Sudan Kabine İşleri Bakanı Şarku’l Avsat’a Sudan Kabine İşleri Bakanı: Ne kadar zor olsa da siviller ile askerler arasında iş birliği olmalı

Sudan Kabine İşleri Bakanı Halid Ömer Şarku’l Avsat’a konuştu: Paris’te düzenlenecek Sudan’ın Ortakları Konferansı, Sudan’ın uluslararası topluma dönüşünün ve uluslararası tecridin sona ermesinin ilanıdır

Sudan Kabine İşleri Bakanı Halid Ömer  (Mubarek el-Kurdi)
Sudan Kabine İşleri Bakanı Halid Ömer (Mubarek el-Kurdi)
TT

Sudan Kabine İşleri Bakanı Şarku’l Avsat’a Sudan Kabine İşleri Bakanı: Ne kadar zor olsa da siviller ile askerler arasında iş birliği olmalı

Sudan Kabine İşleri Bakanı Halid Ömer  (Mubarek el-Kurdi)
Sudan Kabine İşleri Bakanı Halid Ömer (Mubarek el-Kurdi)

Sudan Kabine İşleri Bakanı Halid Ömer, bu ay Fransa'nın başkenti Paris'te düzenlenecek Sudan’ın Ortakları Konferansı ile ilgili değerlendirmesinde, konferansın ‘Sudan'a otuz yıldır uygulanan uluslararası tecridin sona ermesine ilişkin tüm dünyaya yüksek sesle yapılan büyük bir duyuru’ olduğunu söyledi. 
Sudanlı Bakan Şarku’l Avsat’a verdiği röportajda, Sudan’daki geçiş hükümetinin iki türlü eleştiriye maruz kaldığını söyledi. Bazılarının, hükümeti, Sudan’ın devrik Devlet Başkanı Ömer el-Beşir liderliğindeki İslamcı rejimin mirasını tasfiye etmede ‘yumuşak iniş’ olarak tanımlanan bir sürecin parçası olmakla eleştirildiğini söyleyen Bakan Ömer, bazılarının ise eski rejimin tasfiyesi ve yolsuzlukla mücadele için kurulan komitenin eski rejimden isimlere karşı attığı adımların ‘çok kaba’ olduğu yönünde eleştirilerde bulunduklarını belirtti.
Geçiş hükümetinde asker ve sivil kanatlar arasındaki ilişkide bir takım zorluklarla karşılaşıldığını kabul eden Bakan Ömer, ancak bunun beklenen doğal bir durum olduğunu söyledi. Bunun nedenini, Sudan'daki askerler ile siviller arasındaki ilişkinin geçmişindeki i zorluklara bağlayan Ömer, “Bu süreç, hatalar, gerilimler ve güvensizlik içinde hatasız olmadığı kabul edilen bir geçiş dönemidir. Geçiş süreci için iş birliğine ihtiyaç vardır. Geçiş sürecindeki sorunlar karşısında kafamızı kuma gömemeyiz. Geçiş sürecinin tehlikeye girmemesi için cesaret ve açık bir tutum ile mücadele edilmeli” ifadelerini kullandı.

İşte Sudan Kabine İşleri Bakanı Halid Ömer’in Şarku’l Avsat’a verdiği röportajın tam metni:

*Paris’te düzenlenecek Sudan’ın Ortakları Konferansı hakkında neler söyleyeceksiniz?
Paris'teki Sudan’ın Ortakları Konferansı, geçiş hükümeti sürecinde önemli bir dönüm noktasıdır.  Çünkü konferans, Sudan'a uygulanan uluslararası tecridi sona erdirmeyi, Sudan’ı uluslararası toplumla yeniden kaynaştırmayı, yatırım ve borç erteleme gibi meseleleri ele almayı amaçlamaktadır. Konferansta hükümet ve özel sektör tarafından hazırlanan bir yatırım forumu da gerçekleşecek. Bu foruma hazırlıklar için provalar yapıldı. Başbakan, konferansta, altyapı, enerji, tarım, madencilik ve dijital dönüşüme yatırım için başlıca sektörlere ilişkin kapsamlı bir sunum yapacak. 

*Borç dosyasıyla ilgili neler söyleyeceksiniz?
Sudan nihayet Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) ikinci incelemesinden de geçmeyi başardı. Böylece Ağır Borçlu Yoksul Ülkeler (HIPC) Girişimi’nden yararlanarak karar verme aşamasına geçecek. Konferansta, Fransa'dan alınan köprü kredisi ile ödenmemiş IMF borçları kapatılacak. Çeşitli ülkelerin Sudan’ın borçlarını silmesinin yanı sıra Dünya Bankası ile Afrika Kalkınma Bankası'na ödenmemiş borçlar önümüzdeki Haziran ayından itibaren ödenmeye başlayacak. Ancak konferansın en belirgin özelliği, Sudan'a otuz yıldır uygulanan uluslararası tecridin sona ermesine ilişkin tüm dünyaya yüksek sesle yapılan büyük bir duyuru olmasıdır.

*Konferansa ilişkin büyük beklentileriniz var. Ya bu beklentileri karşılayamazsa ne olacak?
Konferansa yönelik beklentiler, doğal bağlamı ve boyutundan kaynaklanmaktadır. Ekonomik reformlar konusunda dahili olarak harika bir iş çıkardık. Ülkenin geliri arttı. Giderler rasyonelleştirildi ve stratejik öneme sahip mallar, geliştirme ve üretim gibi önceliklere uygun şekilde yönlendirildi. Konferans, bu çabaların tamamlayıcısı olacaktır. Değerlendirmelere ve hazırlıklara dayanarak olumlu bir etkiye sahip olmasını bekliyoruz.

*Özel vaatlerde bulunan ülkeler oldu mu?
Önemli bir ülke olan Fransa tarafından düzenlenen konferans, büyük ülkelerden küresel liderlerin katılımının yanı sıra Sudan’a olan ilginin bir göstergesidir. Geçtiğimiz birkaç gün boyunca, dünya liderleriyle, içinden geçtiği hassas geçiş sürecinde Sudan'ı desteklemeye çağıran birçok temas gerçekleştirildi.

*Konferanstan beklentileriniz neler?
Esasen, yatırım ortamını iyileştirmesini, uluslararası yatırımları Sudan’a yönlendirmesini ve borç affı için güçlü bir baskı oluşturmasını umuyoruz.

*Sizce konferans, Sudan’daki mevcut durumu nasıl etkileyecek?
Konferansın Sudan’ın borçlarından muaf tutulması, ülkeye yabancı yatırımların çekilmesi ve uluslararası önemli ortaklıklar kurulması gibi etkilerinin olmasını bekliyoruz. Konferans ayrıca Sudan'a yönelik otuz yıllık tecridi ve dışlamayı sona erdirerek önemli bir siyasi etkiye ve büyük bir ekonomik etkiye sahip olacak. Paris’teki konferans, Fransa ve dünyanın belli başlı ülkelerinin, Sudan’ın muhtemelen öncekinden daha iyi bir şekilde uluslararası topluma geri dönüşünü kutladığı bir karnavaldır.

*Geçiş hükümeti, iç dosyalar yerine dış dosyalara odaklanmakla eleştiriliyor. Bu konuda neler söyleyeceksiniz?
Geçtiğimiz yıl Şubat ve Mart aylarında onaylanan ikinci geçiş hükümetinin programı, biri dış ilişkiler olmak üzere başlıca beş önceliği içeriyordu. Hükümet bu dosyaları birbiriyle ilişkilendirmek için çalışıyor. Burada başlıca çalışma alanımız Sudan’ın iç dosyaları, ancak bölgesel ve uluslararası nüfuzun rolü, olumlu ya da olumsuz olabileceği için göz ardı edilemez. Bu yüzden dış ilişkileri, olumlu etkiyi en üst düzeye çıkaracak şekilde iyileştirmeye çalışıyoruz. Diğer dört dosyada iç meselelerle ilgili ve bunlara odaklanıyoruz.

*Ekonomik kriz, uygulanan zorlu prosedürlere rağmen insanların omuzlarına yük olmaya devam ediyor. Bununla ilgili olarak neler söylemek istersiniz?
Otuz yıllık yıkım bir buçuk yılda onarılamaz. Bazı dosyalarda ilerleme, bazılarında ise gecikme olduğu söylenebilir. Juba Barış Anlaşması’nın imzalanmasıyla barış dosyasında ilerleme kaydedildi. Anlaşma çerçevesinde Abdulaziz el-Hılu liderliğindeki muhalif silahlı grup Sudan Halk Kurtuluş Hareketi-Kuzey (SPLM-N) ile uzlaşıya varma konusunda yapılan önemli çalışmalar var. Ekonomi konusunda ise Sudan ekonomisindeki bozuklukları gidermek için önemli kararlar alındı ​​ve büyük adımlar atıldı.
Elbette vatandaşların hayat şartları ile ilgili bir takım sorunları var. Fakat objektif bakıldığında, buğday tedariki gibi bir dizi dosyada bir miktar ilerleme kaydedildiği görülebilir. Enerji ve yakıta gelince, bazı zorluklar var ve bunlarla yüzleşmek için planlar hazırlandı ve bu ay boyunca enerji alanında bir gelişme bekliyoruz. Enerji ve yakıt alanlarında ise bir takım zorluklar mevcut. Bu zorlukları gidermek için bazı planlar hazırlandı. Bu ay enerji alanında bir gelişme bekliyoruz. Sorunların kökten çözülmediği doğru, ama güvenlik, dış politika ve reformlar gibi dosyaların yanı sıra bu sorunları çözmeye yönelik açık planlar var.
Üç yıl üç aylık geçiş döneminin ardından yeni geçiş döneminin bir buçuk yılında Sudan'ın tüm sorunlarını çözmek mümkün değil. Eğer bu mümkün olsaydı, geçiş dönemi bu bir buçuk yılla sınırlı kalırdı. Geçiş dönemi, Juba Barış Anlaşması çerçevesinde uzatıldıktan sonra eğer işler planlanan programlara göre giderse geçiş döneminin hedeflerine ulaşabiliriz.

*Geçiş döneminde en azından ülkedeki gerilemenin durdurulduğunu söyleyebilir misiniz?
Gerilemenin gerçek bir sıkıntı olduğuna şüphe yok. Ancak bu temelde geçiş hükümetinin 60 milyar doları aşan borçlar, yüksek vergiler karşısında tamamen parçalanmış bir üretim yapısı ve çok zayıf gelirlerle kendisini son derece karmaşık ekonomik dosyalarla karşı karşıya bulduğunu söyleyebiliriz. Bu miras, geçiş hükümetinin mirası değil. İnsanlar dışa bağlılıkla ilgili sorular soruyorlar. Şuan için siyasi çerçevede dışa bağlılık durdurulabildi, fakat ekonomik çerçevede durdurulamadı.
Devletin nüfuzunu zayıflatan ve ekonomik reform görevini karmaşıklaştıran bir takım sorunlar var. Buna karşılık, özellikle son aylarda, bazı dosyalarda net bir ilerleme kaydedildiğini gördük. Döviz kuru, 3 ay boyunca yüzde 5 civarında dalgalanma yaşadı. Bu dalgalanma, döviz kurunu değiştiren benzer ülkelerin deneyimlerine kıyasla oldukça sınırlıydı. Buğday tedariki gibi geriye kalan dosyalara gelince, bu dosyalarda boğucu bir kıtlık söz konusuydu, ancak şimdi, yerel üretim ve hükümetin attığı adımlarla, yıl sonuna kadar yetecek stokumuz oldu. Elektrik ve yakıt meselelerini geçen ayla karşılaştırdığımızda, net bir somut ilerleme kaydettiğimizi söyleyebiliriz. Bunun yanı sıra ilaç kıtlığı sorununu çözmek için atılan büyük adımlar söz konusu. Geçiş hükümeti yaşanan sıkıntıları gidermek ve kökten çözmek için her türlü çabayı gösteriyor.

*Hükümet, kamu hizmetlerini yeniden canlandırmak ve reform yapmaktan çekinmekle, ‘yumuşak inişin’ bir parçası olmakla ve eski rejimin kalıntılarının yaptıklarına karşın yumuşak davranmakla suçlanıyor. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Hükümete yönelik tür suçlama var. Bazıları hükümetin ‘yumuşak iniş’ olarak nitelenen bir sürecin parçası olduğunu söyleyerek, eleştiriyor, bazıları ise Eski Rejimin Etkilerini Ortadan Kaldırma Komitesi’ni eski rejimden isimlere kaba davranmakla suçluyorlar. Tüm bunlar göreceli eleştirilerdir. İki eleştiride doğru değil. Devletin otuz yıl boyunca yıpranan hizmetlerinden bahsediyoruz. Bunların bir anda düzeltilmesi mümkün olmadığı gibi, eski rejimin unsurları tasfiye edilerek onarılması da söz konusu değildir.
Hükümet, kamu hizmetlerinde radikal bir değişim üzerinde çalışıyor. Haftalar önce, önde gelen uluslararası uzman kurumlardan birinden, kamu hizmetlerinin bir değerlendirmesinin yanı sıra radikal değişiklikte teknik ve lojistik olarak bize yardımı olacak bir çalışma yapılmasını istedik. Bu bir gün ve bir gece değil, yıllar sürecek bir projedir. Kamu hizmetini eski rejimin kontrolünden, araçlarından, mekanizmalarından ve yolsuzluk vakalarından arındırmak için radikal değişiklikler gerçekleştirmeye yönelik siyasi bir irade olduğunu söyleyebiliriz.

*Emniyet güçlerinin, güvenliği sağlayamadığı ve vatandaşları koruyamadığı, bunun  da suç oranlarını artırdığı ve hükümetin bununla katı bir şekilde başa çıkmakta başarısız olduğu şeklinde suçlamalar var. Bu konuda neler söylemek istersiniz?
Eski rejimi tasfiye etmenin bir kısmı güvenlik sistemini tasfiye etmektir. Tasfiye, güvenlik sistemini böldü. Bu da yapısında değişliğe sebep olarak geçiş sürecini kabul etmesini zorlaştırdı. Bu yüzden içeriden mücadele söz konusu. Bu durum iyileştirme çabalarını güçleştiriyor. Buna rağmen polisin üst düzey makamlarındaki kişileri değiştirmek, daha önce görevden alınmış kişileri görevlerine iade etmek, emniyet yapılarını gözden geçirmek ve diğer dosyalar gibi bir gecede sağlanamayacak gerekli kaynaklara ihtiyaç duyan adımlar atılıyor.
Hükümet, güvenlik dosyasıyla tüm ciddiyetiyle ilgileniyor, ancak güvenlik riskinin artması ve geçiş dönemlerine beklendiği gibi eşlik eden siyasi dalgalanmalar nedeniyle aksamalar yaşanıyor. Fakat Sudan’ı bölgede aynı deneyimleri yaşayan diğer ülkelerle karşılaştırdığımızda, nispeten performansımızın daha iyi olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü önce tüm sorunları çözüyoruz ve güvenlik dosyasını ciddiyetle ele alıyoruz. Yine de tam gelişme için hükümetin beş önceliğinden biri olan güvenlik sisteminin daha iyi bir performans göstermesi gerekiyor.

*Abdulaziz el-Hılu liderliğindeki SPLM-N ile müzakere turlarının 24 Mayıs’ta Juba'da yapılması planlanıyor. Peki, Sudan Kurtuluş Hareketi (SLM/AM) lideri Abdulvahid Muhammed Nur ile temas kurdunuz mu?
Yurt içinden ve yurtdışından birçok taraf, Abdulvahid Muhammed Nur’u barış sürecine katılmaya çağırmak için temas halinde. Geçiş hükümeti kapsamlı barışı son derece ciddiye alıyor. Abdulvahid Muhammed Nur’u barış sürecinin bir parçası olmaya teşvik ediyoruz. Çünkü diyalog kanalları kapanırsa sorunları çözmek zor olacaktır. Onunla kurulan temasların olumlu sonuçlar elde edeceği ve böylece Muhammed Nur’un barış müzakerelerinin bir parçası olacağı konusunda iyimseriz.

*Cuba Barış Anlaşması'nın imzalanmasının üzerinden yaklaşık 7 ay geçti. İktidarı paylaştınız ama pek bir başarı kaydedilemedi. Başarıların önündeki engeller neler?
En büyük engel, finansman meselesidir. Herhangi bir barış anlaşmasının kağıt üzerinde kalmaması için mali kaynaklara ihtiyacı vardır. Bunu en çok savaştan etkilenenler hissediyorlar. Fakat devlet kaynakları son derece sınırlı. Barış süreci, yerel kaynaklar dışında herhangi bir tarafça finanse edilmiş değil. Bu da anlaşmanın birçok şartının uygulanmasının önünde engel oluşturdu.
Farklı görüşler nedeniyle uygulama mekanizmalarını müzakere etmek de uzun zaman aldı, ancak daha sonra mekanizmalar üzerinde mutabakat sağlandı. Anlaşmanın yoluna koyulması için uygulama mekanizmalarıyla ilgili yoğun toplantılar yapıyoruz.

*Neredeyse ‘komite hükümeti’ adını alacak kadar çok komite kurdunuz. Ancak bu komitelerin raporları kamuoyuna sunulmuyor. Bununla ilgili neler söyleyeceksiniz?
Her komitenin bir takım başarılara imza attığına şüphe yok. Son olarak Petrol Ürünleri Krizini Çözme Komitesi’nin kurulmasıyla elde ettiğimiz kısa deneyimlerimiz bunu doğruluyor. Üç hafta içinde kamuoyuna, bazı hatalar olsa bile yaptığı çalışmaların bir özetini sundu. Komitelerle çalışmalara devam etme niyetindeyiz.
*Başbakana Suikast Girişimini Soruşturma Komitesi ise yaklaşık iki yıldır hiçbir rapor sunmadı. Bu konuda ne söyleyeceksiniz?
Başbakana Suikast Girişimini Soruşturma Komitesi, pek çok faktörden dolayı konuyla ilgili kesin sonuçlara ulaşamayan komitelerden biridir. Kamuoyuna açıklanacak sonuçlara varması ve sorumluların cezalandırılması için çeşitli taraflardan baskılar yapılıyor.

*Ama Oturma Eyleminin Dağıtılması Olaylarını Soruşturma Komitesi dahi sözde bir komiteye dönüştü.
Bu dosya, oldukça karmaşık bir dosya olmasına rağmen acilen ele alınmalıdır. Komite, nihai sonuçlara ulaşmak için zorlu işler yaptı. Ancak bağımsız bir adalet komitesi olan komitenin raporundaki gecikme nedeniyle huzursuz olunması anlayışla karşılanabilir. Fakat çalışmalarının sonuna gelmiş gibi görünüyor. Biz hükümet olarak komiteye görevini en iyi şekilde yerine getirmesi için gerekli tüm desteği sağlıyoruz.

*Etiyopya ile Sudan arasında anlaşmazlık yaşanan Feşka bölgesi dosyasına Nahda (Rönesans) Barajı dosyası da eklendi. Sudan'ın önceki tutumunu değiştirmesinin tüm kartlarını kaybetmesine neden olduğunu düşünüyor musunuz?
Sudan iki dosyada da tutumunu değiştirmemiştir. Nahda Barajı konusunda, barajın inşasına karşı olumlu bir tavır benimsiyoruz. Sadece baraj ile ilgili yasal bağlayıcılığı olan bir anlaşma istiyoruz. Bu da sağlam bir duruş gerektiriyor. Değişen şey Etiyopya’nın tutumudur. Barajı tek taraflı olarak doldurduktan sonra şimdi Sudan ile yasal bağlayıcılığı olan bir anlaşma imzalamadan ikinci kez doldurmak istiyor.
Feşka dosyasına gelince, 1902'den beri aynı tutumu sergiliyoruz. Feşka, Sudan’ın gasp ve işgal edilmiş bir parçasıdır. Sudan kusurlu bir tutumu düzeltmeye çalışıyor. Feşka, uluslararası hukuk ve uluslararası meşruiyetle desteklenen sınır işaretleriyle Sudan toprağı olarak kabul edildi. Sudan, toprakları üzerindeki egemenliğine ve kontrolüne halel getirmeksizin, komşusu Etiyopya ile herhangi bir iş birliği olasılığını da reddetmeden, Feşka’daki egemenliğini kaybetmemekte kararlıdır.

*Ya Etiyopya ile uzlaşılamazsa ne olacak?
Sudan bunun verdiği zararı durdurmak için tüm kapıları çalacaktır. Çünkü barajın tek taraflı olarak yeniden doldurulması, Sudan’ın ulusal güvenliğine doğrudan bir tehdittir ve bu konuda elimiz-kolumuz bağlı oturmayacağız. Bu, tüm Sudan halkının savaşıdır.

*Son birkaç gün içinde çok sayıda Amerikalı yetkili Sudan’ı ziyaret etti. Bu ziyaretlerde Etiyopya ile Nahda Barajı ve sınır bölgesi gerginliği ele alındı. Ziyaretlerin sonuçlarını özetleyebilir misiniz? Bu ziyaretler Sudanlıların tutumunu destekliyor mu yoksa sadece bir girişim süreci çerçevesindeler mi?
Sudan’ın tutumuna ilişkin büyük bir anlayış söz konusu. Bu, objektif bir konum olduğu için yaptıkları açıklamalarda bile bariz şekilde ortaya koyuluyor. Her iki durumda da gerçeğin yanında yer alıyorlar. Onlara barışçıl bir siyasi çözüme bağlı kaldığımızı ve komşumuz Etiyopya ile gerginlik yaşamak istemediğimizi söyledik. Ziyaretler sırasındaki görüşmeler oldukça olumlu geçti. Çeşitli arabulucuların zamanında çözüme ulaşmadaki rollerini takdir ediyoruz.

*Sudan, Mısır’a yakın bir tutum içerisinde mi?
Tarihi ve coğrafi olarak köklü bağlarımızın olduğu kardeş ve komşu ülke Mısır ile Nahda Barajı dosyasında birçok ortak paydamız var. Sudan, en başından beri bizi birleştiren ve birbirimize yaklaştıran bir anlaşmadan söz etti.

*Sudan’ın her iki tarafa da yakınlığını belirleyen faktörler nelerdir?
Herhangi bir yakınlaşmanın ana noktası, üç ülkenin halklarının ortak çıkarlarıdır. Geçiş hükümeti, kurulduğundan bu yana, Sudan'ın komşularıyla ilişkilerini nasıl yeniden kuracağı üzerinde çalıştı. Komşuları ile ilişkilerin ortak çıkarlara göre yeniden kurulması için gereken çabayı gösterdi.

*Etiyopya, Sudan’ın Tigray Halk Kurtuluş Cephesi (TPLF) güçlerini eğittiğini iddia ediyor. Bunu neye dayandırarak öne sürüyor?
Bu doğru değil. Hiçbir dayanağı da yok. Çünkü biz asla Etiyopya'da bir istikrarsızlık faktörü olamayız. Etiyopya’nın istikrarı, Sudan’ın istikrarıdır. Aynı şekilde Sudan’ın istikrarı, Etiyopya’nın istikrarıdır. Etiyopya'daki kardeşlerimize karşı düşmanca bir eylemde bulunamayız. Etiyopya'da olup bitenler, Etiyopya'nın iç meselesidir.

*Peki, Sudan bu kadar net bir görüşe sahipken nasıl suçlanıyor?
Etiyopya'nın Sudan ile baraj ve sınır konularındaki tutumu, Etiyopya liderliği için bile bir takım güçlüklere neden olurken Etiyopya'nın iç durumundan etkilenmiştir. Karşılıklı yapılan tüm yazışmalar, sahadaki gerçeklerden çok, Etiyopya'nın iç durumuna bağlıdır.

*Sudan muhalefeti, hükümetin sivil kanadının askeri kanada teslim olduğunu ve ordu için bir araç haline geldiğini iddia ediyor. İki kanat arasındaki ilişki verimli bir ilişki mi yoksa dalgalı bir ilişki mi?
Devrimciler 6 Nisan’da Genelkurmay Başkanlığı’na gittiklerinde, geçiş aşaması, siviller ve askerler arasında bir dayanışma aşaması olarak algılandı. Nihayetinde bu bir geçiş dönemi modeliydi. Bu da onun kusurlarından arınmış olduğu anlamına gelmezken eksiklikleri oldukları anlamına gelir. Bu geçiş dönem aynı zamanda Sudan’ın bağımsızlığından bu yana katlanarak artan zorluklarla karşı karşıyadır.
Siviller ve askerler arasındaki ilişkide kusurlar, gerilimler ve bir güvensizlik mirası, anlaşmazlıklar ve farklı devlet yönetimi algıları var. Bu da modern Sudan devletiyle bağlantılı büyük bir sorundur ve bir gecede çözülemez. Bu ilişkide birçok sorunla karşılaşılması bekleniyor. Ama geçiş sürecinin başarılı olması için iş birliği olması gerekiyor. Sivil ve askerler arasındaki sorunlar karşısında kafamızı kuma gömmemeliyiz. Geçiş sürecinin tehlikeye girmemesi için bu sorunlarla cesaretle ve açık bir şekilde mücadele etmeliyiz. Bu sorunlarla açıkça yüzleşmeyi seçtik, bu da demokratik bir geçişe ve eski rejimin tasfiyesine yol açtı.

*Bu durum, İç Güvenlik Teşkilatı’nın yapılandırmasını geciktirdi mi?
Sadece İç Güvenlik Teşkilatı dosyasında değil, sivillerin ve ordu arasındaki sorunlar yüzünden birçok dosyada gecikme oldu. Ancak geçiş döneminin birçok farklı kesimi temsil etmesi ve aralarındaki ilişki uzlaşmaya dayandığından, fikir birliğine varmada ve farklı görüşleri birleştirmede yaşanan zorluklardan ötürü ilerlemede bir gecikme ve yavaşlık olabilir. Siviller ile askerler arasındaki karmaşık ilişkilerin, bazı dosyalarda yavaş ilerleme kaydedilmesine neden olduğuna şüphe yok.

*Peki, Bakanlar Kurulu, İç Güvenlik Kanunu'nu ele aldı mı?
Kanun, Bakanlar Kurulu önüne hiç gelmedi. Adalet Bakanı, kanunun henüz çalışmaları tamamlanmadan basına sızdırıldığını söyledi. Bakanlar Kurulu'nun kanunu basında tartışılırken gördüğünü söyleyebilirim. Ancak bu tamamlanmamış bir kanun. Öte yandan demokratik çerçevede bir iç güvenlik servisinden bahsediyoruz ve mevcut kanunun bunun için gerekli belirleyicileri sağlanmadığı da ortada. Adalet Bakanlığı, Bakanlar Kurulu'na sunulacak kanun tasarısının bir an önce tamamlanması için çalışıyor.



Ahmed eş-Şera: Irak'taki deneyimim bana mezhep savaşı yapmamayı öğretti

Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera'nın Şam'da eski İngiltere Başbakanı Tony Blair'in eski sözcüsü Alistair Campbell ve eski İngiliz Muhafazakâr bakan Rory Stewart ile diyaloğu (podcast hesabı)
Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera'nın Şam'da eski İngiltere Başbakanı Tony Blair'in eski sözcüsü Alistair Campbell ve eski İngiliz Muhafazakâr bakan Rory Stewart ile diyaloğu (podcast hesabı)
TT

Ahmed eş-Şera: Irak'taki deneyimim bana mezhep savaşı yapmamayı öğretti

Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera'nın Şam'da eski İngiltere Başbakanı Tony Blair'in eski sözcüsü Alistair Campbell ve eski İngiliz Muhafazakâr bakan Rory Stewart ile diyaloğu (podcast hesabı)
Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera'nın Şam'da eski İngiltere Başbakanı Tony Blair'in eski sözcüsü Alistair Campbell ve eski İngiliz Muhafazakâr bakan Rory Stewart ile diyaloğu (podcast hesabı)

Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera, Irak hapishanelerinden salıverildikten sonra Suriye'ye döndüğünde kendisine iki şart koyduğunu söyledi: ‘Irak'ın mezhep savaşı deneyimini tekrarlamamak ve sadece rejimle mücadeleye odaklanmak.’

Bu ifadeler, eski İngiltere Başbakanı Tony Blair'in eski sözcüsü Alistair Campbell ve eski İngiliz Muhafazakâr bakan Rory Stewart'ın geçtiğimiz günlerde Şam'da eş-Şera ile bir araya gelerek gerçekleştirdikleri ve ‘Ahmed eş-Şera hapisteki bir El Kaide savaşçısından Suriye'nin liderine nasıl dönüştü?’ başlığıyla yayınlanan podcastte yer aldı.

Eş-Şera, “El Kaide'nin Irak'ta yaptıklarını tekrarlamak istediler ama ben bunu şiddetle reddettim. Bu durum aramızda bin 200'den fazla savaşçımızın öldürüldüğü ve benim de kuvvetlerimin yüzde 70'ini kaybettiğim büyük bir çatışmaya yol açtı. Ancak yeniden toparlandık ve rejimle savaşmaya odaklandık. Aynı zamanda DEAŞ ve benzeri gruplar gibi diğer taraflardan gelen tehditlerle de başa çıkmak zorunda kaldık” ifadelerini kullandı.

Eş-Şera, “Bir savaşçıydınız, bir mahkumdunuz, bir liderdiniz ve şimdi bir cumhurbaşkanısınız… Bu dönüşüm hakkında ne düşünüyorsunuz?” sorusuna şu yanıtı verdi: “Şu anda Esed'in eskiden bulunduğu bu saraydayım. Ben bir savaşçıydım, savaşmak istediğim için değil. Bugün cumhurbaşkanıyım ama cumhurbaşkanı olmak istediğim için değil.”

Irak savaşı deneyimi

Suriye Cumhurbaşkanı, üniversitenin ilk dönemlerinde genç bir adam olarak, Suriyelilerin 60 yıl boyunca maruz kaldığı acımasız baskıdan, Suriye toplumunun sistematik olarak yok edilmesinden ve Irak'ta savaş patlak verdiğinde oraya gitmesi gerektiğini hissetmesinden duyduğu öfkeden bahsetti.

Eş-Şera Irak'ta üç yıl savaşmış, ardından beş yılını hapiste geçirmiş. İngilizler ona hapishanenin onu nasıl değiştirdiğini, bundan ne öğrendiğini ve çeşitli grupların saflarında nasıl hızlı bir şekilde yükselebildiğini sordu.

cdfrgthy
Suriyeli sanatçı Tamara Bessam Ebu Alvan, Şam'da Devlet Başkanı Beşşar Esed'in devrilmesini kutlayan bir duvar resmi çiziyor. (Reuters)

Eş-Şera bu soruya şu cevabı verdi: “Suriye'de var olan baskının boyutlarını fark etmeye başladığımda yaklaşık 19 yaşındaydım. Ülkenin kötüye giden durumunu ve önceki rejimin ülkeyi nasıl korkunç bir şekilde yönettiğini görebiliyordum. Şam'ın taşıdığı yük ve rejimin Suriye toplumunu ve bu kadim şehri nasıl istismar ettiği konusunda derin bir acı hissettim.”

Sözlerine şöyle devam etti: “Bu rejimin düşmesi gerektiğine ikna olmuştum ama bunu gerçekleştirecek araçlarımız ya da uzmanlığımız yoktu. Bu yüzden deneyim kazanabileceğim her yere gitmeye karar verdim. O sırada Amerikalılar Irak'a girmeye hazırlanıyordu ve ABD'nin yaptıklarına karşı güçlü bir Arap ve İslami tepki vardı. Unutmamalısınız ki o zamanlar gençtim ve farklı bir düşünce tarzım vardı. Bu yüzden Irak'a gittim ve farklı gruplarla çalıştım. Zaman içinde bu gruplar yavaş yavaş küçülmeye ve El Kaide örgütüyle birleşmeye başladı. Bu şekilde kendimi El Kaide saflarında buldum.”

sxcdfrgt
Yaklaşan Ramazan Ayı için hazırlanan ‘Benatu’l Başa’ adlı dizinin çekimleri Eski Şam'da yapılıyor. (AFP)

22 yıllık bu yolculuk sırasında eş-Şera, Irak'taki deneyimlerinden öğrendiği en önemli şeyin, aynı hataları tekrarlamaktan kaçınmak istiyorsak politikaların sürekli olarak yeniden gözden geçirilmesi gerektiği olduğunu söyledi. O dönemde Batı'nın Ortadoğu'ya yönelik politikalarını eleştiren eş-Şera, “Bunlar yanlıştı ve değiştirilmeleri gerekiyordu. Bölge halkının her 10 yılda bir kötü kararların bedelini ödemesini istemiyoruz” dedi.

Bir barış adamı!

Kendisini dünyaya bir barış adamı olarak tanıtmak isteyip istemediği ve kendisine halen şüpheyle yaklaşan ülkelerle nasıl ilişkiler kurmayı planladığı sorusuna eş-Şera şu yanıtı verdi: “Bölgemizde, özellikle Suriye'de savaşlardan bıktık. İnsanlık barış ve güvenlik olmadan yaşayamaz, insanların aradığı şey bu, savaş değil. İnsanları bir araya getirebilecek ve savaşa başvurmadan barışçıl çözümlere götürebilecek pek çok şey var. Barış içinde insan olarak bizi birleştiren şeyler, savaş içinde bizi bölen şeylerden çok daha büyüktür.”

scdfvgbth
Yeni Suriye yönetimi geçtiğimiz aralık ayında muhalif grupları birleşik bir Suriye ordusuna entegre etmeye çalıştı. (SANA)

HTŞ grupları

Podcastte eş-Şera’ya bazıları daha radikal olan birçok hareketten oluşan Heyetu Tahriru’ş Şam (HTŞ) içindeki pratik bir zorluk soruldu: “Burada bizimle birlikte oturmanıza kızanlar olabilir. Şimdi cumhurbaşkanı olduğunuza göre, en radikal olanlar da dahil olmak üzere tüm bu eski gruplarla nasıl başa çıkacaksınız?”

Ahmed eş-Şera şöyle yanıtladı: “Burada sizinle birlikte oturmama izin verilmediğini söylemek büyük bir abartı olur. O kadar da kötü değil. Bir arada yaşamamızı ve birbirimizle savaşmaya gerek kalmadan devrimin hedeflerine ulaşmamızı sağlayacak uygun ve kabul edilebilir bir formüle ulaşana kadar tüm bu taraflarla ikna ve diyalog yöntemlerini kullandım... Pek çok kişi bu yaklaşıma katıldı.”

scdfvgrth
Halep kırsalından Humus şehrine dönen yerinden edilmiş Suriyelileri taşıyan bir otobüsün penceresinden bakan bir çocuk, elinde Suriye bağımsızlık bayrağı tutuyor, 10 Şubat. (AFP)

Anayasa ve seçimler

“Peki ya ‘ulusal konferans’ ve anayasa ile seçimlerin belli bir zaman dilimi içinde yapılmasının garanti edilmesi hakkında ne söylersiniz?”

Eş-Şera, Suriye'nin çeşitli aşamalardan geçtiğini ve önceliğin hükümeti istikrara kavuşturmak ve devlet kurumlarının çöküşünü önlemek olduğunu söyledi.

Eş-Şera sözlerini şöyle sürdürdü: “İdlib hükümetini Şam'ın kontrolünü ele geçirdiğimizde iktidarı devralmaya hazır olacak şekilde hazırladık. Bu aşama için üç ay ayırdık. Daha sonra anayasal deklarasyon, ulusal konferansın toplanması ve cumhurbaşkanının atanmasını içeren bir sonraki aşamaya geçeceğiz. Uluslararası sözleşmelere uygun olarak bir cumhurbaşkanı atadık. Anayasa uzmanlarına danıştıktan sonra muzaffer güçler cumhurbaşkanını atadı, önceki anayasayı iptal etti ve eski parlamentoyu feshetti. Şimdi, yeni bir anayasanın ilan edilmesinin önünü açacak öneriler geliştirmek amacıyla çok çeşitli tarafların yer alacağı ulusal diyalog sürecine geçeceğiz. Geçici bir parlamento oluşturulacak ve bu parlamento yeni anayasayı hazırlamak üzere bir anayasa komitesi kurmakla sorumlu olacak.”

Trump ve Gazze

Eş-Şera, ABD Başkanı Donald Trump'ın Gazze Şeridi'ndeki Filistinlilerin Mısır ve Ürdün'e taşınmasına ilişkin açıklamalarıyla ilgili olarak şunları söyledi: “İnsanları topraklarını terk etmeye zorlayabilecek hiçbir güç olmadığına inanıyorum. Birçok ülke bunu yapmaya çalıştı ama hepsi başarısız oldu, özellikle de Gazze Şeridi'ne yönelik son savaş sırasında. Geçtiğimiz bir buçuk yıl boyunca Filistin halkı acıya, ölümlere ve yıkıma katlandı ama yine de topraklarını terk etmeyi reddetti. 80 yılı aşkın süredir devam eden bu çatışmada, Filistinlileri zorla yerlerinden etmeye yönelik tüm girişimler başarısız oldu. Terk edenler kararlarından pişman oldular. Birbirini izleyen Filistinli nesillerin aldığı ders, topraklarına bağlı kalmanın ve onu terk etmemenin önemidir.”

scdfvrgty
Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera dün Silikon Vadisi'nden Suriye asıllı Amerikalı uzmanlardan oluşan bir heyetle bir araya geldi. (SANA)

Ekonomik model

Kendisini en çok ilgilendiren küresel ekonomik model ve ekonomi yönetimi açısından ilham aldığı belirli bir ülke ismi sorulan Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera, Singapur, Suudi Arabistan, bazı dönemlerde Brezilya ve kalkınma yolunda büyük zorlukların üstesinden gelen Ruanda gibi ekonomik büyümeye tanık olan birçok ülkeyi incelediğini söyledi. Her ülkenin kendi zorlukları ve kalkınma aşamasıyla şekillenen kendi bağlamına sahip olduğunu belirtti. “Bu örneklerden değerli dersler çıkarılabilecek olsa da bunları körü körüne taklit etmemeliyiz. Bunun yerine, Suriye'nin kendine özgü durumuna uygun bir yaklaşım geliştirmek için bu dersleri uyarlamalı ve entegre etmeliyiz” dedi.

Ordu ve polisin lağvedilmesi

Eş-Şera'ya, Baas'tan arındırma sonrasında Irak'ta yaşananları anımsatan polis ve ordunun lağvedilmesi ve bu konunun nasıl ele alınacağı sorulduğunda, Suriye ve Irak'taki durum arasında büyük farklar olduğunu ve karşılaştırmaların her zaman büyük farklılıklar gösterdiğini söyledi. Suriye ordusunu ‘bir alternatif hazırlamadan’ dağıtmadığını belirtti.

Eski rejimin ordusunun Irak ordusu gibi olmadığını vurgulayan eş-Şera, “Çok sayıda milis ile İran ve Rusya'dan gelen dış müdahalelerle parçalanmıştı. Ordu dağılmış ve çökmüştü. Birçok genç erkek askere gitmemek için Suriye'den kaçıyordu. Dolayısıyla ordunun Suriyeliler için büyük bir önemi yoktu. Bugün Suriye'de zorunlu askerlik uygulamadım. Gönüllü askerliği tercih ettim. Bugün binlerce kişi yeni Suriye ordusuna katılıyor” ifadelerini kullandı.

Devrimci zihniyet bir devlet inşa edemez

Kendisini halen bir devrimci olarak görüp görmediği sorulan eş-Şera, devrimci zihniyetin bir devlet inşa edemeyeceğini söyledi. Şarku'l Avsat'ın Rory Stewart'ın röportajından aktardığına göre Eş-Şera, “Bir devlet inşa etmek ve bütün bir toplumu yönetmek söz konusu olduğunda farklı bir zihniyete ihtiyaç duyarsınız. Benim için devrim, rejimin devrilmesiyle sona erdi” dedi.

Eş-Şera sözlerini şöyle sürdürdü: “Bugün ülkenin yeniden inşası, ekonomik kalkınma, bölgesel istikrar ve güvenliğin sağlanması, komşu ülkelere güvence verilmesi ve Suriye ile Batı ülkeleri ve bölge ülkeleri arasında stratejik ilişkiler kurulmasını içeren yeni bir aşamaya geçtik.”

sdfgrt
Ahmed eş-Şera'nın geçen ay yaptığı bir konuşmayı Şam'daki er-Ravza kafede takip eden Suriyeliler (Şarku’l Avsat)

Batı medyasının kendisi hakkında söylediklerine ilişkin tutumu sorulan Ahmed eş-Şera, Suriye'nin küresel etkiye sahip stratejik bir ülke olduğunu söyledi. Eş-Şera, “Geçmişte rejim kasıtlı olarak Suriyelileri Avrupa'ya göç ettirmeyi ve Captagon'u Avrupa'ya ve bölgeye kaçırmayı amaçlıyordu. Şam ayrıca, Suriye içindeki bazı ülkelerin oynadığı son derece olumsuz rol nedeniyle bölgede daha fazla istikrarsızlık tohumları ekmek için bir üs olarak kullanıldı” değerlendirmesinde bulundu.

Suriye'nin durumunun kökten değiştiğini ve gelecek vaat eden yeni bir ülke haline geldiğini vurgulayan eş-Şera, “Suriye ekonomik kalkınma yoluyla bölgenin istikrara kavuşmasında önemli bir rol oynayacaktır” dedi. Eş-Şera, tarım, sanayi ve ticaret gibi sektörlerde önemli bir merkez olacak olan Suriye'nin tarihi İpek Yolu üzerinde yer aldığını ve Doğu ile Batı arasındaki ticaretin yeniden gelişmesinin beklendiğini belirtti.

Eş-Şera, Batı'nın Suriye'ye bakışını bu açıdan yeniden gözden geçirmesi gerektiğini söyledi.