İran: Ahvaz'daki protestolar Tahran'a sıçradı

İran'ın güneybatısındaki Arap şehirlerinde düzenlenen barışçıl protestoların aşırı güç kullanımı ve protestoculara yönelik tutuklama kampanyaları nedeniyle azalmasının ardından protesto hareketleri başta başkent Tahran olmak üzere diğer İran şehirlerine yayıldı. Bununla birlikte, egemen düzenin aygıtları tarafından öne sürülen gerekçelere karşılık, “nehirlerin yönü çöl bölgelerine kaydırıldı” ve “Devrim Muhafızları’nın nehir kolları üzerinde barajlar inşa etmedeki rolü” şeklindeki ifadeler siyasi tepkilere ve uzmanların tutumlarına yansıdı.

Petrol ve gaz kaynakları bakımından zengin Ahvaz bölgesinde, nehir ve bataklıkların kasten kurutulmasına, ayrımcılığa ve Arap halkına karşı zorla yerinden edilme politikasının uygulanmasına karşılık 13 gün önce patlak veren protestolar İran geneline yayılarak rejime karşı siyasi bir karakter kazandı.

Yerel haberlere göre, Irak sınırındaki güney eyaletinde tansiyon yükseldi. Ayrıca internet hizmetinin kesintiye uğraması, çeşitli bölgelerdeki olaylarla ilgili bilgi akışının azalmasına neden oldu. Geçen haftanın başında protestoların şiddetlenmesiyle birlikte özel kuvvetlerin Arap şehirlerine yayılan protestolara şiddet kullanarak müdahale etmesi sonucu protestolar kanlı protestolara dönüştü.

Uluslararası Af Örgütü, ölü sayısının en az 8’e yükseldiğini bildirirken, İran İnsan Hakları Aktivistleri Ajansı (HRANA) Ahvaz'ın içinde ve diğer bölgelerde 10 kişinin öldürüldüğünü belirtti.

İran’da başlayan protestoların 12. gününde başkent Tahran'ın batısındaki Kerec kenti, İranlıların "Hameney'e ölüm" sloganı attığı bir protesto yürüyüşüne tanık oldu. Ayrıca şehirde internet kesintileri olduğu bildirildi. Söz konusu protesto yürüyüşü, Ahvaz’daki hareketliliği destekleyen protestoların Tebriz’e ve ardından başkent Tahran'a yayılmasından sonra gerçekleşti. Sosyal medyada paylaşılan videolarda, çok sayıda Arap'ın da yaşadığı Kerec sokaklarında toplanan kalabalığın ‘Kerec’den Huzistan'a Birlik Birlik’, ‘Diktatöre ölüm’ ve ‘İranlı ölür ancak zilleti kabul etmez’ sloganları atıldığı görüldü.

İran Devrim Muhafızları’na bağlı Tasnim haber ajansının, İran Su Şirketi İcra Direktörü Hamid Rıza Canbaz'dan aktardığı habere göre Canbaz, 300 İran şehrinin su gerilimi yaşanan bölgelerde olduğunu belirterek, yetkililerin tankerlerle 8 bin köye su taşıdığını kaydetti. Canbaz açıklamasında, “Son 52 yılın en kurak ve en sıcak yılına tanık oluyoruz” dedi.

Çevre ve su alanından uzmanlar, ‘su mafyalarına’ dikkat çekerek, yönetimdeki tarafları krizin pusulasını değiştirmeye çalışmakla ve yüksek sıcaklık, düşük yağış, kuraklık ve pirinç ekimi gibi bahanelere başvurmakla suçladı. Bağımsız uzmanlar, protestoların patlak vermesine neden olan krizin nedenlerinin baraj inşaatı, su transferi, nehirler için su hakkının sağlanamaması ve yağ veya şeker kamışı gibi endüstriyel tarım veya petrol gibi endüstriyel alanlarda çevre uzmanlarının tavsiyelerine dikkat edilmemesi gibi insan müdahalelerinden kaynaklandığını öne sürüyor. 

İran Parlamentosu’nda dün su protestoları konusunda şiddetli bir tartışma yaşandı. İçişleri Bakanı Abdurrıza Rahmani Fazlı'nın kapalı oturumda krizin patlak vermesi nedeniyle güvenlik durumuna ilişkin verdiği brifingin ardından Huzistan Milletvekilleri Topluluğu tüm su transfer projelerinin tamamen durdurulması çağrısında bulunan bir bildiri yayınladı.


Bildiride şu ifadeler yer aldı:

"Geçen yıl boyunca yaşanan su gerilimine ilişkin milletvekillerinin uyarıları ciddiye alınmadı. Bu nedenle tarım, hayvancılık ve çevrenin çeşitli alanlarında telafisi mümkün olmayan zararlara tanık oluyoruz ve bunun da ötesinde halkın güveninde bir azalma görüyoruz." 

"Uzun yıllardır Huzistan'ın sorunları manşetlerde yer alıyor. Bölge halkı su sıkıntısı, işsizlik, yüksek fiyatlar, enflasyon gibi birçok sorunla boğuşuyor. Buna karşılık devlet tarafından etkili önlemler alınmadı. Su gerginliği artık zirveye ulaştı ve bölge halkının endişeleri daha ciddi hale geldi ve her geçen gün artıyor.”

Yetkililere ‘ciddi bir uyarı’ yapan milletvekilleri, içme suyu ve tarım alanındaki tüm sorunların çözülmesi, hayvancılık alanında uğraşan halkın ve çevrenin ihtiyaçlarının karşılanması ve Huveyze Bataklıkları'nın kurtarılması çağrısında bulundu. Milletvekilleri ayrıca, “Nehir suyunun Karun, Marun ve Karha yataklarından diğer bölgelere aktarılması projesinin arkasında duranları hızlı ve derinlemesine bir araştırma yapmadan aldıkları bu kararın sonuçları konusunda uyarıyoruz” dediler.

Buna karşılık Fars haber ajansı ise, yayınladığı bir haberde, tünellerin yapımını savunarak projeyi ülkenin statüsü için bir zorunluluk olarak değerlendirdi. Ajans, Karun Nheri kollarından su aktarılmasının Ahvaz protestoları üzerindeki etkisini hafife aldı. Yerel medya da Devrim Muhafızları’na bağlı ajansın tutumunu eleştirdi. Yerel bir internet sitesi, "Bu rapor, bir sonraki hükümette su transfer projesinin durdurulmasını beklemememiz gerektiği ve 80 yılı aşkın süredir endüstriyel amaçlı su hırsızlığının devam edeceği anlamına geliyor" diye yazdı.

Aynı kapsamda, 500'den fazla üniversite profesörü ve uzman, hükümet, yargı ve parlamento başkanlarına Ahvaz'daki su kriziyle ilgili bir mektup gönderdi. Mektubu imzalayanlar Ahvaz, Çaharmahal ve Bahtiyari eyaletlerinin ve kuzeydeki Gilan ve Mazenderan eyaletlerinin karşı karşıya olduğu tehdit durumunu eleştirdiler.

İsminin açıklanmaması kaydıyla Şarku'l Avsat'a konuşan bir çevre uzmanı ve aktivist şu açıklamayı yaptı:

"Su transferi ve baraj inşaatı çalışmaları, iklim değişikliği ve yükselen sıcaklıklardan ziyade başka konulara dayanıyor. Ancak su mafyası bu iki konuda ısrar ediyor. Ahvaz milletvekillerinden biri halen yönetimin su nakli için izin almaya çalıştığını söylüyor. Bu nedenlerden dolayı ülkenin suyunu yönetmek için Enerji Bakanlığı ile hiçbir bağı olmayan bağımsız bir özel uzmanlar komitesinin kurulmasını öneriyoruz.

"Çevre ve doğa severler olarak Ahvaz bölgesinin geleceğinden endişeliyiz. Ancak yetkililer sorunları çözmek  yerine aktivistlerin söylediklerinden dolayı bize yöneliyor ve eleştirmenlere sert bir şekilde yaklaşıyor. Su transferi meselesi onlar için kırmızı çizgi iken, bu konular İsfahan'da ortak bir söylem haline geldi.”