Bilim insanları uyarıyor: Güneş'te son yılların en şiddetli patlaması gerçekleşti

NASA'nın Güneş Dinamikleri Gözlemevi'nde (Solar Dynamics Observatory) güneş patlaması bu fotoğrafla görüntülendi: Patlama, fotoğrafın sağ alt kısmındaki parlamada görülebilir (NASA/SDO)
NASA'nın Güneş Dinamikleri Gözlemevi'nde (Solar Dynamics Observatory) güneş patlaması bu fotoğrafla görüntülendi: Patlama, fotoğrafın sağ alt kısmındaki parlamada görülebilir (NASA/SDO)
TT

Bilim insanları uyarıyor: Güneş'te son yılların en şiddetli patlaması gerçekleşti

NASA'nın Güneş Dinamikleri Gözlemevi'nde (Solar Dynamics Observatory) güneş patlaması bu fotoğrafla görüntülendi: Patlama, fotoğrafın sağ alt kısmındaki parlamada görülebilir (NASA/SDO)
NASA'nın Güneş Dinamikleri Gözlemevi'nde (Solar Dynamics Observatory) güneş patlaması bu fotoğrafla görüntülendi: Patlama, fotoğrafın sağ alt kısmındaki parlamada görülebilir (NASA/SDO)

Güneş'te son 5 yıldır görülen en güçlü patlama gerçekleşti.
Bu son çarpıcı patlama, Güneş'imizdeki aktivite miktarı artarken ve güneşin hava durumunu potansiyel olarak tehlikeli hale getirebileceği uyarıları yapılırken gerçekleşti.
Güneş, 11 yıllık aktivite döngüsünün özellikle aktif bir dönemine giriyor gibi görünüyor. Döngü 2019'da başlamıştı ve 2025'te zirve yapması bekleniyor.
Güneş patlamaları yıldızımızdan çıkan ve Dünya'ya doğru tehlikeli patlamalar yönlendirebilen güçlü enerji püskürmeleridir.
The Independent'ta yer alan habere göre bu hafta gerçekleşen ve rekor kıran patlama, süregelen döngüde kaydedilen en güçlüsüydü ve Dünya'ya önemli bir zarar vermedi.
Fakat bilim insanları Güneş'in, döngüsünde daha aktif bir döneme doğru ilerlediği ve bu süreçte bazıları gezegenimiz doğrultusunda gerçekleşebilecek daha bile kuvvetli patlamalar yaşanabileceği uyarısında bulundu.
Güneş'in sebep olacağı hava durumu elektrik şebekelerine zarar verebilir, uyduları devre dışı bırakabilir, astronotlarla uzay ekipmanlarına zarar verebilir ve daha birçok şeye neden olabilir. Bilim insanları, özellikle Güneş'in en son zirvesinden bu yana Dünya yörüngesine fırlatılan çok sayıda yeni uydu göz önüne alındığında, dünyanın daha büyük güneş aktivitelerinin yarattığı tehlikelere karşı hazırlıklı olmadığı hakkında sık sık uyarıyor.
NASA, 19 Nisan akşamı gerçekten de iki güneş patlaması tespit ettiğini duyurdu. İlki nispeten düşük şiddetliydi fakat daha sonra akşamın ilerleyen saatlerinde başka, daha güçlü bir patlama yaşandı.
Dünya üzerinde bazı etkiler görüldü. Asya'da bazı telsiz iletişimleri kısa süre kesintiye uğradı.
Ama genel anlamda gezegenimiz fırtınanın tam etkisine maruz kalmadı çünkü patlama Güneş'in uzak ucunda gerçekleşmiş ve dolayısıyla Dünya'yı ıskalamıştı.
İkinci patlama olası en güçlü patlamayı ifade eden X sınıfındandı. 2017'den bu yana görülen en güçlüsüydü.
Bilim insanları güneş patlamalarını sınıflandırırken bir harfin yanı sıra bir de sayı kullanıyor: Son patlama X2.2 olarak sınıflandırıldı. Daha yüksek sayılar daha yoğun patlamalar anlamına gelirken şimdiye kadar görülen en güçlü patlama 2003'te kaydedilmiş ve X28'i geçmişti.



Bilim insanlarından küresel ısınma uyarısı: Uyku apnesi vakaları iki katına çıkacak

 (Pexels)
(Pexels)
TT

Bilim insanlarından küresel ısınma uyarısı: Uyku apnesi vakaları iki katına çıkacak

 (Pexels)
(Pexels)

Stuti Mishra Asya İklim Muhabiri 

Yeni bir araştırmaya göre, iklim krizinin yol açtığı daha sıcak geceler, yüzyılın sonuna gelindiğinde uyku apnesini çok daha yaygın ve tehlikeli hale getirebilir.

Araştırmacılar artan sıcaklıkların, dünya çapında yaklaşık 1 milyar kişiyi etkileyen ve kalp hastalığı, demans ve erken ölümle bağlantılı bir uyku bozukluğu olan obstrüktif uyku apnesini (OUA) kötüleştirebileceğini söylüyor.

Flinders Üniversitesi araştırmacılarının yürüttüğü ve hakemli dergi Nature Communications'ta yayımlanan çalışma, iklim değişikliğinin OUA'nın şiddetini ve sağlık üzerindeki etkisini nasıl artırabileceğini modelleyen ilk araştırma.

Flinders Üniversitesi FHMRI Uyku Sağlığı'ndan çalışmanın başyazarı Dr. Bastien Lechat, "Bu çalışma, ortam sıcaklıklarının OUA'nın şiddetini etkileyip etkilemediğini araştırarak iklim gibi çevresel faktörlerin sağlığı nasıl etkileyebileceğini anlamamıza katkı sağlıyor" diyor.

Araştırmacılar uyku sırasında solunum düzensizliklerini izleyen bir yatak altı sensörü aracılığıyla, 29 ülkeden en az 116 bin kişiden elde edilen 58 milyondan fazla gece uykusu verisini kaydetti.

Birkaç yılda toplanan veriler, küresel iklim modellerinden elde edilen saatlik iklim verileriyle eşleştirilerek farklı ısınma senaryoları altında OUA şiddetindeki değişikliklerinin simülasyonu oluşturuldu.

Dr. Lechat, "Genel olarak ortam sıcaklığıyla OUA şiddeti arasındaki ilişkinin büyüklüğü bizi şaşırttı" diyor.

Yüksek sıcaklıklar, kişinin belirli bir gece OUA yaşama olasılığının yüzde 45 artmasıyla ilişkiliydi.

Görsel kaldırıldı.Grafik, çeşitli uluslararası kuruluşlar tarafından ölçülen, endüstri çağından itibaren küresel ortalama sıcaklık artışını gösteriyor (WMO)


Çalışma, OUA şiddetindeki sıcaklıkla ilişkili artışın, Avustralya veya ABD'ye kıyasla Avrupa ülkelerinde bilhassa belirgin olduğunu ortaya koydu. Araştırmacılar bunun, klimaya erişimdeki farklılıklardan kaynaklanabileceğini öne sürüyor.

Araştırmacılar engelliliğe ayarlanmış yaşam yılı (disability-adjusted life years / DALY) kullanarak iklimin şiddetlendirdiği uyku apnesinin sağlık ve ekonomi üzerindeki yükünü tahmin etti. Sadece 2023'te, sıcaklık artışının araştırmadaki 29 ülkede yaklaşık 800 bin sağlıklı yaşam yılının kaybıyla bağlantılı olduğunu saptadılar.

Dr. Lechat, "Bu rakam, bipolar bozukluk, Parkinson hastalığı veya kronik böbrek hastalıkları gibi diğer tıbbi durumlardakine yakın" ifadelerini kullanıyor.

Toplam ekonomik kayıp yaklaşık 98 milyar dolar olarak tahmin edilirken bunun 68 milyar doları sağlığın bozulmasından, 30 milyar dolarıysa işyerindeki verimlilik düşüşünden kaynaklanıyor.

Kıdemli araştırmacı Profesör Danny Eckert, veriler çoğunlukla soğutma ve sağlık hizmetlerine erişimi daha iyi olan yüksek gelirli bölgelerdeki bireylerden elde edildiğinden, örneklemin düşük gelirli ülkelerde OUA'nın gerçek dünyadaki yükünü yeterince yansıtmayabileceğini söylüyor.

Profesör Eckert "Bu, tahminlerimizi yanıltarak sağlık ve ekonomi üzerindeki gerçek maliyetin düşük tahmin edilmesine yol açmış olabilir" diyor.

Sadece Avustralya'da, OUA dahil uykuyla ilgili sağlık sorunlarının maliyeti daha önce yılda 66 milyar Avustralya doları (yaklaşık 1 trilyon 700 milyar TL) olarak tahmin edilmişti.

Ekip halihazırda soğutmaya erişimin veya davranışsal değişikliklerin, ısınan hava koşullarında uyku apnesinin şiddetini nasıl azaltabileceği gibi olası müdahaleleri araştırmayı planlıyor.

Profesör Eckert, "İleride, ortam sıcaklığının uyku apnesinin şiddetine etkisini azaltacak stratejiler araştıran ve altta yatan fizyolojik mekanizmaları inceleyen müdahale çalışmaları tasarlamak istiyoruz" diye belirtiyor.

Çalışma, daha güçlü küresel iklim eylemleri olmadan uyku apnesinin yükünün muhtemelen keskin bir şekilde artacağı ve bunun da halk sağlığı sorunlarını şiddetlendirerek ekonomileri zorlayacağı uyarısında bulunuyor.


Independent Türkçe, independent.co.uk/climate-change