çin Ortadoğu Araştırmaları Derneği Başkan Yardımcılığı ve Genel Sekreterliği görevi gören Dr. Tang, Trump'ın planının Amerikan hegemonyasına dönüşün başlangıcı olduğu yönündeki söylemlerin oldukça şüpheli olduğunu ifade etti. Dr. Tang’a göre Trump'ın savaşı teşvik ederken birdenbire kendini barış elçisi olarak ortaya atması onun gerçek niyetleri ve planının gerçekçiliği hakkında soru işaretleri yarattı.

‘Büyük İsrail Planı'nın ortaya çıkmasının ve Tel Aviv'in bölgesel düzeni yeniden şekillendirme çabalarının, Trump'ın İsrail'e sınırsız desteğinin doğrudan bir sonucu olduğunu belirten Dr. Tang, “Bu yaklaşım, ABD’nin bölgedeki konumunu zayıflatmaktan başka bir işe yaramayacak” değerlendirmesinde bulundu. Dr. Tang, buna karşın Çin'in ‘bölgesel güvenliğin destekçisi ve kurucusu olarak rolünü ve Arap ülkelerini barış ve kalkınmada ortaklar olarak görmesini’ Çin'in Ortadoğu'daki güvenilirliğini ve siyasi ve güvenlik alanındaki etkisini benzeri görülmemiş bir şekilde artırdığını söyledi.

Pekin'deki Diaoyutai Devlet Konukevi'nde Çin-Arap İşbirliği Forumu'nun 10. Bakanlar Toplantısı'nın açılış töreni öncesinde çekilen hatıra fotoğrafı, 30 Mayıs 2024 (AFP)Pekin'deki Diaoyutai Devlet Konukevi'nde Çin-Arap İşbirliği Forumu'nun 10. Bakanlar Toplantısı'nın açılış töreni öncesinde çekilen hatıra fotoğrafı, 30 Mayıs 2024 (AFP)

Öte yandan Pekin'deki Yabancı Diller Okulu'nda Arapça çalışmaları profesörü olan Dr. Yu Mai, tamamen farklı bir yaklaşım sergiliyor. Dr. Yu, Trump'ın planını ABD'nin Ortadoğu'daki rolünün geri dönüşüyle ilişkilendirmenin, Çin ve ABD'nin bölgesel angajman modelleri arasındaki temel farkı vurguladığını düşünüyor. Dr. Yu’ya göre Washington geleneksel güvenlik ittifaklarına ve siyasi müdahaleye dayanırken, Çin ekonomik entegrasyon, kalkınma iş birliği ve büyük güçlerin karakteristik diplomasi yoluyla tamamlayıcı bir rol oynuyor.

Al Majalla’ya konuşan Dr. Yu, ekonomi ve güvenlik alanlarında Çin'in bölgedeki rolünün sınırlı olmadığını, aksine Batı hegemonyası çerçevesinde Çin'in rolünü değerlendirmek yanlış bir algı olduğunu göz önünde bulundurarak, etkinliği kademeli ve pratik bir şekilde yeniden tanımladığını kaydetti. Çin’in sıfır toplamlı oyunları reddettiğini ve nüfuzunun, kalkınma yoluyla istikrarı teşvik eden ve diyalog yoluyla anlaşmazlıkları çözen uzun vadeli stratejisinde açıkça görüldüğünü belirten Dr. Yu, bunun bölgesel güvenlik sistemine önemli bir katkı sağladığını, onun bir alternatifi olmadığını vurguladı.

Çin uzmanı Tamara Birru, Çin'in Ortadoğu'nun ABD'nin oyun alanı olduğunu ve bölgedeki ülkelerin Washington'ı asla terk etmeyeceğini çok iyi bildiğini söyledi. Bu yüzden Çin’in enerji güvenliği ve Kuşak ve Yol Girişimi için Ortadoğu'nun önemini göz önünde bulundurarak, bölgede ABD ile rekabet etmek istemediği ve Washington'ı kızdırmaya gerek duymadığı değerlendirmesinde bulunan Birru, Çin’in bunun yerine Ortadoğu ülkeleriyle ekonomik ilişkileri güçlendirmeye ve ortak askeri tatbikatlar ve eğitimler yoluyla güvenlik ve askeri varlığını sürdürmeye odaklandığını belirtti.

Bu arada Çin Devlet Başkan Yardımcısı Han Zheng, Şarm eş-Şeyh’teki Gazze konulu zirvenin ardından, başta Körfez ülkeleri olmak üzere Çin ile Arap ülkeleri arasındaki iş birliğinden geri adım atılmayacağını vurgulamak amacıyla Suudi Arabistan'da başlayan ve Kuveyt ile Katar'ı da kapsayan Körfez bölgesinde siyasi ve ekonomik bir resmi tur gerçekleştirdi.

Birçok Çinli uzman, Trump'ın Gazze'den başlayarak Ortadoğu'yu ABD'nin çıkarlarına göre yeniden şekillendirme planının başarılı olup olmayacağına bakılmaksızın, Batılı meslektaşlarının bölgedeki Çin stratejisine ilişkin değerlendirmelerinin geleneksel çerçevelerle sınırlı kaldığına inanıyor. Bu değerlendirmeler, Pekin'in rolünü güvenlik konusunda bedavacılık yapmak ve Washington ile stratejik rolleri paylaşmakla sınırlandırıyor, yani güvenlik yönetimini Amerikalılara bırakıp karşılığında Çin'in ekonomik kazançlara yatırım yapmasını öngörüyor. Ancak bu yorumlar, Çin’in güç araçlarındaki temel değişiklikleri göz ardı ediyor. Zira bu araçlar, bölgesel güç dengesini yeniden şekillendirebilecek dolaylı güvenlik boyutlarını da içerecek şekilde genişledi. Çin’in İslamabad’ın başlıca silah tedarikçisi ve en yakın askeri ortağı olduğu bir dönemde Suudi Arabistan’ın Pakistan ile ortak savunma anlaşması imzalaması, bunun bir örneğiydi. Bu durum, Pekin'i dolaylı da olsa bölgesel güvenlik denkleminde giderek daha etkili bir aktör haline getirirken, ABD geleneksel güvenlik rolüne olan güveni yeniden tesis etmekte zorlanıyor.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarfından Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.


Hamas: Direniş grupları, İsrail'in ateş altında yeni gerçekler dayatmasına izin vermeyecek

Hamas, direnişin tüm kesimlerinin ateşkes anlaşmasına bağlı olduğunu bildirdi. (Reuters)
Hamas, direnişin tüm kesimlerinin ateşkes anlaşmasına bağlı olduğunu bildirdi. (Reuters)
TT

Hamas: Direniş grupları, İsrail'in ateş altında yeni gerçekler dayatmasına izin vermeyecek

Hamas, direnişin tüm kesimlerinin ateşkes anlaşmasına bağlı olduğunu bildirdi. (Reuters)
Hamas, direnişin tüm kesimlerinin ateşkes anlaşmasına bağlı olduğunu bildirdi. (Reuters)

Hamas bugün yaptığı açıklamada, anlaşmaya sorumlu bir iradeyle bağlı kalan ve bağlılığını sürdüren tüm direniş gruplarının ‘düşmanın ateş altında yeni gerçekler dayatmasına izin vermeyeceğini’ belirtti.

Hamas tarafından yapılan basın açıklamasında şu ifadeler yer aldı: “Gazze Şeridi'ndeki halkımıza karşı yapılan hain saldırılar, İsrail'in ateşkes anlaşmasını baltalamak ve zorla yeni denklemler dayatmak niyetinde olduğunu açıkça ortaya koyuyor. Amerikan hükümetinin Netanyahu'nun faşist hükümetine suçlarını sürdürmesi için siyasi koruma sağlaması da buna yardımcı oluyor.”

Şarku’l Avsat’ın Filistin Enformasyon Merkezi'nden aktardığı basın açıklamasında, “ABD yönetiminin işgali destekleyen taraflı tutumu, çocuklarımızın ve kadınlarımızın kanının dökülmesinde fiili bir ortaklık ve saldırganlığın devamı için doğrudan bir teşviktir. İşgalci güçler, bu tehlikeli adımın, bunun pratik ve siyasi sonuçlarının ve Trump'ın planını ve ateşkes anlaşmasını bozma girişiminin tüm sorumluluğunu taşımaktadır” denildi.

Açıklamanın devamında, “Dünya, çocuklarımızın ve kadınlarımızın kanının ucuz olmadığını ve anlaşmaya sorumlu bir iradeyle bağlı kalan ve bağlılığını sürdüren tüm direniş gruplarının, düşmanın ateş altında yeni gerçekler dayatmasına izin vermeyeceğini anlamalıdır” ifadesi yer aldı.

Hamas, ‘arabulucular ve garantörlerin söz konusu saldırgan adım karşısında tüm sorumluluklarını üstlenmelerini ve işgalci hükümete katliamları durdurması ve anlaşmanın şartlarına tam olarak uyması için acil baskı uygulamalarını’ istedi.


Irak'ta nüfuz mücadelesini kim kazanacak: ABD mi, İran mı?

 Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, Bağdat'ta Irak Silahlı Kuvvetleri ve ABD öncülüğündeki Koalisyon'dan üst düzey yetkililerle bir toplantıya başkanlık ediyor
Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, Bağdat'ta Irak Silahlı Kuvvetleri ve ABD öncülüğündeki Koalisyon'dan üst düzey yetkililerle bir toplantıya başkanlık ediyor
TT

Irak'ta nüfuz mücadelesini kim kazanacak: ABD mi, İran mı?

 Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, Bağdat'ta Irak Silahlı Kuvvetleri ve ABD öncülüğündeki Koalisyon'dan üst düzey yetkililerle bir toplantıya başkanlık ediyor
Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, Bağdat'ta Irak Silahlı Kuvvetleri ve ABD öncülüğündeki Koalisyon'dan üst düzey yetkililerle bir toplantıya başkanlık ediyor

Selam Zeydan

Irak, Amerika Birleşik Devletleri ve İran arasında tırmanan bir mücadeleye tanık oluyor. Washington, Saddam Hüseyin rejiminin yerine geçecek mevcut siyasi sistemi kurduktan sonra nüfuzunu kaybederken, Tahran’ın giderek nüfuzunu artırdığına inanıyor. Washington, Iraklı siyasi güçlerin bir sonraki başbakanın seçiminde İran etkisinden kurtulmak ve silahlı milis grupları siyasi karar alma süreçlerinden uzaklaştırmak için çalışmalarını istiyor.

Son olarak, Washington'un Haşdi Şabi yasasındaki değişikliğin veto edilmesi için baskı uygulamasının ardından Irak sahnesi üzerindeki etkisi açıkça belirginleşti. Meclis Başkanı Mahmud el-Meşhedani, Iraklı siyasi güçlerin Haşdi Şabi yasasındaki değişikliği meclisten geçirmeyerek Amerikan baskısına boyun eğdiğini açıkladı. Meşhedani, baskının siyasi yaptırımlar uygulamayı, siyasi sisteme verilen desteği geri çekmeyi, petrol gelirleri üzerindeki korumayı kaldırmayı, Haşdi Şabi'yi hedef almayı ve İsrail'in Irak topraklarına doğrudan saldırılar düzenlemesine izin vermeyi içerdiğini belirtti.

Ancak, Amerikan tarafıyla yapılan görüşmelerle ilgili bilgi sahibi olan Iraklı siyasi liderler, al-Majalla'ya, yeni Amerikan stratejisinin, çeşitli bakanlıklarda bakanlık düzeyindeki Iraklı yetkililere ve genel müdürlere yaptırımlar uygulayarak ve Irak hükümetinin karar alma süreçlerindeki etkilerini ortadan kaldırarak, İran'ın siyasi sistem içinde dayandığı derin devleti hedef almak olduğunu vurguladılar. Yaptırımlara tabi olan tüm yetkililerin bir sonraki aşamada görevlerinden alınması gerektiğini belirttiler.

ABD'nin Iraklı kurumlara yönelik yaptırımları 2023 yılında yoğunlaşmaya başladı ve İran'ın kendisine uygulanan yaptırımları atlatmasına yardımcı olma gerekçesiyle,100'den fazla şirket ve kişiye yaptırım uygulandı. En son yaptırımlar, Haşdi Şabi’ye bağlı el-Mühendis Şirketi'nin yanı sıra, Haşdi Şabi Komisyonu Başkanı Falih Feyyad, Egemenlik İttifakı Başkanı Hamis el-Hancer ve Asaib Ehli’l Hak'ın siyasi kolu olan Sadıkun Hareketi Başkanı Kays el-Hazali'yi hedef aldı.

Kaynaklara göre Washington bu önlemlerin, İran nüfuzunu azaltabilecek ve milis grupların rolünü sınırlayabilecek yeni Batı yanlısı siyasi güçler yaratarak, İran nüfuzunun 2012 öncesi seviyelerine geri dönmesinin önünü açtığına inanıyor. Bu ise yaklaşan parlamento seçimlerinin sonuçlarına bağlı.

DEAŞ’ın ülkenin üçte birini ele geçirdiği 2014 yılından sonra İran'ın Irak'taki etkisi arttı. O dönemde Irak hükümeti, Irak güçlerini eğitmeleri için İran Devrim Muhafızları ve Hizbullah'tan danışmanlar görevlendirdi. İran silah depoları Iraklı milis gruplara açıldı ve daha sonra Irak hükümeti silahların parasını ödedi. Irak'ın üçte birini ele geçirip Bağdat'ın dış mahallelerine ulaşan DEAŞ ile mücadele etmek için sivil gönüllülerden ve çeşitli örgütlerden oluşan Haşdi Şabi Güçleri adlı özel bir birim kuruldu.

ABD'nin Iraklı kurumlara yönelik yaptırımları, 2023 yılında yoğunlaşmaya başladı ve İran'a uygulanan yaptırımları atlatmasında yardımcı olma gerekçesiyle 100'den fazla şirket ve kişiyi hedef aldı

Kaynaklar, ABD Başkanı Donald Trump'ın Irak'a özel temsilci olarak Mark Savaya'yı atamasının Iraklı fraksiyonların rolünü sona erdirmeyi, Devrim Muhafızları Ordusu'nun Bağdat'taki ekonomi ofisini kapatarak İran'ın etkisini azaltmayı, aynı zamanda ABD'nin ekonomik, siyasi ve güvenlik alanındaki nüfuzunu güçlendirmeyi amaçladığını belirtti.

Irak kökenli olan Savaya, Arapça konuşuyor ve Başbakan Muhammed Şiya Sudani ile yakın bağları bulunuyor. Hizbullah Tugayları tarafından kaçırılan İsrailli araştırmacı Elizabeth Tsurkov'un serbest bırakılması için yürütülen müzakereleri de o yönetti. Savaya’nın görevi, önümüzdeki dönemde Hizbullah Tugayları, Asaib Ehli’l Hak, Nuceba Hareketi ve Seyyid el-Şüheda Tugayları gibi milis gruplarını Irak güvenlik sahasından uzaklaştırmaya odaklanmak olacak. Şarku’l Avsat’ın al Majalla’dan aktardığı analize göre Savaya özellikle son haftalarda Iraklı fraksiyonlar ile duyurulmamış bir anlaşmayı hayata geçirmeyi başardı. Bu anlaşma, ABD ve İsrail'in, Tsurkov'un serbest bırakılması karşılığında, bu fraksiyonların Iraklı liderleri ve hatta Irak’taki misafir liderlerini hedef almayacağını öngörüyordu.

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, İran destekli milislerin faaliyetlerinin devam etmesinin ülkenin egemenliğini zayıflattığını belirtti.

Rubio, “Irak'taki İran destekli milisler hem Amerikalıların hem de Iraklıların hayatlarını ve işlerini tehdit ediyor ve Tahran'ın çıkarı için Irak kaynaklarını yağmalıyor” dedi. Washington'un bu fraksiyonların silahsızlandırılmasını iç istikrarı korumak için hayati bir adım olarak gördüğünü vurguladı.

İran'ın tavrı

Ancak diğer yandan İran, Irak sahasındaki Amerikan hamleleri karşısında kayıtsız kalmadı. Tahran şu anda stratejisini değiştirmek, milis grupları Washington ile doğrudan çatışmaktan uzaklaştırmak ve Irak'taki nüfuzunu kaybetmesini önlemek için çalışıyor.

Iraklı Haşdi Şabi üyeleri ve destekçileri, dört Haşdi Şabi üyesinin ölümüne yol açan ABD hava saldırısını kınamak için Bağdat'ta düzenlenen yürüyüşte bayraklarını sallıyor, 31 Temmuz (AFP)Iraklı Haşdi Şabi üyeleri ve destekçileri, dört Haşdi Şabi üyesinin ölümüne yol açan ABD hava saldırısını kınamak için Bağdat'ta düzenlenen yürüyüşte bayraklarını sallıyor, 31 Temmuz (AFP)

Aynı kaynaklar, İran'ın Irak dosyasına yaklaşımını yakın zamanda yeniden yapılandırdığını açıkladı. Bu kapsamda Kasım Süleymani'nin ölümünün ardından son yıllarda Irak hükümetlerinin kuruluşunda önemli rol oynayan Lübnan Hizbullah'ını, İsrail ile savaşta karşılaştığı zorluklar ve liderlerinin çoğunu kaybetmesi nedeniyle sahneden uzaklaştırdı. Yine İran, Iraklı fraksiyonlar ve siyasi oluşumlar ile temas halinde olan liderleri de değiştirdi. Bunlar, Irak'taki stratejisini, ABD ve İsrail ile doğrudan çatışmadan bazı milis grupları çekerek ve Irak içinde gerginliği önlemek için siyasi boyuta odaklanarak yeniden kalibre etme yönünde atılan ciddi adımlar. Kaynaklar, Irak dosyasının halen İsmail Kaani'nin sorumluluğunda olduğunu, ancak komutası altında çalışan ve Irak güçleriyle iletişim kuran tarafların son zamanlarda değiştiğini teyit etti.

İran'ın, kendisine uygulanan Amerikan ve Batı yaptırımlarını atlatmak için kritik bir alan olan Irak'ı kaybetmek istemediğine de dikkat çeken kaynaklar, İran’ın nüfuzunun bir kısmını ABD'ye devredeceğini belirtti. Ayrıca İran’ın, Washington ve Tahran arasında bir anlaşma yoluyla bir sonraki Irak başbakanının seçiminde dengeyi korumayı ve Tahran'ın Adil Abdulmehdi'yi tek taraflı olarak başbakan seçip siyasi kaosa yol açtığı deneyimin tekrarlanmasını önlemek istediğini de ifade etti.

Kaynaklar, İran İslam Cumhuriyeti'nin Dini Lideri Ali Hamaney'in geçen hafta İsmail Kaani aracılığıyla Iraklı siyasi güçlere bir mesaj göndererek, “Koordinasyon Çerçevesi”ni dağıtmamaları ve pozisyonlarını birleştirmeleri çağrısında bulunduğunu belirtti. Hamaney, başbakanlık konusunda en uygun adayı desteklemek için yaklaşan Irak parlamento seçimlerinin sonuçlarını bekliyor. İran için bu adayın yalnızca “Koordinasyon Çerçevesi” kapsamındaki güçlerden olması gerekiyor. Bu husus, ABD ile bağlantıları olan bazı Iraklı politikacıların bir sonraki aşama için kendilerini tanıtmak amacıyla yürüttükleri mekik diplomasisi göz önüne alındığında özellikle önemli.

İran, son yıllarda Kasım Süleymani'nin ölümünün ardından Irak hükümetlerinin kuruluşunda önemli bir rol oynayan Lübnan Hizbullah'ını sahneden uzaklaştırarak Irak siyasi ortamını yeniden yapılandırmaya çalışıyor

 Ancak, Başbakan'a yakın bir Iraklı politikacı olan İbrahim el-Sumeyd’i, bir sonraki Irak başbakanının, tek bir şart koşan ABD Başkanı Donald Trump'ın güvenini kazanacak kişi olacağını belirtti. O şart ise Irak'taki milis gruplar dosyasının kapatılması. Iraklı politikacı, 7 Ekim 2023'ten bu yana yaşanan büyük değişikliklerin ardından İran ekseninin bölgede etkisiz hale geldiğine işaret etti.

Kaynaklar, ABD'nin, İran'a yakınlıkları nedeniyle terör örgütü olarak tanımlanan bazı güçleri uzaklaştırarak Şii siyasi güçlerini dağıtmaya çalıştığını belirtti.

Irak, Bağdat'taki Irak Parlamentosu, 7 Şubat 2022 (Reuters)Irak, Bağdat'taki Irak Parlamentosu, 7 Şubat 2022 (Reuters)

Veriler, Irak arenasında ABD ile İran arasındaki mücadelenin tırmanabileceğini gösteriyor. Bu durum, parlamentoda sandalye sahibi Şii siyasi güçlerin yeni hükümetin kurulmasına katılmalarının engellenmesi durumunda, güvenlik alanında huzursuzluklara yol açabilir. Bu senaryo 2021’de, seçimlerin galibi Mukteda es-Sadr İran destekli Koordinasyon Çerçevesi’ne katılmayı reddedip hükümeti tek taraflı olarak kurmaya çalıştığında yaşananları hatırlatıyor. İki taraf arasında silahlı çatışmalar yaşanmış ve sonunda Sadr siyasi süreçten resmen çekilmişti.

Ünlü siyasetçi İzzet el-Şabender, Haşdi Şabi’nin dağıtılması yönündeki Amerikan taleplerini yerine getirmenin, bu eyleme kalkışacak herhangi bir hükümetin 24 saat içinde devrilmesine yol açacağını belirtti. Bu adımın kolay olmadığını belirten Şabender, Haşdi Şabi'nin Amerikan çıkarlarına bir tehdit oluşturmadığının ve dağıtılmasının İsrail'in bir talebi olduğunun düşünüldüğünü belirtti.

Şabender, İsrail'in ülkelerin içişlerine müdahalesi nedeniyle Irak'ın geleceğinde istikrar olmadığını belirterek, Koordinasyon Çerçevesi ittifakının iki cepheye bölünmesinin, Şiiler için büyük bir kayba yol açacağını kaydetti.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarfından Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.