İranlılar bu Cuma günü yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, ülkenin dini lideri Ali Hamaney’in etkisini artırması muhtemel olan, çoğunluğu muhafazakar 6 aday arasında seçim yapacak.
Anayasayı Koruma Konseyi, adaylık başvurusunda bulunan ılımlı ve muhafazakar birçok ismi reddetti. Bu nedenle 18 Haziran’da yapılması planlanan seçimlerde sadece 5 muhafazakar ve 1 düşük profilli ılımlı reformist aday yarışacak.
İran’ın 2015 yılında dünya güçleriyle imzalanan nükleer anlaşmasının koordinatörü olan mevcut Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin üçüncü bir dönem için aday olması yasalara göre yasak.
Ülkede cumhurbaşkanı hükümeti yönetirken, dini lider ise ülkedeki en büyük yetkilere sahip.
İran cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yarışacak 6 aday hakkında genel bilgiler şunlar;
İbrahim Reisi
İran Yargı Erki Başkanı olan muhafazakar Reisi, 2017 seçimlerinde Ruhani karşısında kaybetti ve ertesi yıl ABD tarafından insan hakları ihlalleri nedeniyle yaptırım listesine eklendi.
Reisi’yi Hamaney’in yakın çevresinden biri olarak tanımlayan Washington, 1988’de binlerce siyasi mahkumun yargısız infaz emrini veren Ölüm Komitesi üyesi olduğunu iddia etti.
İran, hiçbir zaman söz konusu toplu infazları tanımadı. Bununla birlikte bazı din adamları ‘adil’ olarak nitelendirdikleri bu davalara ve 1979’da yaşanan devrimin ardından silahlı muhalefetin ortadan kaldırılmasına övgüde bulundu.
Reisi, bu konudaki rolüyle ilgili iddialara kamuoyu önünde yanıt vermedi.
Hamaney, 2016’da milyarlarca doları yöneten madenler, tekstil fabrikaları ve ilaç fabrikasının yanı sıra büyük petrol ve gaz şirketlerine sahip olan dini kurum Astan Kuds Razavi Vakfı’nın başına Reisi’yi getirdi.
Reisi ayrıca, dini lideri denetleyen ve atayan dini bir organ olan Uzmanlar Meclisi’nin Başkan Yardımcılığı görevini yürütüyor.
İran Devrim Muhafızları’nın desteğini alan Reisi seçimi kazanırsa, Hamaney’in yerine geçme şansını artıracak.
Said Celili
Hamaney’e çok yakın olan Celili, 1980’lerde İran-Irak Savaşı’nda Devrim Muhafızları’na bağlı Milis gücü Besiç saflarında savaşırken sağ bacağını kaybetmiş muhafazakar bir diplomat.
Siyaset bilimi alanında doktorası olan Celili, Hamaney’in konumunun temsil ettiği Velayet-i Fakih sistemine gönülden inanıyor.
Hamaney, Celili’yi 2007’de İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreterliği’ne atadı ve Celili bunun ardından İran’ın nükleer programıyla ilgili başmüzakereciliği ile ön plana çıktı.
Celili, 2013-2017 yılları arasında Hamaney’in ofisinde, Meclis ile Anayasayı Koruyucular Konseyi arasındaki anlaşmazlıkları çözen bir gözetim kurulu olan Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi’nin üyesi olarak çalıştı.
Abdulnasır Himmeti
İran’ın eski Pekin Büyükelçisi olan Himmeti, 2018’den bu yana 3 yıl boyunca İran Merkez Bankası Başkanlığı görevini yürüttü ve adaylığının ardından geçtiğimiz ay istifa etti.
Himmeti daha önce İran Radyosu Başkan Yardımcısı, İran Merkez Sigorta Kurumu Başkanı ve İran Bankası Melli'nin CEO’su olarak görev yaptı.
Muhsin Rızai
Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Genel Sekreteri Rızai, Devrim Muhafızları eski komutanıydı. 1980’lerde 8 yıl süren İran-Irak savaşında güçlerini yönetti.
Daha önce 3 kez cumhurbaşkanlığı seçimlerine katılan Rızai, 2005’teki seçim yarışından çekildi ve ekonomi doktorası yaptı.
Arjantin makamları, 1994 yılında Buenos Aires’te bir Yahudi kültür merkezine düzenlenerek 85 kişinin ölümüne neden olan bombalı saldırıyla ilgili olarak 2017’de Rızai’nin yanı sıra 4 İranlı ve 1 Lübnanlı için Interpol’den tutuklama emri çıkardı.
Ali Rıza Zekani
2013 ve 2017 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olmaya hak kazanamayan muhafazakar Kum milletvekili, nükleer tıp alanında doktora sahibi.
İran-Irak Savaşı gazisi ve Devrim Muhafızları komutasında faaliyet gösteren Besiç milislerinin eski komutanı olan Zekani, kendisini yoksulluk ve yolsuzlukla mücadelede en yetenekli başkan adayı olarak gösteriyor.
Emir Hüseyin Kadızade Haşimi
2008’den beri meclis üyesi olan Kadızade, İran’ın çökmekte olan ekonomisini destekleme sözü veren muhafazakar bir politikacı. Kadızade tıp alanında doktora sahibi.
