Uydu görüntülerine göre İran’ın son uydu taşıyıcı roket fırlatma denemesi başarısız oldu

Maxer Technologies’in uydu görüntüleri, İmam Humeyni Uzay Üssü’ndeki bir yangının etkilerini gösteriyor (AP)
Maxer Technologies’in uydu görüntüleri, İmam Humeyni Uzay Üssü’ndeki bir yangının etkilerini gösteriyor (AP)
TT

Uydu görüntülerine göre İran’ın son uydu taşıyıcı roket fırlatma denemesi başarısız oldu

Maxer Technologies’in uydu görüntüleri, İmam Humeyni Uzay Üssü’ndeki bir yangının etkilerini gösteriyor (AP)
Maxer Technologies’in uydu görüntüleri, İmam Humeyni Uzay Üssü’ndeki bir yangının etkilerini gösteriyor (AP)

Uydu görüntülerine göre, İran’ın son günlerde uydu taşıyıcı roket fırlatma konusunda yeni bir başarısızlıkla karşı karşıya kalması muhtemel görünüyor.
Associated Press (AP) tarafından görülen, Maxar Technologies’in uydu görüntüleri, Pazar günü Simnan eyaletindeki İmam Humeyni Uzay Üssü’nde bulunan bir fırlatma rampasında yangın işaretlerini gösterdi.
Platforma monte edilmiş bir roket fırlatıcının yanmış ve hasar görmüş olduğu da görüldü.
Başarılı fırlatmalar genellikle roket fırlatıcılara zarar vermez, çünkü kalkıştan önce indirilirler.
İran, başarılı uydu fırlatma çalışmalarını devlete ait televizyon kanalları aracılığıyla hızla duyurarak övünür. Ancak başarısız girişimlerden bahsetmez.
Planet Labs’den alınan ayrı uydu görüntüleri, fırlatma girişiminin büyük olasılıkla Cuma gününden sonra gerçekleştiğini gösteriyor.
İran’ın Birleşmiş Milletler (BM) misyonu, konu hakkında yorum talebine yanıt vermedi.
Middlebury Uluslararası Araştırmalar Enstitüsü bünyesindeki James Martin Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Araştırmaları Merkezi’nde uzman olan Jeffrey Lewis, söz konusu roketin İran’ın Zuljanah uydu fırlatma aracı gibi göründüğünü söyledi.
Bu noktada patlamaya neyin sebep olduğu belli değil.
Lewis, Zuljanah’ın ilk iki aşamasının katı yakıt olduğunu, ancak son aşamasının sıvı olduğunu ve fırlatma rampasında yakıtla doldurulması gerektiğini söyledi.
Lewis, “Bu, sanki bir şey patlamış gibi, kesintiye uğramış gibi görünüyor” dedi.
Son on yılda İran, uzaya birkaç kısa ömürlü uydu gönderdi.
Başka bir uydu taşıyan füze olan Simurg’un yörüngeye uydu yerleştirme girişimleri daha önce de birkaç kez başarısız oldu.
İranlı yetkililer, Şubat 2019’da Tahran’ın merkezindeki Uzay Taşımacılığı Sistemleri Enstitüsü’nde henüz belirlenemeyen nedenle yangın çıktığını ve 3 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı.
En son fırlatmada kullanılan fırlatma rampası, Ağustos 2019’da meydana gelen bir patlamanın izini hâlâ taşıyor.
Bu durum, dönemin ABD Başkanı Donald Trump’ın da ilgisini çekti ve uydunun uzaya fırlatma girişimi sırasında infilak ettiğini öne sürdü.
Trump olayı ‘feci bir kaza’ olarak nitelendirerek, gözetim fotoğrafını yayınladı.
Bunun ardından İran ise uydunun henüz fırlatılmadığını ve zarar görmediğini gösteren bir fotoğraf servis etti.
Art arda gelen başarısızlıklar, İran’ın programına dış müdahale konusunda şüpheleri artırdı ve Trump bu olayda ABD’nin rolü olmadığını vurguladı.
İran Devrim Muhafızları, Nisan 2020’de bir uyduyu yörüngeye başarıyla fırlatarak, gizli uzay programını ortaya çıkardı.
ABD Hava Kuvvetleri Uzay Komutanı General Jay Raymond, İran’ın uydusunu küçümsedi.
Raymond, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, “İran, uydunun görüntüleme kabiliyetlerine sahip olduğunu belirtiyor ancak aslında o, uzayda yuvarlanan bir web kamerası ve istihbarat sağlama ihtimali düşük” ifadelerini kullandı.
Son fırlatma, Batılı diplomatların İran’ın dünya güçleriyle nükleer anlaşmayı canlandırmak için zamanın tükenmekte olduğu konusunda uyardığı bir zamanda gerçekleşti.
İran eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Batı’dan uzaklaşma endişesiyle ülkenin uzay programından geri çekilirken, yeni Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi programı başlatmaya odaklandı.
İran’ın fırlatmayı planladığı bir dizi uydusu var ve İran Yüksek Uzay Konseyi 11 yıl sonra ilk kez toplandı.



Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.

Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe