Sudan’da neler oluyor?

Bu sabah Hartum'daorduyu protesto eden göstericiler (AFP)
Bu sabah Hartum'daorduyu protesto eden göstericiler (AFP)
TT

Sudan’da neler oluyor?

Bu sabah Hartum'daorduyu protesto eden göstericiler (AFP)
Bu sabah Hartum'daorduyu protesto eden göstericiler (AFP)

Sudanlı siyasi kaynaklara göre, kabine üyeleri ve çok sayıda hükümet yanlısı parti lideri, ordu ile sivil hükümet arasında haftalarca süren gerilimin ardından bugün darbeyle gözaltına alındı.
Reuters’ın ülkedeki olaylarla ilgili derlediği bazı arka planlar şunlar;

Sudan’daki meselelerden kim sorumlu?
Sudan’da, Nisan 2019’da halk ayaklanmasının ülkeyi yaklaşık 30 yıl boyunca yöneten Ömer Hasan el-Beşir’i devirmesinin ardından demokratik geçiş süreci başladı.

Ağustos 2019’da yapılan anlaşmaya göre, Sudan ordusu ülkeyi 2023 sonuna kadar seçimlere götürmesi gereken Egemenlik Konseyi’ndeki sivil siyasi gruplardan yetkililerle iktidarı paylaşacaktı.

Daha önce gerginlikler oldu mu?
Ordunun rolünün büyük ölçüde eşit olması beklense de, siviller askerin dış politika ve barış müzakerelerinde yetkisini aşmasını defalarca şikayet etti.
Ordu ise, sivil partileri kötü yönetim ve gücü tekelleştirmekle suçladı.

Muhalefet grupları ve siyasi partilerden oluşan bir koalisyon, silahlı kuvvetlerin yanında yer aldı ve sivil kabineyi dağıtmaya çalıştı.
Yetkililer, Eylül ayında Beşir’e sadık bazı kişileri suçlayarak, bir darbe girişimini engellediklerini açıkladı.

Anlaşmazlık konuları neler?
Gerginlik noktalarından biri, ordu ve müttefiklerinin 2003’de Darfur’daki çatışmada savaş suçları işlediği iddiaları hakkındaki adalet arayışı.
Uluslararası Ceza Mahkemesi, Beşir ve diğer Sudanlı şüpheliler için dava açılmasını istiyor. 
Sivil kabine, şüphelileri teslim etmeyi onayladı, ancak Egemenlik Konseyi buna izin vermedi.

Bir diğer anlaşmazlık konusu ise, 3 Haziran 2019’da askeri güçlerin de dahil olduğu demokrasi yanlısı protestocuların öldürülmesiyle ilgili soruşturma. 
Aktivistler ve sivil gruplar, soruşturma bulgularının kamuoyuna açıklanmasında yaşanan gecikmelere tepki gösterdi.
Siviller ayrıca, özellikle askeri liderlerin karşı çıktığı, paramiliter Hızlı Destek Güçleri’nin entegrasyonu yoluyla ordunun gözetimi ve yeniden yapılandırılması için baskı yaptı.

Peki ekonomi?
Para biriminin değer kaybetmesi, sık sık ekmek ve yakıt kıtlığına neden olan derin ekonomik kriz, Beşir’in devrilmesinin tetikleyicisi oldu.
Geçiş hükümeti, Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) denetiminde sert ve hızlı reformlar uygulayarak, dış finansmanı çekmeyi ve borçları hafifletmeyi başardı.

Reformların ardından, enflasyon yüzde 400’ün üzerinde rekor seviyelere yükseldi.
Birçok Sudanlı, geçinmekte zorluk çektiklerini söyleyerek durumdan şikayet ediyor.  Bu nedenle ülkede zaman zaman ekonomik koşullara yönelik protestolar yapılıyor.

Komşu ülkelerle ilişkiler ne durumda?
Sudan, Kızıldeniz, Sahel ve Afrika Boynuzu sınırında, çalkantılı bir bölgede yer alıyor.
Ülkenin Etiyopya, Çad ve Güney Sudan da dahil olmak üzere birçok komşusu siyasi çalkantılar ve çatışmalardan etkilendi.
Geçen yılın sonlarından bu yana, Etiyopya’nın Tigray bölgesindeki çatışmalar on binlerce mültecinin ülkenin doğusuna göç etmesine neden oldu.
Sınır boyunca tartışmalı tarım arazilerinde askeri gerilimler ortaya çıktı.

Sudan, Etiyopya’nın Sudan sınırı yakınında inşa ettiği Nahda Barajı’nın (Rönesans) işletilmesi konusunda Mısır ile bağlayıcı bir anlaşma için bastırıyor.
Üç ülke arasında bu konudaki görüşmeler durdu. Etiyopya baraj rezervuarını doldurmaya başladı.



Yardım adı altında katliam mı yapılıyor? GHF kapatılsın çağrısı

Çelik tellerle örülü yardım dağıtım noktaları İsrail ordusunun denetiminde (AFP)
Çelik tellerle örülü yardım dağıtım noktaları İsrail ordusunun denetiminde (AFP)
TT

Yardım adı altında katliam mı yapılıyor? GHF kapatılsın çağrısı

Çelik tellerle örülü yardım dağıtım noktaları İsrail ordusunun denetiminde (AFP)
Çelik tellerle örülü yardım dağıtım noktaları İsrail ordusunun denetiminde (AFP)

130'dan fazla yardım ve sivil toplum kuruluşu (STK), faaliyetleri kaosa yol açan ABD ve İsrail destekli Gazze İnsani Yardım Vakfı'nın (GHF) kapatılması için çağrı yaptı.

Oxfam, Save the Children ve Af Örgütü'nün de aralarında bulunduğu kuruluşların bugün yayımladığı ortak açıklamada, GHF'nin faaliyetlerini başlattığı 27 Mayıs'tan bu yana 500'den fazla Filistinlinin yardım bölgelerinde öldürüldüğüne dikkat çekiliyor.

Kuruluşlar, sivillere yönelik saldırılarda çoğunlukla çocukların öldürüldüğünü vurgulayarak, GHF'nin insani yardım çalışmalarının tüm normlarını ihlal ettiğini belirtiyor:

Gazze'deki Filistinliler imkansız bir seçimle karşı karşıya: Ya açlıktan ölecekler ya da ailelerini doyurmak için çaresizce yiyeceğe ulaşmaya çalışırken vurulacaklar.

İsrail askerlerinin erzak dağıtım bölgelerindeki Filistinli sivillere "rutin olarak" ateş açtığı, Washington ve Tel Aviv destekli vakfın Gazze'deki durumu daha da kötüleştirdiği ve faaliyetlerinin sonlandırılması gerektiği ifade ediliyor.

Filistinli yetkililer, Netzarim ve Refah bölgelerindeki GHF'ye ait erzak dağıtım noktalarının "insani yardım" kisvesi altındaki ölüm tuzaklarına dönüştüğünü ve İsrail'in sivilleri kasıtlı olarak hedef aldığını savunuyor. İsrail ordusuysa iddiaları reddederek kurallara uymayan kişilere "uyarı ateşi" açıldığını öne sürüyor.

İsrail gazetesi Haaretz'in cuma günkü haberinde, kimliklerinin gizli tutulmasını isteyen İsrailli askerler, erzak dağıtım noktalarında Filistinlilere ateş açma talimatı aldıklarını söylemişti. Askerler, Filistinlilerin orduya ait mevzilerden uzak tutulması için böyle bir emir verildiğini ancak "gereksiz yere ölümcül güç kullanmaktan endişe duyduklarını" belirtmişti.

İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF) ise iddiaları yalanlayarak "dağıtım merkezlerindekiler de dahil hiçbir sivile kasten ateş etme emri verilmediğini" savunmuştu. Başbakan Binyamin Netanyahu da gazeteyi orduya karşı dezenformasyonla suçlamıştı.

Diğer yandan İsrail ordusu, erzak dağıtım noktalarında Filistinlilerin öldürülmesine dair soruşturma başlatıldığını da duyurmuştu. Ordudan dün yapılan açıklamada, GHF'nin yardım merkezlerine giden yollara yön ve uyarı levhaları yerleştirileceğini, sahalara erişimin iyileştirileceğini bildirmişti.

Independent Türkçe, BBC, Haaretz