Hafter, Dibeybe’nin Savunma Bakanlığını devralmasını reddediyor

Başkanlık Konseyi'nin Pazartesi günü Trablus'ta Birlik Hükümeti Başbakanı ile yaptığı toplantı
Başkanlık Konseyi'nin Pazartesi günü Trablus'ta Birlik Hükümeti Başbakanı ile yaptığı toplantı
TT

Hafter, Dibeybe’nin Savunma Bakanlığını devralmasını reddediyor

Başkanlık Konseyi'nin Pazartesi günü Trablus'ta Birlik Hükümeti Başbakanı ile yaptığı toplantı
Başkanlık Konseyi'nin Pazartesi günü Trablus'ta Birlik Hükümeti Başbakanı ile yaptığı toplantı

Libya Ulusal Ordusu’nun (LUO) Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe’yi sert bir şekilde eleştirmesi ve kendisini resmi olarak tanımayı reddetmesi ardından dün Mareşal Halife Hafter liderliğindeki LUO ile geçiş otoritesi arasındaki gerilim yeniden tırmandı. Hafter Dibeybe’nin Savunma Bakanı pozisyonunu da reddetti.
Dün akşam Bingazi kentinde düzenlediği basın toplantısında “Libya'da yasal yetki ve herhangi bir meşruiyet parlamentodan geçer. Parlamentonun meşruiyetini almadıkça Libya'da meşru bir organ yoktur” ifadelerini kullanan LUO Sözcüsü Ahmed el-Mismari, LUO’nun Dibeybe’nin Muhammed el-Haddad'ı Genelkurmay Başkan olarak atamasını tanımayı reddederek sözlerini şöyle sürdürdü:
“Libya parlamentosu ve yasama yetkisine sahip Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Abdurrezzak en-Nazuri’dir. Geri kalan her şey sadece bir provokasyon ve siyasi anlaşmanın ihlalidir; 5+5 Ortak Askeri Komite’nin çabalarını durdurma girişimidir. Başbakan’ın bize savunma bakanının kim olduğunu söylemesini istiyoruz. Şahsen Savunma Bakanı ise bize resmi bir yazı ile bildirmesi gerekir. Bu soruya cevap alana kadar ister bakan ister vekillerinden olsun, Savunma Bakanlığı makamının boş olduğunu düşünüyoruz. Savunma Bakanlığı yoktur. Mareşal Hafter, işgalcilere ve Libya'yı Türkleştirme projesine karşı duruyor. Batı Libya, Türklerin işgal ettiği bir bölgedir; olup bitenler, Libya egemenliğinin ihlalidir. Türk Savunma Bakanı ile aynı uçakla başkent Trablus'a kimin geldiğini bilmiyoruz.”
Güneybatıda yakın zamanda DEAŞ’ın operasyon düzenleyebileceği uyarısında bulunan Mismari, aynı zamanda “Seçimlere yaklaştıkça, seçim treninin önüne patlayıcılar yerleştirerek tansiyonu yükselteceğiz” ifadelerini kullandı.
Diğer yandan Başkanlık Konseyi dün Dibeybe ile ülkedeki askeri ve güvenlik durumunu, terörle ilgili konuları görüştü. Hükümet tarafından yapılan açıklamada, toplantıda Ajaylat şehrinde kaydedilen güvenlik gerilimindeki son gelişmelerin ve bir dizi başka alanın gözden geçirildiği belirtildi. Dibeybe, Başsavcı Sıddık es-Sur’a hükümetinin kamu sektöründe artan mali ve idari yolsuzluk olgusuyla mücadele yönünde devam eden soruşturmalara güvendiğini bildirdi.
Temsilciler Meclisi, devletin genel bütçe taslağından iki maddeyi ve egemen pozisyonların üstlenilmesini görüşmek üzere Başkan Akile Salih ve iki yardımcısının huzurunda resmi oturumuna yeniden başladı. Konseyin resmi sözcüsü Abdullah Belihak, oturumun kapalı olduğunu belirtti.
Dün Katar’daki Arap dışişleri bakanları olağanüstü toplantısında konuşan Dışişleri Bakanı Necla Manguş, Libya’nın bugün tek bir yürütme otoritesi aracılığıyla yeni bir gerçekliğe şahit olduğunu, otoritenin tüm Libya topraklarında barışı teşvik etme, anlaşmazlıkları diyalog yoluyla çözme ve yaklaşan seçimlere hazırlanma sorumluluklarını üstlendiğini söyledi.
Sakinliğe varma yolunda ciddi zorlukların bulunduğu uyarısını yapan Bakan Manguş, hükümetinin önceliklerinin tüm Libya topraklarında ulusal egemenlik kurmak, tüm yabancı güçleri ve paralı askerleri Libya topraklarından çıkarmak ve ulusal uzlaşmayı sağlamak olduğuna dikkat çekti.
Bakan Manguş, dün söz konusu toplantının oturum aralarında Mısırlı mevkidaşı Samih Şukri ile bir araya geldi. Mısır Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü'nün bildirdiğine göre Libya sahasındaki gelişmeleri ele alan iki bakan, yıl sonu öncesinde seçimlerin yapılması da dahil olmak üzere Libya siyasi sürecinde üzerinde anlaşmaya varılan adım ve prosedürlerin önemi üzerine durdu. Bakan Şukri, Bakan Manguş’a önümüzdeki günlerde Mısır’ı ziyaret etmesi yönünde davette bulundu. Ziyaret tarihinin iki ülke arasında her düzeydeki mevcut istişareler çerçevesinde gerçekleşmesi kararlaştırıldı. Mısır, dış müdahaleden uzakta istikrarlı bir Libya devleti çerçevesinde yeni bir uzlaşma aşamasının başlatılmasına yönelik çabalarında Libya'ya her türlü desteği sağlamaya niyetli.



Tartus Limanı sözleşmesinin iptali Rusya'nın Suriye'deki projelerinin geleceğine ilişkin tartışmaları alevlendirdi

Lazkiye vilayetindeki Hmeymim Hava Üssü’nün girişi önünde yeni Suriye ordusundan bir asker, 29 Aralık 2024. (AFP)
Lazkiye vilayetindeki Hmeymim Hava Üssü’nün girişi önünde yeni Suriye ordusundan bir asker, 29 Aralık 2024. (AFP)
TT

Tartus Limanı sözleşmesinin iptali Rusya'nın Suriye'deki projelerinin geleceğine ilişkin tartışmaları alevlendirdi

Lazkiye vilayetindeki Hmeymim Hava Üssü’nün girişi önünde yeni Suriye ordusundan bir asker, 29 Aralık 2024. (AFP)
Lazkiye vilayetindeki Hmeymim Hava Üssü’nün girişi önünde yeni Suriye ordusundan bir asker, 29 Aralık 2024. (AFP)

Tartus Gümrük İdaresi Müdürü Riyad Cudi'nin Tartus Limanı’nın yönetimi için bir Rus şirketiyle yapılan anlaşmayı iptal etme kararı, bu hamlenin siyasi önemi ve devrik Devlet Başkanı Beşşar Esed döneminde Rus şirketleriyle anlaşma imzalanan diğer projeler üzerindeki etkisi konusunda bir tartışma başlattı.

Rus devlet medyası, haberi, Şam'da hükümet düzeyinde resmi olarak teyit edilmeden önce duyurdu. Parlamento kaynaklarından gelen ilk tepkiler, bu hamlenin Moskova ile Şam arasındaki ilişkilerin geleceğini etkilemeyeceği yönündeydi. Bilgi sahibi kaynaklar ise imzalanan sözleşmelerin niteliği hakkında konuştu. Bu projelerin çoğu, özel şirketlere ve Esed'e yakın isimlere aitti.

Cudi kararında limanın tüm kaynaklarını Suriye hazinesine iade edeceğini ve ‘limanın yıpranmış makinelerinin rehabilite edilmesi, bina ve sahaların donatılması ve tüm ihtiyaçları karşılayacak ve limana hizmet edecek işçilerin güvence altına alınmasının yanı sıra çalışanların limanda yeniden işe alınacağını’ söyledi.

Şarku’l Avsat’ın Davos Forumu'ndaki kaynaklardan aktardığına göre Suriye’deki yeni yönetimin Dışişleri Bakanı Esad Hasan eş-Şeybani, ‘Suriye'nin ekonomik reform kapsamında devlete ait liman ve fabrikaları özelleştirmeyi, yabancı yatırımları davet etmeyi ve uluslararası ticareti teşvik etmeyi amaçladığını’ belirtti.

cdfvgtrhy
Rus gemisi Laodicea Tartus Limanı’na ulaştı. (Arşiv - SANA)

Rus şirketi Stroytransgaz, Tartus Limanı için 2019 yılında eski rejimle 49 yıllık bir yatırım sözleşmesi imzaladı. Taraflardan biri (eski rejim ya da Rusya) itiraz etmediği takdirde bu süre otomatik olarak 25 yıl uzatılacaktı.

O dönemde limanın ticari yatırımının, limana komşu Tartus Deniz Üssü’ndeki Rus askeri varlığıyla bağlantılı olduğu ortaya çıkmıştı.

Anlaşma, ‘Rus şirketinin limanın altyapısını geliştirmek ve operasyonel gereksinimleri karşılamak için yaklaşık yarım milyar dolar yatırım yapacağını’ öngörüyordu.

cvfgb
Tartus'taki Rus üssünün 17 Aralık 2024 tarihindeki uydu görüntüsü (Maxar Technologies - Reuters)

Daha sonra Rus şirketin limanı geliştirmek için sözleşme şartlarına uymadığı anlaşıldı ve yeni yetkililer limanın yapısının aynı kaldığını doğruladı. Sözleşmenin feshedilmesi kararının doğrudan nedeni bu olabilir. Ancak bu karar, 2017 yılında imzalanan ve fosfat madenlerinin bakım ve rehabilitasyonunu ve Tedmur'daki eş-Şarkiye madenlerinden 50 yıl süreyle fosfat çıkarma hakkını öngören devasa fosfat sektörü yatırım sözleşmesi de dahil olmak üzere, Rus şirketlerinin Suriye'de imzaladığı diğer büyük sözleşmelerin geleceği hakkında birçok soruyu gündeme getiriyor.

Ayrıca Rus şirketleri Suriye sularında ve Suriye çölünün bazı bölgelerinde petrol ve doğalgaz arama hakkını elde etti.

Rusya Federasyonu Devlet Duması Uluslararası İlişkiler Komitesi Birinci Başkan Yardımcısı Alexei Chiba, Suriye'nin Tartus'ta Rusya ile yaptığı yatırım anlaşmasını iptal ettiğini, çünkü Rus şirketin yükümlülüklerini yerine getirmesinin zorlaştığını söyledi. Chiba, “Bunun Suriye'deki Rus askeri üsleriyle hiçbir ilgisi yok” dedi.

fgthyju
Tartus Limanı’na varan bir Rus gemisi, Şubat 2023. (SANA)

Anlaşmanın çökmesinin Rusya'nın ‘bir noktada limandaki bakım sorumluluğunu üstlenmesinden kaynaklandığını’ belirten Chiba, “Şimdi oradaki varlığımız keskin bir şekilde azaldı ve verdiğimiz taahhütleri yerine getirmemiz zorlaştı. Dolayısıyla bu bilgi askeri üslerimizle ilişkilendirilmemelidir, bu biraz farklı bir konu” ifadelerini kullandı.

sdfrgt
Rus fırkateyni Amiral Grigorovich'in Tartus Deniz Üssü önündeki uydu görüntüsü, 13 Aralık 2024. (Maxar Technologies - Reuters)

Bu arada, Suriyeli yetkililerin birkaç haftadır limanın açılmasını bekleyen Rus kargo gemilerinin Tartus Limanı’na girmesine izin verdiği bilgisi ortaya çıktı. Sparta 2 kargo gemisi limana girmiş durumda, ikinci gemi ise denizde sırasını bekliyor. Bu girişin, Rusya'nın Tartus Deniz Üssü’nden transfer etmeye başladığı askeri teçhizatın yüklenmesini hızlandıracağı anlaşılıyor.

Öte yandan Şarku’l Avsat'ın görüştüğü bir Rus diplomatik kaynak, Stroytransgaz ve Tartus Limanı’nı işletme sözleşmesiyle ilgili ek ayrıntılara açıklık getirdi.

Kaynak, Rus şirketinin devlete değil özel sektöre ait olduğunu ve varlıklarının Rus ve Suriyeli ortaklar arasında eşit olarak paylaşıldığını söyledi. Dolayısıyla Rus tarafı hisselerin yüzde 50'sine sahipken, diğer yüzde 50'si eski rejime yakın Katerji Group'un Suriyeli şirketlerinden birine ait.

Katerji hisseleri

Kaynak şu açıklamayı yaptı: “Suriye’deki yeni yönetim tarafından atılan adım kaçınılmazdır. Bu adım, Suriye'deki eski rejim ile Rusya hükümetleri arasındaki projeler gibi gösterilerek sözleşmeleri imzalanan ama aslında Esed ailesine yakın özel şirketler ve sermaye tarafından düzenlenen tüm projeler için geçerli olacak.”

Kaynak, Tartus Limanı anlaşmasını imzalayan Rus şirketinin hisselerinin yarısının, geçen yıl Lübnan sınırına yakın bir bölgede İsrail tarafından düzenlenen saldırıda öldürülen iş adamı Muhammed Beraa el-Katırcı tarafından yönetilen Katerji Group'a ait olduğunu da belirtti. Kaynağa göre, el-Katırcı, Beşşar Esed için çeşitli şirketler yönetiyordu. Esed şirketi doğrudan Suriye Halk Meclisi'ne tavsiye etti ve Meclis de bu tavsiye üzerine Tartus Limanı yatırım sözleşmesini onayladı.

vfghy
Suriye'nin Lazkiye kenti kıyısındaki Hmeymim Hava Üssü’ne yaklaşan Rus askeri uçağı, 14 Aralık 2024. (Reuters)

Kaynak, mevcut anlaşmanın iptalinin, yükümlülüklerini yerine getirmeyen ve önceki rejimin yolsuzluklarıyla bağlantılı olan özel şirketlere mantıklı bir yanıt olduğunu ve Rusya-Suriye ilişkilerine bir yansıması olmadığını vurguladı.

Rus diplomatik kaynak, “Rusya'nın Suriye'deki Rusya-Suriye ortak anlaşmalarının ve projelerinin geleceğiyle ilgili hiçbir endişesi yok. Son yıllardaki bu projelerin çoğu özel projelerdir ve kaderlerine Suriyeliler karar vermelidir. Ancak eski rejime yakın iş adamlarını zenginleştirmek için kurulan pek çok şirketin faaliyetlerine son verileceği ya da kamu yararına hizmet etmek üzere menfaatlerinin transfer edileceği açıktır” ifadelerini kullandı.

Kaynak sözlerini şöyle sürdürdü: “Bu konuların birçoğu, durumun istikrara kavuşmasının ve Suriye'deki yeni yönetim tarafından kararlaştırıldığı üzere geçici bir durumdan daha istikrarlı bir duruma geçişin hemen ardından Rus ve Suriyeli taraflar arasında kesinlikle ele alınacaktır. Tüm alanlarda iş birliğinin durumunun ve şeklinin ne olacağına dair değerlendirme yapmak için henüz çok erken, ancak Rusya her zaman Rusya ve Suriye arasındaki tarihi ilişkileri sürdürme ve geliştirme isteğini vurguluyor. Şimdi bu ara aşamada, mevcut durumun gereklerine göre, özellikle diplomatik, askeri ve güvenlik açısından sürekli iletişim kanallarımız var.”

xscdfrgt
Suriye'nin Lazkiye Limanı’nda bir konteyner terminali (Arşiv - Sputnik)

Kaynak, ‘her düzeyde ve alanda resmi temasların ve hükümet heyetlerinin karşılıklı ziyaretlerinin, ilk tahminlere göre iki ay içinde başlatılacağına’ olan inancını dile getirdi.

Kaynak, “Rusya-Suriye ilişkilerindeki bazı acil konuların bir sonucu olarak, üst düzey bir Rus heyetinin yakında Şam'ı ziyaret etme olasılığı yüksek. Bu konu şu anda tarih ve gerekli düzenlemelerle ilgili karar alma masasında” dedi.