عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

İçişleri Bakanlığı’ndan "kısmi kapanma" genelgesi

(Twitter)
(Twitter)
    İstanbul/Şarkul Avsat
TT
TT

İçişleri Bakanlığı’ndan "kısmi kapanma" genelgesi

(Twitter)
(Twitter)

İçişleri Bakanlığı 81 İl Valiliğine “Kısmi Kapanma” konulu genelge gönderdi.  
Genelgede, salgınla mücadele sürecinin temel prensipleri olan temizlik, maske ve mesafe kurallarının yanı sıra hayatın her alanına yönelik uyulması gereken kurallar ve önlemler; Sağlık Bakanlığı ve Koronavirüs Bilim Kurulunun önerileri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatları doğrultusunda belirlenerek uygulamaya geçirildiği belirtildi. 
Genelgede, mutasyona uğrayan Kovid-19 virüsünün dünya genelinde hastalığın yayılımını artırdığı, Türkiye’de de özellikle İngiltere varyantı sebebiyle günlük vaka, yoğun bakım ve entübe hasta sayılarında hızlı bir artış yaşandığı ifade edildi.
14 Nisan 2021 Çarşamba günü saat 19.00’dan itibaren ülke genelini kapsayacak şekilde iki haftalık kısmi kapanmaya yönelik alındığı belirtilerek, alınan tedbirler şu şekilde sıralandı:
1. Hafta içerisinde yer alan günlerde (Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe ve Cuma) 19.00­05.00 saatleri arasında, hafta sonları ise Cuma günleri saat 19.00’da başlayıp, Cumartesi ve Pazar günlerinin tamamını kapsayacak ve Pazartesi günleri saat 05.00’de tamamlanacak şekilde sokağa çıkma kısıtlaması uygulanacak.
1.1- Sokağa çıkma kısıtlaması uygulanan süre ve günlerde üretim, imalat, tedarik ve lojistik zincirlerinin aksamaması, sağlık, tarım ve orman faaliyetlerinin sürekliliğini sağlamak amacıyla  belirtilen Ek’te belirtilen yerler ve kişiler kısıtlamadan muaf tutulacak.
▪ Sokağa çıkma kısıtlamasına yönelik tanınan muafiyetler,daha önce illerimize gönderilen genelgemizle açıkça belirtildiği şekilde muafiyet nedenine ve buna bağlı olarak zaman ve güzergâh ile sınırlı olup, aksi durumlar muafiyetlerin kötüye kullanımı olarak görülerek idari/adli yaptırımlara konu edilecek.
▪ Öte yandan yabancılara yönelik sokağa çıkma kısıtlamasına dair muafiyet sadece turistik faaliyetler kapsamında geçici/kısa bir süre için ülkemizde bulunan yabancıları kapsamayacak. İkamet izinliler, geçici koruma statüsündekiler veya uluslararası koruma başvuru ve statü sahipleri dahil olmak üzere turistik faaliyetler kapsamı dışında ülkemizde bulunan yabancılar, sokağa çıkma kısıtlamalarına tabi olacak.
1.2- Sokağa çıkma kısıtlamasının olduğu Cumartesi ve Pazar günleri market, bakkal, manav, kasaplar ve kuruyemişçiler 10.00-17.00 saatleri arasında faaliyet gösterebilecek. 65 yaş ve üzeri ile 18 yaş altında bulunanlar hariç, zorunlu ihtiyaçlarının karşılanması ile sınırlı olmak ve araç kullanmamak şartıyla (engelli vatandaşlarımız hariç) ikametlerine en yakın market, bakkal, manav, kasap ve kuruyemişçilere gidip gelebilecek.
Aynı saatler arasında market, bakkal, manav, kasap, kuruyemişçiler ve online sipariş firmaları evlere/adrese servis şeklinde de satış yapabilecek.
1.3- Sokağa çıkma kısıtlamasının olduğu Cumartesi ve Pazar günleri ekmek üretiminin yapıldığı fırın ve/veya unlu mamul ruhsatlı iş yerleri ile bu iş yerlerinin sadece ekmek satan bayileri açık olacak. (Bu iş yerlerinde sadece ekmek ve unlu mamul satışı yapılabilecek.). 
65 yaş ve üzeri ile 18 yaş altında bulunanlar hariç ekmek ve unlu mamul ihtiyaçlarının karşılanması ile sınırlı olmak ve araç kullanmamak şartıyla (engelli vatandaşlarımız hariç) ikametlerine yürüme mesafesinde olan fırına gidip gelebilecek. Ramazan ayı süresince iftar saati ve hemen öncesinde oluşabilecek pide kuyrukları ve yoğunluğun oluşturacağı riskin önlenmesi amacıyla fırınlardaki özel sipariş üretimi de dahil pide ve ekmek üretimi iftardan 1 saat önce sonlandırılacak ve iftar saatine kadar sadece satış yapılabilecek. İftardan sonra fırınlarda üretim, satış ve diğer hazırlık işlemlerine devam edilebilecek. Fırın ve unlu mamul ruhsatlı işyerlerine ait ekmek dağıtım araçlarıyla sadece market ve bakkallara ekmek servisi yapılabilecek, ekmek dağıtım araçlarıyla sokak aralarında kesinlikle satış yapılmayacak.
1.4- Sokağa çıkma kısıtlamasındaki sürelere uymak için tüm işyerlerinin (istisna getirilenler hariç) çalışma saatleri hafta içi günlerde 07.00-18.00 saatleri arası olarak belirlenecek.
Zincir marketler ise saat 10.00’da açılacak.
2. Hafta içi günlerde; 65 yaş ve üzeri vatandaşlarımız 10.00-14.00, 18 yaş altı gençler ve çocuklarımız ise 14.00-18.00 saatleri arasında sokağa çıkabilecek olup, bu saat aralıkları dışında sokağa çıkmayacak.  Hafta içi/hafta sonu ayrımı olmaksızın 65 yaş ve üzeri vatandaşlarımız ile 18 yaş altı gençler ve çocuklarımızın şehir içi toplu ulaşım araçlarını (metro, metrobüs, otobüs, minibüs, dolmuş vb.) kullanmalarına müsaade edilmeyecek. Milli Eğitim Bakanlığınca yüz yüze eğitimin devamına karar verilen sınıf seviyeleri ile destekleme ve yetiştirme kursları/takviye kurslarında eğitim gören 18 yaş altı gençlerimiz, durumlarını belgelendirmeleri şartıyla toplu ulaşım araçlarından istifade edebilecek.
3. Sokağa çıkma kısıtlaması uygulanan süre ve günlerde (hafta içi ve hafta sonunda) zorunlu haller dışında vatandaşlarımızın toplu ulaşım vasıtaları dışında şehirlerarası seyahatlerine izin verilmeyecek.
3.1- Herhangi bir zorunlu hali bulunmayan kişilerin sokağa çıkma kısıtlaması uygulanan süre ve günlerdeki şehirlerarası seyahatleri ancak toplu ulaşım araçları (uçak, otobüs, tren, gemi vb.) kullanılmak suretiyle mümkün olacak. İşi ile ilgili illiyetini belgeleyen toplu ulaşım araçlarının görevlileri ile şehirlerarası seyahat edeceğini bilet, rezervasyon kodu vb. ile ibraz eden kişiler sokağa çıkma kısıtlamasından muaf olacak.
3.2- Zorunlu haller sayılacak durumlar:
 
▪ Tedavi olduğu hastaneden taburcu olup asıl ikametine dönmek isteyen, doktor raporu ile sevk olan ve/veya daha önceden alınmış doktor randevusu/kontrolü olan,
▪ Kendisi veya eşinin, vefat eden birinci derece yakınının ya da kardeşinin cenazesine katılmak için veya cenaze nakil işlemine refakat edecek olan (en fazla 8 kişi),
▪ Bulunduğu şehre son 5 gün içerisinde gelmiş olmakla beraber kalacak yeri olmayıp ikamet ettikleri yerleşim yerlerine dönmek isteyen (5 gün içinde geldiğini yolculuk bileti, geldiği araç plakası, seyahatini gösteren başkaca belge, bilgi ile ibraz edenler),
▪ ÖSYM tarafından ilan edilen ve diğer merkezi sınavlara katılacaklar ve refakatçileri,
▪ Askerlik hizmetini tamamlayarak yerleşim yerlerine dönmek isteyen,
▪ Özel veya kamudan günlü sözleşmeye davet yazısı olan,
▪ Ceza infaz kurumlarından salıverilen,
▪ Belirtilen bu durumların varlığı halinde toplu ulaşım araçlarıyla veya İçişleri Bakanlığına ait E-BAŞVURU ve ALO 199 sistemleri üzerinden ya da Valilik/Kaymakamlıklara doğrudan başvuru yoluyla Seyahat İzin Kurullarından izin almak kaydıyla özel araçlarıyla seyahat edebilecek.
3.3- Sokağa çıkma kısıtlaması uygulanan süre ve günlerdeki şehirlerarası seyahat kısıtlamasının etkinliğinin artırılması amacıyla şehirlerin tüm giriş ve çıkışlarında (iller arası koordinasyon sağlanmak kaydıyla) kontrol noktaları oluşturulacak. Özel araçlarla seyahat edenlerin muafiyet kapsamında olup olmadıkları muhakkak tetkik edilecek ve geçerli bir mazereti/muafiyeti bulunmayan kişilerin şehirlerarası seyahatlerine izin verilmeyecek. 
4. 16 Mayıs 2021 Pazar günü saat 24.00’e kadar yeme-içme yerleri (restoran, lokanta, kafeterya, pastane, tatlıcı gibi yerler) işyerlerinin iç veya dış alanlarında masada müşteri kabul edemeyecek. Bu süre içerisinde yeme-içme yerleri hafta içi günlerde 07.00-19.00 saatleri arasında gel-al ve paket servis, saat 19.00’dan sahur vaktine kadar sadece paket servis, Cumartesi ve Pazar günleri ise sabah 10.00’dan sahur vaktine kadar sadece paket servis şeklinde faaliyet gösterebilecek.
Aynı şekilde online yemek sipariş firmaları hafta içi ve hafta sonlarında saat 10.00’dan sahur vaktine kadar evlere/adrese paket servis şeklinde satış yapabilecek.
5. Aşağıda belirtilen işyerlerinin faaliyetlerine 17 Mayıs 2021 Pazartesi gününe kadar geçici olarak ara verilecektir.
- Halı saha, yüzme havuzu, spor salonu, güzellik merkezi/salonları, hamam ve saunalar, lunaparklar ve tematik parkları,
- Kahvehane, kıraathane, kafe, dernek lokali, çay bahçesi gibi yerler,
- İnternet kafe/salonu, elektronik oyun yerleri, bilardo salonu gibi yerler.
- Çay ocakları ise masa, sandalye/taburelerini kaldırmak ve sadece esnafa servis yapmak kaydıyla faaliyetlerine devam edebilecek.
6. 17 Mayıs 2021 tarihine kadar sivil toplum kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve bunların üst kuruluşları ile birlikler ve kooperatiflerin genel kurul dahil yapacakları geniş katılımlı her türlü etkinliklerine izin verilmeyecek.
7. Evlendirme işlemlerinin gerçekleştirilmesine devam edilmekle birlikte nikah ve nikah merasimi şeklindeki düğünler, 17 Mayıs 2021 tarihinden itibaren yapılabilecek. Bu süreye kadar herhangi bir şekilde nişan, kına, tören, merasim, düğün yapılmasına müsaade edilmeyecek.
8. Şehir içi toplu ulaşım araçlarında;
- Oturma kapasitesi % 50 ile sınırlandırılacak,
- Minibüs/midibüsler ile koltuk kapasitelerinde herhangi bir seyreltme ve kaldırılma yapılmayan otobüsler gibi iç hacim bakımından fiziki mesafe kurallarının uygulanamayacağı şehir içi toplu ulaşım araçlarında ayakta yolcu alınmasına müsaade edilmeyecek,
- Bunların dışında kalan raylı sistem araçları (metro, tramvay vb.), metrobüsler ve koltuk kapasiteleri seyreltilmiş/kaldırılmış otobüsler gibi ayakta yolcu taşıma ağırlıklı toplu ulaşım araçlarında; fiziki mesafe kurallarına aykırı olmayacak şekilde hangi oranda/sayıda ayakta yolcu alınabileceği il/ilçe umumi hıfzıssıhha kurulları tarafından tespit edilecek.
-Raylı sistem araçları (metro, tramvay vb.), metrobüsler ve koltuk kapasiteleri seyreltilmiş/kaldırılmış otobüslerde ayakta alınabilecek yolcu sayısını belirtir levha/tabela herkesin görebileceği şekilde asılacak ve ayaktaki yolcuların durabileceği yerler fiziki olarak işaretlenmek suretiyle belirlenecek.
9. Huzurevi, yaşlı bakımevi, rehabilitasyon merkezi, çocuk evleri gibi sosyal koruma/bakım merkezlerinde 17 Mayıs 2021 tarihine kadar ziyaretçi kabul edilmeyecek.
10. Turistik tesisler dahil tüm konaklama tesislerinin (otel, motel, apart otel, pansiyon vb.) içerisinde bulunan yeme-içme yerleri, sadece konaklamalı müşterilerle sınırlı olmak ve aynı masada en fazla 2 kişiye servis açılmaması kaydıyla hizmet verebilecek. Konaklama tesislerinde kesinlikle toplu iftar organizasyonları yapılmayacak. Daha önce illere gönderilen genelgeler doğrultusunda konaklama tesislerinin denetimleri etkin şekilde sürdürülecek, sahte rezervasyon başta olmak üzere her türlü kötüye kullanımın önüne geçilecek.
11. Çeşitli işyerleri tarafından açılış nedeniyle veya belirli gün ya da saatlere özgü yapılan indirim uygulamaları kontrolsüz şekilde kalabalıkların oluşmasına neden olabilmekte.
Bu sebeple işyerleri tarafından açılış nedeniyle veya belirli gün ya da saatlere özgü genel indirim uygulamalarının yerine yoğunluğun önüne geçilebilmesi için en az bir hafta sürecek şekilde uzun periyodlarla indirim uygulamaları yapılacak.
12. Cumhurbaşkanlığının 2021/8 sayılı Genelgesi doğrultusunda kamu kurum ve kuruluşlarında uzaktan ve/veya dönüşümlü çalışma gibi esnek çalışma yöntemlerinden azami düzeyde istifade edilecek. İdari izin kapsamındaki personele (hamile çalışanlar, süt izni kullananlar, 10 yaş ve altında çocuğu olan kadın çalışanlar, engelli çalışanlar, 60 yaş üzerindeki personel, kronik rahatsızlığı bulunanlar) kolaylık gösterilecek ve kamuda mesai saatlerinin başlangıç ve bitiş saatlerinin 10.00-16.00 olarak uygulanması sağlanacak. Çalışma koşulları, şartları ve imkanları uygun olan özel sektör firmalarında da esnek çalışma yöntemlerine geçilmesi teşvik edilecek.
13. Daha önce illere gönderilen genelge ile tüm kara, deniz ve hava sınır kapılarımızdan 15 Nisan 2021 tarihine kadar ülkemize giriş yapmak isteyen kişilerden son 72 saat içerisinde yapılmış negatif SARS-CoV-2 PCR testi sonucu ibrazı zorunluluğu 31 Mayıs 2021 tarihine kadar devam ettirilecek. Negatif SARS-CoV-2 PCR testi sonucu ibraz edemeyen kişilere uygulanacak karantina koşullarına ilişkin iş ve işlemler daha önceden yayımlanmış olan genelgelerimize göre yerine getirilecek.
Kararlar, Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nun 27’nci ve 72’nci maddeleri uyarınca İl/İlçe Umumi Hıfzıssıhha Kurulları tarafından hızla alınacak.
Bakanlık ayrıca "Uygulamada herhangi bir aksaklığa meydan verilmeyecek ve mağduriyete neden olunmayacak" uyarısında bulundu.

Muaf yerler ve kişiler listesi
Sokağa çıkma kısıtlamalarının uygulanacağı günlerde istisna kapsamında olduğunu belgelemek ve muafiyet nedeni/güzergahı ile sınırlı olmak kaydıyla muaf yerler ve kişiler listesi de yayımlandı.
Listede şu yer ve kişiler yer aldı:
1. TBMM üyeleri ve çalışanları,
2. Kamu düzeni ve güvenliğinin sağlanmasında görevli olanlar (özel güvenlik görevlileri dâhil),
3. Zorunlu kamu hizmetlerinin sürdürülmesi için gerekli kamu kurum ve kuruluşları ile işletmeler (Havalimanları, limanlar, sınır kapıları, gümrükler, karayolları, huzurevleri, yaşlı bakım evleri, rehabilitasyon merkezleri, PTT vb.), buralarda çalışanlar ile ibadethanelerdeki din görevlileri,
4. Acil Çağrı Merkezleri, Vefa Sosyal Destek Birimleri, İl/İlçe Salgın Denetim Merkezleri, Göç İdaresi, Kızılay, AFAD ve afet kapsamındaki faaliyetlerde görevli olanlar ve gönüllü olarak görev verilenler,
5. Kamu ve özel sağlık kurum ve kuruluşları, eczaneler, veteriner klinikleri ve hayvan hastaneleri ile buralarda çalışanlar, hekimler ve veteriner hekimler,
6. Zorunlu sağlık randevusu olanlar (Kızılay'a yapılacak kan ve plazma bağışları dahil),
7. İlaç, tıbbi cihaz, tıbbi maske ve dezenfektan üretimi, nakliyesi ve satışına ilişkin faaliyet yürüten iş yerleri ile buralarda çalışanlar,
8. Üretim ve imalat tesisleri ile inşaat faaliyetleri ve bu yerlerde çalışanlar,
9. Bitkisel ve hayvansal ürünlerin üretimi, sulanması, işlenmesi, ilaçlanması, hasadı, pazarlanması ve nakliyesinde çalışanlar,
10. Yurt içi ve dışı taşımacılık (ihracat/ithalat/transit geçişler dâhil) ve lojistiğini yapan firmalar ve bunların çalışanları,
11. Ürün ve/veya malzemelerin nakliyesinde ya da lojistiğinde (kargo dahil), yurt içi ve yurt dışı taşımacılık, depolama ve ilgili faaliyetler kapsamında görevli olanlar,
12. Oteller ve konaklama yerleri ile buralarda çalışanlar,
13. Hayvan barınakları, hayvan çiftlikleri ve hayvan bakım merkezleri ile bu yerlerin görevlileri ve gönüllü çalışanları, 30.04.2020 tarih ve 7486 sayılı Genelgemizle oluşturulan Hayvan Besleme Grubu üyeleri ile sokak hayvanlarını besleyecek olanlar,
14. İkametinin önü ile sınırlı olmak kaydıyla evcil hayvanlarının zorunlu ihtiyacını karşılamak üzere dışarı çıkanlar,
15. Gazete, dergi, radyo ve televizyon kuruluşları, gazete basım matbaaları, bu yerlerde çalışanlar ile gazete dağıtıcıları,
16. Akaryakıt istasyonları, lastik tamircileri ve buralarda çalışanlar,
17. Sebze/meyve ve su ürünleri toptancı halleri ile buralarda çalışanlar,
18. Ekmek üretiminin yapıldığı fırın ve/veya unlu mamul ruhsatlı işyerleri, üretilen ekmeğin dağıtımında görevli olan araçlar ile buralarda çalışanlar,
19. Cenaze defin işlemlerinde görevli olanlar (din görevlileri, hastane ve belediye görevlileri vb.) ile birinci derece yakınlarının cenazelerine katılacak olanlar,
20. Doğalgaz, elektrik, petrol sektöründe stratejik olarak faaliyet gösteren büyük tesis ve işletmeler (rafineri ve petrokimya tesisleri ile termik ve doğalgaz çevrim santralleri gibi) ile bu yerlerde çalışanlar,
21. Elektrik, su, doğalgaz, telekomünikasyon vb. kesintiye uğramaması gereken iletim ve altyapı sistemlerinin sürdürülmesi ve arızalarının giderilmesinde görevli olanlar ile servis hizmeti vermek üzere görevde olduklarını belgelemek şartı ile teknik servis çalışanları,
22. Kargo, su, gazete ve mutfak tüpü dağıtım şirketleri ve çalışanları,
23. Mahalli idarelerin toplu taşıma, temizlik, katı atık, su ve kanalizasyon, karla mücadele, ilaçlama, itfaiye ve mezarlık hizmetlerini yürütmek üzere çalışacak personeli,
24. Şehir içi toplu ulaşım araçlarının (metrobüs, metro, otobüs, dolmuş, taksi vb.) sürücü ve görevlileri,
25. Yurt, pansiyon, şantiye vb. toplu yerlerde kalanların gereksinim duyacağı temel ihtiyaçların karşılanmasında görevli olanlar,
26. İş sağlığı ve güvenliği ile iş yerlerinin güvenliğini sağlamak amacıyla iş yerlerinde bulunması gerekli olan çalışanlar (iş yeri hekimi, güvenlik görevlisi, bekçi vb.),
27. Otizm, ağır mental retardasyon, down sendromu gibi “Özel Gereksinimi” olanlar ile bunların veli/vasi veya refakatçileri,
28. Mahkeme kararı çerçevesinde çocukları ile şahsi münasebet tesis edecekler (mahkeme kararını ibraz etmeleri şartı ile),
29. Yurt içi ve yurt dışı müsabaka ve kamplara katılacak olan milli sporcular ile seyircisiz oynanabilecek profesyonel spor müsabakalarındaki sporcu, yönetici ve diğer görevliler,
30. Çalışanları inşaat alanında bulunan şantiyede konaklayarak yapımı devam eden büyük inşaatlar ile buralarda çalışanlar (Bu madde kapsamında inşaat ve konaklama aynı şantiye alanı içinde ise izin verilir, başka bir yerden çalışanların gelmesine ve şantiyede kalanların başka bir yere gitmelerine izin verilmez. Çalışma sadece inşaat alanı ile sınırlıdır.),
31. Bankalar başta olmak üzere yurt çapında yaygın hizmet ağı olan kurum, kuruluş ve işletmelerin bilgi işlem merkezleri ile çalışanları (asgari sayıda olmak kaydıyla),
32. ÖSYM tarafından ilan edilen ve diğer merkezi sınavlara katılacağını belgeleyenler (bu kişilerin yanlarında bulunan eş, kardeş, anne veya babadan bir refakatçi) ile sınav görevlileri,
33. İl/İlçe Umumi Hıfzıssıhha Kurullarınca izin verilen, şehirlerarası karayolları kenarında bulunan dinleme tesislerinde yer alan yeme-içme yerleri ve buralarda çalışanlar,
34. Zorunlu müdafi/vekil, duruşma, ifade gibi yargısal görevlerin icrasıyla sınırlı kalmak kaydıyla avukatlar,
35. Araç muayene istasyonları ve buralarda çalışan personel ile araç muayene randevusu bulunan taşıt sahipleri,
36. Motorlu taşıt sürücü kursları, havacılık ve denizcilik kursları, özel ulaştırma hizmetleri mesleki eğitim ve geliştirme kursları ve iş makineleri sürücü eğitim kurslarına devam eden kursiyerlere yönelik hafta sonları düzenlenmesi zorunlu olan direksiyon eğitim sınavları ile diğer teorik ve uygulama sınavlarında görev alan komisyon görevlileri, usta öğreticiler ve bu sınavlara girecek kursiyerler,
37. Milli Eğitim Bakanlığı EBA LİSE TV MTAL ve EBA platformunda yayınlanmak üzere Bakanlığa bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim okul/kurumlarında çalışmaları devam eden uzaktan eğitim video çekimi, kurgu ve montaj faaliyetlerini yürütmekte olan ya da söz konusu çalışmaların koordinasyonunu sağlayan personel,
38. Durumlarını eğitim kurumlarınca verilecek kurum adresi ile çalışma/ders programını ihtiva eden belge ile belgelendirmeleri şartıyla, güzergâh ve ilgili saatlerle sınırlı olacak şekilde Millî Eğitim Bakanlığınca örgün eğitim yapması uygun görülen eğitim kurumlarının öğrenci/öğretmen/çalışanlarının,
39. Apartman/site yönetimince düzenlenen görevli olduklarına dair belgeyi ibraz etmek ve ikametleriyle görevli oldukları apartman veya sitelere gidiş-geliş güzergâhıyla sınırlı olmak kaydıyla apartman ve sitelerin temizlik, ısınma vb. işlerini yerine getiren görevliler,
40. İş yerinde bulunan hayvanların günlük bakım ve beslenmelerini yapabilmek için ikamet ile işyeri arasındaki güzergâh ile sınırlı olmak kaydıyla evcil hayvan satışı yapan iş yerlerinin sahipleri ve çalışanları,
41. Sadece yarış̧ atlarının bakım ve beslenmelerini ve yarışlara hazırlık antrenmanlarını yapmak ve ikamet ile yarış̧ ya da antrenman alanı arasındaki güzergâhla sınırlı kalmak kaydıyla at sahipleri, antrenörler, seyisler ve diğer çalışanlar,
42. Sadece ilaçlama faaliyetleri için zorunlu olan güzergâhlarda kalmak ve bu durumu belgelemek kaydıyla iş yerlerinin haşere ve diğer zararlı böceklere karşı ilaçlamasını yapan firmalarda görevli olanlar,
43. Kurum adresi, çalışma/ders programını içeren belge ile belgelendirmek kaydıyla daha önceki eğitim planlamaları doğrultusunda eğitime devam eden özel güvenlik eğitim kurumları ile bu kurumlarca kullanılan uygulama alanları ve özel poligonlar, bu kurumlarda görev yapan yönetici, uzman eğitici ve diğer personeli ve eğitim gören kursiyerler.

Kamuda esnek çalışma genelgesi
Öte yandan Resmi Gazete'de kamuda esnek çalışmaya ilişkin yeni genelge de yayımlandı. 

Independent Türkçe

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Von der Leyen: Avrupa kendi güvenliği için sorumluluk almalı

TT
TT

Von der Leyen: Avrupa kendi güvenliği için sorumluluk almalı

Von der Leyen: Avrupa kendi güvenliği için sorumluluk almalı

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen bugün yaptığı açıklamada, Avrupa’nın kendi güvenliği için sorumluluk alması gerektiğini söyledi. Strasbourg’da Avrupa Parlamentosu’na hitap eden Von der Leyen, “Bu artık bir seçenek değil, bir zorunluluk” dedi.

Avrupa’nın başkalarının dünyaya bakışını belirlemesine izin vermesinin kendisine yakışmadığını vurgulayan Von der Leyen, ABD’nin ulusal güvenlik stratejisinde Avrupa’nın küresel gayrisafi yurt içi hasıla içindeki payının gerilediğine işaret edilmesinin doğru olduğunu, ancak ABD’nin de ‘aynı yolda ilerlediğini’ ifade etti.

Von der Leyen, bu hafta yapılacak kritik zirve sırasında Avrupa Birliği’nin (AB) Ukrayna’nın finansmanı konusunda karar alması gerektiği uyarısında bulundu. Liderlerin, dondurulmuş Rus varlıklarının kullanılmasına yönelik bir planı onaylamaları yönünde baskı altında olduğunu belirten Von der Leyen, AB milletvekillerine hitaben, “Avrupa’nın savunulması için Ukrayna’nın savunmasını desteklemekten daha önemli bir adım yoktur. Bunu güvence altına almak için önümüzdeki günler belirleyici olacak. Ukrayna’nın mücadelesini nasıl finanse edeceğimizi seçmek bize düşüyor” dedi.

Ukrayna’nın Rusya ile savaşında önümüzdeki iki yıl boyunca finansmanının sağlanması, perşembe ve cuma günleri Brüksel’de düzenlenecek AB devlet başkanları zirvesinin ana gündem maddelerinden birini oluşturuyor.

Bu kapsamda değerlendirilen seçenekler arasında, büyük bölümü Belçika’da Euroclear tarafından yönetilen ve Avrupa’da dondurulmuş bulunan Rusya Merkez Bankası varlıklarının, Ukrayna için 90 milyar euroluk bir ‘yeniden inşa kredisinin’ finansmanında kullanılması yer alıyor.

AB’ye üye 27 ülkenin büyük çoğunluğu bu seçeneği desteklerken, Belçika olası Rus misillemelerinden endişe etmesi ve bir sorun yaşanması halinde sonuçları tek başına üstlenmek istememesi nedeniyle plana karşı çıkıyor.

Son olarak gündeme gelen formül, 27 üye ülke ile AB’nin Belçika’ya garanti vermesini öngörüyor, ancak Brüksel bu garantilerin hâlâ yetersiz olduğu görüşünde.

Von der Leyen, söz konusu adımın aynı zamanda Ukrayna’nın ‘gerçek, adil ve kalıcı bir barışı güvence altına alma kapasitesini güçlendirmeyi; Ukrayna’yı ve Avrupa’yı korumayı’ hedeflediğini belirtti. Açıklama, Rusya’nın Şubat 2022’de başlattığı savaşı sona erdirmeye yönelik müzakerelerin yoğunlaştığı bir dönemde yapıldı.

DÜNYA

İsrail Batı Şeria'da geniş çaplı gözaltı ve baskın operasyonu gerçekleştirdi

Batı Şeria'nın Tulkerim kentindeki İsrail ordusu personeli (AP)
Batı Şeria'nın Tulkerim kentindeki İsrail ordusu personeli (AP)
TT
TT

İsrail Batı Şeria'da geniş çaplı gözaltı ve baskın operasyonu gerçekleştirdi

Batı Şeria'nın Tulkerim kentindeki İsrail ordusu personeli (AP)
Batı Şeria'nın Tulkerim kentindeki İsrail ordusu personeli (AP)

İsrail ordusu bugün Batı Şeria’nın farklı bölgelerinde geniş çaplı gözaltı ve baskın operasyonu başlattı.

Şarku’l Avsat’ın Filistin resmi haber ajansı WAFA’dan aktardığına göre Beytüllahim’deki İsrail güçleri, yaşlı bir kişi de dahil olmak üzere sekiz Filistinliyi gözaltına aldı ve bir kişiyi İsrail istihbaratıyla görüşmeye çağırdı.

Cenin’de ise İsrail özel birlikleri kentin doğu mahallesine girerken, ordudan takviye güçler bölgeye sevk edildi. Bir ev askerî karakol haline getirilirken, başka bir ev kuşatma altına alındı.

WAFA’ya konuşan kaynaklar, İsrail güçlerinin Filistinliler arasında geniş çaplı gözaltı ve sorgulama operasyonları yürüttüğünü bildirdi.

İsrail güçleri, El Halil’de de birçok Filistinliyi gözaltına aldı; el-Favvar ve el-Arrub mülteci kampları ile Yatta kasabası dahil olmak üzere çok sayıda bölgede evlere baskın düzenledi.

Nablus’un eski şehrine de giren İsrail ordusu, el-Akabe mahallesini bastı ve Ra’su’l Ayn bölgesinin çevresinde geniş güvenlik önlemi aldı.

Ayrıca Tulkerim kentinde dört Filistinli gözaltına alındı; bunlardan üçü eski tutukluydu. Ramallah’ın doğusu ve kuzeyinde yer alan Ayn Yabrud kasabası ve el-Celzun Mülteci Kampı’ndan da çok sayıda kişi gözaltına alındı.

Kudüs’te ise İsrail ordusu, kuzeydoğudaki Anata kasabasından bir grup Filistinliyi gözaltına aldı. Yerel kaynaklar, gözaltına alınanların kimliklerinin henüz belirlenemediğini bildirdi.

DÜNYA

ABD Ulusal Güvenlik Stratejisi: Yeni dünyada “mutlak silah” olarak teknoloji

Nvidia CEO'su Jensen Huang, Beyaz Saray'da ABD Başkanı Donald Trump ile birlikte (AFP)
Nvidia CEO'su Jensen Huang, Beyaz Saray'da ABD Başkanı Donald Trump ile birlikte (AFP)
TT
TT

ABD Ulusal Güvenlik Stratejisi: Yeni dünyada “mutlak silah” olarak teknoloji

Nvidia CEO'su Jensen Huang, Beyaz Saray'da ABD Başkanı Donald Trump ile birlikte (AFP)
Nvidia CEO'su Jensen Huang, Beyaz Saray'da ABD Başkanı Donald Trump ile birlikte (AFP)

Marco Mossad

ABD, 4 Aralık 2025 tarihinde, Kongre'nin talepleri doğrultusunda, dış politika, ekonomi, ulusal güvenlik, savunma ve uluslararası ilişkiler alanlarında devletin genel yönelimini özetleyen bir referans belgesi olarak ‘Ulusal Güvenlik Stratejisi'ni yayınladı. Bu strateji, geleneksel olarak Savunma Bakanlığı’ndan (Pentagon) Hazine Bakanlığı'na, Dışişleri Bakanlığı'ndan teknoloji devlerine kadar ABD kurumlarına yol gösteren bir pusula görevi görüyor.

Stratejinin yer aldığı belge, ABD’nin güç inşasının temel direği olarak teknolojiye ne kadar önem verdiğini ortaya koyan ilk belge değilse de Beyaz Saray'daki herhangi bir yönetim tarafından yayınlanan en ciddi ve önemli siyasi belgelerden biri. Çünkü etkileri teorik çerçevenin ötesine geçerek gücün kavramının pratik olarak yeniden tanımlanmasına kadar uzanıyor.

ABD Ulusal Güvenlik Stratejisi’nin bu yeni versiyonu, ABD’nin gücünün öncelenmesinde açıkça niteliksel bir değişim olduğunu yansıtıyor. Geleneksel askeri güç ve diplomatik nüfuz, artık ön planda değil, bunun yerine teknoloji genel stratejik denklemin merkezine yerleştirildi. Belge, ABD'nin karar alma çevrelerinde, 21. yüzyılda güç dengesinin yalnızca uçak gemisi veya askeri üs sayısıyla değil, teknolojik üstünlüğün anahtarlarına sahip olmak ve devletin inovasyon, üretim ve bilgi zincirlerini kontrol etme kabiliyetiyle belirleneceği yönünde artan bir farkındalık olduğunu ortaya koyuyor.

Mutlak silah olarak teknoloji

Strateji, teknolojiyi ekonomik, askeri, finansal veya jeopolitik açıdan ABD'nin uluslararası sistemdeki konumunu belirleyen ‘mutlak silah’ olarak ele alıyor.

Strateji hem açıkça hem de dolaylı olarak yapay zeka (AI), yarı iletkenler, ileri enerji teknolojisi, siber altyapı ve uzay gibi alanların kontrolünün artık sadece teknolojik üstünlük meselesi değil, en üst düzeyde ulusal güvenlik meselesi olduğunu savunuyor.

Bu araçlara sahip olan ve bunların geliştirilmesi ve düzenlenmesini tekelinde tutanlar, gelecekteki küresel düzenin kurallarını şekillendirebilecek, büyüme eğilimlerini kontrol edebilecek ve diğer ülkelerin kararlarını etkileyebilecek. Dolayısıyla teknoloji bu stratejide izole bir teknik sektör veya ayrı bir ekonomik dosya olarak değil, küresel ekonominin yönetilmesinden ittifakların kurulmasına, çatışmaların yönetilmesine ve hatta ABD’nin uluslararası sistem üzerindeki hegemonyasının sürdürülmesine kadar Amerikan gücünün çeşitli alanlarına nüfuz eden yapısal bir unsur olarak yer alıyor.

ABD’nin yeni güvenlik stratejisi vizyonunda teknoloji, artık sadece gücü destekleyen bir araç değil, Amerikan gücünün gelecekte inşa edileceği temel ve şiddetli teknolojik rekabet ve hızlı stratejik değişimlerin olduğu bir dünyada ABD’nin konumunu korumak için anahtar rol oynayan bir unsur haline geldi. Yine bu stratejide teknoloji ayrı bir başlık veya bağımsız bir sektör olarak değil, endüstriyel ve finansal ekonomiden dış politikaya, jeopolitiğe ve son olarak da militarizasyon ve askeri üstünlüğe kadar bu yeni stratejinin çoğu temasının iç içe geçmiş bir parçası olarak karşımıza çıkıyor.

Yeni strateji, teknolojiyi ABD’nin ekonomik, askeri, finansal ve jeopolitik gücünün temel silahı olarak ele alıyor.

Bu ağır vurgu, ABD’nin teknolojiye sadece destekleyici veya ikincil bir unsur olarak değil, kapsamlı gücünün temel aracı olarak ne kadar güvendiğini açıkça yansıtıyor.

Stratejiye göre ABD ekonomisi teknolojik liderliğe dayanıyor. Ulusal güvenlik, dijital üstünlüğe, aynı şekilde askeri caydırıcılık geleneksel silahlara olduğu kadar artık yapay zeka, otonom sistemler ve siber uzaya da bağlı.

Yeni stratejinin açıklandığı belge boyunca teknoloji, ekonomi, siyaset, jeopolitik, militarizasyon ve askeri üstünlük gibi birbiriyle ilişkili çeşitli alanlardan bahsediliyor ve ABD yönetiminin teknolojiye verdiği önemi ve onu kapsamlı gücün temel bir aracı olarak ne kadar kullandığını açıkça yansıtıyor.

Belge, teknolojiyi ABD'nin ekonomik, askeri, finansal ve jeopolitik gücünün merkezi silahı olarak ele alırken yapay zeka, mikroçipler, enerji teknolojisi, siber sistemler ve uzayı kontrol edenlerin gelecekteki dünya düzeninin özelliklerini şekillendireceğini açıkça belirtiyor.

Dolayısıyla, teknoloji bu stratejide izole bir teknik sektör olarak değil, ekonomi, siyaset, jeopolitik, militarizasyon ve ABD'nin uluslararası sistemdeki hakimiyetinde aktif ve mevcut bir unsur olarak yer alıyor. Belgeyi özetleyecek olursak teknolojinin artık destekleyici bir araç değil, gelecekte ABD'nin gücünün temeli haline geldiğini söyleyebiliriz.

Siyasi gücü yönetmek ve yeniden şekillendirmek için bir araç

Şarku’l Avsat’ın Al Majalla’dan aktardığı analize göre ABD’nin ulusal güvenlik stratejisi, Amerikan siyasi düşünce yapısı içinde teknolojinin konumunda açık ve köklü bir değişimi yansıtıyor. Teknoloji artık kamu politikasına yardımcı veya tamamlayıcı bir unsur olarak değil, siyasi karar alma sürecinin ayrılmaz bir parçası ve yurt içindeki iktidar kavramının yeniden tanımlanmasının ve yurt dışındaki nüfuz ve iktidar araçlarının yeniden şekillendirilmesinin dayandığı ana sütunlardan biri olarak görülüyor.

Yapay zeka ve dijital yapıları yalnızca modern teknolojiler olarak görmeyen bu strateji, bunları siyasi alandan ayrı, izole bir teknik konu olarak değil, devlet yönetiminin bir yönetim unsuru ve gelecekte şekillenecek uluslararası sistemin temel belirleyicisi olarak ele alıyor. Yurt içinde, strateji, devletin karşı karşıya olduğu tehditlerin artık klasik anlamda geleneksel veya askeri nitelikte olmadığı, aksine bunların büyük bir kısmının artık dijital alanda yoğunlaştığına dair artan bir farkındalıktan kaynaklanıyor.

Siber saldırılar, bilgi savaşı, dijital platformlar aracılığıyla kamuoyunu etkileme girişimleri, kritik altyapıyı hedef alma ve hackleme, devletin iç istikrarının özünü etkileyen doğrudan siyasi çatışma araçları haline geldi.

Böylece, yapay zeka, yalnızca üretken bir teknoloji veya ekonomik verimliliği artırmanın bir aracı olmaktan çıkıp, erken izleme yeteneklerini, gelişmiş analizi, tehdit tahminini ve krizlere hızlı tepki vermeyi destekleyerek devleti korumak için bir siyasi ve güvenlik aracına dönüşüyor. Böylece siber güvenlik ve yapay zeka, yalnızca ayrı sektörel politikalar veya sınırlı teknik programlar olmaktan çıkıp, iktidar sisteminin ayrılmaz bir parçası haline geliyor.

sdfr
NVIDIA CEO'su Jensen Huang, NVIDIA Grafik İşlem Teknolojisi Konferansı'nın açılış konuşmasını yaparken (AFP)

Bu değişim için modern devlette egemenlik kavramının kapsamlı bir şekilde yeniden tanımlanması gerekiyor. Devlet artık yalnızca coğrafi sınırlarını korumakla ilgilenmiyor, aynı zamanda verilerini, dijital ağlarını ve algoritmalarını da koruma sorumluluğunu da taşıyor. Çünkü bu unsurlar üzerindeki kontrol, kamusal alanı kontrol etmek ve yönetmek için bir ön koşula dönüştü. Böylece stratejide yansıtılan siyasi vizyonda teknoloji, yüksek derecede karmaşıklık, değişkenlik ve hızlı değişimle karakterize edilen bir iç ortamda, kontrol ve düzenleme aracı ve güvenlik gereklilikleri ile özgürlüklerin korunması arasındaki hassas dengeyi yönetme aracı haline geldi.

ABD, ülkenin dijital altyapısını inşa etmek ve modernize etmek amacıyla bir dizi karar ve önlem aldı. Bu önlemler arasında, gelişmiş yapay zeka modellerini barındırmak ve işletmek için kurumsal kapasitenin genişletilmesi de yer alıyor.

Bu yaklaşım stratejik metinler veya genel teorik çerçeveyle sınırlı kalmamış, sürekli bir icra yoluna dönüştü. Washington’ın çeşitli devlet kurumlarında yapay zeka kullanımını yaygınlaştırma çabasını yansıtan yeni bir duyuru yapılmayan hafta neredeyse geçmiyor. ABD yönetimi, bu teknolojinin devlet kurumlarına entegrasyonunu hızlandırmayı amaçlayan geniş kapsamlı girişimler ve eylem planları açıkladı. Bu girişimlerin en öne çıkanlarından biri, Donald Trump'ın başkanlığı döneminde başlatılan Ulusal Yapay Zeka Planı’ydı. Bu plan, yapay zekayı hem askeri hem de sivil sektörlerde kurumsal bir çalışma ayağına dönüştürmek, onu doğrudan ulusal güvenlik meseleleriyle ve diğer uluslararası güçler karşısında ABD ekonomisinin rekabet gücüyle ilişkilendirmek amacıyla formüle edildi.

Başkan Trump'ın 11 Aralık Perşembe günü imzaladığı, yapay zeka modellerinin kullanımını ve geliştirilmesini sınırlayan yerel düzenlemeler yapmaya çalışan eyaletlere federal kısıtlamalar ve yaptırımlar uygulayan son başkanlık kararı, bu değişimin niteliğini daha net bir şekilde ortaya koydu. Buna göre Beyaz Saray artık yerel düzenlemeleri yapay zeka alanında ulusal üstünlüğe yönelik doğrudan bir tehdit olarak görüyor ve bu sektördeki karar alma sürecini merkezileştirerek federal politikanın tek referans noktası olmasını sağlıyor. ABD yönetiminin yapay zekayı yalnızca teknik bir proje olarak değil, eyalet düzeyinde herhangi bir yavaşlamadan veya parçalanmadan korunması gereken stratejik bir araç olarak gördüğü açıkça anlaşılıyor.

Kurumsal geçiş sürecinin tamamlanması

ABD sahnesinde tüm bu adımların yanında ülkenin dijital altyapısını inşa ve modernize etmek, gelişmiş yapay zeka modellerini barındırmak ve işletmek için kurumsal kapasiteyi geliştirmek, ayrıca bilgi güvenliği ve veri koruma politikalarını gözden geçirmek ve güncellemek amacıyla bazı kararlar ve önlemler alındı. Bu adımlar, ABD’li yetkililer arasında yapay zekanın artık ertelenebilecek bir teknik konu veya daha sonra ele alınabilecek bir gelecek seçeneği olmadığı, aksine yönetimin temellerini, ulusal güvenlik gerekliliklerini ve Amerikan ekonomisinin küresel liderlik konumunu sürdürme yeteneğini doğrudan etkileyen günlük bir öncelik haline geldiğinin açık bir şekilde kabul edildiğini gösteriyor.

Pentagon’un ‘GenAI.mil’ platformunun kurulduğunu duyurması, bu hızlanan gidişatın pratik ve doğrudan bir yansıydı. Bakanlık, askeri, sivil veya yüklenici tüm çalışanlarına güvenli bir yapay zeka aracı sunarken bu aracın, günlük iş akışlarına derhal entegre edilmesi gerektiğine dair üst düzey liderlerin açık talimatlarını da ekledi.

Bu karar, askeri yönetim araçlarına yönelik basit bir teknik güncelleme veya iyileştirme olarak yorumlanamaz; aksine, yapay zekanın çeşitli düzeylerde karar verme, stratejik analiz, planlama ve operasyon yönetiminin günlük ritminin bir parçası haline getirilmesine yönelik tam bir kurumsal dönüşümü ortaya koyuyor. Bu eğilim, dijital enerji, bulut bilişim ve yapay zeka modellerinin düzenlenmesi alanlarındaki paralel hareketlerle bir araya geldiğinde, Washington'ın sınırlı bir teknik deneyde bulunmadığı, devletin, kurumlarının doğasının ve operasyon araçlarının kapsamlı bir stratejik dönüşümünü yönettiği açıkça gözlemlenebiliyor.

Dışarıdan bakıldığında, bu strateji teknolojiyi uluslararası sistemi yeniden düzenlemenin merkezi bir aracı olarak ele alıyor gibi görünüyor. Bu, sadece doğrudan askeri veya ekonomik kullanımlar yoluyla değil, aynı zamanda küresel standartların ve çalışma kurallarının dayatılması yoluyla da gerçekleşiyor. ABD, yalnızca teknolojik ürünleri veya dijital çözümleri ihraç etmekle kalmayıp, yapay zeka, siber güvenlik, bulut altyapısı ve ileri teknolojiler alanlarında Amerikan standartlarına dayalı entegre bir dijital yönetişim modelini de ihraç etmeyi amaçlıyor. Bu mantığa göre bu standartları kabul eden ülkeler otomatik olarak Amerikan sistemine entegre olur ve ekonomik, siyasi ve teknolojik ağlarının bir parçası olurken, bunları reddeden veya bunlara uymayan ülkeler hem siyasi hem de teknolojik olarak marjinalleşir.

Rekabet, küresel tedarik zincirleri üzerindeki teknik veya ticari bir anlaşmazlıktan, uluslararası sistem içindeki bağımlılığın doğası üzerine yapısal bir çatışmaya doğru kayıyor.

Bu çerçevede ABD için Çin, stratejide yansıtılan siyasi vizyonda en önemli teknolojik rakip konumunda. Pekin ile rekabet, geleneksel bir ticaret çatışması veya pazar payı anlaşmazlığı olarak değil, küresel teknolojinin geleceğini tanımlama, işleyiş kurallarını belirleme ve yönetim standartlarını belirleme gücüne sahip olanın kim olduğu konusunda yapısal bir çatışma olarak sunuluyor. Bu da Washington’ın ileri elektronik çipler, hassas teknoloji, ve yapay zeka sistemlerinin ihracatına uyguladığı katı kısıtlamaları açıklıyor. Söz konusu kısıtlamalar, Çin'in teknolojik yükselişini yavaşlatmayı ve önümüzdeki on yıllarda uluslararası dijital sistemde belirleyici veya düzenleyici bir güç haline gelmesini önlemeyi amaçlayan uzun vadeli bir siyasi stratejinin parçası.

ABD ve Çin arasında, NVIDIA'nın gelişmiş H200 bilgisayar çipleri ile ilgili yaşanan tartışma, bu bağlamda derin bir siyasi önemi ortaya koyuyor. Washington’ın bu çiplerin ihracatına kısmen de olsa kapı açmayı kabul etmesi, yüzeysel olarak Çin'e uygulanan teknolojik sınırlama politikası içinde taktiksel bir esneklik ifadesi gibi görünüyordu. Ancak Çin'in bu hamleye verdiği temkinli yanıt, kısa vadede daha yüksek maliyetlere katlanmak veya daha düşük verimlilik seviyelerini kabul etmek anlamına gelse bile, Amerikan teknolojisine olan uzun vadeli yapısal bağımlılığını azaltmaya dayalı farklı bir stratejik yaklaşımı yansıtıyordu. Çatışmanın artık yalnızca yasaklar, izinler ve ihracat kısıtlamalarıyla değil, stratejik ayrışma ve bağımsız ve uygulanabilir teknolojik sistemler kurma becerisiyle ilgili daha derin bir mantıkla yönetildiği aşikar.

Paralel teknolojik alan

Bu anlamda rekabet, küresel tedarik zincirleri üzerindeki teknik veya ticari bir anlaşmazlıktan, uluslararası sistem içindeki bağımlılığın doğası üzerine yapısal bir çatışmaya dönüşüyor. ABD, teknolojiyi ekonomik ve dijital ekosistemi içinde entegrasyonu dayatmak için bir araç olarak kullanıyor ve ülkeleri ve şirketleri kendi standartlarına ve altyapısına bağlıyor.

Buna karşılık Çin, alternatif standartlar ve üretim zincirlerine dayalı paralel bir teknolojik alan oluşturarak bu entegrasyonu kırmaya ve stratejik kırılganlığını azaltmaya çalışıyor. Bu değişim, uluslararası sistemin küreselleşmenin hâkim olduğu on yıllar boyunca süren karşılıklı bağımlılık aşamasından, ekonomik ve teknik ilişkilerin ulusal güvenlik ve jeopolitik rekabet hususlarına göre yeniden şekillendirildiği, siyasi güdümlü teknolojik parçalanma olarak tanımlanabilecek yeni bir aşamaya geçişini yansıtıyor.

dfrgty
ABD Başkanı Donald Trump ve Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) zirvesi kapsamında gerçekleşen ikili görüşmenin ardından Gimhae Uluslararası Havalimanı'ndan ayrılırken (Reuters)

Bu açıdan bakıldığında, teknoloji ABD stratejisi içinde yalnızca ayrı bir teknik veya ekonomik konu olarak değil, politika kendisini yeniden yapılandırmak için merkezi bir araç olarak görülmeli. Yurt içinde teknoloji, kamusal alanı yeniden düzenlemek, dijital alanı kontrol etmek ve devletin kontrol ve yönetim kapasitesini güçlendirmek, dış politikada ise ittifakları yeniden şekillendirmek, düşmanların hareketlerini kısıtlamak ve yeni uluslararası düzenin kurallarını ve normlarını dayatmak için kullanılır. Bu vizyona göre teknoloji artık sadece siyasete hizmet eden bir araç değil, siyasetin yeniden şekillendirildiği ve derin ve hızlı stratejik dönüşümler geçiren bir dünyada güç dengesinin belirlendiği yapısal bir çerçeve haline geldi.

Yapay zeka ve teknolojinin ABD ulusal güvenlik stratejisindeki yeri, ekonomik büyümeyi destekleyen basit araçlar olmaktan çıkıp, ABD ekonomisinin yeni biçiminde dayandığı gerçek motor olmaya doğru ilerliyor. Strateji, teknolojiyi diğer sektörlerden ayrılabilen ayrı bir üretim sektörü olarak değil, ekonomik büyümenin dayandığı, yatırım modellerinin oluştuğu ve ABD pazarının rekabet gücünün ulusal ve uluslararası düzeyde belirlendiği görünmez bir altyapı olarak ele alıyor. Buradan yola çıkıldığında yapay zeka, yarı iletkenler, ileri enerji ve bulut bilişim ekonomisinden bahsetmek, ABD ekonomisinin çevresi veya marjları hakkında değil, ekonominin kalbinde yer alan konular hakkında konuşmak anlamına geliyor.

Strateji içindeki teknolojiye yaklaşım, ayrıntılı bir nicel ekonomik analizden ziyade, öncelikle politik ve stratejik nitelikte.

2025 yılında yayınlanan ekonomik göstergeler, bu teknolojik dönüşümün boyutunu açıkça ortaya koyuyor. Fortune dergisi tarafından yayınlanan bir analize göre yapay zeka teknolojileriyle ilgili veri merkezleri ve bilgi işlem altyapısına yapılan yatırımlar, yılın ilk yarısında ABD’nin gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYİH) büyümesine yaklaşık yüzde 92’lik bir katkıda bulundu. Dijital altyapıdaki bu hızlı büyüme olmasaydı, ekonomik büyüme neredeyse sıfıra düşecekti. Bunun yanında, teknoloji sektöründe uzmanlaşmış önde gelen araştırma şirketlerinden biri olan Forrester Research tarafından yayınlanan bir rapora göre ABD'nin bilgi teknolojisi harcamaları 2025 yılında yaklaşık 2,7 trilyon dolara ulaştı. Bu rakam, teknolojinin çağdaş ABD ekonomisinin ana dayanaklarından biri haline geldiğini açıkça gösterdi.

Elektronik çipleri temelini oluşturan yarı iletken sektörü, ABD’de istihdam ve endüstriyel büyümenin de önemli bir itici gücü haline geldi. Bu sektör, 2025 yılına kadar tedarik zincirleri, mühendislik tasarımı, lojistik ve ilgili endüstrilerde milyonlarca dolaylı istihdamın yanı sıra yüz binlerce doğrudan istihdamı destekliyor. Bu anlamda, çip ekonomisi artık sadece bir yüksek teknoloji endüstrisi değil, aynı zamanda işgücü piyasasını, yatırım hacmini, ihracatı ve ekonomik güvenliği etkileyen entegre bir ekonomik sisteme dönüşmüş durumda.

ABD’nin 2025 Ulusal Güvenlik Stratejisi, ülkenin ekonomik ve güvenlik geleceği vizyonunda teknoloji ve yapay zekaya merkezi bir yer verse de belge bu sektörün gerçek büyüklüğünü veya ABD ekonomisi üzerindeki doğrudan etkisinin boyutunu açıklığa kavuşturan ayrıntılı sayısal veriler veya ekonomik göstergeler sunmuyor. Teknolojiyi egemen bir araç ve yeniden sanayileşme, tedarik zincirlerinin güvenliğini sağlama ve ABD ekonomisinin kapasitesini artırma için temel bir dayanak olarak ele alan strateji, teknolojiyi egemen bir araç ve yeniden sanayileşme, tedarik zincirlerinin güvenliğini sağlama ve uzun vadeli rekabet gücünü artırma için temel bir unsur olarak görüyor, ancak kesin finansal ayrıntılara girmeden genel eğilimleri özetleyen genel bir rehber olmaya devam ediyor.

Strateji, teknolojiyi ayrıntılı nicel ekonomik analizlerden ziyade, öncelikle siyasi ve stratejik bir bakış açısıyla ele alıyor. Yapay zeka, otonom sistemler ve ileri teknolojilerin geliştirilmesi gerektiğini vurgulasa da ne kadarlık bir yatırım yapılması gerektiğini belirtmiyor ve kesin finansal oranlar veya tahminler sunmuyor. Ekonomik boyuta değindiğinde bile, ticaretin yeniden dengelenmesi, ulusal sanayinin desteklenmesi ve inovasyonun korunması gibi kavramlara odaklanmakta, ancak ABD’deki teknoloji ekonomisinin gerçek ağırlığını yansıtan net rakamlar vermiyor.

Rakamların kasıtlı olarak yer almaması, teknolojinin ekonomik itici güç olarak öneminin küçümsenmesini değil, kapsamlı bir ekonomik rapor sunmaktan ziyade kamu politikasına rehberlik etmeyi ve ulusal öncelikleri belirlemeyi amaçlayan ulusal güvenlik stratejisinin doğasını yansıtıyor. Dolayısıyla bu sektörün gerçek etkisini ölçmek için bağımsız raporlara ve analizlere güvenilmesi gerekiyor. Örneğin, veri merkezi yatırımlarının 2025'in ilk yarısında ABD ekonomik büyümesinin ana itici gücü olduğunu veya bilgi teknolojisi harcamalarının aynı yıl rekor seviyelere ulaştığını gösteren veriler, ABD ekonomisinin özünde teknoloji odaklı bir ekonomi haline geldiğini teyit ediyor.

Askeri eksen

Amerikan stratejisi, teknolojinin modern askeri gücün özü haline geldiği ve askeri üstünlüğün artık geleneksel silahların büyüklüğüne veya savaş platformlarının sayısına bağlı olmadığı, daha çok savaşı yönetebilen ve onun hızını ve seyrini belirleyebilen akıllı yeteneklere sahip olmaya bağlı olduğu yönündeki net bir vizyona dayanmıyor. Bu bakış açısına göre üstünlük sadece silahın türüyle değil, aynı zamanda geliştirilme hızı, modernizasyon esnekliği ve devletin ileri teknolojiyi rakiplerini geride bırakacak bir hızda askeri sistemine entegre etme kabiliyetiyle de ölçülür. Bu yüzden belge, yapay zeka, insansız sistemler, uzay ve ileri düzey bilgi işlem teknolojilerini, ABD ile Çin arasındaki güç dengesini yeniden şekillendirmede kritik unsurlar olarak ele alıyor.

dfrgthy
ABD Başkanı Donald Trump imzaladığı bir başkanlık kararını gösterirken (AFP)

Strateji, Çin’in tehdidinin sadece silahlı kuvvetlerinin sayısal genişlemesinden değil, aynı zamanda ordusunun yapısal dönüşümünün doğasından da kaynaklandığını, operasyonel yapısının yapay zeka ve insansız sistemler etrafında yeniden şekillendirildiğini belirtiyor. Bu değerlendirme, Pentagon’un Çin'in askeri gücü hakkındaki 2023 yılı raporunda yer alan bulguları da destekliyor. Söz konusu rapor, Pekin'in, Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun modernizasyonunun temel direği olarak, keşif, elektronik savaş, ateş kontrolü ve insansız araçların geliştirilmesi dahil olmak üzere, savaş sistemlerine yapay zeka entegre etmek için büyük yatırımlar yaptığını teyit ediyor. RAND Corporation tarafından geçtiğimiz ağustos ayında Çin ordusunda insanlı ve insansız sistemlerin entegrasyonu konsepti üzerine yayınlanan bir çalışma, Pekin'in hız, dikkat dağınıklığı ve çoklu saldırı eksenlerine dayalı taktiksel üstünlük elde etmek amacıyla, manevra yapabilen ve insanlı platformlarla koordinasyon kurabilen insansız hava araçları (İHA) filolarını kullanmaya dayalı yeni bir operasyonel model oluşturmaya çalıştığını gösterdi. Çin'in bu eğilimi, gelecekteki askeri kapasitesinin temel bileşeni olarak yapay zeka ve otonom araçlara dayanan bir savaş tarzına yöneldiğini yansıttı.

Stratejinin açıklandığı belge, teknolojik üstünlüğün korunmasının, özellikle elektronik çipler ve hassas bileşenler alanlarında bağımsız ve dayanıklı bir savunma sanayi tabanına sahip olmaktan ayrılamayacağını vurgulayarak son buluyor.

Ancak, yatırımın büyüklüğünden daha önemli olan, kullanımın niteliği. Çin, İHA’ları sadece destek aracı olarak geliştirmekle kalmıyor, aynı zamanda üst düzeyde özerk çalışan, birbirleriyle iletişim kuran ve savaş alanında kolektif taktik kararlar alan savaş filoları oluşturmak için de çalışıyor.

Strateji, ABD’nin bu düzeyde yarı özerk operasyonları nispeten daha yavaş bir hızda geliştirdiğini ve bunun da askeri yetenekleri için benzeri görülmemiş bir zorluk oluşturduğunu kabul ediyor. Ortak eylemde bulunabilen binlerce akıllı İHA’nın varlığı, savaş kurallarını kökten değiştiriyor, daha zayıf ve daha yavaş tehditlerle başa çıkmak için tasarlanmış geleneksel savunma sistemlerinin etkinliğini sınırlıyor ve savaş alanında yoğunluk ve esnekliği belirleyici faktörler haline getiriyor.

Bu teşhise dayanarak, strateji ABD’nin caydırıcılığını güçlendirmek için bazı pratik önlemler öneriyor. Bu önlemlerin başında, yüksek riskli ortamlarda çalışabilen otonom hava, deniz ve kara sistemlerinin geliştirilmesini hızlandırmak ve akıllı araçlar ve İHA filoları konusunda Çin’in sayısal üstünlüğüne yetişip bu açığı kapatmak geliyor.

Strateji ayrıca, uydular, radarlar, uçaklar ve çeşitli sensörlerden elde edilen verileri algoritmalarla yönetilen tek bir operasyonel tabloya entegre edebilen ortak ağlar kurarak komuta ve kontrol sistemlerinde yapay zeka kullanımının genişletilmesini ve Washington'a potansiyel rakiplerini geride bırakan bir karar alma hızı kazandırılmasını öngörüyor.

Bu strateji, uzayı artan askeri rekabetin merkezine yerleştiriyor. ABD, navigasyon, iletişim, erken uyarı ve istihbarat toplama amaçlı kapsamlı ve karmaşık bir uydu sistemine güveniyor ve ABD ulusal istihbarat raporları, bunun dünyanın en büyük askeri uzay altyapısı olduğunu belirtiyor. Öte yandan tahminlere göre Çin, askeri veya çift kullanım amaçlı yüzlerce uydu kullanıyor ve anti-uydu sistemleri, sinyal bozma teknolojileri veya uzay sensörlerinin yüksek hassasiyetli hedeflemesi yoluyla ABD'nin uzay varlıklarını bozma yeteneklerini hızla geliştiriyor. Bu yüzden strateji, uzayda caydırıcılığı güçlendirme ve ABD'nin askeri operasyonlar yürütmek ve 24 saat boyunca hayati bilgiler toplamak için kullandığı uyduları koruması gerektiğini vurguluyor.

Stratejinin açıklandığı belge, teknolojik üstünlüğün korunmasının, özellikle elektronik çipler ve hassas bileşenler alanlarında bağımsız ve dayanıklı bir savunma sanayi tabanına sahip olmaktan ayrılamayacağını vurgulayarak son buluyor. Yapay zeka, uzay ve ileri düzey bilgi işlem teknolojilerine dayalı bir askeri yarış, temel tedarik zincirlerinin kısmen düşmanın etki alanı içinde olması veya jeopolitik baskıya maruz kalması durumunda başarıyla sürdürülemez.

Bu anlamda, ABD’nin stratejisi 21. yüzyılda güç kavramının ‘teknolojinin artık sadece silahları iyileştirmek veya etkinliklerini artırmak için bir araç değil, silahın kendisi haline geldiğini’ gösteren net bir tablosunu sunuyor. Akıllı sistemleri, uzayı ve orduların dijital altyapısını kontrol edenler, önümüzdeki on yıllarda küresel gücün şeklini ve dengesini belirleyecek.