Hmeymim Hava Üssü’nün Lazkiye Limanı üzerindeki hakimiyeti endişe yaratıyor

İsrail’in son dönemde Suriye’nin kıyı şehri Lazkiye’yi ve limanını hedef alan bombardımanlarının ardından ortaya çıkan Hmeymim Hava Üssü’ndeki Rus askeri polisinin bölgedeki hakimiyeti, bölge sakinleri arasında, bir Rus şirketinin binlerce Suriyeli işçiyi istifaya zorlamak amacıyla kasten taciz ettiği ‘Tartus Limanı senaryosunun’ tekrarlanması endişesine yol açtı.

Lazkiye Limanı, 620 bin konteynerlik bir kapasiteye ve 23 iskeleye sahip olması nedeniyle ülkenin en büyük ve en önemli limanı. Suriyeli yetkililer tarafından işletilen liman, Batı ve bölge ülkelerinin Suriye’ye uyguladığı yaptırımlar ve ablukalar nedeniyle ülkeye normal olarak mal tedarik edilen neredeyse tek hayati arter. Liman, gelişmiş S-300 ve S-400 füze sistemlerinin konuşlandırıldığı Rusya tarafından kullanılan Hmeymim Hava Üssü’nden birkaç kilometre uzaklıkta bulunuyor.

Şam’ın başlıca bölgesel müttefiki olan İran,  ülkede savaşın başladığı 2011 yılında bu yana Şam’a siyasi, ekonomik ve askeri destek veriyor. İran 2011 yılında, Suriye ordusunu desteklemek için birkaç cephede dengelerin rejim güçleri lehine değişmesine katkıda bulunan askeri danışmanlar ve savaşçılar göndermeden önce, özellikle Suriye'nin petrol ihtiyaçlarını güvence altına almak için bir kredi hattı açma girişiminde bulundu.

İran ile Suriye arasında 2019 yılının başlarında birkaç anlaşma imzalandı. Bunlardan biri, Tartus'un kuzeyinde bir limanın açılması ve Lazkiye Limanı’nın bir bölümünün işletilmesini içeriyordu. Şam’daki yetkili kaynaklardan aktarılan bilgilere göre İran’ın Şam Büyükelçisi Mehdi Subhani, bu ayın ortalarında, Lazkiye Valisi İsmail Hilal ile işbirliği ve ekonomik potansiyellerden yararlanma, Suriye kıyılarında özellikle Lazkiye şehrinde katı atık laboratuarlarının ve meyve suları ve kuru meyveler için endüstriyel tesislerin kurulması, limanın ithalat ve ihracat faaliyetleri için kullanılması imkânlarını görüştü.

İsrail, Lazkiye Limanı’nı ilki 7 Aralık'ta, ikincisi 30 Aralık'ta olmak üzere iki kez bombaladı. Bombardımanlarda İran’a ait silah konteynerlerinin hedef alındığı söylendi. Rus askeri polisi, 19 Ocak'ta Lazkiye Limanı’nda Suriye ordusuyla ortak devriye gerçekleştirdi. Suriyeli muhalif kaynaklar, Rusya’nın bu adımını,  ‘Rusya'nın limanda gözlem noktaları konuşlandırmayı amaçlayan ve liman üzerindeki kontrolünü belirginleştiren bir askeri hamle’ olarak değerlendirdiler.

Şarku'l Avsat'a konuşan Lazkiye kentinden yerel kaynaklar, hasat mevsiminin verimsiz geçtiğimi ve binlerce Suriyeli işçinin tek geçim kaynakları olan limanda çalıştıklarını söylediler. Kaynaklar, bölge sakinlerinin, Rus bir şirketin Tartus Limanı’nda Suriyeli işçileri kovduğu senaryonun tekrarlanmasından korktuklarını ve limanın yönetiminin Suriyeli yetkililerde kalmasını istediklerini belirttiler.

Rusya, 2019 yılı baharında Suriye'deki Tartus Limanı’nı 49 yıllığına kiraladı. Yapılan anlaşma, limanı genişletme ve modernize etme görevlerini Rusya’nın üstlenmesini şart koşuyordu. Suriye Halk Meclisi, limanın Rusya’ya 49 yıllığına kiralanmasına ilişkin yasa tasarısını onayladı.

Yasa tasarısı, Aralık 2018’de yapılan Suriye-Rusya Ortak Hükümetler Arası Komitesi 11. Oturumu’ndan çıkan iş birliği protokolünde yer alan maddelere dayanıyordu.

Rus şirketi Stroytransgaz Engineering (STG E), yasa tasarısı uyarınca Tartus Limanı’ndaki sivil bölümün yönetimini üstlendi.

STG E ile Suriye Deniz Limanları Genel Müdürlüğü arasında imzalanan sözleşmenin 17 Haziran 2019 tarihinde resmi olarak onaylanmasıyla birlikte, işçilerin haklarını garanti altına alan ve işten çıkarılmalarına karşı koruyan ‘Devlet İşçileri Temel Yasası’ uyarınca daimi kadroda olan liman işçilerinin, işverenin istihdamdan vazgeçmesine izin veren önemli boşlukların bulunduğu özel sektör çalışanlarının haklarını düzenleyen 2010 tarihli 17 sayılı kanun uyarınca geçici kadroya geçirilmelerine karar verildi. Bu karar, limandaki işçilerin yüzde 70’nin işten çıkarılmasının başlangıç noktasıydı.

STG E şirketi, işçileri bezdirmek ve istifaya zorlamak için bazı gruplara yemek dağıtımını kesti ve 700 Suriye lirası olan (şu anki dolar kuru ile 3 bin 500 Suriye lirasından fazlasına eşit) maaşlarını 100 liraya indirdi.

Şirket, geçtiğimiz yılın Şubat ayında limanda çalışan 3 bin 600 Suriyeli işçiyi işten çıkardı. Bunun üzerine Suriye hükümetinin işçilerin işlerine geri dönmesi için müdahale etti. Şam’ın arabuluculuğuyla Rusya işçileri yeniden işe aldı.

Liman işçileri, 2020 yılının ortalarında, limanı işleten şirketin işçilere maaş makbuzu kesmediğinden ve işçilere prim ödemediğinden şikayet ettiler.

Şirketin işçilerin prim ödemelerini sistemde yaşanan bir aksaklık ve muhasebe bölümünün bir hatası olduğu gerekçesiyle aylarca ertelendiğini belirttiler.