İran’da ülke genelindeki elektrik kesintilerine yönelik protestolar genişliyor

Cumhurbaşkanı Ruhani halktan özür dilerken hükümet krizin iki hafta daha süreceğini duyurdu

Pazartesi akşamı sosyal ağlarda paylaşılan bir video kaydına göre Tahran'ın güney kesiminde yer alan Rey şehrindeki elektrik dairesi önünde protestolar düzenlendi
Pazartesi akşamı sosyal ağlarda paylaşılan bir video kaydına göre Tahran'ın güney kesiminde yer alan Rey şehrindeki elektrik dairesi önünde protestolar düzenlendi
TT

İran’da ülke genelindeki elektrik kesintilerine yönelik protestolar genişliyor

Pazartesi akşamı sosyal ağlarda paylaşılan bir video kaydına göre Tahran'ın güney kesiminde yer alan Rey şehrindeki elektrik dairesi önünde protestolar düzenlendi
Pazartesi akşamı sosyal ağlarda paylaşılan bir video kaydına göre Tahran'ın güney kesiminde yer alan Rey şehrindeki elektrik dairesi önünde protestolar düzenlendi

İran’da elektrik kesintilerine karşı başlayan protestolar, pazartesiyi salıya bağlayan gece ülkenin birçok eyaletine genişlerken, Yargı Erki Başkanı, İran Başsavcısı’na elektrik kesintisinin nedenlerini araştırma talimatı verdi. Hükümet ise krizin iki hafta daha devam etmesinin beklendiğini açıklarken elektrik kesintilerini sanayi sektörleriyle kısıtlama sözü verdi.
Başkent Tahran'ın güney kesiminde yer alan Rey şehri sakinlerinin bir kısmı, Enerji Bakanı başta olmak üzere hükümet yetkililerinin istifasını isteyen sloganlar atarak elektrik kesintisini protesto ettiler. Ülkenin kuzeyindeki bazı şehirler, şehir valiliklerinin veya elektrik kurumlarının genel merkezlerinin önünde protestolara tanık oldu. Londra merkezli ‘Manoto TV’ adlı televizyon kanalının Twitter hesabından paylaşılan bir videoda dün akşam Karaj'daki elektrik işleri kurumu önünde yapılan protesto gösterileri yer aldı.
Başkent Tahran'da panik ve kızgınlık halinin bir kez daha ortaya çıkmasıyla Pazar akşamı ülkenin güneyindeki Fars eyaletinin merkezi olan Şiraz kentinde yapılan protestolarda halkın öfkesi ‘Hameney'e ölüm’ sloganlarına kadar ulaştı. Eylemciler, ülkenin bir numarasını (İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney) kınayan sloganlar atarken, kent halkı sosyal aylardan kaydettikleri videoları paylaştılar. Videolarda Şiraz'daki merkez sebze ve meyve halinde yangın çıktığı görüldü.
Yeniden başlayan elektrik kesintileri İranlıların hayatını felç etti. Ülkenin birçok bölgesinde internet hizmetini sağlanamadı. Elektrik kesintisi, sağlık merkezlerindeki çalışmalarını ve şehirlerdeki trafik akışını da etkiledi. Yetkililer yeni bir kapanış duyurusunda bulunurken güney eyaletlerinde sıcaklıkların 50 santigrat dereceyi aştığı bir dönemde vatandaşları yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının beşinci dalgasıyla mücadele için evde kalmaya çağırdılar. Hasan Ruhani hükümetinin yetkileri seçilmiş Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi hükümetine devretmeye hazırladığı bir zamanda Tahran’da sıcaklıklar rekor seviyelere ulaştı.
Devlet kurumları, dün itibariyle başkentin tüm bölgelerinde dönüşümlü elektrik kesintilerinin yapılacağı saatleri gösteren üç günlük bir zaman çizelgesi yayınladı. İran'da, özellikle başkent Tahran'da benzeri görülmemiş bir yaz sıcağı rekor seviyelere ulaşırken, elektrik kesintileri de arttı.
Reuters’ın haberine göre Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani yaptığı açıklamada, “Enerji Bakanlığı'nı suçlamayın, ama Bakanın sorunu halka anlatması, bizim de bu soruna bir çözüm bulmamız gerekiyor” ifadelerini kullandı. Hükümetinin enerji üretiminde bir rekora imza attığını savunan Ruhani, mevcut durumu artan sıcaklıklar ve kuraklıkla açıkladı. Ruhani, “Elektrik üretim kapasitesine yılda yaklaşık 2 bin 500 megavat ekledik. Bu hükümetten önce yılda sadece bin 700 megavat eklenmişti” dedi.
Ruhani’nin açıklamalarından bir gün önce Enerji Bakanlığı yetkilileri yaptıkları açıklamada, elektrik kesintisine, iki elektrik santralinin arızalanmasının neden olduğunu belirttiler. Yetkililer ayrıca Buşehr Nükleer Santrali’nin iki haftalık aranın ardından enerji üretimine yeniden başladığını duyurdular.
Cumhurbaşkanı Ruhani açıklamalarını şöyle sürdürdü:
“Elektrik, insanların yaşamı, refahı ve üretimi için büyük önem taşımaktadır. Ancak bu yıl benzeri görülmemiş bir kuraklıkla karşı karşıyayız, yağışlar geçen yıla göre yüzde 52 azaldı ve baraj suyundaki azalma nedeniyle 7 bin megavat elektrik üretimi yapılamadı.”
Öte yandan yeni Yargı Erki Başkanı Gulam Hüseyin Muhsini Ejei, İran Başsavcısı Muhammed Caferi Muntazeri’ye elektrik kesintisinin nedenini derhal araştırması ve halkın haklarının elde edilmesi ve önceden haber vermeksizin sık sık meydana gelen kesintilerin neden olduğu zararların önlenmesi veya en aza indirilmesi bağlamında uygun eylem ve sonuçlar hakkında kendisini bilgilendirmesi talimatı verdi.
Bu arada Cumhurbaşkanı Yardımcısı İshak Cihangiri, elektrik kesintilerinin iki hafta daha devam etmesinin beklendiğini belirterek hükümetin elektrik kesintilerini sanayi sektörleriyle sınırlamaya karar verdiğini açıkladı. Cihangiri, Enerji Bakanı ile düzenlediği ortak basın toplantısında, lisanslı olsalar bile kripto para (Bitcoin) madenciliği cihazlarının çalışmalarının durdurulmasını talep etti. Cihangiri, bu çalışmaların durmaması halinde lisansı geri çekmekle tehdit etti.
Seçilmiş Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin halkla ilişkiler ofisi, Reisi’nin dün Enerji Bakanı Rıza Erdekaniyan ile istişarelerde bulunduğu ve elektrik kesintisinin insanlarda ve ekonomik sektörlerde yarattığı sorunlarla ilgili derin endişesini dile getirdiğini açıkladı.
İran'ın yarı resmi ajansı ISNA, Bakan Erdekaniyan’ın, Reisi'ye bakanlığın elektrik kesintilerine karşı aldığı önlemler hakkında bir rapor sunduğunu ve ayrıca bölge ülkeleriyle ilişkilerde uygun iletişim konusunda brifing verdiğini aktardı.
Öte yandan ülkenin güneybatısında, bazı Arap aşiretlerinin ileri gelenleri, Karhe ve Karun nehirleri üzerindeki barajların açılmasını talep etmek için Ahvaz (Huzistan) eyaletindeki valilik binası önünde bir oturma eylemi düzenlediler. Eyaletteki su işleri kurumunun ana binasına baskın yapan ve “Allahu Ekber” sloganları atan çiftçilerin görüntüleri sosyal medya platformlarında paylaşıldı. Daha sonra yetkililer, oturma eyleminin sona erdirilmesi için müdahale etti.
ISNA, yayınladığı “Enerji Bakanlığı’nın Susuz ve Elektriksiz Kampanyası” başlıklı bir analiz haberde, “Enerji Bakanlığı, 14 hafta önce, ülkenin çeşitli noktalarına su ve elektriği ulaştırmak için hükümetin gurur kaynağı sayılan bir kampanya başlattı. Ancak bugünlerde insanların gördükleri ve hissettikleri, kampanyanın sonucundan tamamen farklı” ifadelerini kullandı.
Hükümete yakınlığıyla bilinen ISNA, Enerji Bakanı Erdekaniyan’ın, iki haftadır sessiz kalmasını eleştirdi. ISNA’nın analiz haberinde, “Havaların erken ısınması, hidroelektrik istasyonlarının olmaması ve kripto paralar gibi hoş bir misafirin varlığı, elektrik sektörünün yükünü omuzlarında taşıması, elektrik kesintilerinin nedeninin halka açıklanmasında birer bahane haline geldiler” ifadeleri yer aldı. Devrim Muhafızları Ordusu’na (DMO) ait Civan gazetesi de Bakan Erdekaniyan’ı eleştirerek, İranlılar arasında sıcak yaz aylarında sık sık meydana gelen elektrik kesintileri nedeniyle yaşanan hayal kırıklığına dikkati çekti. Gazete, “Bakanın elektrik kesintileriyle ilgili sessizliği sürüyor” yazdı.
İran’daki diğer gazeteler de elektrik kesintilerini manşetlerine taşıdılar. ‘Asia News’ adlı ekonomi gazetesi, “Elektrik neden kesilir?” başlığı altında bin megavat üretim kapasitesine sahip iki tesisin çalışmalarının askıya alındığını belirtti.
Aftab News gazetesi ise “Bu iki kişi arasındaki fark nedir?” başlığıyla Enerji Bakanı ile Sağlık Bakanı'nın resimlerini yayınlayarak,  “Eylem sürecinde olumlu bir değişiklik olduğunda yönetici varlığı somutlaşır. Tüm bakanlıklar, küçük yetkililerin bildiği ve iyi yaptığı rutin prosedürleri uygular” eleştirisinde bulundu.
Donya-e-Eqtesad gazetesi ise ülkenin ilkbaharda yaşadığı ilk elektrik kesintisi dalgasının ardından gelen ikinci elektrik kesintisi dalgasının arkasında ‘komuta merkezinin’ olduğunu öne sürdü. Gazete, 2008 yılında elektrik alanında yapılan yatırımlar yaklaşık altı milyar doları aşarken geçen yıl 630 milyon dolara düştüğüne dikkati çekti.
Vatan Emrooz gazetesi de enerji alanına yapılan yatırımlardaki yüzde 85'lik düşüşün elektrik kesintilerinin nedeni olduğunu vurguladı. Devletin resmi gazetesi Keyhan, Irak'a elektrik ihracatını eleştirenleri hedef aldı. Gazete, resmi basını DEAŞ ve müttefiklerine ‘hizmet etmekle’ suçladı. Ancak her iki gazete de kripto para madenciliğinin elektrik kesintilerinde payı olabileceğine işaret ettiler.
Reformistlere yakınlığıyla bilinen İbtikar gazetesi ana başlığını  “Yaz sıcağında elektrik kesintileri ve Kovid-19” şeklinde attı. Hükümetin sözcüsü niteliğindeki İran gazetesi ise, İranlıların sosyal ağlarda kullandıkları ‘Elektrik kesintisi’ etiketine atıfla ‘Elektrik Kesintisi Krizi’ başlığını attı. Gazete, “Elektrik kesintilerinin boyutu kırmızı çizgilere ulaştığında kriz patlak verdi” yazdı.



Hüseyin Emir Abdullahiyan: Süleymani'nin dostu, İsrail'in düşmanı

Merhum İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, arka planda Kasım Süleymani (AFP)
TT

Hüseyin Emir Abdullahiyan: Süleymani'nin dostu, İsrail'in düşmanı

Merhum İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, arka planda Kasım Süleymani (AFP)

İran'ın kuzeybatısında pazartesi günü meydana gelen helikopter kazasında Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile birlikte hayatını kaybettiği açıklanan İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Tahran'ın İsrail ve Batı karşıtı politikalarının ateşli bir savunucusuydu.

Reisi, 60 yaşındaki Abdullahiyan’ı Ağustos 2021'de atadı.

2013'ten 2021'e kadar bu görevi yürüten Muhammed Cevad Zarif'in yerine geçmek gibi zor bir görevi vardı; Zarif, önde gelen aktif bir diplomat, akıcı bir İngilizce konuşan, uluslararası çevrelerde tanınan bir yüz ve İran'ın dış politikasını yöneten deneyimli bir isimdi.

İran devlet televizyonu Emir Abdullahiyan'ı, Tahran tarafından yönetilen ve Lübnan Hizbullah'ı, Filistinli Hamas ile İslami Cihad hareketleri ve Iraklı silahlı gruplar gibi İran'ın ezeli düşmanı İsrail karşıtı grupların yer aldığı "Direniş Ekseni'nden üst düzey bir diplomat" olarak tanıttı.

Emir Abdullahiyan atandığı gün yaptığı açıklamada, bu grupların "İran'ın müttefikleri" olduğunu ve "onları güçlendirmenin hükümetin gündeminde olduğunu" söyledi.

Kapsamlı geziler

Ekim 2023'te İsrail ile Hamas arasında Gazze'de savaşın başlamasından beri bölgeye yaptığı ziyaretleri yoğunlaştırdı. Tahran, İsrail'e karşı Filistin hareketini ve savaşın çıkmasına yol açan 7 Ekim 2023 operasyonuna desteğini gizlemedi, ancak aynı zamanda bu operasyonun içinde yer almadığını da vurguladı.

Emir Abdullahiyan, Kasım Süleymani'nin izinden gidiyor gibi görünüyordu (Getty)Emir Abdullahiyan, Kasım Süleymani'nin izinden gidiyor gibi görünüyordu (Getty)

Geçtiğimiz nisan ayında, Tahran'ın Yahudi devletini sorumlu tuttuğu ve Şam'daki İran konsolosluk binasını yerle bir eden hava saldırısına karşılık olarak, İran'ın İsrail'e 300'den fazla insansız hava aracı ve füzeyle gerçekleştirdiği benzeri görülmemiş saldırıyı savundu.

İran'ın tepkisinin "meşru savunma ve uluslararası hukuk çerçevesinde" gerçekleştirildiğini söyledi.

Emir Abdullahiyan daha sonra İsrail'in İran'ın orta kesimindeki İsfahan eyaletine bir misilleme amaçlı saldırı düzenlediğine dair haberleri "çocuk oyuncağı" diyerek küçümsedi.

İzolasyonun Azaltılması

Mesleki kariyeri boyunca Devrim Muhafızları ile olan yakın ilişkileriyle tanınan Emir Abdullahiyan, Devrim Muhafızları'nın dış operasyonlarından sorumlu olan Kudüs Gücü'nün komutanı ve 2020 yılında Irak'ın başkentinde bir ABD saldırısı sonucu öldürülen Tümgeneral Kasım Süleymani'ye yakındı.

Emir Abdullahiyan kariyeri boyunca Devrim Muhafızları'na yakınlığıyla biliniyordu. Abdullahiyan, Devrim Muhafızları'nın dış operasyonlarından sorumlu Kudüs Gücü'nün komutanı olan ve 2020 yılında Irak'ın başkentinde bir ABD saldırısı sonucu öldürülen Tümgeneral Kasım Süleymani'ye yakındı.

Emir Abdullahiyan, üç yıl boyunca İran'ın uluslararası sahnedeki izolasyonunu azaltmak ve ABD yaptırımlarının ülkesinin ekonomisi üzerindeki etkisini azaltmak için çalıştı.

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre Çin'in himayesindeki bir anlaşma çerçevesinde Mart 2023'te Suudi Arabistan ile uzlaşmaya varılmasına yol açan süreçte kilit bir figür olmasa da İran'ın Arap komşularıyla ilişkilerin geliştirilmesinde rol oynadı.

1964 yılında Tahran'ın doğusundaki Damgan şehrinde doğan Abdullahiyan, 1991 yılında Tahran Üniversitesi'nde Uluslararası İlişkiler Bölümü'nden mezun oldu.

1997-2001 yılları arasında Irak'ta ve 2007-2010 yılları arasında ise Bahreyn'de görev yaptı.

2011'den bu yana Arap ve Afrika İşlerinden Sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı olarak görev yaptı. Bu görevinde, Ali Ekber Salihi (Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad'ın ikinci hükümetinde) ve Zarif (Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin ilk hükümetinde) gibi iki farklı bakanla çalıştı.

Merhum İran Dışişleri Bakanı, Devrim Muhafızları'na yakınlığıyla biliniyordu (Sosyal paylaşım siteleri) Merhum İran Dışişleri Bakanı, Devrim Muhafızları'na yakınlığıyla biliniyordu (Sosyal paylaşım siteleri)

Ancak 2016 yılında Zarif onu görevden aldı. Bu hareket muhafazakârlar tarafından, Ruhani ve bakanına yönelik büyük eleştiriler yapılmasına neden oldu.

ISNA'ya göre daha sonra Umman Büyükelçiliği görevini reddetti ve 2021 yılında Dışişleri Bakanlığı'na gelmeden önce, Meclis Başkanı'nın uluslararası işlerden sorumlu özel yardımcısı olarak çalışmaya başladı.

Emir Abdullahiyan, uluslararası yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran'ın nükleer faaliyetlerini kısıtlayan 2015 anlaşmasının çökmesinin ardından, Washington'un 2018'de eski Başkan Donald Trump tarafından anlaşmadan çekilmesi sonrasında, İran'ın nükleer programına ilişkin müzakerelerin yeniden başlatılması çabalarına dahil oldu.